ШОФУТОЕ KAY20KAAYBITH2 (1713-1784;) KAI ТО «KINHMA TON KQAAYBAAON»
ЛЕ^^Е MПAPTZEЛЮTHZ
ría ^v aTOn^an тпс фпАок^с тои №0фитои ^moraA^^n (1713-1784;) ато «Kívn^a тwv KoAA^áówv» £vavтíov £mvwv пои aTO^aíaav «iva цп ZnЦlœvтal тои £pyox£Ípou» va ctitcAoúv тіс aYpun:vÍ£c; кal тa ^vn^óauva тіс Кирюкєс; кal тіс ^eyáA.£^ æpréc»,1 £vavuov, ônAaô^, тwv rnpaßarav, тwv raívoTO^wv кal тwv кaтaфpovnтшv тwv ^кАпаюапк^ G£a^œv кal ó^á^wv, £Ívaí ampan^o va ^етсто^: a) oí CT^paTOua^ фlAoaoфlкo-G£oAoYlк£c тáа£lc кal avтlпapaG£а£lc кaтá тov 18o aíwva, ß) o Gp^^umóc Xóyoc, oí raí n reía^am^ тоис
vrepácman aró тov ^ova^ó №0фито, кal, y) oí auv£^£Íc ц^тк^^ас кal repmiAav^aac тои íóíou, oí oпoÍ£c auvéravav aтnv £vтaтlкoпoíпaп, aтпv ó^uvan тпс óía^á^nc кal aтnv ^a^opá rav raía^am^ тои G£a£wv aтov £upOT£po ßaAravw0 Xœpo. H reía^am^ raí aô^Aa^n £ццо^ тои aтnv кaтá ypá^^a ^pnan тwv ^^na^am^ G£a^wv кal órnrá^wv aпó то £va ^£poc, кal oí £vтov£c avтlпapaG£a£lc тои пpoc тov aíwva rav çwxwv, пpoc тa цnvúцaтa rav raípwv кal пpoc тіс v£wт£plк£c lÔ££c, aпó то áAAo ^£poc, oô^ynaav, 0пшс ^av ava^£vó^£vo, a^v avaкívnan тwv auv£lô^a£œv тwv avтlфpovoúvтwv кal avnrnAwv тои, тwv ^aGnráv кal тwv auv£pYaтшv тои. Oí £v Aóyw avтlпapaG£a£lc ^aav ^^pymtóc» кaтá тоито, 0ті ônAaô^ ^aav «ип^ш£с», т0ао yía тnv ^aan óao кal yía тnv toaan пои £Aaßav, шат£ va CTnptyouv aтov B£vía^ív Л£aßlo va ölaTOrnwaa тnv áTO^n 0ті oí 0ішкт£с тwv v£wv ôo^œv кal аиатп^т^, £Ívaí avaYraíoí yía тnv CT^raa^ тоис: «av^voval ^óvaí £K£Íval rav ôo^œv кal auaтnцáтwv кal т0т£ ^áAAov óтav кaтaôlœкovтal».2 Ta пapaÔ£ÍYцaтa пои a^Ao^ouv £mߣßalwvovv тa ^^pymrá» aпoт£A£aцaтa тwv avawv^a£wv тwv aw£lô^a£wv.
I
Z^^^l^va: oí avnG£a£lc пои auv£lônтoпoloúvтal пp£п£l va £p£uvœvтal TOao wc пpoc тa ßaGu^pa aína тои пapóvтoc óao кal wc пpoc тіс awG^^c тои пap£AGóvтoc. Kaí тоито Ylan maw raí п£pa aпó то raAoYnpw0 rnía^a тои №0фитои кal тоис avurnAovc тои AYlavvavíтac, тоис «n£pí тwv £v т^і avaaтaaíцwl v£кpoAoYOúvтwv», 0пшс тоис aTOraAd о №0фитос, maw кal п£pa aпó тоис «^AA^áóac» кal тоис
1 AGavaaíoD nápíoD, AqAwoiq тц<; ev Tái Ayíwi Ори mpa^áv aAqOeíaq, AG^vaí 1988, a. 26.
2 ZTot^eia цвікц^, X£ípÓYpafo &117.
2ХОЛН Vol. II. 2 (2008) © Leonidas Bargeliotes, 2008
«Kaivoto^oùvtec»,3 npénei va avaZntnaou^e tn aùyKpouan tou Sia^œtia^où ^e tnv auvtnpntiK^ 0eoXoyiKn Kai eKKXnaiaatiKn napàSoan tnc op0oSo^iaç To auyKXoviatiKo yia tov aùyxpovo epeuvntn eivai oti napà tic Spa^améc Kai piÇiKéc aXXayéc nou an^eiœ0nKav atov noXitiKo xàptn Kai atov noXma^iKo xœpo tou ^etaPuZavtivoù EXXnvia^où ^età tnv «oi^œyn» tnc AXœaeœc, to anXoù^evov anavtaxoù «naxùtatov» Kai «xeiponiaato» aKotàSi, tnv ave^nyntn ayœvia tœv ev «aix^aXœaia» EXXrçvœv,4 tnv eniKpàtnan tnc àyvoiac, tnc a^fi^oXiac Kai tnc SeiaiSai^oviac Kai tnv anœXeia tnc eXeu0epiac, napà ta Sea^à Kai tn Siœ^n tnc fiXoaofiac Kai tœv ematn^œv, napoXa autà Sev éXeityav oi npoanà0eiec avàntu^nc Kai SiàSoanc tnc 0ùpa0ev naiSeiac Kai tnc aofiac tœv EXXrçvœv, Kai oxi ^ovo Sev éXeityav, aXXà, eninXéov, an^eiœ0nKav neia^atiKéc - Kai eviote foviKéc - Sia^àxec Kai o^ùtatec avtinapa0éaeic nàvœ ae Kaipia Kai àKpœc evSiafépovta 0é^ata, onœc eivai oi avtinapa0éaeic ^eta^ù tnc op0oXoyiKrçc 0eœpnanc tœv npay^àtœv Kai tnc auvtnpntiKnc, axoXaatiK^c Kai ^uatiKiatiKnc eKKXnaiaatiK^c napàSoanc, ^eta^ù tnc Eupœnnc Kai tou anoXutapxiKoù eneKtatia^où tnc AvatoXnc, ^eta^ù tœv «KoXXu^àSœv» Kai tœv «Ayiavvavitœv». Oi eKnpoaœnoi tnc npœtnc tàaeœc eve0àppuvav tnv a^aipetiK^ SiaSiKaaia tnc ^a0n^atiK^c emat^nc, evœ oi eKnpoaœnoi tnc Seùtepnc tàaeœc eve0àppuvav tov auvtnpntia^o Kai tic auatnpotepec avaSinXœtiKéc Sia0éaeic tœv auveiSrçaeœv. Katà tov IH’ aiœva oi Sùo tàaeic avaKefaXaiœvovtai atouc eKnpoaœnouc tnc veœtepiK^c ematn^nc oi onoioi evSiafépovtai yia tn ‘^etaKévœan’ tœv ^ouaœv atov nàtpiov EXiKœva touc, SnXaSrç yia tnv enavàKa^n tœv eniatn^œv ano tn AutiKrç Eupœnn KXrçpou Kai tou auvtnpntia^où, oi onoioi evSiafépovtai yia tn Sia^op^œan ^iac unoSo^rçc yia to «eviaio yévoc tœv Op0oSo^œv», aKÔ^n Kai otav autrç oSnyei ae av0eXXnviKéc Kai aveXeù0epec evépyeieç5
'Etai, evœ oi eKnpoaœnoi tœv «veœtepiKœv» ané^Xenav atnv avayévvnan Kai avàataan tou EXXnvia^où ^éaœ tou «fœtia^où tou révouc Kai tœv véœv SiSay^àtœv tnc eniatn^nc, tœv «tepatœSœv» an^eiœv tœv véœv Ma0n^atiKœv Kai tnc OuaiK^c, ae «auvaSéXfœan» ^e ta nepi eXeu0epiac Kai noXitiK^c Knpùy^ata,6 oi eKnpoaœnoi tou apiatoteXiKoaxoXaatiKoù auvtnpntia^où unepaaniZovtav ta «tyeuSn ypà^ata» -ta «rpa^amà» - Kai enivooùaav KataataXtiKoùc ^nxavia^oùc Kai «tyeuSemnXaatec Katnyopiec» evavtiov tou KnpùKœv tou fœtoc tœv ematn^œv Kai tœv ^a0rçaeœv, auva0poiZovtac «XoyiKàc Kai fuaiKàc œaàv va rçaav Apeiou aipéaeic». Ta napaSeiy^ata avtinapa0éaeœv: tou Me0oSiou Av0paKÎtn Kai NiKo^nSeiac naïaiou, tou NiKoXàou ZepZoùXn Kai tou Aœpo0éou Aea^iou, tou Euyéviou BoùXyapn Kai tou Neofutou KauaoKaXu^itn, npœtonopou tou Kiv^atoc tœv «KoXXu^àSœv»,
3 Neofutou KauaoKaXupiTou, nepi rwv ev Tÿi avaaraai^wi veKpoXoyovvrwv, ev KœS. tnc ÀKaS^^iac BouKoupeatiou 222, aa. 572-573.
