CC BY
24
inz. Mariusz JAWORSKI
Jednostka Certyfikuj^ca
NOWE WYMAGANIA DLA UNIWERSALNYCH UBRAN SPECJALNYCH PRZEZNACZONYCH DLA STRAZY POZARNEJ, WYNIKAJ^CE Z NOWEJ NORMY PN-EN 469:2006 ODZIEZ OCHRONNA DLA STRAZAKOW - WYMAGANIA DOTYCZ^CE ODZIEZY OCHRONNEJ PRZEZNACZONEJ DO AKCJI PRZECIWPOZAROWEJ
Streszczenie
W maju 2006 r. Polski Komitet Normalizacyjny wprowadzil do stosowania now^. norm^ PN-EN 469:2006 Odziez ochronna dla strazakow - Wymagania dotyczqce odziezy ochronnej przeznaczonej do akcji przeciwpozarowej, ktora zast^pila norm^ PN-EN 469:1998 Odziez ochronna dla strazakow - Wymagania i metody badania odziezy ochronnej do akcji przeciwpozarowe.
Poniewaz norma PN-EN 469:2006 nie jest dotychczas dost^pna w polskiej wersji j^zykowej, zadaniem autora bylo przyblizyc jej zawartosc a zwlaszcza roznice w wymaganiach w stosunku do poprzedniej edycji.
Summary
On the may 2006 Polish Standards Committee has implemented to national regulations new European Standard PN-EN 469:2006 Protective clothing for firefighters - Performance requirements for protective clothing for firefighting, that has superseded standard PN-EN 469:1998 Protective clothing for firefighters. Requirements and test methods for protective clothing for firefighting
Because standard PN-EN 469:2006 hasn't been available in polish language yet, it was a task for the author to bring closer the content of the standard, especially differences in the requirements in relations to previous version.
Wymagania dla ubrania strazackiego
• Dobra ochrona termiczna;
• Ochrona przed wilgoci^ deszcz, woda gasnicza;
• Ochrona przed ochlapaniem przez
lub przenikaniem plynnych chemikaliów;
• Ochrona przed czqstkami roztopionego metalu;
• Ochrona przed olejami mineralnymi;
• Ochrona przed czynnikami mechanicznymi;
• Wytrzymalosc materialów;
• Ochrona przed zranieniami;
• Komfort uzytkowania, ergonomia, fizjologia;
• Dostateczna widzialnosc;
• Trwalosc;
• Prostota konserwacji i utrzymania.
rys.l Ubranie strazackie
W maju 2006 roku Polski Komitet Normalizacyjny wprowadzil do stosowania normç PN-EN 469:2006 Odziez ochronna dla strazaków - Wymagania dotyczqce odziezy ochronnej przeznaczonej do akcji przeciwpozarowej, która zastqpila normç PN-EN 469:1998 Odziez ochronna dla strazaków - Wymagania i metody badania odziezy ochronnej do akcji przeciwpozarowej.
Wymagania
Ubranie strazackie (rys.l) jest srodkiem ochrony indywidualnej, który musi spelniac jednoczesnie duzo róznych wymagan. Mozna tu wymienic:
■ odpornosc na oddzialywanie ciepla,
■ zwartosc i wytrzymalosc materialów tekstylnych,
■ odpornosc na przenikanie wilgoci,
■ malq. kurczliwosc zastosowanych materialów,
■ wystarczaj^cy przeplyw powietrza miçdzy ubraniem a skór^,
■ dobrq. termiczna izolacjç: ubranie powinno opózniac i redukowac przenikanie ciepla aby zapewnic uzytkownikowi czas na ucieczkç w przypadku wystqpienia rozgorzenia pozaru, zanim dozna ciçzkich poparzen,
■ dostatecznq ( ale doraznq ) ochronç przed plynnymi chemikaliami,
■ dostatecznq ( ale doraznq ) ochronç przed plynnym metalem,
■ zadowalajqcq trwalosc,
■ latwosc i niski koszt czyszczenia,
ш bezpleczne uzytkowanle: ubranle nle powlnno w zadnym przypadku prowadzlc do otarc lub zranlenla uzytkownlka,
ш ubranle powlnno byc mozllwle lekkle l przewlewne aby uzytkownlk je akceptowal nle byl zbçdnle obcl^zony.
Porównanie ze starç norm^
Nowe wydanle normy EN 4б9 zawlera szereg lstotnych zmlan w stosunku do starej normy: ш wprowadzono pozlomy wykonanla (nalezy przyj^c, ze s^. to pozlomy skutecznoscl ochrony),
ш wprowadzono okreslenla wlelkoscl zgodnle z EN 34Q,
ш przyjçto wymaganla dla wodoszczelnoscl l przepuszczalnoscl pary wodnej,
ш przyjçto wymaganla dla zabezpleczenla przeclw podsl^kanlu wody,
ш opracowano wymaganla dla ogranlczonego rozprzestrzenlanla slç plomlenla,
ш przyjçto dodatkowe wymaganla dla przenlkanla clepla,
ш przyjçto wymaganla dla odpornoscl glównych szwów na rozrywanle,
ш opracowano wymaganla dla przenlkanla plynnych chemlkallów l wody,
ш w normatywnym zal^cznlku B zostaly oplsane wymaganla dla wldzlalnoscl ubranla,
ш dokladnle oplsano wymaganla dla oznakowanla, zwlaszcza pod wzglçdem oznaczenla
pozlomów wykonanla l wlasclwoscl ochronnych, ш dokladnle oplsano wymaganla dla lnformacjl producenta, takze o dodatkowych,
opcjonalnych badanlach jezell zostaly przeprowadzone na kompletnych sztukach odzlezy. ш ustanowlono normatywny zal^cznlk A dotycz^cy nlepewnoscl pomlaru (w trakcle uzgodnlen),
ш ustanowlono lnformacyjny zal^cznlk D w sprawle praktycznych badan cech
ergonomlcznych ubranla ochronnego, ш przyjçto lnformacyjny zal^cznlk E o badanlu kompletnego ubranla na oprzyrz^dowanym
maneklnle jak równlez zal^cznlk C dla prognozy oczeklwanych poparzen przy tej próble, ш przyjçto zal^cznlk lnformacyjny G z przewodnlklem dla przeprowadzanla oceny nlebezpleczenstwa,
ш przyjçto zal^cznlk lnformacyjny H dla zagrozen wynlkaj^cych z kontaktu z prüdem elektrycznym.
