Научная статья на тему 'Навоий эркин индустриал иқтисодий зонаси ва унинг ривожланиш истиқболлари'

Навоий эркин индустриал иқтисодий зонаси ва унинг ривожланиш истиқболлари Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
373
50
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Ҳусанов З. И.

“Эркин иқтисодий зона” (ЭИЗ) термини жаҳон амалиётида ўтган асрнинг охирги чорагида кенг тарқала бошлади. Ҳозирги кўринишдаги ЭИЗлар 70-йилларда Жануби-шарқий Осиё ҳудудидаги мамлакатларда пайдо бўлган. Тез орада ушбу мамлакатлар юқори даражадаги иқтисодий ўсиш суръатларига эришганлиги ҳисобига “осиё йўлбарслари” деган ном олишди. 1970 йилнинг 1 январида Жанубий Корея дунёда биринчилар қаторида эркин иқтисодий зоналарни ташкил этиш тўғрисида қонун қабул қилган. Ушбу қонунга биноан Жанубий Кореянинг денгиз бўйи ҳудудларида ЭИЗ ташкил этилиб унинг асосий вазифалари хорижий инвестицияларни жалб этиш, экспортни кўпайтиришни рағбатлантириш, бандликни ошириш, саноат технологияларини такомиллаштириш, охир натижада, мамлакатнинг иқтисодий ривожланишини жадаллаштиришга эришиш ҳисобланган. Ушбу ЭИЗ “осиё мўъжизаси”нинг етакчиси ҳисобланган, лекин охирги вақтда унинг обрўси жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози таъсирида анча пасайган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Навоий эркин индустриал иқтисодий зонаси ва унинг ривожланиш истиқболлари»

Хусанов З.И.

Узбекистан Миллий университети стажер-тадкикотчи-изланувчиси

НАВОИЙ ЭРКИН ИНДУСТРИАЛ ИЩСОДИЙ ЗОНАСИ ВА УНИНГ РИВОЖЛАНИШ ИСЩБОЛЛАРИ

"Эркин ицтисодий зона" (ЭИЗ) термини жацон амалиётида утган аср-нинг охирги чорагида кенг тарцала бошлади. Хозирги куринишдаги ЭИЗлар 70-йилларда Жануби-шарций Осиё цудудидаги мамлакат-ларда пайдо булган. Тез орада ушбу мамлакатлар юцори даража-даги ицтисодий усиш суръатларига эришганлиги цисобига "осиё йулбарслари" деган ном олишди. 1970 йилнинг 1 январида Жанубий Корея дунёда биринчилар цаторида эркин ицтисодий зоналарни таш-кил этиш тугрисида цонун цабул цилган. Ушбу цонунга биноан Жанубий Кореянинг денгиз буйи цудудларида ЭИЗ ташкил этилиб унинг асосий вазифалари хорижий инвестицияларни жалб этиш, экспортни купайтиришни рагбатлантириш, бандликни ошириш, саноат тех-нологияларини такомиллаштириш, охир натижада, мамлакатнинг ицтисодий ривожланишини жадаллаштиришга эришиш цисобланган. Ушбу ЭИЗ "осиё муъжизаси"нинг етакчиси цисобланган, лекин охирги вацтда унинг обруси жацон молиявий-ицтисодий инцирози таъсирида анча пасайган.

ХХ асрнинг 90-йилларида ицтисодий усиш суръатлари буйича жахонда етакчи уринни Хитой эгаллаб, унинг худудида 5 та махсус ицтисодий худудлар муваффа^иятли фаолият юритиб, улар 1980 йилда ЭИЗ имтиёзларини олишган. 1990 йилда улар ^аторига Шанхай-даги Пудун келиб ^ушилди. 90-йилларда у жалб этган инвестициялар хажми (25 миллиард АКШ долл.) 5 та махсус ицтисодий худудларнинг охирги 20 йил давомида жалб этган маблагларидан (22 миллиард АКШ долл.) купдир. Бундан таш^ари Хитойнинг 14 шахри очи^ денгиз буйи худудлари статусини олди. Айнан Хитойнинг шар^ий худудларининг денгиз буйи ^ирго^лари эканлиги омили ушбу худудларни ЭИЗларга бериладиган имтиёзлар мавжуд булмаган холларда хам мамлакатнинг ицтисодий ривожланишида етакчи уринларни

эгаллаш имконини берди. Жами охирги 20 йил давомида Хитой ЭИЗ худудларида 5700 атро-фида хорижий капитал иштирокидаги корхо-налар ишга туширилди.

