CC BY
15
D01:10.12845/bitp.31.3.2013.11
ml. bryg. mgr inz. Jacek ZBOINA1 st. kpt. mgr inz. Grzegorz MROCZKO1'2
Przyj^ty/Accepted: 15.04.2013; Zrecenzowany/Reviewed: 04.09.2013; Opublikowany/Published: 30.09.2013
DOSTAWA ENERGII ELEKTRYCZNEJ DO URZ^DZEN PRZECIWPOZAROWYCH3
Power supply to fire protection devices
Streszczenie
W artykule autorzy przedstawiaj^ zagadnienia zwi^zane z ci^glosci^ dostawy energii i przekazu sygnalu do urz^dzen przeciwpozarowych. W pierwszej cz?sci artykulu wskazuj^, jak istotne jest zachowanie ci^glosci dostawy energii i sygnalu do urz^dzen przeciwpozarowych dla bezpieczenstwa pozarowego i warunkow bezpiecznej ewakuacji z obiektow budowlanych. W dalszej cz?sci skupiaj^ si? na definicji zespolu kablowego i wymagan stawianych zespolom kablowym, jak rowniez elementow wchodz^cych w sklad zespolow kablowych. Dalej opisuj^ dost?pne na polskim rynku rodzaje kabli stosowanych w ochronie przeciwpozarowej oraz oznaczenia kabli zwi^zane z odpornosci^ ogniow^. Nast?pnym elementem jest prezentacja konstrukcji nosnych do kabli wraz ze wskazaniem ich charakterystycznych parametrow oraz sposobem klasyfikacji wg normy DIN 4102-12 oraz podstawowymi wymaganiami przy instalacji kabli i zespolow kablowych. W podsumowaniu autorzy wskazuj^ na istotn^ rol? i obowi^zek przeprowadzenia przez producentow/ dostawcow oceny zgodnosci wyrobow i uzyskania odpowiednich dokumentow potwierdzaj^cych spelnienie przez wyroby stawianych im wymagan.
Summary
In this article the authors present information concerning continuity of power and signal supply to fire protection devices. In the first part of the paper the authors indicate how it is important to maintain the continuity of power and signal supply to fire protection devices for fire safety and safe evacuation from buildings. Following that, the authors focus on the definition of a cable system and the requirements established for cable systems and their parts. Next, the authors present the information about cables for fire protection which are available on Polish market and describe cable markings connected with fire resistance. Presentation of cable bearing systems, together with pointing out their specific parameters and classification according to DIN 4102-12 standard ,constitutes the following part ofthe article. Moreover, general requirements for installation of cable and cable systems are presented. In their summary, the authors indicate the importance of performing necessary conformity assessment of products and acquiring of specific documents which confirm product fulfillment ofspecific requirements.
Slowa kluczowe: kable, zespoly kablowe, ci^glosc dostawy energii, ocena zgodnosci, badania kabli; Keywords: cables, cable systems, maintenance ofcircuit integrity, conformity assessment, cable testing; Typ artykulu: artykul przegl^dowy; Type of article: review article;
1. Wprowadzenie
Techniczne systemy zabezpieczen przeciwpozarowych odgrywaj^ wazn^ rol? w obiektach budowlanych. Maj^ przede wszystkim zapewnic bezpie-
1 Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej im. Jozefa Tuliszkowskiego - Panstwowy Instytut Badaw-czy, ul. Nadwislanska 213, 05-420 Jozefow, Polska; Scientific and Research Centre for Fire Protection - National Research Institute, Poland;
3 autorzy wniesli rowny wklad w powstanie artykulu / the authors contributed equally to this work
czenstwo pozarowe obiektu budowlanego, co ozna-cza mi?dzy innymi zapewnienie bezpiecznych warunkow ewakuacji osob przebywaj^cych w obiekcie na wypadek zagrozenia, jak rowniez ograniczenie strat materialnych powodowanych przez dane zda-rzenia pozarowe. Wykonanie tego zadania wyma-ga wspoldzialania i cz?sto integracji roznych urz^-dzen przeciwpozarowych. Do najcz?sciej stosowanych zaliczyc nalezy m.in. systemy sygnalizacji po-zarowej, dzwi?kowe systemy ostrzegawcze, systemy wentylacji pozarowej, stale urz^dzenia gasnicze. Prawidlowe dzialanie i praca technicznych syste-
mow zabezpieczen przeciwpozarowych jest uzalez-niona od wielu czynnikow, na przyklad takichjak:
• rodzaj i typ zastosowanych urz^dzen - przede wszystkim istotne jest czy wyroby spelniaj^, wy-magania, jakie s^, im stawiane w przepisach pra-wa i specyfikacjach technicznych, oraz czy pro-ducent lub dostawca wyrobu posiada odpowied-nie dokumenty, ktore to potwierdzaj^, (certyfikaty zgodnosci, deklaracje zgodnosci i/lub swiadectwa dopuszczenia, itp.),
• poprawnosc doboru zabezpieczen oraz ich inte-gracja,
• poprawnosc wykonania projektu (projektowanie), z uwzgl?dnieniem odpowiednich zalozen projek-towych,
• poprawnosc wykonania instalacji systemu w obiek-cie (instalowanie),
• cz?stotliwosc i poprawnosc prowadzenia konser-wacji instalacji (eksploatacja i konserwacja),
• poprawnosc przyj?tego scenariusza pozarowego i z tym zwi^zanych wysterowan poszczegolnych systemow i ich wzajemnej wspolpracy.
Istotna jest rowniez kwestia wspolpracy zarow-no pol^czen systemow zabezpieczen przeciwpozarowych, jak i poszczegolnych elementow w ramach danego systemu. Na tym zagadnieniu w odniesieniu do elektrycznych systemow zabezpieczen przeciwpozarowych autorzy skupili si? w tym artykule.
Pol^czenia elementow elektrycznych systemow zabezpieczen przeciwpozarowych najcz?sciej wy-konuje si? za pomoc^ kabli lub przewodow elektrycznych, elektroenergetycznych lub swiatlowodo-wych ukladanych na kablowych konstrukcjach no-snych zwanych rowniez trasami kablowymi. Zestaw elementow tj. kable + kablowa konstrukcja nosna nazywany jest „zespolem kablowym". Wymaga-nia, jakie powinny spelniac kable i zespoly kablo-we w zakresie zapewnienia ci^glosci dostawy ener-gii elektrycznej lub przekazu sygnalu do urz^dzen przeciwpozarowych, okreslone s^w §187 [Przewo-dy i kable elektryczne] rozporz^dzenia Ministra In-frastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkow technicznych, jakim powinny odpowia-dac budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z pozn. zm.) [5]:
„1. Przewody i kable elektryczne nalezy prowadzic w sposob umozliwiaj^cy ich wymian? bez potrzeby naruszania konstrukcji budynku.