Zakres stosowania
Nowe wydanle PN-EN 4б9 podobnle jak poprzednle okresla mlnlmalne wymaganla dla ubranla ochronnego, które ma byc noszone przy zwalczanlu ognla l zwl^zanych z tym
czynnosciach, jak rowniez w trakcie prac ratowniczych podczas zwalczania skutkow kl?sk i katastrof.
Norma poza ogolnymi wymaganiami dla wykonania ubrania, okresla zasadnicze poziomy wykonania dotycz3.ce przenikania ciepla, wodoszczelnosci i oporu przenikania pary wodnej, opis wyznaczenia tych poziomow poprzez odpowiednie metody badan, oraz wymagania dla uzytych materialow.
Norma obejmuje takze sytuacje nieoczekiwanego opryskania chemikaliami lub palnymi plynami, nie obejmuje jednak szczegolnie niebezpiecznych sytuacji wymagaj^cych uzycia specjalnych ubran (np. ubran chroni^cych przed gor^cem wg PN-EN 1486 lub ubran chroni^cych przed czynnikami chemicznymi wg PN-EN 943 itp. Takze ochrona glowy , r^k i stop przy akcji przeciwpozarowej i ochrona przed innymi zagrozeniami, np. biologicznymi, elektrycznymi i promieniotworczymi, nie s^. przedmiotem niniejszej normy.
Wprowadzenie poziomow wykonania (skutecznosci ochrony)
Pod wzgl?dem ochrony przed gor^cem i odpornosci materialu wystawionego na oddzialywanie gor^ca po raz pierwszy okreslono dwa poziomy wykonania. Poziom 1 jest nizszy, poziom 2 jest poziomem wyzszym.
Ustalono takze dwa poziomy wykonania dla wlasciwosci bariery przeciwwilgociowej i oporu przenikania pary wodnej (przewiewnosci ubrania), ktore maj^ zasadnicze znaczenie dla komfortu noszenia ubrania. Tu nizsza wartosc wspolczynnika oporu przenikania pary wodnej odpowiada poziomowi 2.
Wprowadzaj^c poziomy wykonania (skutecznosci ochrony) wzi?to pod uwag?, ze ubranie jest stosowane do roznorodnych zadan a wi?c nie tylko do akcji przeciwpozarowej wewn^trz obiektow.
Dopuszcza si? zatem mozliwosc kompletowania ubrania zlozonego z np. kurtki i spodni, ktore maj^ rozne poziomy wykonania w zaleznosci od akcji i taktyki.
Wybor ubran posiadaj^cych okreslone poziomy wykonania nast?puje w wyniku ogolnej oceny zagrozen, jaka jest prowadzona w oparciu o analiz? udokumentowanych doswiadczen strazakow.
Wykaz zagrozen z jakimi spotykaj^. si? strazacy zawiera zal^cznik G normy PN-EN 469:2006, ktory jest w istocie przewodnikiem dla przeprowadzenia oceny ryzyka. Ocen? ryzyka przeprowadza si? wg wzoru:
R=L x S
gdzie: R - ryzyko
L - cz?stotliwosc wyst?powania zagrozen
S - konsekwencje narazenia strazaka na zagrozenie Wartosci „L" i „S" przyjmowane do obliczenia. przedstawia Tabela G1.
Tablica G.1 - Wartosci „L" i „S"
Wartosc Prawdopodobieñstwo X Dotkliwosc / Konsekwencje
0 nigdy X zero
1 wjtkowo X niskie np. mala rana, male ci^cie, powierzniowe oparzenia
2 sporadycznie X umiarkowane np. wi^ksza rana, zlamanie kosci, powazne oparzenia
3 prawdopodobnie X wysokie np. zagrozenie zycia
4 zawsze X ekstremalne smierc
Uwaga: „0" powinno byc tylko dopuszczalne, gdzie absolutnie nie ma szansy na napotkanie zagrozenia
Formularz do oceny zagrozenia przedstawia tabela G2
Tabela G.2 - Zagrozenie L x S = R (koñcowy wynik)
Zagrozenie Zródlo i typ Prawdopodobieñstwo narazenia strazaka na zagrozenie Dotkliwosc Konsekwencje narazenie strazaka na zagrozenie Ryzyko (razem LxS) Pomiary kontrolne
1. Zagrozenia termiczne
a. cieplo konwekcyjne
b. cieplo
promieniowania
c. cieplo przewodzone
d. plomieñ
e. cieplo kontaktowe
f. stopiony metal/krople
g. plon^ce w^gle
h. flashover
2. Zagrozenie elektryczne
a. luk elektryczny
b. wyladowanie elektrostatyczne
c. pr^d wysokiego
napi^cia
d. pr^d niskiego
napi^cia
3. Zagrozenia wynikaj^ce ze srodowiska
a. otaczaj^ce zimno
b. otaczaj^ce cieplo
c. zimne
powierzchnie
d. pr^dkosc
powietrza „mechaniczna"
e. szybkosc
powietrza „wiatr"
f. deszcz
g. ochlapywanie
h. praca w wodzie
i. upadek w wod?