4 AS. Kopar|, Memoire sur l’etat actuel de la civilisation dans la Grece, Paris 1803, a. 11.
5 n.KiTpo^r|XiSr|c, To opapa Tqq eXevOepiaq ar^v eXXqviKÿ Koivwvia, A0r|va 1992, a.17.
6 M. ZtefaviSou, Ai fuaiKai eniatr^ai ev EXXàSi npo tnc enavaatàaeœç H eKnaiSeutiKr enavàataaic, A0rvai 1926, a. 9.
£ívaí áKpwc óía^wTíaTíKá Kaí apK£Tá Yía va 0£í^ouv Tov Tóvo тпс o^úrnrac Kaí Tnv £KTaan rwv awv^awv aTov ип0 £^£raan aíwva.
(A) O M£Góóíoc AvGpaKíTnc (1660-1736) £YKaívíaa£ Tnv avтlпapáG£an ^ra^ú v£WT£píK^c епюттцпс Kaí тои avvTnpnTlKou OpGoóó^ov KA^pov ц£ тп «^£Ta^opá» aпó Tnv ITaAía (1718) rwv v£wv KaTaKT^a£wv, тпс KapT£aíavrc
ôlôaaKaAiac Kaí тпс «Kaívrc oôoù» тои raAíAaíov, rwv Y£w^£TpíK¿v emarn^v, rwv «TplYœvwv Kaí rwv T£TpaYœvwv», aTO>T£A£a^ rwv otoíwv ип^^ va «avátywaí то фшс тои ЛÓYOu Kaí va óí£p£Gíawaí £ПlпA£ov Tnv £^utov тои avGpœпou 9íAo^G£íav...(Kaí va пpo£TOlцáaouv) Karáaraaív áAAnv KaAvr£pav Kaí ^T^a^pav £íc то r£voc».7 H avav£wríKr ó^wc avrr пpoaпáG£la тои M£Goôîou Yía rnv KaráAvan тои Zuyoú тои av£A£ÚG£pov ApíaroT£Aía^ú,8 xwpíc va Aa^áva uпó^n ra rnpaóoaíaKá ^oYpá^ara тпс repmarnTlKrc ^íAoao^íac, oôrYna£ aro «avriôwpov», arnv KaraóíKn тои aró ríc Zuvoôik£c aTO^áaac тои Oíkou^víkoú Пaтplapx£Íou (AÚYovaroc Kaí No£^ßploc 1723) ц£ rnv KarnYopía, ^ra^ú áAAwv, órí o kup M£Góóíoc óíóáaK£í тоис ^aGnr£c тои Yía rpÍYwva Kaí T£TpáYwva «Kaí rnv áAAnv TOArnaxoAov ^Taío^^av^. тпс ^aGn^aríK^c, п£pí Ypa^am^c то ouô£v».9
Oí KaraaraArlKoi ^nxavía^oí тпс £rnan^c £KKAnaíac AaroúpYnaav arnv TOpmrwan тои kup M£Goôîou aпoт£A£aцaтlкóтaтa, aq>oú 0£v arórp^av T£AíKá то «vaváYíov», rnv avaпoт£A£aцaтlк^ rnp^ßaan тои rnía^voc Пaïaíou-£п£lтa aró rnv TattavwTlK^ o^oAoYÍa mar£wc тои M£Goóíou Kaí rnv avGpwmarlKr rnp^ßaan rwv ^o^h^v rwv Iwavvívwv-пpoк£lц£vou va £^n:oóía£í rnv «пpóaкAnalv» Yía va av£ßn arnv ßaalA£Úouaa Yía va aTOAoYnGá KaGórí «uпápx£l П£v£aтaтoc, Kaí оик £x£í ra пpoc oôornopiav avaYKaíoúvra ...aaG£vrc Kaí aóúvaroc, Kaí оик laxúoualv aí YnpaAaíaí aápK£c va avrrnaAaiwalv £íc roíaúrnv aKAnpórnra oôolПopíac roaoúrwv n^£pwv». AvTlG£rwc, aKoAoúGna£ n auaтnpóтaтn «aTOAAaKTlKr» aró^aan тпс Zuvóóou тои Oíkou^£víkoú Пaтplapx£Íou (1 Iouvíou 1725),10 aú^wva ц£ rnv oTO>íav o AvGpaKíTnc £vr£AA£Taí va attOKnpú^a rnv óAn ôlôaaKaAia тои Kaí va TOpíopíarn arn ôlôaaKaAia тпс ^pmarnuKrc ôlôaaKaAiac, ra Ô£ «T£Tpáóíá тои va pí^Goúv arn ^wríá Kaí va a^avíaroúv («пupíкauaтa Y£vwvraí , Kaí rní a^av£íaí пapaôoGœalv». H ra^^wm^ o^oAoYÍa rnar£wc тои AvGpaKÍrn Kaí n avGpwmaríKr rnp^ßaan rwv
7 K. Kaú^a, Z-óvraypa ФlXоaофíaq, тоц. A', Vienna 1818, a. ar'.
8 I. Mola^aKoe, AmXoyía, Bíévvn 1780, ^épac a', a. 12.
9 ^. Л£avтaлóX£Шc ZwfpaviaD, «I£póG£ac П£Xaлavv^alac a Ißr|pirr|c Kaí M£Góôlac AvGpaKíTnc a £^ Iwavvívwv, Pwpavóq о MeXwSóq, I (1933), aa. 275-277, Kaí N. ^пЦЦ^ои, HEXXqviKq fiXoaofía, тоц. В', aa. 424-426.
10 «A-raXXaKTíKri aTOfaar| rr|C 2uvóôau тои Oikou^vikoú Пaтplapx£íau», £kô. EDar. П£XaYíôr|, MaKeSoviKá 23 (1983).
npoKpítwv twv Iwavvívwv,11 npoKe^évou va Siaq>uXá^ouv tnv «ayaG^v ^%nv» тои Xoyiotátou Kup MeGoSíou,12 Sev eíxav Kavéva anotéXea^a.
То napáSeiy^a tou AvGpaKítn eívai a^^avtiKÓ Katá toúto, óti SnXaSr, éq>epe atnv eni^áveia цє aaq^veia Kai Kátw anó Spa^atiKéc auvG^Kec to npó^Xn^a tnc autovo^íac tnc eniatn^oviK^c épeuvac Kai tnc ave^aptnaíac tnc SiSaaKaXíac twv ^iXoao^iKwv ^aGn^átwv anó tnv eKKXnaiaatiKr SiSaaKaXía Kai touc «ZnXwtác tnc níatewc». ria tov Neó^uto KauaoKaXupítn, ZnXwtr óvta tnc níatewc, ónwc Ga Siamatwaou^ nio Kátw, n anoSoxr tou yvwatiKoú avtiKe^évou eK ^épouc tou natpiapxeíou ^tav e^aa^aXia^évn- Toúto auváyetai anó tnv npóaKXnan tou OiKou^eviKoú natpiápxn Ta^pi^X tou Д' va SiSá^ei atnv natpiap^iK^ AKaSn^a (1783) atnv KwvatavtivoúnoXn, n onoía, av Kai тіцптікг, ntav apKetá SúaKoXo, ónwc Kai atnv nepíntwan tou AvGpaKítn, va npay^atonoinGeí e^ aitíac tnc nXiKÍac Kai tnc taXainwpíac tou. H Suíamr r n auvSuaatiKr axéan twv Súo toútwv napayóvtwv, tnc yvwaewc Kai tnc níatewc, ^ac aKoXouGeí aKó^. Otav au^^aívei to npwto, ta anoteXéa^ata eívai «a^ioSáKputa» yiatí Siepwtátai Kaveíc, ónwc Siepwt^Gn Kai o MeGóSioc, av oi KataSiKáZovtec Kivoúvtai anó tov «Í^Xov tnc níatewc» r «Sia nveú^atoc Ayíou».