2. Dopuszcza si? prowadzenie przewodow elektrycznych wtynkowych, pod warunkiem pokrycia ich warstw^, tynku o grubosci co najmniej 5 mm.
3. Przewody i kable elektryczne oraz swiatlowodo-we wraz z ich zamocowaniami, zwane dalej „zespo-lami kablowymi", stosowane w systemach zasilania i sterowania urz^dzeniami sluz^cymi ochronie prze-ciwpozarowej, powinny zapewniac ci^glosc dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnalu przez
D01:10.12845/bitp.31.3.2013.11
czas wymagany do uruchomienia i dzialania urz^-dzenia, z zastrzezeniem ust. 7. Ocena zespolow kablowych w zakresie ci^glosci dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnalu, z uwzgl?dnieniem ro-dzaju podloza i przewidywanego sposobu mocowa-nia do niego, powinna byc wykonana zgodnie z warunkami okreslonymi w Polskiej Normie dotycz^cej badania odpornosci ogniowej.
4. Zespoly kablowe umieszczone w pomieszcze-niach chronionych stalymi wodnymi urz^dzeniami gasniczymi powinny byc odporne na oddzialywanie wody. Jezeli przewody i kable ulozone s^, w ognio-ochronnych kanalach kablowych, to wowczas wy-maganie odpornosci na dzialanie wody uznaje si? za spelnione.
5. Przewody i kable elektryczne w obwodach urz^dzen alarmu pozaru, oswietlenia awaryjnego i l^cznosci powinny miec klas? PH odpowiedni^, do czasu wymaganego do dzialania tych urz^dzen, zgodnie z wymaganiami Polskiej Normy dotycz^cej metody badan palnosci cienkich przewodow i kabli bez ochrony specjalnej stosowanych w obwodach zabezpieczaj^cych.
6. Zespoly kablowe powinny byc tak zaprojektowa-ne i wykonane, aby w wymaganym czasie, o ktorym mowa w ust. 3 i 5, nie nast^pila przerwa w dostawie energii elektrycznej lub przekazie sygnalu spowodo-wana oddzialywaniami elementow budynku lub wy-posazenia.
7. Czas zapewnienia ci^glosci dostawy energii elektrycznej lub sygnalu do urz^dzen, o ktorych mowa w ust. 3, moze byc ograniczony do 30 minut, o ile zespoly kablowe znajduj^, si? w obr?bie przestrze-ni chronionych stalymi samoczynnymi urz^dzenia-mi gasniczymi wodnymi".
Aby wlasciwie stosowac si? do powyzszych wy-tycznych niezb?dna jest rowniez znajomosc wy-magan dotycz^cych dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnalu do urz^dzen przeciwpozarowych, jak rowniez wymagan, jakie w tym zakresie powinny spelniac zespoly kablowe oraz kable. Na rynku dost?pnych jest wiele typow kabli przezna-czonych do stosowania w ochronie przeciwpozaro-wej oraz maj^cych okreslone cechy - odpowiednio zdefiniowane w aprobatach technicznych i potwier-dzone w krajowych certyfikatach zgodnosci, a takze poprzez swiadectwa dopuszczenia wydawane przez Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpo-zarowej - Panstwowy Instytut Badawczy (CNBOP--PIB). Niestety w sprzedazy mozna znalezc rowniez kable, ktorych wlasciwosci nie s^, potwierdzone wy-maganymi przez przepisy dokumentami.
Podstawowym zagadnieniem przy projektowa-niu instalacji kablowej dla technicznych systemow zabezpieczen przeciwpozarowych jest stosowanie odpowiednich wyrobow w tym kabli, ktorych pro-
D01:10.12845/bitp.31.3.2013.11
2. Rodzaje stosowanych kabli i ich przeznaczenie
Na polskim rynku na potrzeby ochrony przeciwpozarowej dost?pnychjest wiele rodzajów kabli pro-dukowanych przez producentów krajowych i zagra-nicznych. Przy doborze przewodów i kabli do danej aplikacji nalezy kierowac si? przede wszystkim po-nizszymi aspektami:
• wymagania formalno-prawne dla wyrobów wpro-wadzanych na rynek (wymagane deklaracje, certy-fikaty i swiadectwa dopuszczenia CNBOP-PIB dla przewodów i kabli - legalnosc ich stosowania),
• fUnkcja w systemie (zasilanie/przesylanie sygna-lu, wymagany czas dostawy energii przesylania sygnalu),
• parametry techniczne (napi?cie znamionowe, temperatura pracy, odpornosc ogniowa etc.),
• warunki srodowiska pracy, (temperatury pracy, wilgoc, zastosowane zewn?trzne, etc.),
• wymagania w zakresie odpornosci ogniowej po-jedynczego kabla (wymagane PH) lub w zespole kablowym (klasyfikacja E) - tam gdzie ma to za-stosowanie.
Niezaleznie oczywistym jest, iz inne wazne aspekty to cena, dost?pnosc, dodatkowe wymagania funkcjonalne i/lub uzytkowe.
Zestawienie rodzajów kabli stosowanych w ochro-nie przeciwpozarowej i ich przeznaczenia przedstawia ponizsza tabela 1.
Tabela 1.
Zestawienie rodzajów stosowanych w ochronie przeciwpozarowej kabli i ich przeznaczenie
Table 1.
List of types of cables used in fire protection
ducenci czy dostawcy przeprowadzili ocen? zgod-nosci i posiadaj^ certyfikaty zgodnosci z aprobat^ techniczn^ oraz swiadectwa dopuszczenia CNBOP--PIB. Jednak pami?tac nalezy, iz sam wyrob, nawet najlepiej sprawdzony, nie zagwarantuje zadzialania calego systemu, jezeli nie b?dzie on poprawnie za-projektowany, wykonany i konserwowany. Dlate-go bardzo wazne rowniez w przypadku kabli stosowanych do zasilania i/lub sterowania urz^dzen prze-ciwpozarowychjest, aby:
• stosowac odpowiednie typy kabli do danej insta-lacji,
• projektowac i wykonywac instalacje zgodnie z przepisami, dokumentami normatywnymi (normami), wytycznymi i zasadami wiedzy technicznej,
• odpowiednio dobierac przekroje kabli,
• w prawidlowy sposob mocowac kable na kablo-wych konstrukcjach nosnych, co zapewni po-prawn^prac? zespolu kablowego.
