CC BY
0INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE «PROSPECTS OF INNOVATIVE DEVELOPMENT OF AGRICULTURE IN NEW
UZBEKISTAN» MAY 15, 2024
NUKUS SHAHRI SHAROYTIDA QIZIL PERIKANTA VA FORZICIYA MANZARALI
BUTALARIDAN YOZGI QALAMCHALARNI STIMULYATORLARDAN FOYDALANIB ETISHTIRISH TEXNOLOGIYASI 2Kaypov Timur Alibaevich, 2Temirov Jamshid Gulmurzaevich
1Ó.Q.X va A.I doktaranti 2O'XITI katta ilmiy xodim https://doi.org/10.5281/zenodo.11181921
Annotatsiya. Nukus shaxri sharoytida xozirgi kungasha rivojlanayotgan manzarali butalar assortimentlari urganilib chiqildi va ulardan qizil perikanta va forziciya manzarali butalarining qalamchalarini erta bahorda Nukus shahri botanika bogida ekilib tajriba ishlari olib borildi. Lekin yanada kuchatchilikni rivojlantirish maqsadida yozgi qalamchalarining yogoshlangan novdalarinan qirqip olib qalamcha tayorlab kuchatlar etishtirish bo'yicha tajriba ishlari olib borilgan.
Kalit so'zlar: sanitar gigienik, assortimentlar, arxitekturaviy, mikroiqlim, biologik chidamli.
Аннотация. Изучены сорта декоративных кустарников, развивающиеся в настоящее время в городе Нукусе, и из них ранней весной высажены черенки декоративного куста периканта красного и форзиции в ботаническом саду Нукуса. Однако с целью дальнейшего развития энергичности была проведена экспериментальная работа по выращиванию энергичности.
Ключевые слова: санитарные, гигиенические, ассортименты, архитектурные, микроклимат, биологическая стойкость.
Mavzuning dolzarbligini asoslash: Aholi yashash joylarini kókalamzorlashtirish uchun ósimliklar turlari assortimenti sheklangan bólib, uni kópaytirish va ularni yaxshilash asosiy masala bólib qolmoqta. Shaxarlarda ekishga tugri keladigan, chidamli va uzoq umir kóradigan va manzaraliligi yuqori bólgan manzarali butali ósimliklardan suriya gibiskusi, qizil perikanta, ligustrum, forzitsiya, snejda yagodnik (xankok), yaponskaya ayva, amorfa, jimolost, shipovnik, barbaris, tobulgi (spireya), siren, magoniya, kavkaz palmasi, normushik, oddiy nastarin, hind nastarini, yukka, kalina, buldanej, rozmarin shu turlarini ekish uchun asosiy etibor qaratish lozim. Qizil pirokanta- Pyracantha coccinea Roem. Vatani shigis evropa hisoblanadi. Berdiev Е.Т. [2] aytishlarisha qizil pirokanta sovuqqa chidamli tur, manzarali ósimlik sifatida Rossiya federasiyasi shaharlarida kuproq foydalaniladi. Qu H ma lumotlariga qaraganda forziciya turlari nafaqat manzarali balkim dorivor ósimlik sifatida Osiyo xalqlarida keng foydalaniladi. Bu ósimlik kuchli antioksidantlik va antibaktericid xususiyatlarga ega ekanligi aniqlangan. Forziciyaning manzarali xususiyatlari bilan bir paytda dorivorligi ham órganilgan. Lu T. tadqiqotlari va forziciyaning kuchli antioksidant ekanligini tasdiqlagan va uni kuchli dietik antioksidant sifatida tavsiya etgan.
Qayimov A.Q., Dj.Turok [1] larning xulosasiga kóra landshaft dizayn uchun manzarali gullovchi butalarni Respublikamizda ósib rivojlanishini va kóchatlarini etishtirishni yólga qóyish va ularni kókalamzorlashtirish va landshaft dizaynida kengroq foydalanish kerakligini aytgan.