(B) Tnv íSia, цє tov MeGóSio, avtíSpaan auvávtnae Kai o NiKóXaoc ZepZoúXnc (1706-1773), évac anó touc npwtouc «XoyáSec», á^ioc, ónwc Kai o BoúXyapnc, va auyypá^ei Kai va napaSíSei цє áKpí^eia KáGe emat^n ae óXa ta ^pn tnc EXXáSoc, «auv náani tni Eupwnni Kai twi twv anavta^oú tnc olкouцévnc xopwi».13
O ZepZoúXnc auvé^aXe ta ^yiata atn Siávoi^n tnc eupeíac Xew^ópou yia tnv цeтaкévwan atov eXXaSiKó x^po twv eпlтeuyцáтwv twv ^iXoaó^wv eKeívwv nou ex^pnaav «eic ta evSótepa tnc ^úaewc»14 Kai nou n EXXác oXóKXnpn npénei va touc aé^etai, Sióti autoí anouSáZouv va avaKaXéaouv tic Moúaec atov nátpio EXiKwva touc. To «avtíSwpov», SnXaSr n avtíSpaan evavtíov tnc op^tiK^c autrc SieíaSuanc atov EXXnviKó x^po tnc цaGnцaтlкoпoínanc twv návtwv npo^XGe anó tov ДwpóGeo Лéapюc (+1770), eKnpóawno tnc nepinatntiK^c ^iXoao^íac Kai axoXápxn tnc natpiapxiK^c AKaSn^ac, o onoíoc, xpna^onoiwvtac eipwviKr Kai KauatiKr yXwaaa, avtéteive óti eívai aSúvato va Kataatoúv oi цaGnцaтlкoí Xóyoi aítia twv q>uaiKwv
11 ЕтстоХц прокрпш twv Iwavvívwv npoq tov NiKopqSeíac; na'í'ciov, П. Apa^av^oú, Xpovoypafía тц^ Hneípov twv те opópwv e\\r¡viKÚv каї iWvpiKÚv xwpáv, тоц. B. AGr|va 1856, aa. 277-278.
12 «AnaXXaKtiKr anófaar| tr|c SuvóSou tou Olкouцevlкoú Пaтplapxeíou», éKS. Euat. neXayíS^, MaKeSoviKá 23 (1983).
13 K. Koúцa, Xvvmypa ФlXoсoфíaq, npóAoyoc, í. Пр. «Tou aofwtáTOu SiSaaKáXou Kup
NiKoXáou KupiaKoú tou TíapтíoúXr|, KaG’ oú n avwtépw ernaTOXr eypáfr|, yevvaía anávtnaic», éKS. Л. MneváKr|, Фl\oсofía 7 (1977), a. 434, Kai Л. Фl\oсofía
Kai етстцрц, AGr|va 1992, a. 85).
14 Пр. NiKoXáou MaupoKopSátou, ФїХовеои nápepya...Ev Biévvr|i tnc Auatpíac 1800, a. 54.
óvTwv, aq>oú, ката тп біатипша^ тои їбюи, «a^nxavov кабапа^ ^uoikóv SeSeí^Bat цаб^цатікшс».15
О Дшр00єос avmáx0nK£ пєіацатіка, aAAá цатаїа, £vavтíov тпс єіааушу^с Twv i6ewv каї Twv п£їрацатїк^ £maTn^wv ата £кпаїб£итїга пpoypáццaтa Twv avw^wv a^oAwv тои єиритєрои £AAnvwoú х^рои. Н avтm:apá0£an тои прос тov ZepZoúXn, тоис «v£0£Лlатnцovaс» каї тоис «а0£оис ца0пцатікоис», tov £vтáаа£l цєта^и Twv «пaAaюфlAoaóфшv... каї a^oAaamwv ...AoYlштáтшv qtavamwv, ка00ті auv^pyna£ атnv ó^uvan каї атov ^ápa^v Twv ...па0^».16 Avтl0£тшc о ZEp^^Anc, 0пшс каї о ВоиАуарпс 0пшс 0а біапіатшаоицє, п£раає anó Tnv á^uva aтnv £ní0£an, £бшає Tnv «yEvvaía aпávтnan» прос тїс а^тпрптїк£с 0£аєїс Twv aplaтoт£AlкoaxoAaaтlкшv каї прос Tnv АрїатотєАїк^ au0£vтía, av^e^ тп a^£an ^oao^^ каї 0£oAoyíac, атоААа^£ тnv прштп ап0 тnv ипот£А£їа прос тп бштерп каї avтlкaт£aтna£ тп ц£0обо тои апоб£їктїкои £пїх£їрГцатос тпс au0£vтíac Ц£ тп v£ÓT£pn ц£0обо тпс £Пlaтnцovlкnc £p£uvac каї £Лїх£їрпцатоАоу£ас.
(Г) Т£Аос, о Еиу£уїос ВоиАуарпс (1716-1806), то кА£ос тпс К£ркирас каї то каи^пца тои Г£уоис, каї á^o^ óx ^óvo va auyypáф£l каї va 6tóáaKa ц£ «акрфаа пáaav £пїат^цп», 0пшс каї о Z£pZoúAnc> aAAá каї va парац£у£ї «атофштос» ип0 тои Арїатот£Аїацои каї aкAóvnтoc aтnv татп, auv£^aA£ óao кav£vac áAAoc атп бnцloupyía Twv KaTaAA^Awv auv0nKwv уїа тnv a^o^oíwan тпс кАаааїк^с каї тпс P^av^v^ пapáбoanc каї Tnv проаарцоу^ тоис прос тп v£ÓT£pn ^Aoao^ía каї £пїат^цп- ^с «avaKamaT^ тпс £AAnvlкnc пalб£Íac, каї пат^р тпс v£ac ^oao^^»,17 aAAá каї шс £їапупт^с тои крїтїкои £кА£ктїкїацои, о кA£lvóc Euy£vloc, бпцїоирупа£ тїс лрошо0£а£їс уїа Tnv ápan тои ^ацатос ^£Ta^ú Twv v£шт£pшv каї Twv пaAalOфlAoaóфшv каї то «^ауирїаца тпс uпóбouAnc пaтpíбac тои атїс р^£с тпс laтopíac тпс»,18 Хшр^ va aYvo^aa та £пїт£иуцата тпс v^^^ £иршпаїк^с ^oao^a^ aAAá oÚT£ каї va пaylб£uт£í aTnv л£рїлатптїк^ aíp£an.
^■ук^рї^а, aTnv п£рїохГ тпс фїАоаоф£ас каї Twv £maTn^wv п au^oA^ тои £кА£ктїкїацои тои К£ркираюи aoq>oú £Íval an^avm^ KaTá toúto, óti бпАаб^ n ^üoao^ía «auvárna Tov Aóyov тпї П£Ípal»19 каї апот£Аа то «oAikóv каї t£A£iov aúaTn^a».20 Aпó то £kA£ktikó тои «aú^rav» ої Еиршпаюї ao^oí тои ї(' каї їп’ atóva óx ^óvo 6£v £^alpoúvтal, aAAá £пalvoúvтal каї пpopáAAovтal шс «итоб^ца» aTo^ áAAouc, £п£їб^ 6£v б£xovтal та «aAAóтpla 6óy^aTa» «атерю^ятшс каї акрптшс», каї 6£v xpnalЦOпoloúv Tov поА^тїцо 0naaupó тпс ар^аютптос шс «афорц^ aпáтnc»•21
15 Пр. «Tou aofWTáTOu 6tóaaKáAou кир №KoAáou Кирїакои тои Т(арт(оиАг|, ка0’ oú г| avwтépw £maToAr| £Ypáфr|, Y£vvaía aróv^aK;», £кб. Л. MTCváKr|, ФїХооо^а 7 (1977), a. 445, каї Л. Мпарт(£Аїштг|, ФїХооо^а каї етотщц, A0r|va 1992, a. 92.