Tylko zagwarantowanie powyzszych warunkow umozliwi poprawn^ prac? systemu zarowno w warunkach normalnych uzytkowania, jak i w warunkach pozaru w obiekcie budowlanym. W dalszej cz?sci artykulu przedstawiono podstawowe infor-macje w zakresie: rodzaju stosowanych kabli i ich przeznaczenia, rodzaju stosowanych kablowych konstrukcji nosnych, zasad projektowania i instalo-wania kabli oraz zasad projektowania i instalowania zespolow kablowych.
Oznaczenie (Marking) Opis (Description) Przeznaczenie (Application)
YnTKSY Telekomunikacyjny (T), kabel (K), stacyjny (S), o zylach miedzianychjednodrutowych, o izolacji polwinitowej (Y) i o powloce z polwinitu nierozprzestrzeniaj^cego plomienia (Yn)/ Telecommunication (T), switchboard (S), cable (K) with a single-core copper conductors, PVC insulated (Y) and a sheath made offlame retardant PVC (Yn) Tory transmisji i zasilania urz^dzen liniowych (czujki, moduly liniowe) w dozorowych liniach systemow sygnalizacji pozarowej, autonomicznych systemach sterowania gaszeniem i autonomicznych systemach kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepla/ Transmission and power tracks for line devices (sensors, linear modules) in surveillance lines offire alarm systems, autonomous extinguishing systems and autonomous smoke and heat control systems
YnTKSY(ekw) Telekomunikacyjny (T), kabel (K), stacyjny (S), o zylach miedzianychjednodrutowych, o izolacji polwinitowej (Y) i o powloce z polwinitu nierozprzestrzeniaj^cego plomienia (Yn) oraz o wspolnym ekranie na osrodku (ekw)/ Telecommunication (T), switchboard (S), cable (K) with a single-core copper conductors, PVC insulated (Y) and a sheath made offlame retardant PVC (Yn) and a common screen on the center (ekw)
YnTKSX(ekw) Telekomunikacyjny (T), kabel (K), stacyjny (S), o zylach miedzianychjednodrutowych, o izolacji polietylenowej (X) i o powloce z polwinitu nierozprzestrzeniaj^cego plomienia (Yn) oraz o wspolnym ekranie na osrodku/ Telecommunication (T), switchboard (S), cable (K) with a single-core copper conductors, polyethylene insulated (X) and a sheath made offlame retardant PVC (Yn)and a common screen on the center (ekw)
D01:10.12845/bitp.31.3.2013.11
Oznaczenie (Marking) Opis (Description) Przeznaczenie (Application)
HTKSH Telekomunikacyjny (T) kabel (K) stacyjny (S) nieekranowany o zylach miedzianych jednodrutowych oraz izolacji z tworzywa bezhalogenowego nierozprzestrzeniaj^cego plomienia o malym wydzielaniu dymu (H) i powloce z tworzywa bezhalogenowego nierozprzestrzeniaj^cego plomienia o malym wydzielaniu dymu (H)/ Telecommunication (T), switchboard (S), cable (K) unscreened with a single-core copper conductors, flame retardant, low smoke emission, halogen free compound insulation (H) and, flame retardant, low smoke emission, halogen free compound sheath (H) Tory transmisji i zasilania urz^dzen liniowych: (czujki, moduly liniowe) w dozorowych liniach systemow sygnalizacji pozarowej, autonomicznych systemach sterowania gaszeniem i autonomicznych systemach kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepla dzwi^kowych systemow ostrzegawczych, systemow sterowania zamkni^ciami przeciwpozarowymi, jako tory transmisji sygnalu lub stanu do pomocniczych urz^dzen bytowych, odl^czanych w przypadku powstawania pozaru, monitorowania, wspolpracy i integracji systemow przeciwpozarowych, oswietlenia bezpieczenstwa i ewakuacyjnego. Transmission and power tracks for line devices: (sensors, linear modules) in surveillance lines of fire alarm systems, autonomous extinguishing systems and autonomous smoke and heat control systems, voice alarm systems, control systems for fire closures signal or state transmission to the auxiliary living devices, turned off in case of fire, monitoring, cooperation and integration of fire protection systems, safety and emergency lighting.
HTKSHekw Telekomunikacyjny (T) kabel (K) stacyjny (S) ekranowany (ekw) o zylach miedzianychjednodrutowych oraz izolacji z tworzywa bezhalogenowego nierozprzestrzeniaj^cego plomienia o malym wydzielaniu dymu (H) i powloce z tworzywa bezhalogenowego nierozprzestrzeniaj^cego plomienia o malym wydzielaniu dymu (H) oraz o wspolnym ekranie na osrodku/ Telecommunication (T), switchboard (S), cable (K) screened (ekw)with a single-core copper conductors, flame retardant, low smoke emission,halogen free compound insulation (H) and, flame retardant, low smoke emission, halogen freecompound sheath (H)
HDGs Kabel o zylach miedzianychjednodrutowych (D) o izolacji z gumy silikonowej (Gs) i powloce z tworzywa bezhalogenowego, nierozprzestrzeniaj^cego plomienia, o malym wydzielaniu dymu (H) na napi^cie znamionowe 300/500V Cable with single-core copper conductors(D), insulated with silicone rubber(Gs) and, flame retardant, low smoke emission, halogen free compound sheath (H) for rated voltage 300/500 V Zasilanie urz^dzen w instalacjach: sygnalizacji pozarowej, odprowadzania dymu i ciepla pozarowego, stalych urz^dzen gasniczych, dzwi^kowych systemow ostrzegawczych, sygnalizacyjnych i alarmowych, ewakuacji i zamkni^c przeciwpozarowych, monitorowania, wspolpracy i integracji systemow przeciwpozarowych, oswietlenia bezpieczenstwa i ewakuacyjnego, dzwigow dla strazy pozarnej. Power for equipment in installations of: fire detection and fire alarm systems, smoke and heat control systems fixed fire-fighting systems, voice alarm systems, signaling and alarm systems, evacuation and fire closure control systems, monitoring, cooperation and integration offire protection systems, safety and emergency lighting, lifts for firefighters.