4. Zagrozenia mechaniczne
a. przeklucie
b. przeci?cie
c. przetarcie
d. spadaj ^ce obiekty
e. uderzenie
f. upadek/poslizg
5. Zagrozenia wynikaj^ce z braku widocznosci
a. bycie niewidocznym
6. Zagrozenia biologiczne/ chemiczne
a. plyn
b. skazenie organiczne
c. gaz
d. dym
e. radioaktywnosc
7. Inne zagrozenia
a. fizjologia/ stres termiczny
Lista zagrozen zostala podana w tabeli G3 Tabela G.3 - Zagrozenia i EN 469
Zagrozenie Pomiary kontrolne wg punktow normy PN-EN 469:2006
1. Zagrozenia termiczne
a. cieplo konwekcyjne wg 6.1 i 6.2
b. cieplo promieniowania wg 6.3
c. plomien wg 6.1 i 6.2
d. cieplo kontaktowe Ubranie jest przeznaczone do ochrony przed sporadycznym narazeniem na cieplo kontaktowe; wg 6.1 i 6.2.
e. stopiony metal/ krople Jezeli wyst?puje ryzyko wyst^pienia takiego zagrozenia, wybrane ubranie ochronne powinno miec dodatkow^ wlasciwosc osi^gni?cia minimum 2 poziomu wykonania w badaniu wg 6.5 EN 531:1995.
f. zar Ubranie zgodne z niniejsz^ norm^ europejsk^ jest przeznaczone do ochrony przed sporadycznym narazeniem na plon^ce cz^stki zaru, co jest uwzgl?dnione w badaniu wg p.6.1 i p.6.2 normy.
g. flashover Jest to ekstremalnie niebezpieczne i zagrazaj^ce zyciu zagrozenie. Jezeli ubranie posiada najwyzszy poziom wykonania ( poziom skutecznosci ochrony) wg niniejszej normy, to prawdopodobienstwo smierci strazaka mozna ograniczyc do mozliwych poparzen. Jezeli uzytkownik incydentalnie moze byc narazony na zjawisko flashover, powinno si? rozwazyc wszystkie towarzysz^ce czynniki.
2. Zagrozenia elektryczne wg zal^cznika H
3. Zagrozenia wynikaj^ce ze srodowiska
a. otaczaj^ce zimno Ubranie zgodne z niniejsz^ norm^ powinno zasadniczo zapewnic ochron? przed tym zagrozeniem. Inaczej powinien byc zastosowany dodatkowy element odziezy zgodny z PN-EN 531 noszony pod ubraniem strazackim.
b. otaczjce cieplo Patrz p. 7a Stres fizjologiczno/ termiczny ponizej.
c. zimne powierzchnie Patrz p. 7a otaczaj^ce zimno. Powinno byc noszone odpowiednie obuwie zabezpieczaj^ce przed slizganiem si?. Kontakt z niektorymi zimnymi powierzchniami moze prowadzic do oparzen. Powinien byc unikany wszelki kontakt z gazami w postaci plynnej.
d. p?d powietrza „mechniczny" Jezeli wyst?puje ryzyko takiego zagrozenia to nalezy rozwazyc uzycie kompatybilnych z ubraniem srodkow ochrony powstrzymuj^cych upadek.
e. p?d powietrza - wiatr Opisano w p. 3d p?d powietrza - „mechaniczny" powyzej.
f. deszcz Mokre ubranie daje mniejsz^ ochron? przed cieplem promieniowania niz suche ubranie z powodu przenikania wilgoci do srodka. Jezeli mokre ubranie jest nagle narazone na plomien, np. sytuacj? flashover, istnieje powazne ryzyko oparzenia z powodu szybkiego wzrostu temperatury wilgoci wchloni?tej przez
ubranie. Jezeli takie ryzyko istnieje, ubranie zgodne z EN 469 powinno byc wyposazone w odpowiednie i skuteczn^ barierç przeciwwilgociow^.
g. ochlapanie Patrz p. 3f deszcz powyzej.
h. praca w wodzie Praca w wodzie, nawet przez krôtki czas, moze stwarzac powazne ryzyko dla zycia przez narazenie siç na ekstremalne zimno i lub ryzyko utoniçcia. W kazdej z tych sytuacji, odpowiednie srodki ochrony indywidualnej wg odpowiednich norm powinny byc stosowane razem lub oddzielnie zamiast ubrania wykonanego wg normy PN-EN 469.
i. upadek w wodç Jezeli wystçpuje takie ryzyko, odpowiednie kamizelki ratunkowe wg odpowiednich norm powinny byc stosowane razem lub zamiast ubrania zgodnego z PN-EN 469.
4. Zagrozenia mechaniczne
a. przeklucie Ubranie zgodne z PN-EN 469 nie zabezpiecza calkowicie przed mozliwosci^ przeklucia przez ostre przedmioty. Jezeli zachodzi takie ryzyko nalezy stosowac odpowiednie normy EN ISO 13998, EN 863, EN 1082-3.
b. przeciçcie Ubranie zgodne z PN-EN 469 nie zabezpiecza calkowicie przed mozliwosci^ przeciçcia lub rozdarcia przez ostre przedmioty np. przez gwozdzie. Przy takim ryzyku nalezy rozwazyc badania wymienione w punktach 6.6 i 6.7.
c. przetarcie Ubranie zgodne z PN-EN 469 chroni przed doraznymi narazeniami na przetarcie, jednak nie moze to byc narazenie trwale. Jezeli jest taka mozliwosc, nalezy zastosowac odpowiednie srodki ochronne.
d. spadaj ^ce obiekty We wszystkich akcjach gaszenia pozaru i czynnosciach towarzysz^cych powinna byc stosowana odpowiednia ochrona glowy. Jezeli wystçpuje ryzyko takiego zagrozenia nalezy stosowac odpowiednie srodki ochrony indywidualnej.
e. uderzenie Ubranie zgodne z PN-EN 469 chroni przed doraznymi narazeniami na uderzenie. Jezeli wystçpuje ryzyko takiego zagrozenia nalezy stosowac odpowiednie srodki ochrony glowy i ciala.
f. upadek, poslizgniçcie siç Jezeli wystçpuje ryzyko takiego zagrozenia powinny byc stosowane odpowiednie srodki ochrony glowy i ciala zgodne z wlasciwymi normami.
e. promieniowanie radio aktywne Ubranie zgodne z niniejsz^ norm^ europejsk^ nie zapewnia ochrony prze skazeniem radioaktywnym
5. Niewidocznosc Patrz. 6.14 i zal^cznik B
6. Zagrozenia biologiczno/ chemiczne
a. plyn Ubranie zgodne z PN-EN 469 chroni przed doraznymi narazeniami na ochlapanie niewielkimi ilosciami niebezpiecznych plynôw. Jezeli wystçpuje ryzyko takiego zagrozenia, nalezy zastosowac odpowiednie srodki ochronne zgodne PN-EN 466-1 i PN-EN 943.
b. skazenie organiczne Jak opisano w p. 6a powyzej
c. gaz Jezeli wystçpuje ryzyko takiego zagrozenia powinny byc stosowane srodki ochrony ukladu oddechowego zgodne z PN-EN 136 i PN-EN 137. Jezeli jest zagrozenie przenikniçcia gazu przez skôrç. nalezy uzyc odpowiednio ochrony zgodnej z PN-EN 466-2 i lub PN-EN 943-2.
d. dym We wszystkich przypadkach, gdzie mozna spotkac dym, powinny byc uzywane srodki ochrony zgodne z PN-EN 136 i PN-EN 137.