16 М. r£6£Ó>v, Н тсу£и|штїкг| кт^с тои Tsvo^ KaTá Tov їп’ каї ї0’ a^va, A0r|va 1976, a. 100.
17 К. Коица, ó. п., a. 25.
18 П. NoúTaou, NeoeXXr¡viKц fiXoaofía. Ої iSeoXoyiKéq SiaaTáaeiq twv iSeoXoyiKÚv тц^ npoaeyyíaewv, A0r|va 1981, a. 39.
19 Та apéoKovTa Toíq fiXoaófoiq, Bisvv^ 1805, a.5.
20 Пр. Лоуїкц ек naXaiáv те каї véwv avvepaviaOeíaa, Ла^а 1766, a. 3.
21 Пр. Лоуїкц, ó. п. a. 45: «тои Yáp аАг|0оис apxaют£pov ou6£v».
Me tov KpitiKo autov eKXeKtiKia^o o Euyevioc eiadyei npdy^ati Kaivd Sai^ovia atov auyxpovo apiatoteXiKo Kai 0pnaK£utiK6 awtnpntia^o, unoatnpiZovtac oti oi o^oyevefc; ^nopouv twpa va e^etdZouv Kai va epeuvouv Kai va auyKpivouv Kai uno to fwc twv vewtepiKwv avtiXrtyewv, va eKfpdZouv a^fiPoXiec yia tov anoXuto XapaKt^pa tou anoSeiKtiKou emxeipr^atoc Kai tnc enaXr0euanc, Kai, eninXeov, va avayvwpiZouv tn an^aaia tnc uno0eanc Kai tou ni0avou.22
Ta nXeoveKtr^ata tou eKXeKtiKia^ou eivai npo^av^: (1) euvoei tn auvSean tnc veac ^uaiK^c fiXoaofiac ^e tnv ^a0n^atiK^ ematr^n atov euputepo veoeXXnviKo xwpo, (2) eniSoKi^dZei tnv nXatwviKr SiSaaKaXia yia tn au^oX^ tnc fiXoaofiac tou atnv npay^atiK^ euSai^ovia tou av0pwnou Sia tnc anaXXayrc toutou ano ta nd0n tou aw^atoc (®ai8., 58 a k. e£.), Kai, napdXXnXa, uio0etei tic apiatoteXiKec 0eaeic au^wva ^e tic onoiec oXoi oi dv0pwnoi fuaei «opeyovtai tou eiSevai» Kai tou epwtoc tnc Kat’ aia0nan yvwaewc,23 (3) atn ^etaKo^ian twv «^a0n^atiKwv opyiwv eK twv ev Eupwnn AKaSn^iwv»24 atnv EXXdSa Kai tnv Ti^ntiK^ touc tono0etnan atnv A0wvidSa ZxoX^, atov «n^etepov Xofov», onwc tov nepiypd^ei o iSioc, ^e ta ^upia KaXd, ta onoia «Xoyoc ouSeic aKpi^wc napaat^aai auv^aetai». EKei Kdtw ano tic aKiec twv SevSpwv eivai avantuy^eva ta PipXia Kai ta tetpdSia, «eKei nepinxei ...^eaa ata Sdan n EXXdc ava0dXXouaa. Kai eKei ^ev aywviZetai o An^oa0evnc Katd tou MaKeSovoc.. .patywSei o 'O^npoc tac avSpaya0iac tac uno to 'iXiov.. .iatopei ^etd utyouc o ©ouKuSiSnc tnc EXXdSoc tnv atdaiv... eSw Kai nXdtwv 0eoXoyei, eSw Kai ApiatoteXnc noXunpay^ovei Kai e^etdZei tac apxdc Kai yeveaeic tnc fuaewc. ESw Kai rdXXoi Kai rep^avoi Kai AyyXoi npopdXXouv ta vewtepiKd autwv auat^^ata.».25
Eivai npo^avec oti ta 0e^eXia tnc Evw^evnc Eupwnnc 0a npenei va avaZntn0ouv atnv Kpiai^n autr nepioSo yia tov EXXnvia^o Kai tnv Op0oSo^ia. Me tn auvunap^n Kai e^iaopponnan EXXnvia^ou Kai Op0oSo^iac, tnc auvoxrc Kai auvexeiac tou apxaiou eXXnviKou Koa^ou ^e tov ouyxpovo eXXnvoeupwnaiKo 0pnaKeutiKo Koa^o, onwc eKti0etai ano tov KpitiKo Kai eueXiKto eKXeKtiKia^o tou BouXyapn, Sev ano^euyovtai ^ovo n Sn^ioupyia xaa^dtwv Kai pny^dtwv ^eta^u twv aXXenaXX^Xwv ematn^oviKwv Kai 0pnaKeutiKwv avtinapa0eaewv, Kai to npo^Xn^a tou 0pnaKeutiKou favatia^ou ano to onoiov unofepei a^epa oXoKXnpn n av0pwnotnta, aXXd Kai oi avtiSpdaeic twv eKnpoawnwv twv auvtnpntiKwv 0eaewv twv n^epwv tou,
oi onoioi avteta^av ^e neia^a Kai 0pnaKeuTiKo Z^Xo, ^eta^u dXXwv, tnv dnotyn oti «n ^a0n^atiK^ ^to nny^ tnc a0eiac, tnc onoiac npwtiatov anoteXea^a rtov n KatdXuan tnc vnateiac».26
22np. AoyiKy, o.n. Kef. 9, Kai A. Potaga, “Natural Philosophy: An Intermediate between two Rivals”, QiAoaofia 12 (1982), a. 344.
23 np. M.T.f. A1, 980 a, 21 Kai, E. BouXydpewc, Aoywy, npoSiaTpi^ri Tpitn & a’ onou yivetai Xoyoc Yia tov epwta tou «eiSevai Kai emaTaa0ai» Kai «twv aia0raewv aydnnaiv».
24 np. K. Kou|ta, ZvvTay^a fiXoaoflaq, I. a a. at’-Z’.
25 np. A. AyyeXou, «To xpoviKo T^c A0wvidSac», Nea Earia, 74 (1963), a. 85 (aveKS. Kei^. kwS. E. B. 2952, aa. 47-48)
26 nB. K. Kou^a, IaTopia rwv avdpwnlvwv npa^ewv, to^. IB', Bievvn 1818-1820, a. 575.
To «Kívn^ Twv KoAAußáôwv» пои aKoAouGd ôaxv£l órí o ía^pía^c auтóc тои Пáplou Yía ra MaGn^TíKá, órí ônAaôrç, oí OpGóôo^ol ôlaтp£xouv rov Kwôuvo £^ aíríac rnc auYKaToíKra£wc rwv ц£ тоис Лaтívouc va цavGávouv Kaí va aG£Toúv «rac пaтpoпapaôóтouc vnar£íac»27 £ívaí av^apK^c óxí ЦÓvo ßáa£l rwv T£K^píw^vwv ava^opœv тои ВoúAYapn arnv apxaía £AAnvíKr, rn ßuZavrlvr Kaí rn ôurlKr пapáôoan, aAAá Kaí rwv £awG£v avтlôpáa£wv rwv пpooÔ£uTlкwv aroíx£íwv oí опоюі uпoßáAAouv a£ £A£YXO то тuпlкó rnc EKKAnaíac Kaí £mZnroúv rnv пpoaapцoYr тои ^oc ríc v££c auvG^K£c Kaí ríc aváYK£c rwv rnarwv, rn auvró^uan тои xpóvou rwv aKoAouGíwv, rov rnpíop^ó rwv aYputtvíwv Kaí rwv £^avrAnríKwv vnarawv, rnv apaíwan rnc цетбХп'Упс n oTOía aпalToúa£ rnv aôláкoпn ^o^o^aaía rwv marwv, £raí œar£ n Zwaa EKKAnaía va avra^Kp^ral aпoт£A£aцaтlкá aríc aváYK£c Kaí ra ^oßA^ara тои aÚYxpovou avGpwTOu.28 O ВoúAYapnc> auv^wc, ô£v £íx£ va avTl^rwmaa цóvo rnv AaïKr пpoкaтáAn^n £vavrí rwv ^^oa^wv rwv v£wr£píKwv єпютпц^ rnc епо^тс тои, тоис «uíoúc ôlaßóAou»,29 aAAá Kaí тоис ôlôaaràAouc rwv «Ypa^aríKwv», тоис auvтnpnтlкoúc Kaí ZnAwr£c rnc rnar£wc Kaí, lôlatepa тоис KoAAußáÔ£c, пpwт£pYáтnc rwv otoíwv av£ôaxGn o Næqiuroc KauaaKaAuß^nc.