Шуни таъкидлаш керакки, эркин божхона иттифо^и (ЭБИ) хал^аро савдо-и^тисодий муносабатлар амалиётида бир неча асрлар-дан бери фойдаланилмоеда, биринчи "порто-франко"лар эса Уртаер денгизи ^ирго^ларида XVI аср охирида пайдо булган. 1595 йилда Италияда жойлашган Генуя шахрида бирин-чилардан булиб эркин порт статуси эълон ^илинган эди. Одесса порт шахри 1817 йил-дан бери "порто-франко" имтиёзли тартибга эгадир. Хозирги кунда жахонда 400 дан орти^ бундай шахарлар мавжуд. Европанинг узида 130 атрофида ЭБИлар мавжуд. АКШда эса президент Франклин Рузвельтнинг хукумат тепа-

сига келганидан сунг ^абул ^илинган махсус конунга биноан 180 дан орти^ ЭБИлари ташкил топган, ва улар "таш^и савдо худудлари" номи билан хам юритила бошлаган. Хозирда АКШда ЭИЗларнинг умумий сони 300 тага я^инлашган. Уларнинг ичида энг каттаси "Силикон водийси" номли илмий-техник ЭИЗ хисобланиб, унда жахонда компьютерлар ва бош^а хисоблаш техникаси ишлаб чи^арилишининг 20% хажми мужассамлашгандир.

Эркин и^тисодий зоналарни ташкил этиш хужалик жараёнларини бош^аришни макрои^тисодий даражадан худудий даражага утказиш элементларидан бири булиб, узини-узи бош^ариш элементларини кучайишига олиб келади. ЭИЗ и^тисодиётни худудий-хужалик ташкил этиш самарадорлиги таъминлайдиган шакллардан биридир.

Шу билан бирга, хам хорижий, хам миллий илмий адабиётларда ЭИЗларни и^тисодий потенциали махсус вазифани (ёки вазифалар комплексини) ечишга йуналтирилган миллий худуднинг бир ^исми сифатида таърифла-нади. Бу мамлакат худудининг урганилаётган ^исмини умумий ^атордан чи^аришни та^азо этади. Шу билан бирга, ЭИЗ худудидаги тадбир-корлик фаолияти ишлаб чи^ариш кучларини мамлакат худудида оптимал жойлаштириш, хамда уни жахон хужалигига интеграцияла-шувига йуналтирилади.

Жахон молиявий ин^ирози бошлангунга ^адар жахон и^тисодий маконида мингдан орти^ эркин и^тисодий зоналар мавжуд эди. Улардан жахон савдо айланмасининг 20%га я^ин хажмда махсулот ишлаб чи^арилади ва олиб чи^иб кетилади. ЭИЗлар "шлюз" принципи буйича амал ^илади, улар туфайли миллий товар ва хизматлар жахон бозорига чи^ади, хорижий маблаглар эса миллий и^тисодиётга келиб ^уйилади, ва бунда ^абул ^илувчи мамлакат -реципиентнинг, хамда жахон и^тисодиётининг тара^иётида мухим роль уйнайди.

Хорижий инвестицияларни жалб этишни рагбатлантириш, хорижий инвесторлар учун ^улай шарт-шароитларни яратиш ва Узбекистоннинг катта и^тисодий ва инве-стицион салохиятидан самарали фойдала-ниш ма^садида Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг 2008 йил 2 декабрдаги ^арорига биноан Навоий вило-

яти худудида "Навоий" эркин индустриал-и^тисодий зона (ЭИИЗ) ташкил этилди.

"Навоий" ЭИИЗ хорижий инвесторларга бизнес юритиш учун кенг имкониятларни тав-сия этмоеда ва аввал бошидано^ бизнесга катта ра^обатчилик имтиёзларини беради.