HDGsekw Kabel o zylach miedzianychjednodrutowych (D) o izolacji z gumy silikonowej (Gs) i powloce z tworzywa bezhalogenowego, nierozprzestrzeniaj^cego plomienia, o malym wydzielaniu dymu (H) oraz we wspolnym ekranie na osrodku (ekw) na napi^cie znamionowe 300/500 V Cable with single-core copper conductors (D), insulated with silicone rubber (Gs) and, flame retardant, low smoke emission, halogen free compound sheath (H)and a common screen on the center (ekw) for rated voltage 300/500 V
HLGs Kabel o zylach miedzianych wielodrutowych (L) o izolacji z gumy silikonowej (Gs) i powloce z tworzywa bezhalogenowego, nierozprzestrzeniaj^cego plomienia, o malym wydzielaniu dymu (H) na napi^cie znamionowe 300/500 V Cable with stranded copper conductors (L), insulated with silicone rubber (Gs) and, flame retardant, low smoke emission, halogen free compound sheath (H) for rated voltage 300/500 V
HLGsekw Kabel o zylach miedzianych wielodrutowych (L) o izolacji z gumy silikonowej (Gs) i powloce z tworzywa bezhalogenowego, nierozprzestrzeniaj^cego plomienia, o malym wydzielaniu dymu (H) oraz we wspolnym ekranie na osrodku (ekw) na napi^cie znamionowe 300/500 V Cable with stranded copper conductors (L), insulated with silicone rubber (Gs) and, flame retardant, low smoke emission, halogen free compound sheath (H)and a common screen on the center (ekw) for rated voltage 300/500 V
DOI:10.12845/bitp.31.3.2013.11
Oznaczenie (Marking) Opis (Description) Przeznaczenie (Application)
NHXH Kabel elektroenergetyczny (N) o zylach miedzianych oraz o podwojnej izolacji z tasmy mikowej i z usieciowanego tworzywa bezhalogenowego nierozprzestrzeniaj^cego plomienia, o malym wydzielaniu dymu (HX), powloce wypelniaj^cej i powloce z tworzywa bezhalogenowego, nierozprzestrzeniaj^cego plomienia, o malym wydzielaniu dymu (H) na napi?cie znamionowe 0,6/1 kV Power cable(N)with copper conductors and a double insulation ofmica tape and cross-linked, flame retardant, low smoke emission, halogen free compound(HX),the filling sheath and sheath made offlame retardant, low smoke emission, halogen free compound (H) for rated voltage 0.6/1 kV Zasilanie urz^dzen w instalacjach: sygnalizacji pozarowej, odprowadzania dymu i ciepla pozarowego, stalych urz^dzen gasniczych, dzwiçkowych systemow ostrzegawczych, sygnalizacyjnych i alarmowych, ewakuacji i zamkniçc przeciwpozarowych, monitorowania, wspolpracy i integracji systemow przeciwpozarowych, oswietlenia bezpieczenstwa i ewakuacyjnego, dzwigow dla strazy pozarnej. Power for equipment in installations of: fire detection and fire alarm systems, smoke and heat control systems fixed fire-fighting systems, voice alarm systems, signaling and alarm systems, evacuation and fire closure control systems, monitoring, cooperation and integration offire protection systems, safety and emergency lighting, lifts for firefighters.
NHXCH Kabel elektroenergetyczny (N) o zylach miedzianych oraz o podwojnej izolacji z tasmy mikowej i z usieciowanego tworzywa bezhalogenowego nierozprzestrzeniaj^cego plomienia, o malym wydzielaniu dymu (HX), powloce wypelniaj^cej i powloce z tworzywa bezhalogenowego, nierozprzestrzeniaj^cego plomienia, o malym wydzielaniu dymu (H), z zyl^wspolosiow^wpostaci obwoju spiralnego na powloce wypelniaj^cej (C) na napi?cie znamionowe 0,6/1 kV Power cable (N) with copper conductors and a double insulation ofmica tape and cross-linked, flame retardant, low smoke emission, halogen free compound (HX), the filling sheath and sheath made offlame retardant, low smoke emission, halogen free compound (H) with the coaxial conductor in the form of a spiral wrapping on the filling sheath (C)for rated voltage 0,6/1 kV
(N)HXH kabel elektroenergetyczny ((N)) o zylach miedzianych oraz o izolacji z gumy silikonowej nierozprzestrzeniaj^cej plomienia, o zmniejszonym zadymieniu (HX), powloce wypelniaj^cej i powloce z tworzywa bezhalogenowego, nierozprzestrzeniaj^cego plomienia, o zmniejszonym zadymieniu (H) na napi?cie znamionowe 0,6/1 kV Power cable ((N)) with copper conductors and flame retardant, low smoke emission, silicone rubber insulation (XH), the filling sheath and sheath made offlame retardant, low smoke emission, halogen free compound (H) for rated voltage 0.6 / 1 kV
(N)HXCH kabel elektroenergetyczny ((N)) o zylach miedzianych oraz o izolacji z gumy silikonowej nierozprzestrzeniaj^cej plomienia, o zmniejszonym zadymieniu (HX), powloce wypelniaj^cej i powloce z tworzywa bezhalogenowego, nierozprzestrzeniaj^cego plomienia, o zmniejszonym zadymieniu (H), z zyl^wspolosiow^wpostaci obwoju spiralnego na powloce wypelniaj^cej (C) na napi?cie znamionowe 0,6/1 kV Power cable ((N)) with copper conductors and flame retardant, low smoke emission, silicone rubber insulation (XH), the filling sheath and sheath made offlame retardant, low smoke emission, halogen free compound (H) with the coaxial conductor in the form of a spiral wrapping on the filling sheath (C) for rated voltage 0.6 / 1 kV
N2XH Kabel elektroenergetyczny (N) o zylach miedzianych oraz o izolacji zyl z usieciowanego polietylenu (2X), powloce wypelniaj^cej i powloce z tworzywa bezhalogenowego, nierozprzestrzeniaj^cego plomienia, o malym wydzielaniu dymu (H) na napi?cie znamionowe 0,6/1 kV Power cable (N) with copper conductors and crosslinked polyethylene insulation (2X), the filling sheath and sheath made offlame retardant, low smoke emission, halogen free compound (H) for rated voltage 0.6/1 kV
Zrödlo: Opracowano na podstawie wydanych aprobat technicznych [13]
D01:10.12845/bitp.31.3.2013.11
Oznaczenie Opis Przeznaczenie
(Marking) (Description) (Application)
N2XCH Kabel elektroenergetyczny (N) o zylach miedzianych oraz o izolacji zyl z usieciowanego polietylenu (2X), powloce wypelniaj^cej i powloce z tworzywa bezhalogenowego, nierozprzestrzeniaj^cego plomienia, o malym wydzielaniu dymu (H) z zyl^wspölosiow^wpostaci obwoju spiralnego na powloce wypelniaj^cej (C) na napi^cie znamionowe 0,6/1 kV Power cable (N) with copper conductors and Cross-linked polyethylene insulation (2X), the filling sheath and sheath made offlame retardant, low smoke emission, halogen free compound (H) with the coaxial conductor in the form of a spiral wrapping on the filling sheath (C) for rated voltage 0.6/1 kV
NKGs Kabel (K) elektroenergetyczny o zylach miedzianych, o izolacji z gumy silikonowej (Gs) i powloce z tworzywa bezhalogenowego (N) na napi^cie znamionowe 0,6/1 kV Power cable (K) with copper conductors and silicone rubber insulation (Gs), and sheath made ofhalogen free compound (N) for rated voltage 0.6 / 1 kV
W kolejnej tabeli przedstawione zostaly ozna-czenia kabli zwi^zane z ich odpornosci^ ogniow^.