II
H ^óKAnan rnc avтlпapáG£anc ^orAG£ aпó тоис «AYíavvavíT£c», тоис цovaxoúc rnc 2KrT£wc rnc AYíac Avvnc (1754), oí опоюі, arnv пpoaпáG£lá тоис va avolKoôo^aouv ^YaAúr£po vaó, va £pYáZovraí aпoôoтlкá Kaí va ^raßawouv £YKaípwc arnv aYopá rwv Kapuwv Kará то Mßßaro, пpoc £^aa^áAían xpóvou, Xp^aroc Kaí ôlarpo^rc, r> Kará rov AGaváaío Пáplo, «íva цп Zn^^vraí тои £pYox£ípou...»,30 aTOqiáaíaav va ^raG£aouv ríc aYpu^tec Kaí ra цvnцóauva aпó то Mßßaro arnv KupíaKr Kaí aríc Ц£YáA£c £opr£c. H ^araK^ aurr rrav apK£rr Yía va пpoкaA£a£l rnv opYr, va £p£Gía£í rov GpnaK£uríKó ZrAo Kaí va ôn^oupY^aa rnv avuôpaan rwv ^^oa^wv rnc auarnprc auvrnpnríKrc apxaíac £KKAnaíaaríKrc пapáôoanc, oí опоюц auтoaпoкaAoúц£Vol «AoYáÔ£c Kaí «aпouôaí0l», £Kpívav rnv ^á^n aurr wc «av^Kouarov тои Opouc Kaívoro^a» Kaí wc «пapáßaalv rnc apxaíac £KKAnaíaaríKrc пapaôóa£wc• Kaí £Пoц£vwc £íc óпolov ^poc £ÚpíaKov AYíavvavírac rA£YXov auroúc ôavwc, ovoцáZovт£c auroúc кalvoтóцouc Kaí Kara^povnrác rwv £KKAnaíaaríKwv G£aцwv Kaí ôlaтá^£wv».31 Kará rnv áTO^ rouc, Kaí a^q>wva ц£ rnv пapáôoan rnc EKKAnaíac, то Mßßaro aTO^Aa rnv піо KaráAAnAn nц£pa Yía rnv r£A£an rwv цvnцoaúvwv Kaí rwv uráp rwv v£Kpwv ^oa^x^v. Kará rn XapaKTnpíaríKr ôlaтúпwan rou Næ^urou, «H rou Xpíaroú EKKAnaía ouxí £v r^í avaaraa^wí, aAA’ £v Zaßßáтwl пap£AaߣV aYpá^wc T£Aav rá rwv aпolxoц£vwv
27 Пß• Пr|ôáXlov, AYamau I£pa|taváxau Kaí NlKaôrmau Movaxoú, AGr|va 1982, a. 387.
28 А. M-raXávou, «H l^apfr тг|С EKKAnaíac», Néa Eaтia (1928), aa. 13-15.
29 M. ^ô£wv, ó. п., a. 104.
30 AGavaaíou ^píou, Ar|Awaíc тг|С £v twí Ayíwí Op£í rapax^v aXr|G£íac, ó. п. a. 27.
31 A. ^píoc, A^Xwaiq, ó. п. a. 27. Пß• Етторц тwv Iepáv Kavóvwv, arav KwôlKa 222 тг|С AKaôrç^ac Вauкaup£aтíau, Kaí X. TZá>Ya , H nepi pvr¡poovvwv épiç év Ayiw i Opa шта т0v IH’ aiáva, 0£aaaXovíKr| 1969, a. 81.
цvnцóauva»•32 Aпó rnv áAAn пA£upá, oí кalvoтoцoúvт£c AYíavvavír£c aTOKaAoúaav rouc auarnpoúc rnpnr£c Kaí uп£pцaxouc rwv auYK£Kp^¿vwv пapaôóa£wv, «кoAAußáôac», auroúc ônAaôr пои aaxoAoúvraí ц£ ra ^AAußa.33 H nepi rnv ev тщі avaoтaol^wl veкpoXoyovvmv ôlarp^r rou Næqiurou KauaoKaAußrrn,34 ôùvaral va G£wpnG£í wc то ^што anцavтlкó £pYo Yía rnv ^paíwan, £^á^wan Kaí ó^uvan rnc ^ra^ú rwv ôùo rnpará^wv £plôoc. To tôlo íaxú£í Kaí rnv rnpí auxvrc M£raA^^£wc áTO^n óпwc aurr £KTíG£raí ara £KôoG£vra £pYa rou Næqiùrou KauaaKaAußfrou Kaí NlKoô^ou AYíop£írou.35 Kaí aríc ôùo rnprniTwaac n ax£an rwv «KoAAußáôwv» пpoc то пv£úцa rou v£WT£píKoú ôlaqiwT^où Kaí rou auvrnpnríKoú ZnAwr^oú, óпwc auváY£raí aпó rouc rp£íc anцaívovт£c ^^oa^o^ rou, rov Næqiuro KauaoKaAußnrn, rov Nlкóônцo AYíop£írn Kaí rov AGaváaío Пáplo, £ívaí avu^aríK^ Kaí пpoßAnцaтlкr• Aпó то £va ц£poc G£Aouv va £ívaí Kaí auroí «AoYáÔ£c» Kaí «aпouôaíol» £K^paar£c rnc пpoawпlкrc auG£vríac, rou KpíríKoú Kaí П£laцaтlкoú £A£yxou, KaGœc Kaí Gnp£ur£c rnc Yv^a£wc, rnc ap£T^c Kaí rnc aA^Gaac -rnpí^povwvrac ríc aTO^áaac rwv Apxí£p£wv Kaí rwv MnтpoпoAlTwv, Kaí rouc avGpwTOAárp£c £K£ívouc пои пpoßáAAouv ra Movaarrrpía Kaí ra AaKnrrpía, rouc Пaтplápx£C Kaí rouc Eпlaкóпouc, rnv auG£vría rwv Zuvóôwv Kaí rn поюик^ rouc ôláкplan a£ opGóôo^£c Kaí Ka^ôo^c, aíp£TíK¿c r AnarpíK¿c, Kaí aпó то áAAo £^aípouv то auцп¿paaцa aro otoíov KaraA^Youv ra auTaô^Kra «^ra^r пalôápla», órí ônAaôrç, £ívaí «ô^Aov roíc ráaí», Kaí aaK£íraí aпó rov Koívó vou, o опоюс óцwc 9wríZ£Taí aпó rn Yv^an Kaí arnpíteraí auYxpóvwc aríc apx£c rnc AoYíKrc! AvTíG£rwc, óпoloc ô£v KaraArY£í aro tôlo auцп¿paaцa £upíaK£raí uпó то Kpároc rnc áYvoíac r ¿Xa lôloreAdc aкoпoúc, óпwc £ívaí то K£pôoc, n aurap£aK£ía Kaí n avGpwTOp£aK£la. Auroí £ívaí ávGpwпol avónroí, aцaG£Íc, aG^qioßol, кaкóтpoпol Kaí avGpwTOp£aKOl.36
Tnv íôla KpíríKr oí «KoAAußáÔ£c» aaKoúv Kaí £пí rnc EKKAnaíac. Oпwc ô£v £ívaí пávтoт£ то óvoцa rnc 2uvóôou a£птóv Kaí rí^ov, £raí ô£v £ívaí Kaí то óvoцa rnc EKKAnaíac, KaGórí uпápx£l EKKAnaía rwv aYíwv Kaí EKKAnaía rwv oaíwv Kaí CTrniAæv £KKAnaía пovnp£uoц£vwv• Zróxoc rwv £ívaí n opGóôo^oc aùvoôoc n «^uAárrouaa
32 Етторц тwv Iepáv Kavóvwv, arav KwôlKa 222 тг|С AKaôrmtac Вauкaup£aтíau, Kaí X. TZ¿Ya, H nepi pvr¡poоvvwv épiq év Ayiw i Opa шта т0v IH’ aiátva, 0£aaaXavíKr| 1969, a. 81.