"Навоий" ЭИИЗ жойлашуви - Навоий шахри ёнида 564 гектар худудда жойлашган. У Узбекистоннинг энг саноатлашган худудида булиб, Бухоро ва Самар^андлардан 100-175 км узо^ликда жойлашгандир. Шу билан бирга, худуд Узбекистоннинг йирик шахарлари ва саноат марказлари билан боглиедир.

"Навоий" ЭИИЗ худудида махсус ху^у^ий режим амал ^илади, буларга соли^, валюта ва божхона режимлари; кириш, туриш ва чи^иб кетишнинг соддалаштирилган тартиби; хамда Узбекистон Республикаси фу^аролари-норезидентларига мехнат фаолиятини амалга оширишга рухсат олиш киради, шу билан бирга соли^лар, бож ва бош^а мажбурий туловлар буйича катта имтиёзлар берилган. "Навоий" ЭИИЗнинг амал ^илиш муддати 30 йил, лекин ушбу муддат тугаганда уни узайтириш мум-кин.

"Навоий" ЭИИЗнинг фаолият юритиши учун чу^ур уйланган ху^у^ий базани шакллантири-лиши уни тез ва самарали ташкил этиш имко-нини берди. Утган даврга ^араб дастлабки натижалар туррисида тухталиб утса булади.

Биринчидан, ЭИИЗнинг худудий жойлашуви ани^ланди. Бунда ^уйидаги омиллар эътиборга олинди:

электроэнергия, сув, газ таъминоти объект-ларига я^инлик,

ахоли пунктларига я^инлик, "Навоий" ЭИИЗ резидентларининг ^улай мехнат ва кундалик турмушини яратиш учун зарур булган ма^бул экотизимни мавжуд-лиги.

Ундан таш^ари ^урилиш учун зарур булган тегишли хужжатлар тайёрланди ва ^урилиш режаси ишлаб чи^илди.

Иккинчидан, ^уйидаги объектлар ^урилди: хал^аро автотрассадан Навоий аэропорти-гача турт^аторли автомобиль йули, темирйул тармоги, ю^ори босимли газ ^увури, ичимлик сув таъминоти учун сув ^увури. Шу жумладан, аэропорт я^инида 60 уринлик уч юлдузли мехмонхона фойдаланишга топширилди.

Шу билан бирга ^уйидаги объектларни капитал реконструкция ^илиш ёки яратиш буйича фаол ишлар олиб борилмо^да: ижтимоий соха, транспорт, саноат инфратузилмаси, хиз-мат курсатиш объектлари, хом ашё базасини ривожлантириш, Навоий ИЭСни модернизаци-ялаш. Эркин индустриал-и^тисодий зонанинг катта савдо бозорларига я^инлиги унинг жози-бадорлиги ва муваффа^иятлилигида мухим омил хисобланади.

Мохиятан ЭИИЗ беш йирик ва жадал ривож-ланиб бораётган бозорлар марказида жойлаш-ган - булар, МДХ мамлакатлари, Марказий ва Шар^ий Европа, Жанубий ва Жануби-Шар^ий Осиё ва Я^ин Шар^.

Мутахассислар таъкидлашича, бош^а мам-лакатларда яратилаётган эркин и^тисодий зоналар, куп холларда, тор ихтисослашгандир, "Навоий" ЭИИЗда эса ишлаб чи^ариш фаоли-ятининг барча турлари рухсат этилган. Бой минерал хом ашё базаси мавжудлигини эъти-борга олган холда корхоналар хом ашёни чу^ур ^айта ишлашни ва ю^ори даражадаги ^ушилган ^ийматли махсулотларни ишлаб чи^аришни амалга оширишлари мумкин. Бу хол, уз навба-тида, хом ашё ва материалларни ташиш хара-жатларини кескин ^ис^артирилиши нати-жасида ишлаб чи^арилаётган махсулотнинг таннархини максимал даражада оптималлаш-тиради.