7. Inne zagrozenia
Stres fizjologiczno - Patrz zal^cznik F.
termiczny
Wymagania ergonomiczne i kumulacja ciepïa
Spelnienie niektôrych wymagan normy PN-EN 469 wplywa na ergonomiczne wlasciwosci ubrania strazackiego. Istotn^ rolç gra czçsto dyskutowana przewiewnosc ( technicznie pojmowana jako opôr przenikania pary wodnej), subiektywnie jako komfort noszenia ubrania. Izolacja termiczna ogranicza przenikanie gor^ca z zewn^trz do wewn^trz ubrania. Ogranicza jednak takze przenikanie ciepla (pary wodnej) z wewn^trz na zewn^trz ubrania i stwarza dodatkowe obci^zenie organizmu uzytkownika.
Dobra izolacja termiczna moze, szczególnie przy wysokich temperaturach i ci?zszej pracy prowadzic do kumulacji ciepla metabolicznego ciala strazaka.
Wplyw ma tu zarówno oddzialywanie ciepla z zewn^trz jak i wzrost temperatury ciala strazaka na skutek wzmozonego wysilku.
WYMIANA CIEPLA W UBRANIU STRAZACKIM
WARSVNA TERMO IZO LA CYJNA
BA RIERA TKANINA IMPREGNA T
PRZECIW ZEWN^TRZHA P R ZE CIWD G N10 VW W1LG0CI0WVA
rys.2 Schemat wymiany ciepla przy stosowaniu specjalnego ubrania strazackiego
Cieplo przenikaj^ce z otoczenia musi najpierw przejsc przez ubranie i skór?, zanim spowoduje to wzrost temperatury ciala. Cieplo wytworzone przez prac? strazaka (w akcji gasniczej mi?dzy 500 a 1000 Watt) przenika na zewn^trz. Najpierw wzrasta temperatura wewn?trzna ciala uzytkownika. Nast?pnie nadmierne cieplo przenosi si? na skór? i zaczyna si? chlodz^cy efekt pocenia. Ubranie ochronne powinno temu zjawisku jak najmniej przeszkadzac. Udowodniono, ze temperatury ciala ponad 38,3o wplywaj^. negatywnie na sprawnosc czlowieka, szczególnie na koncentracj?, spostrzeganie i samoocen? wlasnych mozliwosci oraz mog^. przy fizycznym zagrozeniu prowadzic takze do powaznych psychicznych zagrozen (stres). Przy dluzszej, utrzymuj^cej si? kumulacji ciepla podniesiona temperatura ciala moze prowadzic nawet do zaburzen w ukladzie kr^zenia a tym samym do zagrozenia zycia strazaka.
Nieustannie trwaj^. prace nad doskonaleniem konstrukcji ubrania strazackiego i badaniami wplywu róznych komponentów (podszewka, bariera przeciwwilgociowa, material zewn?trzny) na wlasciwosci ochronne.
Jako przyklad mozna podac rozwi^zanie warstwy termoizolacyjnej zawieraj^cej poduszk? powietrzn^. utrzymywan^. mi?dzy warstwami tkaniny przy pomocy silikonowych
tz>
s
<-»-
2.
ero' л
s
<-»-
s
Sä
Sä
tz>
Sä л
3
Ñ* о
ST
о
'S"
as
3
о
g
sa
re "I
3
n о a
О-
•í
> S?
л
NJ
«
<
ft "1
N-<2.
ë P h- •
o>
о
>-i n cd
l-i ,o
l-i о
t*> «
n cd
n >-i
0 t*>
cd
3
cd
3
cd
>-i
1
0
e^
n
h- •
«
n
n cd
1 «
>-i n
>-i О n
«
ë
h-» • CD
3
'_L.
cd
n
ë I—' •
cd
cd
H-1 •
CfQ cd
В
.cd
В
cd cd
n О
ST
о
a. ^
о p
n
S
о tr
tz>
N N £ N í T » О
О ^ 3
s:
tz> 3 © =
as ^ s
S
3 n
л
tz>
с
tz>
s: S
* §. О
о g
^ tZ>>
л о
Ä """
^ CfQ »
0> 1
t/> S !/>
ST. 3 ¿I
TT » ^
3 fb
о -s
j33
^ ^ о
S- 3 N
SO
TT -i
3
as
-5 О
ñ о
* й * » N о
Q.
з"
»
3 • •
о «-к
о о as о.
N ^
Л о
tz>
S
л з'
л
ч»
ч»
^ ^
7? 7?
о о
3 3
as as
3 3
л л
Quelle: Forschungsinstitut Hohenstein, 2000
«-*■ tïr
ja c CT "10
TI
REKTALTEMPERATUR IN
3 8 8
bi p Ol
DISKOMFORT
ÜBERMÄSSIGE BELASTUNG
Rozwi^zania takie pozwalaj^ zmniejszyc mas? ubrania, przez co zyskuje komfort noszenia.
Zal^cznik informacyjny D normy PN- EN 469:2006 zawiera przewodnik do okreslenia wlasciwosci ergonomicznych. Uzyskane t^. drog^. wyniki badan maj^. charakter orientacyjny i pozwalaj^. jedynie na porownanie mi?dzy roznymi ubraniami ochronnymi. Wyniki te nie uwzgl^dniaj^. oczywiscie wszystkich sytuacji, z jakimi moze si? spotkac strazak w trakcie prowadzenia akcji.
Przewodnik do oceny zagrozen fizjologicznych wynikaj^cych z kumulowania ciepla w organizmie ludzkim nie zostal dotychczas przyj?ty, poniewaz nie udalo si? ujednolicic metod badawczych. Problem ten jest przedmiotem dalszych prac nad niniejsz^ norm^.