33 Щ' Г. E. MTOpoßtXoc, «Пapáôoal Kaí avavéwaí Kará rav IH’ aíwva. H TCpí rwv KaXXußwv ¿píc Kaí a ôlaç^Tlai^ic», Пap&8oor¡ шi Пpóo8oq отr¡v Op9o8otya, Ек8. АKФАE-EAAr|víKá ^á^ara, auvr. Л. M-rapTfeXíwTriC, AGr|va 1994.
34 NæfÙTou KauaaKaXußnrau, nepi тwv av тщі avaотaощwl veкpoXoyovvтwv, £v kwô. тг|С A^ôr^ac Вauкaup£aтíau 222, ac. 572-573.
35 ВХ. ax. I£paô. NæfÙTou KauaaKaXußnrau, nepi тцq ov^yrq ^eтaXЩfewq (1977), ZxóXía ©£aôwpr|Tau I£po|továxou AYíap£íTau, AGr|vaí 1992, Kaí NlKoôrmou AYíap£íTau, BißXhv fvxoфeXéотaтovпepi тц$ оvvexovq peтaXrfewq тwv axp&vтwv тои Xpiowv Mvотцpiwv... В^£^ 1783.
36 Щ. NlKoôrmou AYíap£íTau, O|taXaYía maT£Wc r|Toí aTOÁaYía ôlкalaтáтr| Kará rwv óaaí (sic) a|taGwc Kaí KaKaßauXwc £TóX|tr|aav ttapa^Y^v Kaí ôlaßáAÀ£lv Пapaôóa£lc Tívác тг|С AYíac EKKÁ^aíac Kaí áAAa Tívá rwv TCpí Пíaт£wc uYír Kaí apGóôa^a fpavrmara, В£V£TÍa 1819, aa. 45-46.
ampaaaA£ÚTwc та ôÓYцaтa Kaí тас пapaôóa£lc Kaí rouc Kavóv£c rnc KaGoAíK^c EKKAnaíac, Kaí n Karaôkn £K£Ívnc пои £Ívaí Ka^ôo^oc Kaí aíp£TíKr wc цг «^uAárrouaa aurá». Aa^aAœc а£пт^ Kaí тíцla Kaí aYÍa £Ívaí n aùvoôoc £K£Ívn пои aKoAouG£Í rn Ypa^r Kaí ^o^iopl^ пapáôoan rwv aYÍwv ATOaróAwv Kaí rnc KaGoAíK^c EKKAnaíac rnc oTOÍac ríc апоф^аас, Kará rn ô^^R^n rou A. Пáplou, «Kará xp¿oc Ô£Xóц£Ga Kaí qtuAárro^v, rwv ô£ aAAorpíwv rnv qtwv^v oúr£ YívwaKo^v oÚT£ П£lGóц£Ga aur^í» .37 O opGóôo^oc, óцwc, xapaKT^pac rnc auvóôou Ga пp¿п£l va aTOTCAa rnv £^laoppóпnan ц£та^ rnc пapaôóa£wc Kaí rnc auvaív£TíKrc aTOôoxrc rnc, rnc пíaт£wc Kaí rou Aóyou, rnc пíaт£wc KáG£ avGpwTOu Kaí rnc ^roxrc rou arnv KaGoAíKórnra, aro verum catholicum, ßáа£l rou G£OK£vrpíKOú пpoтúпou, rwv ôùo ônAaôr ^úa£wv rou @£avGpwпou, rnc G£Íac Kaí rnc avGpwmvnc. To ôíAnццa rwv «KoAAußáôwv» £Ívaí пpoфav¿c• Av TOpa^ívouv arov «ZrAo rnc rnaTCwc» Kaí rnc ^ovaxíK^C» auG£vríac ^oc aTO^uYr rou YvwaíoAoYíKoú avGpwпoк£Vтplaцoú Kaí rnc ^wv^c rwv «aAAorpíwv» Kaí rwv «v£wr£píKwv», oônYoùvral r arov ôoYцaтlкó uпoк£lЦ£Vlaцó Kaí rov aTOAuro aк£птlкlaцó r aro auцп¿paaцa rwv au^^aKTwv «єятаєт&у пalôapíwv» Kaí arov Koívó vou, a^q>wva ц£ rov otoíov oí ávGpwпol ô£v ôlaq>£pouv aпó тоис aпAoúc Kaí апаЙ£итоис avGpwTOuc, oí oпoíol, «aцaG£Íac» ¿V£K£V ô£v £Ívaí a£ G£an va пpoßaívouv aríc ôlaкpía£lc rwv KaAwv Kaí nцapтnц¿vwv auvóôwv r £KKAnaíwv, a^oú, Kará тп ôlaтúпwan тои Mpíou, oí T£A£uraíoí, «auvoôov ^Kouaav, róaov q>Gáva. EuGúc пpoaкuvoúal Kaí П£ÍGovтal».38 Aпó то ôíAnццa roúro oí «KoAAußáÔ£c» пpoaпaGoúv va aп£YкAwßlaтoúv ц£ rnv ^roxr arnv KaGoAíKórnra rou ©£avGpшпou Kaí rnv паацат^п £awT£píK^ пíaтn arn ^arnpíaKr Zwr rnc £KKAnaíac, óпwc aurr £K9pá(£Taí A. X• arn ц^цп Kaí arnv aváцvnan rou Y£Yovóroc rnc Avaaráa£wc, arov £T^alo ônAaôr kúkAo rnc nц¿pac rnc Avaaráa£wc Kaí arnv aváцvnan rou £ßôoцaôlaíou kúkAou rnc KupíaK^c. H KupíaK^ aíp£raí uп£pávw óAwv rwv áAAwv £oprœv Kaí auroú roúrou rou Zaßßáтou £^ aíríac rwv ^ovo^wv rnc Avaaráa£wc rou Kupíou Kaí rnc avaaráa£wc óAwv rwv marwv, rnc xapác пои ^oa^pa, aAAá Kaí £^ aíríac rwv пAaтwvlкшv rnc Yvwplaцáтwv, órí ônAaôrç, £Ívaí «цía ••oцoía пpoc £aurrv aKÍvnroc, av¿aп£poc aôláô£кт0c»,39 Kaí ^¿rn rwv n^p^v пои avaKuKAwv£raí пoAAáкlc, a^q>wva ц£ rnv П£pí kukAík^c rpoxíác avríAn^n rou Xpóvou.40 O tôloc auYYpa^¿ac ц£ £ПlYpaццaтlкr ôlaтúпwan avaK^aAaíwva rnv ßaGúт£pn aíría rnc ^pí rwv кoAAúßwv ¿plôoc пои ô£v £Ívaí áAAn aпó rov q^ßo aпwA£Íac rou oparoú K¿vrpou rnc Zwrc ônAaôr rnc Avaaráa£wc Kaí rnc KupíaK^c ц£ rn ax^^m^an rnc anцaaíac rnc. Aпó rnv áTO^n aurr n ¿píc ^£^£úY£í та aGwvíKá ópía Kaí avaôaKvteral n «Kopu^aía aúYKpouan rnc opGoôó^ou G£oAoYÍac Kaí
37 ArXwoiq, ó. п. a. 39.
38 AG. Пáplac, ó. п. a. 40.
39 NlKoôrmou AYíap£ÍTau, OpoXoyia, ó. п. a. 54.
40 Г. MTOpoßlAoc, ó. п. a. 186, агщ 41.
aK¿^£wc ц£ Tov £vaKútyavra AíaqiwT^ó Kaí та £vô£xóц£va aô^^^ rou, пapá Kárí то crnalôaplœô^».41
III
M£rá rnv ¿^oôo rou Næqiurou KauaoкaAußíтn aпó rov ‘AGw Kaí rnv AGwvláôa ZxoAr ôl£upúv£тal Kaí £vr£Ív£Taí n ип’ auroú avaKÍvnan rwv auv£lô^a£wv ц£ rnv áaKnan rou П£laцaтlкoú, a£lпAávnтou Kaí aôl£^oôou GpnaK£uríKoú rou Aóyou. H ^raKÍvnar rou aпó ^xoA^ a£ ^xoA^ Kaí aпó rov £AAaôl^ a£ oцóôo^£c x¿P£C rou Вoppá, n ax¿an rou ц£ rouc v£WT£píKoúc Kaí rouc цaGnт¿c rou, ц£ rov ВoúAYapn Kaí rouc AYíavvavÍT£c, то £vôlaq>£pov rou Yía rov KaraKTnrr Kaí rnv aôla9op£a Yía rnv £A£uG£pía rou T£vouc, £mߣßalwvouv rn auv¿x£ía rou TO^aríKoú rou ¿pYou, ôlôaктlкoú Kaí Yparno^ Kaí rn auv¿П£la rou aauцßíßaaтou xapaKT^pa rou.