"Навоий" ЭИИЗ резидентлари томонидан ишлаб чи^ариладиган махсулотнинг таш^и бозорларда ра^обатбардошлиги 44 мамла-кат, ва 12 та МДХ мамлакатлари эркин савдо зонасида урнатилган савдода мумкин ^адар ^улайлик яратиш режимини яратиш буйича битимлар билан кафолатлангандир. МДХ мамлакатлари бозорларига божсиз кириб бориш ху^у^ининг узи хар ^андай ишлаб чи^аришни яратишга зарурий шароит хисобланади.

Шуни ^айд этиб утиш керакки, "Навоий" ЭИИЗ фаолиятини ривожлантириш буйича барча чора-тадбирлар 2009 йилда 900 миллион АКШ долл. хажмида хорижий инвестицияларни жалб этиш имконини берди. 50 дан орти^ лойихалар амалга оширилди. Ушбу лойихалар доирасида яратилган корхоналарни тули^ ^увват билан ишлашга утиши 1,5 миллиард АКШ долл. хажмдан орти^ суммага махсулот ишлаб чи^аришига олиб келади, уларнинг 1

миллиард АКШ долл. хажмдагиси экспортга йуналтирилади.

Узбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов "Навоий" ЭИИЗнинг хозирги даврдаги холати ва ривожланиш исти^боллари хасида ^уйидаги фикрларни билдирганлар: "2010 йилда "Навоий" эркин индустриал-и^тисодий зонаси худудида хорижий инвесторлар билан эришилган битимлар доирасида 19 та инвестиция лойихасини амалга оширишга киришилди. Ана шу лойихалар доирасида жахон бозорида харидоргир булган замонавий махсулот ишлаб чи^арадиган 7 та корхона фойдаланишга топширилди"1.

2010 йил давомида 100 та лойиха тай-ёрланиб, улар буйича инвестицияларнинг хажми 5,5 миллиард АКШ долл. хажмдадир. Ушбу лойихалар доирасида яратилган ишлаб чи^ариш ^увватлари 7,5-8 миллиард АКШ долл. хажмдан орти^ суммага махсулот ишлаб чи^ариши имконини беради, уларнинг 5 миллиард АКШ долл. хажмдагиси экспортга йуналтирилади.

Хозирги кунда Жанубий Корея бизнеси Узбекистондаги биринчи эркин индустриал-и^тисодий зонасини яратилишига инвестицияларни сарфлашга астойдил ^изи^андир. Буни исботи тари^асида купгина Жанубий Кореялик тадбиркорларни "Навоий" ЭИИЗ лойихаси билан танишиш ва турлича тадбиркорлик форумларида иштирок этиш учун Узбекистонга тез-тез келишини курсатиш мумкин. Фа^атгина 2009 йил июнь ойининг узида ЭИИЗга 100 дан орти^ Жанубий Кореялик тадбиркорлар келиб кетишди. Корея Республикасининг Кичик ва урта бизнес федерацияси раиси Ким Ги Мун бошчилигидаги бизнесменлар гурухи эса 2009 йилнинг июль ойида ЭИИЗга ташриф буюришди.

Мамлакатга эътиборли делегациялар томонидан ташриф буюрилишининг ма^сади "Навоий" ЭИИЗда таедим этилаётган инвести-цион имкониятлар билан танишишдир. Хозирги кунга ^адар Жанубий Кореянинг компаниялари билан хамкорлик туррисида бир ^атор битим-лар имзоланди.

1 Каримов И.А. "Барча режа ва дастурларимиз Ватанимиз тараккиётини юксалтириш, халкимиз фаровонлигини оширишга хизмат килади". 2010 йилда мамлакатимизни ижтимоий-иктисодий

ривожлантириш якунлари ва 2011 йилга мулжалланган энг му^им устувор йуналишларга багишланган Узбекистон Республикаси

Вазирлар Ма^камасининг мажлисидаги маъруза. 21.01.2011 й.

Масалан, "Узэлтехсаноат" ассоциацияси «Орион коммьюникейшн» компанияси билан оптик-тола махсулоти ишлаб чи^ариш, «Дей-банг Фостек» компанияси билан энергия тежайдиган лампаларни хамкорликда ишлаб чи^ариш ва «Донг Сеунг Корея» компанияси билан "Навоий" ЭИИЗда сую^ кристалл мони-торларини ишлаб чи^ариш буйича хамкорлик туррисида битимлар имзолаган. Шу билан бирга бош^а узбек ва корея компаниялари уртасида хамкорлик туррисида битимлар имзоланган.