Tabela 2.
Oznaczenia kabli odnosz^ce siç do odpornosci ogniowej
Table 2.
Marking of cables in the scope of fire resistance
Oznaczenie (Marking) Opis (Description)
PH30 PH 90 Zdolnosc kabla do zachowania ci^glosci obwodu (rzeczywistego przewodzenia pr^du lub przenoszenia sygnalu) wg PN-B-02851-1 [8]wyrazanawminutach (badanie zgodnie z PN-EN 50200 [6]) The ability of the cable to the continuity of the circuit (the actual current conduction or signal transmission) according to PN-B-02851-1 [8] expressed in minutes (test according to DIN EN 50200 [6])
E 30 E 60 E 90 Zdolnosc zespolu kablowego (kabla wraz z okreslon^kablow^konstrukcj^nosn^) do podtrzymania lùnkcji elektrycznych wyrazana w minutach (badanie zgodnie z DIN 4102-12 [10]) The ability of a cable system (cable with specific cable support system) for maintenance of circuit integrity expressed in minutes (test according to DIN 4102-12 [10])
FE 180 Zdolnosc kabla do zachowania ci^glosci obwodu (rzeczywistego przewodzenia prçdu lub przenoszenia sygnalu) wyrazana w minutach (badanie zgodnie z PN-IEC 6033121 [12]w warunkach statycznych przy temperaturze 750oC) The ability of the cable to the continuity of the circuit (the actual current conduction or signal transmission) is expressed in minutes (test according to IEC 60331-21 [12] under static conditions at a temperature of750° C)
Zrödlo: Opracowano napodstawie norm PN-B-02851-1 [8],
PN-1361-1 [9], DIN 4102-12 [10], PN-IEC 60331-21 [12]
3. Rodzaj stosowanych kablowych konstrukcji nosnych
Na polskim rynku dost?pnych jest takze wie-le rodzajow kablowych konstrukcji nosnych produ-kowanych przez producentow zarowno z kraju, jak i zagranicy. Przy doborze kabli i kablowych konstrukcji nosnych do danej aplikacji nalezy kierowac si? przede wszystkim ponizszymi aspektami:
• wymagania formalno-prawne dla wyrobow wpro-wadzanych na rynek (wymagane deklaracje, cer-tyfikaty i swiadectwa dopuszczenia CNBOP-PIB dla konstrukcji nosnej - legalnosc ich stosowania),
• klasyfikacja zespolu kablowego w zakresie za-pewnienia ci^glosci dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnalu przez czas wymagany do uruchomienia i dzialania urz^dzenia (klasyfikacja E wg normy DIN 4102-12),
• warunki srodowiska pracy,
• dost?pnosc rozwi^zan na potrzeby aplikacji (za-stosowania), dodatkowe wymagania funkcjonal-ne i/lub uzytkowe do zasilania i/lub sterowania dla danego systemu, cena etc.
Kolejnym waznym zagadnieniem przy omawia-niu zagadnien dotycz^cych stosowanych kablowych konstrukcji nosnych jest ich podzial. Kablowe kon-strukcje nosne, ktore sluz^ do budowy zespolow kablowych, mozna podzielic na 4 zasadnicze rodzaje:
1. Prowadzenie kabli na korytkach kablowych mo-cowanych do stropu lub sciany - ryc. 1,
2. Prowadzenie kabli na drabinkach kablowych mo-cowanych do stropu lub sciany - ryc. 2,
3. Pojedyncze kable mocowane do stropu lub sciany za pomoc^ uchwytow i obejm instalacyjnych - ryc. 3,
4. Prowadzenie kabli w pionie na konstrukcjach piono-wych (wznosz^cych) mocowane do sciany - ryc. 4.
Ryc. 1. Przyklady zamocowan koryt kablowych [13] Fig. 1. Examples ofcable tray bearing [13]
Ryc. 3. Przyklady zamocowan na uchwytach i obejmach
kablowych [13] Fig. 3. Examples ofcable bearing with holders and clips [13]
3.1. Przyklad
Norma DIN 4102-12:1998 wpkt. 7.3.3.3 okresla konfiguracj? znormalizowanej kablowej konstrukcji nosnej. Charakterystyka znormalizowanej konstrukcji nosnej przedstawia si? nast?puj^co: 1. Korytka kablowe:
• szerokosc korytka kablowego
- do 300 mm, grubosc blachy 1,5 mm
• maksymalny stopien perforacji korytek
- 15 ±5%
DOI:10.12845/bitp.31.3.2013.11
Ryc. 2. Przyklady zamocowan drabinek kablowych [13] Fig. 2. Examples ofcable ladder bearing [13]
Ryc. 4. Przyklady zamocowan pionowych na drabince
kablowej i uchwytach [13] Fig. 4. Examples ofvertical cable bearing with ladder and holders [13]
• dopuszczalne obci^zenie korytek
- 10 kg/m
• rozstaw mi?dzy punktami zawieszenia
- 1200 mm
2. Drabinki kablowe:
• szerokosc drabinki kablowej
- do 400 mm, grubosc blachy 1,5 mm
• odst?p mi?dzy szczeblami drabinki
- 300 mm
D01:10.12845/bitp.31.3.2013.11
dopuszczalne obci^zenie drabinek
- 20 kg/m
rozstaw mi?dzy punktami zawieszenia
- 1200 mm
3. Obejmykablowe: rozstaw mi?dzy punktami zawieszenia (z ksztal-townikami C) - 600 mm
rozstaw mi?dzy punktami zawieszenia (bez ksztaltownikow) - 300 mm
Natomiast konstrukcje posiadaj^ce inne parame-try uznaje si? za ponadnormatywne np. korytka siat-kowe, konstrukcje z wi?kszym rozstawem punktow zawieszenia etc.