Badania laboratoryjne
Przed badaniem na zgodnosc z wymaganiami wymienionymi w rozdziale 6 normy PN-EN 469:2006, probki materialy powinny byc prane i suszone lub czyszczone na sucho zgodnie z instrukcjami producenta umieszczonymi na wszywkach (w poprzedniej normie stosowano pranie w warunkach laboratoryjnych). Materialy s^. nast?pnie kondycjonowane przez 24 h w temperaturze (20 ± 2) o C i wilgotnosci wzgl?dnej (65 ± 5) %. Badanie powinno si? rozpocz^c w czasie 10 min po wyj?ciu probki ze srodowiska kondycjonowania. Zestaw elementow odziezy lub wielowarstwowy zestaw odziezy s^. badane od strony powierzchni zewn?trznej, za wyj^tkiem badania rozprzestrzeniania si? ognia na podszewce. O ile norma nie mowi inaczej, badanie powinno byc przeprowadzone w warunkach laboratoryjnych w temperaturze (20 ± 3) o C i wilgotnosci wzgl?dnej (65 ± 5) %. Badanie oporu przenikania pary wodnej powinno byc przeprowadzone zgodnie z PN-EN 31092 na calym zestawie odziezowym.
Badanie rozprzestrzeniania si£ plomienia
Materialy i szwy i dodatki powinny byc badane zgodnie z PN-EN ISO 15025:2002, procedura A.
rys.5 schemat badania tkaniny wg normy PN-EN ISO 15025
Probka jest umieszczana na ramce z iglami napinaj^cymi - 20 mm od ramki. Plomien przykladany na 10s.
Probki powinny osi^gn^c wskaznik 3 rozprzestrzeniania si? plomienia wg EN 533:1997, co oznacza ze:
o zadna probka nie pali si? do gornej ani do zadnej bocznej kraw?dzi. o zadna probka nie powinna tworzyc plon^cych szcz^tkow.
o zjawisko zarzenia po odj?ciu zrodla plomienia nie powinno rozprzestrzeniac si? z obszaru
zw?glonego na obszar nie uszkodzony. o na zadnej probce nie powinna powstawac dziura.
o srednia wartosc czasu dalszego palenia dla ktoregokolwiek zestawu z szesciu probek nie powinna przekroczyc 2s
Probki materialow: powinny byc badane 3 probki w kierunku wzdluz osnowy i 3 probki w kierunku wzdluz w^tku zgodnie z EN ISO 15025:2002, procedura A, i powinny osi^gn^c wskaznik 3 rozprzestrzeniania si? plomienia wg EN 533:1997( badanie opisano wyzej)..
Szwy: powinny byc badane 3 probki zawieraj3.ce szew konstrukcyjny zgodnie z EN ISO 15025:2002, procedura A i powinny osi^gn^c wskaznik 3 rozprzestrzeniania si? plomienia wg EN 533:1997 a ponadto nie powinny si? otworzyc. Probki powinny byc zorientowane wzdluz biegu szwu do linii centralnej probki tak, aby plomien palnika oddzialywal bezposrednio na szew.
W zadnej probce, w zadnej warstwie nie powinna powstac dziura za wyj^tkiem warstwy innej niz material zewnetrzny lub podszewka, ktory jest stosowany do specyficznej ochrony innej niz przed cieplem, na przyklad warstwa, ktora zapewnia ochrony przeciw penetracji plynu itd.
Zespol elementow ubrania zewngtrznego powinien byc badany przez przylozenie plomienia testowego do powierzchni materialu zewngtrznego i do powierzchni podszewki.
Jezeli poziom ochrony jest osi^gni^ty przez zestaw ubran wielowarstwowych, ktore s^. oddzielnymi wyrobami odziezowymi, zewngtrzna powierzchnia podszewki kazdego wyrobu odziezowego uzywana w zestawie powinna byc badana w ten sam sposob.
Jezeli zespol ubrania zawiera materialy sciqgaczy przegubow, powinny byc one badane oddzielnie przez przylozenie plomienia do zewnetrznej powierzchni materialu sci^gacza zgodnie z EN ISO 15025, procedura A, i powinny osi^gn^c rozprzestrzenianie sie plomienia wskaznik 3 normy EN 533:1997 (jak opisano powyzej).
Jezeli w ubraniu zastosowane s^. dodatki, to powinny byc badane oddzielnie przez przylozenie plomienia do zewnetrznej powierzchni tych wyrobow, stosownie do EN ISO 15025. Dodatki po probie powinny pozostawac sprawne.
Jest to badanie, ktore sprawia, ze stosowane dotychczas zamki blyskawiczne albo napy wykonane z tworzyw sztucznych musz^ byc zast^pione zamkami metalowymi. Podobnie tasmy typu „rzep" nie mog^. byc dalej stosowane, z uwagi na to, ze w trakcie badania ulegaj^. stopieniu i czesto nie daj^. sie rozdzielic. Stanowi to zagrozenie w przypadku koniecznosci szybkiego zdjecia ubrania (np. oblanego plon^cym plynem).
Badanie przenikanie ciepla przy oddzialywaniu plomienia
Zestaw elementow lub wielowarstwowy zestaw ubrania podczas badania zgodnie z EN 367 powinien osi^gn^c nastepuj^ce poziomy wykonania i byc zakwalifikowany odpowiednio:
Tablica 1- Przenikanie ciepla - przy oddzialywaniu plomienia.
Wskaznik przenikania ciepla Poziom wykonania 1 Poziom wykonania 2
HTI24 > 9,0 >13,0
HTI24 - HTI12 >3,0 >4,0
Plomieñ przylozony z zewn^trz - wewn^trz plytka odbieraj^ca cieplo, na której dokonuje siç pomiaru temperatury. Liczby to ogólnie rzecz bior^c czas w sekundach w jakim dochodzi do wzrostu temperatury o 24oC lub o 12oC.
fot.l Badanie przenikania ciepla przy oddzialywaniu plomienia wg PN-EN 367
Liczba próbek wskazana w normie powinna byc badana i kwalifikowana do poziomu wykonania zgodnie z najnizszym pojedynczym wynikiem, zaokr^glonym do 1 miejsca po przecinku.