«Урта Осие Транс» ва «Hanjin Logistics» (Жанубий Корея)2 компанияларининг бирга-ликдаги фаолияти натижасида «Central Asia Logistics LLC» логистик марказининг ^уввати купайиб, "Навоий" ЭИИЗ ор^али юкларни ташиш салохиятини кескин оширди. Логистик мар-казнинг ^уввати йилига юк ташишни 100 минг тоннадан 500 минг тоннагача оширилди, бу эса глобал юк ташиш эхтиёжларига мос келади.

«T&T Sistemi» (Италия) консорциуми бош-чилигида автомобиль ё^илри аппаратурасини ишлаб чи^аришни ташкил этиш ишлари бош-лаб юборилди.

Бир ^атор лойихалар хитойлик шериклар билан хамкорликда ишлаб чи^илган. «Байхай-хуиминь» компанияси Узбекистонда полиэтилен ^увурлар ишлаб чи^аришни йулга ^уймоеда. Ундан таш^ари, «Tian Jin Ring-Top Petroleum Manufacture» хитой компанияси мутахассислари узбекистонлик хамкасблари билан хамкорликда нефтгаз^азиб олиш ва пар-маловчи ускунани ишлаб чи^аришни ташкил этишмоеда. Шу билан бирга хитой компаниялари билан бош^а бир ^атор узбекистонлик компаниялар хам битим имзолашган.

Ю^орида 1^айд этиб утилган корхоналар томо-нидан ишлаб чи^ариладиган махсулотларни катта хажмларда экспортга, ва шу билан бирга Узбекистоннинг ички эхтиёжларини ^ондиришга йуналтириш режалаштирилган-лиги, Узбекистоннниг бош^а худудларида хам ю^ори технологик парчалар ва ярим тайёр махсулотларни ^уллаш имконини яратади ва саноатнинг инновацион тара^иётини жадда-лаштиришга маълум хиссасини ^ушади.

"Навоий" ЭИИЗнинг энг мухим жихатларидан бири - трансмиллий мультимодал3 логистика

2 Hanjin Group opens Navoi Cargo Terminal. http://eftes.ru/content/ hanjin-group-opens-navoi-cargo-terminal

3 Куп киррали мажмуа тушунчасини беради (ред.)

маркази булиб, у МДХ худудида ягона булиб, Навоий хаби4 ор^али Жануби-Шар^ий Осиё худудидан Жанубий ва Шимолий Америкага хал^аро авиаюк ташишлар масофасини уч баробар ^ис^артириш имконини берди, хамда Афронистонга гуманитар юкларни етказишни енгиллаштиради. Бу ерда юкларни ^айта ишлаш, уларни диструбуцияси5 ва омборга жойлаштириш оператив амалга оширилади. ЭИИЗ Навоийнинг мультимодал транспорт-логистика марказида, хал^аро аэропорт, авто-магистрал ва хал^аро ахамиятдаги темирйул я^инида жойлашгандир. "Навоий" ЭИИЗни яратилиши билан биргаликда Навоий-Уч^уду^-Нукус темир йул магистралининг иккинчи изини я^ин беш йил ичида яратиш режалаштирилмоеда.

Хозирги ва^тда Навоий аэропортини модернизацияси, ва унинг асосида Марказий Осиёда хал^аро стандартларга жавоб беради-ган Хал^аро логистика маркази яратиш буйича ишлар амалга оширилмоеда.

Навоий аэропорти асосидаги хаб янги технологиялар билан жихозланмоеда, янги ^урилган турт километрли учиш-^униш майдон-часи хозирги кунда Марказий Осиёда энг катта хисобланади. Узбекистоннинг ушбу худудида транспорт хабини яратилиши, Самарканд, Бухоро ва Хивадан я^ин жойлашганлигини хисобга олган холда туризмни ривожланишига хам уз хисасини ^ушади.