Kablowe konstrukcje nosne wyst?puj^, najcz?-sciej w czterech wersjach materialowych:
1. blacha i drut ocynkowany metod^, galwaniczn^ wg normy PN-EN ISO 2081,
2. blacha ocynkowana metod^, Sendzimira wg nor-my PN-EN 10346,
3. blacha stalowa cynkowana metod^, zanurzeniow^, wg normy PN EN ISO 1461,
4. stal odporna na korozj? wg normy PN-EN 10088-2.
Nalezy dodac, iz kablowe konstrukcje nosne, stosowane jako elementy zespolow kablo-wych, kwalifikowane s^, do klasy odpornosci ognio-wej E30, E60 lub E90 wedlug DIN 4102-12. Moz-na na nich ukladac kable elektryczne, teletechniczne i swiatlowodowe - odpowiednio o klasie utrzyma-nia funkcji E30, E60 i E90 - przeznaczone do prze-sylania sygnalow i zasilania urz^dzen przeciwpoza-rowych obiektu.
4. Projektowanie i instalowanie
Przy projektowaniu i instalowaniu linii kablo-wych i zespolow kablowych nalezy brac pod uwag?:
• wymagania formalno-prawne i normatywne,
• postanowienia aprobat technicznych, zapisy cer-tyfikatow i swiadectw dopuszczenia, (zakres stosowania, potwierdzone cechy i wlasciwosci wyrobow, ograniczenia i dodatkowe warunki),
• zalecenia producenta,
• rzeczywiste, warunki, stosowania,, (ograniczenia,, srodowisko),
• wytyczne w zakresie projektowania danego syste-mu zabezpieczenia przeciwpozarowego,
• zasadywiedzytechnicznej.
5. Kable
Istotnym zagadnieniem jest rowniez wlasciwy dobor przekrojow kabli. Nalezy przy tym uwzgl?d-nic ich poprawn^, prac?, zarowno w warunkach nor-malnych, jak i przede wszystkim w warunkach pozaru [15]. Dodac nalezy w tym miejscu, iz dla
okreslonych urz^dzen przeciwpozarowych zaklada si? (projektuje) okreslony czas dzialania w warunkach pozaru. Nalezy zwrocic szczegoln^, uwag? na wzrost rezystancji powodowany wzrostem tempera-tury, przewodow, w, trakcie, pozaru,, co, bezposrednio, wplywa na wlasciwy dobor przekrojow przewodow gwarantuj^cy poprawne dzialanie zasilanych urz^-dzen (np. rozruch silnika pompy pozarowej).
Zgodnie z prawem Wiedemanna-Franza, wzrost temperatury przewodu powoduje wzrost przewod-nictwa cieplnego i spadek przewodnictwa elektrycz-nego.
X = yL-T
gdzie:
X - wspolczynnik przewodnosci cieplnej przewod-nika [W/(m*K)]
y - konduktywnosc przewodnika [m/(Q*mm2)] L - stala Lorentza [L=2,44 * 10-8 W * Q * K-2] T - temperatura przewodnika [K]
Oznacza to, ze rezystancja przewodu rosnie wraz ze wzrostem temperatury. W praktyce oblicze-nia wzrostu rezystancji mozna wykonywac za po-moc^wzoruwykladniczego [15]:
gdzie:
Wr - rezystancja przewodu w temperaturze Tk [Q], Tk - temperatura koncowa, w ktorej oblicza si? rezystancja przewodu [K],
R20 - rezystancja przewodu w temperaturze 20oC [Q],
Przykladowe, obliczenia, wskazaly,, ze, rezystan-cja przewodu w warunkach pozaru moze wzrosn^c 4,5-krotnie. Spowodowany przyrostem temperatury przyrost rezystancji kabla ma istotny wplyw na spa-dek napi?cia oraz pogorszenie warunkow zwarcio-wych przewodu. Nieuwzgl?dnianie tego moze skut-kowac doborem do instalacji przewodow o zbyt ma-lym przekroju zyl, co w konsekwencji spowoduje obnizenie jakosci podawanej energii do zasilanych urz^dzen oraz nieskutecznosc ochrony przeciwpo-razeniowej przez samoczynne wyl^czenie podczas zwarc [15].
Nie mniej waznym zagadnieniem jest zapewnie-nie ci^glosci dostawy energii elektrycznej lub prze-kazu sygnalu. W przypadku prowadzenia kabli na kablowych konstrukcjach nosnych odpornosc ognio-wa/zdolnosc do zapewnienia ci^glosci dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnalu przez czas wy-magany do uruchomienia i dzialania urz^dzenia (kla-syfikacja E wg normy DIN 4102-12) musi byc po-
twierdzona dla kompletnego zespolu kablowego tj. konkretny kabel na konkretnej konstrukcji nosnej.
Mowi^c o projektowaniu i wykonywaniu ze-spolow kablowych, warto przypomniec podstawo-we wymagania aprobat technicznych wydawanych przez CNBOP-PIB w zakresie instalowania kabli:
• Podloze. Optymalnym materialem stosowanym jako podloze do mocowania i prowadzenia kabli jest beton klasy >B25 lub kamien naturalny. Do-puszcza si? do stosowania rowniez inne materialy budowlane posiadaj^ce odpowiedni^ wytrzyma-losc i atest odpornosci ogniowej rownej co naj-mniej klasie podtrzymania funkcji kabla lub zespolu kablowego.
• Kotwy i systemy prowadzenia. Do mocowania systemow prowadzenia kabli do podloza nalezy stosowac odpowiednie kotwy o klasie odpornosci ogniowej, co najmniej rownej klasie podtrzymania funkcji mocowanego systemu lub kabla. Kla-sa systemu mocuj^cego okreslana powinna byc na podstawie normy DIN 4102-12:1998 [10]jako minimum E90. Klasa odpornosci ogniowej moze byc rowniez okreslana wedlug innych ekwiwa-lentnych dokumentow normatywnych.
• Ulozenie kabla na obejmach pojedynczych. Kable nalezy montowac na uchwytach, ktore prze-szly pozytywnie badania zgodnie z PN-EN 50200 [6] lub zostaly sklasyfikowane jako E30-E90 zgodnie z DIN 4102-12:1998 [10] w odst?pach maksymalnie co 60 cm. Klasa odpornosci ogniowej obejm moze byc okreslana wedlug innych ekwiwalentnych dokumentow normatywnych.