Hôn, Kará rnv ^¿rn rou axoAapxía arn Ватоп^^ ^xoA^ (1749) o Næ^uroc, £^ aíríac rnc auarnpórnrac rou aaKnríKoú Kaí £píaríKoú rou xapaKT^pa Kaí rnc ¿AA£í^nc ^па^иик^с £ЦП£lpíac, ôoK^aa£ то ^а^^ца rwv цaGnтшv rou, rnv aпoцáкpuvar rou aпó rn ^xoA^ Kaí rnv avTíKaTáaraar rou ато rov Euy¿vío ВoúAYapn (1753). H ^YáAn цópфwan пои ôl£G£T£ Kaí n auцßoAr rou arnv íôpuan rnc ZxoA^c, a£ тпот£ ô£v ßo^Gnaav. Oí ôuóцlan П£píпou ^v£c пои пap¿ц£lV£ цaZí ц£ rov v£o axoAápxn raav apK£roí Yía va oônY^aouv arn ôlaKo^ rnc auv£pYaaíac rouc, a£ tyúxpavan rwv ax¿a£¿v rouc, Kaí arnv avax¿pnar rou Yía та KauaoкaAúßla, óпou «пpoкpív£l va va Aaro^ í... oцaAíZwv rnv rpax£Íav Kaí aTOKporov K¿AAav rou, пapá va KomáZn í £íc то axoAdov».42
H axoAapxía rou Næqiurou arn Xío (1759) ô£v rrav £nírux¿oT£pn Kaí £urux¿ar£pn. H фто^к^ Kaí oíKovo^K^ £unц£pía rwv Xíwrwv, n ôlaфopoпoínar rouc aпó rouc áAAouc ïAAnv£c £^ aíríac rou ^oúrau пои ôl£G£rav, rnc ôn^oupYlKrc пpoóôou пои £ÍXav £mrux£l Kaí rou кoaцoпoAíтlкou П£plßáAAovтoc пои £Íxav ô^opqwaa, óxí ЦÓvo ô£v £uvooúv rn G^Aíwan Kaí ôláôoan rnc auarnprc аакппк^с ôlôaaкaAíac rou, aAAá £VT£Ívouv rnv £vavríov aurrc avтíôpaan Kaí avтlпapáG£an rwv цaGnтшv rou. H ¿AAa^n ^па^^тк^с £ЦП£lpíac Kaí n aôuvaцía £кauYXP0vlaцoú rnc ôlôaaкaAíac rou auцпAnpœvouv rnv aпoтuxía rou. Ta «uráp rnc auv£xoúc G£Íac M£raA^^£wc» auroú £mx£lp%aTa £Aáxíorouc цóvo rníGouv. H avaYvwpían rwv G¿a£¿v rou, óпwc Kaí óAwv rwv KoAAußáôwv, aпó rov Пaтplápxn ГpnYÓplo rov E’,43 aп£T¿A£a£ £ípnvó9íAn, av óxí avTí^aríKr Yía rov íôlo, ^oaráGaa пapá Aúan rou пpoßArцaтoc• H auv¿x£ía rwv avтlôpáa£wv Kaí avaKív^a£wv rwv auv£lô^a£wv £mߣßalwv£l roúro. Oí T£A£uraÍ£c ô£v П£plopíZovтal arouc цaGnт¿c Kaí rouc кoaцoпoAíт£c Xíwr£c, aAAá ^Kravovraí Kaí a£ цopфwц¿vouc Kaí q>n^a^vouc Yía rn ao^ía rouc цovaxoúc, óпwc £Ívaí, A. x-, o І£poцóvaxoc KúpíAAoc ZY0upoцaAlvóc, £^ô£A9oc rou Kopar H ¿vrovn avr^axía
41 Г. MTOpaßlAac, ó. п. a. 187.
42 Щ. N. ЛoYáôr|, Пap&XXr¡Xov фlXoоoфiaq ші Xplотlavlоpov, KwvaTavTívoúTOÁíc 1830, a. 83, Kaí, Г. Лoy&8eq тои Гévovq. Ayvwц^évol 8áокaXol т-^q Tovpкoкpaтiaq, Ekô.
AKpírac, AGr|va 1985, a. 136.
43 Щ. M. ^ô£wv, Kavovlкai 8laтá^elq, т. В’ KwvaTavTívoúTOÁíc 1888, a. 152.
ц£та^ rouc Kar¿arna£ rn aúYKpouan avaTO^uKTn Kaí rnv mpaÍTron rou Næ^urou aпó rn ^xoAr CTíraKTíKr (1763).44
Tnv íôla rúxn £ÍX£ Kaí n axoAapxía rou Næ^urou arnv AvôplavoúпoAn• Av n Xíoc ôl¿G£T£ oíKovo^K^ áv£an n AvôplavoúпoAn ôl¿G£T£ ôœ^oôo пpoc то AíYaío, G¿an пои £^aa^áAíZ£, £któc ато rnv oíKovo^K^ avánru^n Kaí £un^pía, ц£ u^nAó Ô£Íктn TOAma^Krc Kaí пу^цат^ ônцloupYÍac• H ^xoA^ rnc AvôplavoúпoAnc ôl¿G£T£ Kaí та ôúo aurá ^æv^r^ara: oíKovo^K^ CTíqiávaa Kaí TOAma^Kr aктlvoßoAía, ôúo пpaYцaтlк¿c ^oKA^aac Yía ¿va тaп£lvó KaAóY£po. Oí avrí^áaac Yía цla aкóцn ^opá £VT£Ívouv ríc avтlпapaG¿a£lc, avaKívoúv ríc auv£lôra£lc, £Пlaп£Úôouv rnv пapaíтnan Kaí avax¿pnan rou Næ^urou aпó rn ^xoA^ (1767), Kaí oônY0úv, T£AíKá, arov ôloplaцó rou arnv AKaôn^a rou Вouкoup£aтíou (1768). üaróao, n wplцóтnтa rou a£lпAávnтou KauaoкaAußíтn, o ц£тplaaцóc rou aKpaíou auvтnpnтlaцoú rou, то пAoúalo, £úxpnaro Kaí £ПWф£A¿c auYYpa^íKó rou ¿pYo пои TOpouaíáZa, oí v¿£c Kaí пpoaY£lwц¿v£c G£wpÍ£c пои ôlaTurtwva, n £íaaYWYr rnc v¿ac £кauYXPovlaц¿vnc ц£Góôou Yía rnv <^ovoA£KTíKr £^rYnan» пои £фapцóZ£l-a£ avríKaráaraan rnc «^uxaYWYíK^c» - ô£v CTapKoúv Yía va пapaт£Ívouv rnv пapaцovr rou arnv Aкaônцía п¿pa rwv ôúo £rwv. Xp£íaZórav, £ПlпA¿ov, Kaí n £ípnvíKr auvúmap^n пpáYцa ôúaкoAo arov aíwva rwv q>wrwv Kaí rwv avraYwv^wv Yía rn ôlaôoxr rou «M£YáAou AaG£voúc», Yía rnv KaraaroAr rwv CTavaararíKwv кlvnцáтwv-тnc EAAnvíK^c £пavaaтáa£wc auцп£plAaцßavoц¿vnc• Гla rnv ^o^o^aía rou aп£A£uG£pwтlкoú Kív^aroc rnc TOTptôac rou, Yía rnv aпoкaтáaтaan rnc «£A£uG£pínc», rou «^wróc rwv 0фGaAцwv» rwv auцпaтplwтwv rou, oúr£ A¿^n. To ¿PYO roúro ¿xouv ^o^tav^c avaAáߣl oí aYwvíar¿c paYláÔ£c Kaí oí 9íA¿AAnv£c rou £^wT£píKoú. Akó^ Kaí Yía rnv £Пlßíwan rnc tóíac rnc £AAnvoxpíaTíavíKrc пalÔ£Íac rnv oupávía ôláaтaan rnc oпoíac £^V£Í Kaí £^aíp£í a^v£l ¿^w ато rouc пpoßAnцaтlaцoúc rou. AvríG¿Twc, та пpaYцaтlкá ^ôlaqæpovra rou