Jezeli poziom wykonania 1 i 2 wystçpuj^. w tym samym wyrobie odziezowym lub w wielowarstwowym zestawie ubrania, powinny byc klasyfikowane do poziomu 1.
Przenikanie ciepla przy oddzialywaniu promieniowania cieplnego
Zestaw elementów lub wielowarstwowy zestaw ubrania podczas badania zgodnie
z PN-EN ISO 6942 przy gçstosci strumienia promieniowania 4G kW/m powinien osi^gn^c nastçpuj^ce poziomy wykonania i byc zakwalifikowany odpowiednio: Tablica 2 - Przenikanie ciepla ( promieniowanie)
Wskaznik przenikania ciepla Pozimo wykonania l Poziom wykonania 2
rhti24 > 1G,G >18,G
rhti24 - rhti12 >3,G >4,G
Liczba próbek wskazana w normie powinna byc badana i kwalifikowana co poziomu wykonania zgodnie z najnizszym pojedynczym wynikiem, zaokr^glonym do 1 miejsca po przecinku.
Jezeli poziom wykonania 1 i 2 wystgpujq w tym samym wyrobie odziezowym lub w wielowarstwowym zestawie ubrania, powinny bye klasyfikowane do poziomu 1.
Badanie opcjonalne - badanie kompletnego ubrania wystawionego na ekstremalne obciqzenie termiczne przy pomocy stanowiska badawczego tzw. „thermoman".
Nowa norma PN-EN 469 wprowadzila mozliwosc opcjonalnego, dodatkowego badania wlasciwosci ochronnych kompletnego ubrania przed gor^cem. Badanie jest przeprowadzone przy pomocy oprzyrz^dowanego manekina, który ubrany w badane ubranie zostaje wystawiony na oddzialywanie strumienia ciepla 84kW w czasie 8 sekund. Jezeli wystepuj^. dodatkowe, zintegrowane urz^dzenia uzywane z ubraniem ochronnym ( np. szelki) powinny byc objete tym badaniem.
To opcjonalne badanie moze byc przeprowadzone w oparciu o uzgodnienie miedzy producentem a nabywc^. w specjalnym laboratorium wg metody opisanej w zal^czniku E do normy PN-EN 469 tzw.Thermoman-Test.
Zadaniem tego testu jest opracowanie prognozy obrazeñ jakich móglby doznac strazak, który w badanym ubraniu spotkal by sie ze zjawiskiem flash-over.
Ubranie zalozone na manekina o naturalnej wielkosci mezczyzny, przez 8 sekund poddawane
2 0 jest oddzialywaniu gor^ca o strumieniu ciepla 84 kW/m . Temperatura dochodzi do 1000 C.
Temperatura jest rejestrowana przez 122 czujniki rozmieszczone na powierzchni manekina.
Przeprowadzone badanie daje pewnosc ze ubranie chroni przed ogniem i dzialaniem
wysokich temperatur.
rys.6 Schemat stanowiska do badania odpornosci kompletnego ubrania na dzialanie
wysokiej temperatury
fot. 3 Element ubrania strazackiego ( kurtka % ) po badaniu
Dwuwymiarowy obraz prognozowanych poparzeñ uzytkownika badanego ubrania
THERMO-MAN
SYSTEM OCENYOCHRONY PRZED GORACEM
PROGNOZA MOZLIWYCH POPARZEÑ
Czas trwania próby 8sekund
BUff 2 stopien poparzenia = 2%
¡ДЦ| obszar nie chroniony
M 3 stopien poparzenia = 7%
jjgg obszar nie chroniony
ЯИЦ IBrak informacji
Poparzenia ogólem = 9 %
rys.7 Obraz na monitorze urzqdzenia badawczego obrazujqcy prognozç mozliwych
obrazeй uzytkownika ubrania
Odpornosc na przemakanie
Warstwa ( zawieraj^ca szwy) zapewniaj^ca odpornosc na przemakanie, podczas badania zgodnie z EN 20811 przy zastosowaniu tempa wzrostu cisnienia (0,98 ± 0,05) kPa/min powinna osi^gn^c jeden z wyników:
Poziom 1 < 20 kPa, dla ubrañ bez bariery przeciwwilgociowej.
Poziom 2 > 20kPa, dla ubrañ z bariery przeciwwilgociow^..
Próbka powinna byc pobrana z obszarów krytycznych, np. szwów na ramionach.
Badanie jakkolwiek zaostrzone w stosunku do poprzedniej edycji normy, to cingle bazuje na
próbce, co nie gwarantuje osi^gniçcia szczelnosci o czym w dalszej czçsci artykulu.
Opór przenikania pary wodnej
Wymagania dla oporu przenikania pary wodnej powinny byc osi^gniçte przez badanie albo kompletnego zestawu elementów lub zestawu wielowarstwowego odziezy. Bariery przeciw
podsi^kaniu s^. wyl^czone z tego wymagania. Badanie powinno byc zgodne z kEN 31092 i
jeden z ponizszych wynikow powinien byc osi^gni?ty:
2 2 Poziom 1 > 30 m Pa/W, ale nie przekraczaj^c 45 m Pa/W.
Poziom 2 < 30 m2 Pa/W.
Uwaga: Wysoki opor przenikania pary wodnej moze prowadzic do wyzszego ryzyka poparzenia par^..
Bariera przeciw podsujkaniu
Jezeli bariera przeciw podsi^kaniu jest zastosowana w wyrobie odziezowym albo jako cz?sc wkladki mi?dzy-warstwowej w dolnej cz?sci bariery przeciwwilgociowej albo jako dolna cz?sci podszewki np. na koncu r?kawow, nogawek spodni lub dolnej kraw?dzi kurtki, material powinien co najmniej spelniac wymagania dla bariery przeciwwilgociowej (membrany). Ponadto zestaw elementow zawieraj^cy bariery przeciw podsi^kaniu powinien posiadac odpornosc na rozprzestrzenianie si? ognia oraz odpornosc na przenikanie ciepla pochodz^cego zarowno od plomienia jak i od promieniowania.
Znakowanie
Wymagania dotycz^ce znakowania powinny byc zgodne z EN 340.