• Konstrukcje i instalacje otaczaj^ce. W fazie projektowania i instalowania nalezy przestrzegac zasady, aby elementy konstrukcji budynku lub innych instalacji nie spowodowaly uszkodzenia sy-temu prowadzenia linii kablowej, skracaj^c jego czas podtrzymywania funkcji. Systemy podtrzy-muj^ce powinny byc oznakowane w taki sposob, abyjednoznacznie okreslac ich charakter oraz aby nie spowodowac ich obci^zenia ponad dopusz-czalne. Dopuszcza si? ukladanie kabli wraz z ka-blami slabopr^dowymi i telekomunikacyjnymi pod warunkiem, ze osprz?t mocuj^cy spelnia ww. wymagania dotycz^ce kotew i systemow prowadzenia oraz ulozenia kabla na obejmach pojedynczych. Odleglosci od kabli silnopr^dowych oraz torow w.cz. powinny byc zgodne z wymaganiami norm serii PN-EN 61000.
• Przejsciawsufitachiscianach. Przejsciawsufitach i scianachb?d^cychoddzieleniami strefpozarowych oraz innych pomieszczen wydzielonych pozarowo, przez ktore s^ prowadzone systemy nosne i poje-dyncze kable na uchwytach, nalezy uszczelniac od-powiednimi atestowanymi materialami ogniood-pornymi.
D01:10.12845/bitp.31.3.2013.11
• Osprz^t l^czeniowy. Stosowany wraz z kablem osprz?t l^czeniowy (puszki, rozdzielnice, mufy) powinien posiadac odpowiedni^ fUnkcj? ci^glo-sci przesylania energii PH 90, okreslon^ zgodnie z PN-EN 50200 [6] lub E30 - E90 zgodnie z DIN 4102-12 [10]. Osprz?t ten niezaleznie od kabla powinien byc mocowany do podloza za po-moc^, odpowiednich srodkow pozwalaj^cych na utrzymanie fUnkcji PH/E. Dotyczy to takze bez-posrednich urz^dzen l^czeniowych (kostek zaci-skowych), ktore niezaleznie od obudowy puszki/ rozdzielnicy powinny byc przymocowane do pod-loza.
6. Zespoly kablowe
Podstawowe wymagania aprobat technicznych
w zakresie instalowania zespolow kablowych s^ na-
st?puj^ce:
• Kable wraz z osprz?tem zwane zespolem kablo-wym powinny zapewnic wymagany czas dzialania urz^dzen przeciwpozarowych w warunkach poza-ru rzeczywistego zgodnie z wymaganiami rozpo-rz^dzenia Ministra Infrastruktury w sprawie wa-runkow technicznych, jakim powinny odpowia-dac budynki i ich usytuowanie z dnia 12 kwietnia 2002 r. (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z pozn. zm.) [2]
• Zakres stosowania kablowych konstrukcji nos-nych ograniczonyjest do kabli o napi?ciu znamio-nowym do 1 kV.
• Kablowe konstrukcje nosne nalezy mocowac do podloza betonowego klasy > B20 lub kamienia naturalnego. Dopuszczone do stosowania s^ inne materialy budowlane posiadaj^ce odpowiedni^ wytrzymalosc i atest nosnosci ogniowej rownej co najmniej klasie R 90.
• Tuleje rozporowe, sruby mocuj^ce do podloza powinny byc wykonane ze stali.
• Podwieszenia konstrukcji nosnych wzgl. wspor-niki poziome musz^, wykazywac odst?p a < 1250 mm i maj^, byc wykonane z konstrukcji stalo-wych. Podwieszenia i pr?ty gwintowane nalezy tak zwymiarowac, by ich obliczeniowe napi?-cie rozci^gania przy klasie podtrzymania funkcji ,,E90" nie bylo wi?ksze niz 6 N/mm2, a przy klasie podtrzymania funkcji ,,E30" i ,,E60" nie bylo wi?ksze niz 9 N/mm2.
• Wsporniki lub wysi?gniki nalezy mocowac do li-tego sufitu lub sciany przy pomocy dopasowa-nych do podloza stalowych kolkow.
• Tuleje i kolki rozporowe M8, M10, M12 powinny byc wpuszczone w beton minimum 60 mm, a M6 minimum 30 mm. Sila naci^gu na kolek nie powinna przekraczac 500 N. Alternatywnie mog^, byc stosowane kolki, ktorych przydatnosc pod wzgl?dem, bezpieczenstwa, przeciwpozarowego, zostala udokumentowana.
• Powinno bye zagwarantowane, ze kablowe kon-strukeje nosne nie zostan^ naruszone w swej kla-sie zaehowania fUnkejonalnosei przez spadaj^ee elementy budowlane.
7. Podsumowanie
Omowione w tym artykule zagadnienia maj\ istotne znaezenie dla oehrony przeeiwpozarowej obiektow budowlanyeh. Wazne jest, aby wyroby sto-sowane do budowania zespolow kablowyeh posia-daly potwierdzone wlaseiwosei (potwierdzone ee-ehy i parametry). Wlasnie dlatego istotne znaezenie ma oeena zgodnosei tyeh wyrobow. Dla tyeh wyrobow niezwykle waznym etapem jest proees opraeo-wywania Aprobaty Teehnieznej [16], w ramaeh kto-rego okreslane s^ wymagania (w tym omowione w przedmiotowym artykule) dla przewodow i kabli, zamoeowan oraz zespolow kablowyeh. Kolejne kroki w oeenie zgodnosei to oeena ieh spelnienia na podsta-wie sprawozdan z badan wyrobow wykonanyeh w la-boratoriaeh akredytowanyeh. W proeesie eertyfikaeji
D01:10.12845/bitp.31.3.2013.11
wyrobow obok weryfikaeji wynikow badan weryfiko-wane s^ rowniez warunki produkeji wyrobow. Jezeli na ktoryms z etapow oeena jest negatywna, dla wy-robu wynik oeeny zgodnosei jest negatywny. Nie jest udzielana aprobata teehniezna i/lub eertyfikaeja.
Podkreslie nalezy rowniez, ze aktualnie w bu-downietwie i oehronie przeeiwpozarowej w Polsee mozna stosowae tylko te kable, przewody, konstruk-eje nosne i zespoly kablowe, dla ktoryeh produeen-ei posiadaj^ odpowiednie dokumenty wymienione w tabeli 3. Dokumenty te potwierdzaj^ spelnienie wymagan minimalnyeh odpowiednieh dla ww. wyrobow - w tym m.in. okreslony w nieh poziom za-pewnienia ei^glosei dostawy energii przez dany wy-rob.
Na koniee warto przypomniee, ze od prawidlo-wego doboru, zaprojektowania, instalaeji i eksplo-ataeji kabli oraz zespolow kablowyeh zalezy prawi-dlowe dzialanie systemu zabezpieezen przeeiwpoza-rowyeh, a w konsekweneji bezpieezenstwo obiektu i jego uzytkownikow. W tym kontekseie niezrozu-
Tabela 3. Table 3.