Næ^urou Kaí rwv oцoфpóvwv KoAAußáôwv - ц£та^ áAAwv, £VтoпíZovтal п¿pa Kaí rávw aпó rn ônцloupYÍa £vóc av£^áprnrou Kaí £A£úG£pou N£O£AAnvíKOú 'EGvouc. H £maroAr rou Iarpo^íAoaó^ou Aíovuaíou Пúppou пpoc rouc Ayíouc Пaт¿p£c, ц£та^ rwv oпoíwv П£plAaцßávovтal Kaí oí KoAAußáÔ£c, £Ívaí £úYAwTrn.45 Srnv £v Aóyw £maroAr, aпó то ¿va ^poc £^aTOAúovraí цúôpol Kará rwv v£wr£píKwv rnc Eaп£píac Kaí ато то áAAo £пalV£Íтal Kaí urepu^oúraí o £ípnvó9íAoc ôl£Gvlaцóc rou «KaAoKáYaGou ZouAráv M£rZír rnc KwvaravTívoTOA£wc... о опоюс ¿П£ц^^ £íc rnv Eupw^v rouc uпoupY0úc rou Kaí ¿цaGov rnv цáGnalv Kaí quAoao^íav... n oпoía £vwv£í rnv avGpwпóтnтa £íc цíav aYáпnv Kaí oцóvolav• Ta tôla £úanцa aп¿v£lц£ Kaí arov «a^í¿naívov Kaí фlAóцouaov 2ац^ Пааю ^¿vôn rnc 0£aaaAíac...auróc o ao^óc Пaaác £ôlwpla£v £íc rnv 0£aaaAíav Kaí Maк£Ôovíav, Kará ôlaraY^v rou ZouArávou va auar^awaí axoA£Ía EAnvíKá Kaí ToupKíKá, YaAAíKá Kaí aYYAíKá, ôla va ^wríaGwaív oí Aaoí va Yvwpíawaí rov vóцov rou 0£oú Kaí rou ßaalA¿wc, war£ oí
44 Пß• ^ív^í-na, ó. п. a. 150.
45 «AvnauxÍ£C ôua ЛaYÍшv KXr|píKwv Yía то ^XXov тг|С AGwvràôac ZxaX^C», ФlXoyévela, тоцос I’, T£úxac 3, аа. 7-14.
apxnyoí Twv e0vwv, oi PaaiXeíc va Siáywai píov nauxov Kai aTápaxov Kai eipnviKóv Kai oi Xaoí va euSai^ovnawaiv».46
To nénXo T^c aiwnnc aKenáZei Kai náXi Touc 'EXXnvec Kai Touc OiXéXXnvec nou éxouv anouSáaei aTn Aúan Kai aneúSouv va ^o^0^aouv aTov «unép návTwv aywva», ónwc aKenáZei Kai Ta Seivá Twv unoSoúXwv aSeX^wv, Tov a^ayiaa^ó, Tov euTeXia^ó, Tov píaio e^iaXa^ia^ó Kai Tov e^anovSpia^ó Touc. To avTÍ0eTo au^aívei ^e Touc KpaToúvTec Kai SuváaTec, ^e Tnv MeyáXn AiKaTepívn Kai Tov ZouXTávo X. x-, aTouc onoíouc aneu0úvei ú^vouc euxapiaTnpíouc yia aya0á napóvTa, ava^evó^eva Kai aXX^XoauyKpouó^eva. H TeXeuTaía auyKupía Tnc ava^ÉTpnanc enéaneuae Tnv avaxwpnan Tou Neó^uTou yia Tnv TpavauX^avía (1770), ónou 0a napa^eívei ení e^aeTÍa, yia va emarpetyei, TeXiKá, aTnv AKaSn^ía, aXXá KáTw anó evTeXwc Sia^opeméc auv0^Kec,-á0Xiec, TpayiKéc Kai 0avaTn^ópec. «Ave^o^poxíZo^ai Sia Twv avanenra^évwv 0upíSwv Kai Tpónov KoxXíou Ka0’ eauTóv auaTpe^ó^evoc eveiXoú^ai npoc to vuxTepivóv yúxoc...», napanoveÍTai o Neó^uToc npoc Tov Euyévio Tov onoíov napaKaXeí va Tov ^on0^aei Ka0óTi Tnv enoxn eKeívn o KXeivóc Euyévioc aTaSioSpo^oúae aTn PwaiKn auXn Kai aTnv o^óSo^n EKKXnaía. H 0eTiKn e^éXi^n anó Tnv noXúxpovn avTinapá0ean Twv Súo avSpwv eívai n anoKaTáaTaan Tnc aSeX^iKnc ayánnc ^eTa^ú Touc. «Eynpáaa^ev, aSeX^é Neó^uTe, to veaviKóv eKeívo Kai év0ep^ov Kai (píXepi Kai 9iXeXeYKTiKóv...9iXóTi^ov Kai npóxeipov eic Tac KaTá Twv áXXwv KaTa^opác Kai ^é^^eic Kai Sia^oXác, Kaipóc eívai va anotyuyni ev n^ív Kai va naúaei».47 npáy^aTi auTó auvé^n- H ^aKpá avTinapá0ean énauae Kai eTé0n oto tyuyeío yia návTa. H TeXiKn «avánauan» Tou nXnaíaZe. H npóaKXnan Tou OiKou^eviKoú naTpiápxn ra^pqX Tou A' va SiSá^ei aTnv naTpiapxiKn AKaSn^ía (1783) aTnv KwvaTavTivoúnoXn nTav noXú Ti^nTiKn, aXXá apKeTá SúaKoXn va npay^aTonoin0eí e^ aiTíac Tnc nXiKíac Tou Kai Tnc TaXainwpíac. H npóaKXnan ^ac unev0u^íZei auveip^iKá Tic avTíaToixec npoaKXnaeic anó Touc naTpiápxec: eKeívn Tou Av0paKíTn npo e^nKovTaeTíac (1722) o onoíoc eíxe va avTi^eTwníaei Tic íSiec auv0nKec npoKei^évou ó^wc va anoXoyn0eí yia Tn SiSaaKaXía Twv «Tpiywvwv Kai Twv TeTpaywvwv», Kai eKeívn Tou E^paí^, Hyou^évou Tnc Movnc BaToneSíou (28/11/08), npoKei^évou ó^wc va anoXoyn0eí evwniov Tnc Iepác ZuvóSou Tou OiKou^eviKoú naTpiapxeíou yia to unó épeuva oikovo^ikó aKávSaXo ^e noXiTiKo-eKKXnaiaaTiKéc SiaaTáaeic.48 ria Tov Neó^uTo KauaoKaXupTn o ^óvoc «^ia0óc» nou Tou aneve^n0n nTav o eniTá^ioc emypa^aTiKóc 0pnvoc Twv ^a0nTwv Tou o onoíoc, ónwc návTa, ^eTpiáZei Tnv oSúvn Kai aTe^avwvei Touc aywviaTéc ae onoioSnnoTe neSío Kai eníneSo -iSiaíTepa oto neSío Tnc naiSeíac Kai ae xpóvouc Tnc niKpnc aKXa^iác Kai Tou «xeiponiaaToú okótouc»:
«Zo^oú yépovToc Tni Se éyKeiTai Sé^ac w naTpíc EXXác, veó^uToc KXnaic néXei».
Olympic Centre of Philosophy and Culture, Athens, [email protected]
46 «Avnauxíec Súo Aoyíwv KXnpiKwv...», ó. n. a. 12.
47 np. X. TZwya, ó. n. a. 28.
48 «EXeu0epotunía», 27/11/2008.