Tajriba olib borish usullari: Dospexov B.A. Metodika Polevogo Opita [3] (S Osnovami Statisticheskoy Obrabotki Rezultatov issledovaniya). Metodikasidan foydalanib ekildi. Variantlar bóyicha unuvchanligi aniqlandi.
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE «PROSPECTS OF INNOVATIVE DEVELOPMENT OF AGRICULTURE IN NEW
UZBEKISTAN» MAY 15, 2024
Tajriba natijalari: Ózbekiston Respublikasi ilimlar akademiyasi Qoraqolpogiston bólimi qoraqolpoq tabiyi ilimlar instituti botanika bogindagi tajriba xójaligi er maydonida qizil perikanta va forziciya manzarali butalarni yozgi qalamchalaridan foydalanib tajriba olib borildi. Bunda qalamcha tayorlashda vegetatciya davrida yogoshlangan novdadan kesib olindi va qalamcha uzunligi 15-20 sm eni 0,5 sm buldi. Er maydonini tayorlashda 8 dona transheya tayyorlandi, har bir transheya sxemasi 1x1 metr qilib tayyorlandi. Bul transheya ishiga birinchi 5 sm shagal tushaldi va ustiga 20 sm daryo quminan solinib bir marta sugorildi. Tayyorlangan qalamchalarni 30-donadan boglab suvga eritilgan stimulyatorlarga 12 soat davomida solib qóyildi. Bunda jami ikki tur bóyicha 240 dona qalamcha bulib, tajriba 4-variantdan iborat bulib: 1-variant nazorat, 2-variant kornevin stimulyatori, 3-variant yantarniy kislota stimulyatori, 4-variant getereauksin stimulyatorlari qóllanilib ekildi.
Nukus shaxri botanika bogindagi tajriba shuni kórsatadiki maxsus kóchatxonalarda qizil perikanta va forziciya butali kóchatlarini yozgi qalamchalarni olib maxsus stimulyatorlardan foydalanib kóchatlar etishtirishni yólga qóyilsa maqsadga muvofiq bóladi. Tajribada yantarniy kislota qóllanilgan stimulyatorida juda yuqori natija aniqlandi.
Dala tajribasida qizil perikantaning nazorat variantida 30 qalamchadan 10 donasi kókardi. Kornevin stimulyatori 30 qalamchadan 16 donasi kókardi, Yantarniy kislota stimulyatori qóllanilganida 30 qalamchadan 25 donasi kókardi, getereauksin stimulyatori qóllanilganida 30 qalamchadan 19 donasi kókarganligi tajribada aniqlandi. Ekilgandan keyin kóniga bir marta leyka bilan keshki vaqtlari sugorilib tórildi. 15-kundan keyin tutib ketish darajasi aniqlandi.
Natijasi: Qizil perikanta va forziciya butasin asosan chet ellardan olinib kelinib axoli yashash joylarini kókalamzorlashtirishda foydalanib ekilib kelinmoqda. Bu kóchatlarning maxalliy sharoytga xavo-haroratiga va tuprogi sharoytiga moslashib ketishi, tutib ketish darajasi pastligi aniqlandi. Ushbu manzarali butali kóchatlarni órmon xójaliklaridagi kóchatxonalarida etishtirish yólga qóyilsa juda maqsadga muvofiq bóladi. Sababi mahalliy sharoytda etishtirilgan kóchatlar tutib ketish darajasi juda yuqori bólib, moslachuvchan bóladi va tannarxi ham arzon va iqtisodiy samaradorlik yuqori bóladi.
REFERENCES
1. Qayimov A.Q., Dj. Turok. Aholi yashash joylarini kukalamzorlashtirish (darslik).- Toshkent, "Fan va texnologia" nashr., 2012. - 124 b.
2. Berdiev E. T. Manzarali daraxt-buta usimliklar (uslubiy qullanma).-Toshkent, ToshDAU Tahririyat-nashriyot bwlimi, 2021. -111 b.
3. Dospexov B.D. Metodika polevix opita (4-oe izd.). - M.: Kolos, 1986. - 415 s.