Dokumenty uzyskiwane w proeesie oceny zgodnosei
Documents acquired in conformity assessment process
Lp. (No.) Nazwa wyrobu (Name ofproduct) Krajowy certyfikat zgodnosei na zgodnosc z... (Domestic certificate of conformity accordingto...) Swiadeetwo dopuszezenia na zgodnosc z punktem... zal^eznika do rozporz^dzenia MSWiA [4] (Certifieate of Admittanee aeeording to point. of annex to MSWiA deeree) Wymagane znakowanie wyrobu (Required product marking)
Telekomunikacyjne kable stacyjne do instalacji przeciwpozarowych/ Telecommunication switchboard cable for fire protection installation Aprobaty Techniczn^ CNBOP-PIB/ CNBOP-PIB Technical Approval 14.1 Znak budowlany B + znak jednostki dopuszczaj^cej CNBOP/ Construction marking B + admittance unit marking (CNBOP)
Przewody i kable elektryczne oraz swiatlowodowe, stosowane do zasilania i sterowania urz^dzeniami sluz^cymi ochronie przeciwpozarowej/ Electric and optical fibre cables and wires used to power and control offire protection devices Aprobaty Techniczn^ CNBOP-PIB CNBOP-PIB Technical Approval 14.2 Znak budowlany B + znak jednostki dopuszczaj^cej CNBOP/ Construction marking B + admittance unit marking (CNBOP)
Zamocowania przewodow i kabli elektrycznych oraz swiatlowodowych, stosowanych do zasilania i sterowania urz^dzeniami sluz^cymi ochronie przeciwpozarowej/ Support systems for electric and optical fibre cable and wire used to power and control offire protection devices Aprobaty Techniczn^ CNBOP-PIB/ CNBOP-PIB Technical Approval 14.3 Znak budowlany B + znak jednostki dopuszczaj^cej CNBOP/ Construction marking B + admittance unit marking (CNBOP)
Zespoly kablowe/ Cable systems Aprobaty Techniczn^ CNBOP-PIB/ CNBOP-PIB Technical Approval - Znak budowlany B/ Construction marking B
miala jest praktyka stosowania na potrzeby ochro-ny przeciwpozarowej (w tym w celu zasilania lub sterowania urz^dzen przeciwpozarowych) kabli i ze-spolow kablowych niespelniaj^cych wymagan sta-wianych przez przepisy prawa, tj. ustaw? o wyro-bach, budowlanych, i, ustaw?, o, ochronie, przeciwpo-zarowej.
Literatura
5. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych, (Dz., U., 2004, Nr, 92,, poz., 881, z pozn. zm.).
6. Rozporz^dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 11.08.2004r w sprawie sposobow deklarowania zgodnosci wyrobow budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz. U. Nr 198 poz. 2041 z pozn. zm.).
7. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 roku o ochro-nie przeciwpozarowej (Dz. U. Nr 178, poz. 1380 z pozn. zm.).
8. Rozporz^dzenie Ministra Spraw Wewn?trznych i Administracji z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie wykazu wyrobow sluz^cych zapewnieniu bezpieczenstwa, publicznego, lub, ochronie, zdro-wia i zycia oraz mienia, a takze zasad wydawa-nia dopuszczenia tych wyrobow do uzytkowania (Dz. U. Nr 143 poz. 1002 z pozn. zm.).
9. Rozporz^dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkow tech-nicznych, jakim powinny odpowiadac budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75, poz. 690 z pozn. zm.).
10. PN-EN 50200 Metoda badania palnosci cien-kich przewodow i kabli bez ochrony specjalnej stosowanych w obwodach zabezpieczaj^cych.
11. PN-EN 50362 Metoda badania palnosci przewodow i kabli energetycznych i sygnalizacyjnych o wi?kszych srednicach, bez ochrony specjalnej, stosowanych w obwodach zabezpieczaj^cych.
12. PN-B-02851-1 Ochrona przeciwpozarowa bu-dynkow. Badania odpornosci ogniowej elemen-tow budynkow. Wymagania i klasyfikacja.
13. PN-EN 1363-1 Badania odpornosci ogniowej -Cz?sc 1: Wymagania ogolne.
14. DIN 4102-12 Fire behaviour of building materials and elements - Part 12: Fire resistance of electric cable systems required to maintain circuit integrity - Requirements and testing.
DOI:10.12845/bitp.31.3.2013.11
15. DIN 4102-2 Fire behaviour of building materials and building components - Part 2: Building components - Definitions, requirements and tests.
16. PN-IEC 60331-21 Badania kabli i przewodow elektrycznych poddanych dzialaniu ognia - Ci^-glosc obwodu - Cz?sc 21: Metody badania i wymagania - Kable i przewody na napi?cie zna-mionowe do 0,6/1,0 kV.
17. Aprobaty Techniczne CNBOP-PIB dla kabli, kablowych konstrukcji nosnych i zespolow kablo-wych.
18. Wytyczne SITP WP-02:2010 Instalacje sygnali-zacjipozarowej. Projektowanie.
19. Wiatr J. Krzywe pozarowe oraz dobör przewodow do zasilania urzqdzen elektrycznych, ktöre muszq_funkcjonowac w czasie pozaru, Ochrona przeciwpozarowa w instalacjach elektrycznych (zagadnienia wybrane), Elektroinfo, Warszawa 2011.
20. Mroczko G., Znaczenie aprobat technicznych dla bezpieczenstwa pozarowego obiektöw budowlanych, BiTP, Vol. 24, Issue 4, 2011, 87-92.
ml. bryg. mgr inz. Jacek Zboina - absolwent SGSP i SGH, funkcjonariusz, oficer Panstwowej Stra-zy Pozarnej, rzeczoznawca Komendanta Glownego PSP ds. zabezpieczen przeciwpozarowych, czlonek KT 264 i KZ 501 Polskiego KomitetuNormalizacyj-nego (PKN), Z-ca Dyrektora CNBOP-PIB ds. certy-fikacji i dopuszczen.
st. kpt. mgr inz. Grzegorz Mroczko - absolwent SGSP, funkcjonariusz, oficer Panstwowej Strazy Pozarnej, przedstawiciel Polski w TC 72 Europejskie-go Komitetu Technicznego (CEN), czlonek KT 264 i KZ 501 Polskiego Komitetu Normalizacyjnego (PKN), Kierownik Zakladu Aprobat Technicznych CNBOP-PIB.