Ubrania ochronne dla strazakow zgodne z norm^ PN-EN 469:20065 powinny byc oznaczane numerem i dat^. tej normy, t.j., na lub przy piktogramie dol^czonym do wyrobu odziezowego. Jezeli wymagania normy s^. spelnione przez kombinacj? ubran ( np. kurtka i spodnie) to powinno byc to zadeklarowane na wszywce na wszystkich cz?sciach kombinacji stosowanych cz?sci i wskazane, ze powinny byc noszone razem.
Osi^gni?ty poziom wykonania (poziom skutecznosci ochrony), powinien byc pokazany na piktogramie dol^czonym do ubrania.
Piktogram wg ISO 7000 - 2418 powinien byc jak pokazany na rysunku 8.
Eft
Xf2 Xr2 Y2 Z2
rys. 8 Oznaczenie wlasciwosci ochronnych ubrania na wszywce
Pod piktogramem powinny byc pokazane cztery informacje opisuj^ce poziom wykonania: -dla ochrony przed cieplem (plomien i promieniowanie) i odnosz^ce si? do calego ubrania -dla odpornosci na przemakanie i dla oporu przenikania pary wodnej. Powinien miec
19
zastosowanie najnizszy poziom osiegniçty podczas badania dla wyrobu odziezowego lub wielowarstwowego zestawu ubrania.
Uwaga: Dla kurtki i spodni przeznaczonych do lecznego noszenia mozliwy jest do stosowania poziom 1
lub poziom 2.
Oznaczenia:
Xfl lub Xf2 poziomy skutecznosci ochrony przed cieplem przy oddzialywaniu plomienia.
Xrl lub Xr2. poziomy skutecznosci ochrony przed cieplem przy oddzialywaniu
promieniowania cieplnego.
Yl lub Y2 poziomy odpornosci na przemakanie.
Zl lub Z2. poziomy osiegniçte dla oporu przenikania pary wodnej.
Informacje dostarczane przez producenta
Ochronne ubranie strazackie powinno byc dostarczone do nabywcy z informacje napisane w jçzyku oficjalnym kraju przeznaczenia. Jezeli wystçpuje zintegrowane urzedzenia, np. wszyte szelki bezpieczeñstwa, to informacja o uzywaniu tych urzedzeñ powinna byc równiez zaleczona.
Producent powinien doleczyc informacjç, ze ubranie wykonane wg PN-EN 469 chroni górne i dolne fragmenty ciala wleczajec szyjç, ramiona do sciegaczy oraz nogi do kostek. Natomiast w celu zapewnienia uzytkownikowi pelnej ochrony nalezy zastosowac odpowiednie srodki ochrony indywidualnej jak kominiarkç, helm, rçkawice i buty.
Producent powinien doleczyc informacjç o skutkach przypadkowego ochlapania ubrania chemicznymi lub latwopalnymi plynami oraz o sposobie postçpowania w takim przypadku, np. uzytkownik powinien natychmiast zrzucic lub zdjec ubranie, które powinno byc potem oczyszczone lub usuniçte przez obslugç techniczne.
Jezeli kompletne ubranie zostalo poddane opcjonalnemu badaniu na stanowisku „thermoman", producent powinien dostarczyc odpowiednie informacjç oraz sprawozdanie z badañ zgodnie z zalecznikiem C do normy.
Producent ubrania o poziomie 1 odpornosci na przemakanie powinien doleczyc ze ubranie nie powinno byc uzywane w sytuacji, gdy wystçpuje ryzyko przemoczenia ubrania.
Calosc informacji dostarczanych przez producenta powinna byc zgodna z wymaganiami PN-EN 340.
To czego brak jest w postanowieniach norm PN-EN 469 zarówno starej jak i nowej edycji
to badanie wodoszczelnosci kompletnego ubrania strazackiego
20
Jak wspomniano wczesniej, badanie wodoszczelnosci ubrania na podstawie probek, nawet pobranych z miejsc newralgicznych, nie jest porownywalne z sytuacjami, w jakich znajduj^. si? strazacy podczas akcji zwalczania pozaru.
Wodoszczelnosc ubrania strazackiego
Wymagania zasadnicze zawarte w rozporz^dzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spolecznej z dnia 21.12.2005 r. w sprawie zasadniczych wymagan dla srodkow ochrony indywidualnej (Dz.U.Nr 259 poz.2173), wdrazaj^cym postanowienia Dyrektywy Rady Nr 89/686/EWG z dnia 21 grudnia 1989 r. w sprawie ujednolicenia przepisow prawnych panstw czlonkowskich dotyczqcych srodkow ochrony indywidualnej, w § 23.1. zawieraj^. zapis:
„Kompletnie i gotowe do uzytku srodki ochrony indywidualnej przeznaczone do ochrony calego ciala przed skutkami wysokiej temperatury lub ognia powinny spelniac nast?puj^ce wymagania:
1) ilosc ciepla przenikaj ^cego przez te srodki do ciala uzytkownika powinna byc dostatecznie mala, aby podczas ich uzywania nie nast?powala akumulacja ciepla w zagrozonej cz?sci ciala, powoduj^c^ odczucie bolu lub zagrozenie zdrowia.
2) powinny zapobiegac przenikaniu cieczy lub pary i nie powodowac poparzen wynikajqcych z kontaktu migdzy ich powlokq a uzytkownikiem".
Wynika z tego, ze metoda badan zamieszczona w normie nie odpowiada do konca wymaganiom ww.dyrektywy.
Bariera przeciwwilgociowa
Warstw^. ubrania maj^c^. duze znaczenie dla zapewnienia komfortu pracy strazaka i zasadnicze dla bezpieczenstwa - czego dotychczas nie podkreslalo si? w sposob zdecydowany - jest bariera przeciwwilgociowa, odpowiedzialna za odprowadzenie pary i zapewnienie wodoszczelnosc ubrania. Penetracja wody do warstwy termoizolacyjnej gwaltownie pogarsza wlasciwosci termoizolacyjne ubrania w miejscach przemoczonych, grozi poparzeniem uzytkownika w wyniku promieniowania cieplnego lub nadmiernym wyzi?bieniem ciala podczas akcji w ujemnych temperaturach.
Przyczyny i miejsca wyst^powania nieszczelnosci
Przyczyny nieszczelnosci wyst?puj^cych w ubraniu, wynikaj^ce z niedopracowanych konstrukcji i technologii wykonania nalezy podzielic na cztery grupy:
1) bl?dy konstrukcyjne w ubraniu, np. zle zaprojektowane przykrycie zamkni?cia kurtki, brak lub zly dobor materialu na pas tkaniny powlekanej zabezpieczaj^cej przed podsi^kaniem itp.,
2) zly dobor materialow, np. nieodpowiednie tasmy do podklejania szwow membrany, zbyt mala wytrzymalosc mechaniczna membrany,
3) niewlasciwe wykonanie, np. niedokladne podklejenie szwow membrany, podziurawienie uszczelnienia podczas szycia,
4) wady materialowe w wykonaniu samej membrany i innych warstw, nie wychwycone w czasie badania wst?pnego materialow.
Nieszczelnosci objawiaj^. si? w postaci zaciekow na warstwie termoizolacyjnej, widoczne na podszewce np. wzdluz zapi?cia, wzdluz szwow membrany lub zaznaczone kolistymi zaciekami, widocznymi na podszewce w przypadku dziury (dziurek po igle) w membranie. Jednym z najbardziej uci^zliwych problemow w konstrukcji odziezy ochronnej dla strazakow bylo zabezpieczenie przed podsi^kaniem tj. podci^ganiem wody przez naczynia wlosowate warstwy termoizolacyjnej. Nowa norma PN-EN 469:2006 wprowadzila wymaganie zastosowania tzw. bariery przeciw podsi^kaniu w postaci pasa wodoodpornej tkaniny stanowi^cego np. doln^ cz?sc warstwy termoizolacyjnej.
Z doswiadczenia CNBOP jednoznacznie wynika, ze woda ktora splywa po membranie nawet o wysokim poziomie wodoszczelnosci, si?gaj^cym kilku metrow slupa wody, na skutek zlego pol^czenia z pozostalymi warstwami konstrukcyjnymi nie zostaje odprowadzona na zewn^trz ubrania w 100%, a jej cz?sc zostaje „zassana" przez naczynia wloskowate warstwy termoizolacyjnej i powoduje przemakanie wewn?trznych warstw ubrania. Zjawisko takie ( na skutek bl?dow konstrukcyjnych ) wyst?puje nagminnie w nast?puj^cych miejscach ubrania: dolna kraw?dz kurtki, mankiety r?kawow, pasy wzdluz linii wszycia suwaka stanowi^cego glowne zapi?cie kurtki i dolna kraw?dz nogawek spodni.
Innym istotnym problemem jest umiej?tnosc skutecznego podklejania szwow i doboru tasmy uszczelniaj^cej szwy. Po kilku praniach tasmy uszczelniaj^ce zle przyklejone odklejaj^ si? i przepuszczaj ^ wod?. O ile latwo jest uszczelnic prosty szew membrany, o tyle uszczelnienie pol^czenia r?kawa pod pach^, kolnierza z plecami, mankietu z r?kawem nastr?cza producentom ubran duzo trudnosci. W tych miejscach stwierdza si? wiele przypadkow nieszczelnosci ubrania. (W wielu przypadkach producenci nie zdawali sobie sprawy ze slabosci wlasnych rozwi^zan konstrukcyjnych i technologii szycia).
Kolejn^ przyczyn^. przemakania ubran s^. bl?dy w technologii l^czenia poszczegolnych warstw ubrania. Nawet prawidlowo uszczelnion^. na szwach membran? mozna przekluc podczas szycia. W rezultacie nast?puje utrata wodoszczelnosci.
Badanie wodoszczelnosci w CNBOP
Badanie wodoszczelnosci ubrania przeprowadza siç na stanowisku badawczym
wyposazonym w manekina, ustawionego na podescie obracajecego siç z prçdkoscie 5-6 obr./min nad którym znajduje siç tryskacz wiszecy " z otworem wylotowym o srednicy 6^7 mm, usytuowany tak aby os pionowa przechodzeca przez glowç manekina znajdowala siç w odleglosci 1 m od osi pionowej przechodzecej przez tryskacz.. Odleglosc pomiçdzy plaszczyznami poziomymi, przechodzecymi przez czubek helmu i talerzyk tryskacza powinna wynosic 55± 2 cm. Manekin nalezy umiescic pod tryskaczem wiszecym !/г " z otworem wylotowym o srednicy 6^7 mm, tak aby os pionowa przechodzeca przez glowç manekina Wydatek wody z tryskacza nalezy utrzymywac w czasie calego badania na poziomie 045 ^ 0,50 l/s.
Badane ubranie zostaje nalozone na manekina i poddane dzialaniu sztucznego deszczu. Po zakonczeniu badania ( po uplywie 1 godziny) dokonane zostaje oglçdziny i okreslenie miejsc oraz intensywnosci przecieków. Stanowisko badawcze przedstawia fot.4
fot. 4 Stanowisko do badania odpornosci ubrania na przemakanie
23
Uwagi koncowe
Dla akcji zwalczanie pozaru wewn^trz obiektow , przy ktorych nie mozna wykluczyc zjawiska flash over zasadniczo powinno byc stosowane tylko ubranie (kompletne ubranie ochronne - kurtk? i spodnie) o 2 stopniu skutecznosci wg PN-EN 469:2006. Oczywiscie musze byc takze - ognioodporna kominiarka, r^kawice, buty i helm, ktore sprostaj e ekstremalnej sytuacj i.
Z doswiadczen wynika, ze wysoka skutecznosc ochrony termicznej wplywa na nie docenienie rzeczywistej znajdujecej si? w pomieszczeniu temperatury i stopnia obci^zenia gor^cem. To zawsze musze uwzgl?dnic dowodcy przy ocenie zdolnosci do przeprowadzenia akcji gasniczej wewn^trz obiektu.
Uwaga z normy: Jest wazne, aby strazacy byli cwiczeni w wyborze, uzywaniu, dbalosci i utrzymaniu calego sprz?tu ochronnego. Uwaga zostala zapisana do CEN/TR 14560:2003, ktory okresli przewodnik dla wyboru, uzywania, dbalosci i utrzymania ubran ochronnych przeciwko cieplu i plomieniowi.