Шуни ^айд этиб утиш керакки, «Korean Air» авиакомпанияси Сеул-Милан-Сеул маршрути буйича, орада Навоийда ^униб утиш билан, мунтазам хаво юк ташиш рейсларини амалга оширишни бошлади.

Узбекистон миллий авиакомпанияси ва Рос-сиянинг "Московия" авиакомпанияси Навоий-Тошкент-Москва маршрути буйича мунтазам рейсларни хам амалга оширишни бошлади-лар.

"Навоий" ЭИИЗ худудидаги ер участка-лари корхоналарга инвестиция фаолиятини амалга ошириш даврига берараз ёки минимал ижара ха^и асосида ижарага берилади. Бу эса инвесторларнинг ишлаб чи^ариш фаолиятини амалга ошириш учун ерни сотиб олиш эхтиёжини ва шунга мувофи^ равишда ишлаб

4 Турли транспорт воситалари узаро самарали хамкорлик килиш ва катта хажмдаги логистик (омбор) хизматини утовчи марказ. (ред.)

5 Таксимланиши (ред.)

чи^аришга ^ушимча маблагларни сарфлани-шини олдини олади.

Инвесторлар учун энг ^улай шарт-шароитларни яратиш ма^садида "Навоий" ЭИИЗ корхоналари ю^ори даражадаги инфра-тузилма билан таъминланади. "Навоий" ЭИИЗ-нинг корхоналари транспорт, инженер комму-никациялари, мехнат хавфсизлиги тизими ва логистика мутахассисларини ^улай яшаш ва фаолият юритиш тизими каби инфратузилма-лар билан таъминлайди.

"Навоий" ЭИИЗнинг ишлаб чи^ариш фао-лиятининг асосий йуналишлари булиб ю^ори технологияли, жахон бозорида ра^обатбардош махсулотларни кенг ми^ёсда ишлаб чи^ариш режалаштирилган. Бунга хорижнинг замонавий ю^ори унумли ускуналар ва техникасидан, тех-нологик линиялар ва модуллар, инновацион технологиялардан фойдаланиш эвазига эри-шилиш режалаштирилган.

"Навоий" ЭИ ИЗда саноатнинг турли сохалари ишлаб чи^аришнинг тули^ циклини - хом ашё-дан тайёр махсулотгача - яратиш учун барча имкониятлар ривожлантириб борилмоеда.

"Навоий" ЭИИЗни яратиш концепция-дан ва белгиланган устуворликлардан келиб чи^иб "Навоий" ЭИИЗда ^уйидаги тармо^ ва йуналишлардаги корхоналар жойлаштирилмоеда:

электротехник махсулотларни ишлаб чи^ариш;

телекоммуникацион ускуналарни ишлаб чи^ариш;

машиносозлик, асбобсозлик корхоналари ва эхтиёт ^исмларни ишлаб чи^ариш;

дори махсулотлари ва медицина ускунала-рини ишлаб чи^ариш;

ози^-ов^ат махсулотларини ^айта ишлаш ва ^адо^лаш;

пластик ва полимер махсулотлар ишлаб чи^ариш.

Эркин и^тисодий зоналар Узбекистонда технологик тара^иёт марказларига айланиши, хамда янги сифатдаги, замо-навий ра^обатбардош махсулот ишлаб чи^ариши, ю^ори технологияли махсулот ишлаб чи^арувчи сифатида хал^аро мехнат та^симотида ^атнашиши мулжаллангандир. Чунки, Навоийда бир неча олий у^ув юртлари, урта махсус у^ув юртлари, илмий тад^и^от ва

лойихалаштириш институтлари жойлашган ва Узбекистонга илмий-техник характердаги ЭИЗ яратиш имконини бергандир.

Илмий-техник характердаги ЭИЗнинг ажралиб турувчи хусусияти шундаки, уларни яратишдан ма^сад барча моддий ва мехнат ресурсларидан янги ю^ори технологияларни саноатга етказилишини жадаллаштириш, янги иш уринларини таъминлаш, худудда ва мамлакатда и^тисодиётни диверсификация-лаш хисобланади. Замонавий адабиётларда бундай турдаги зоналарни технологик пар-клар, технополис, илмий парклар, технологик марказлар, ишбилармонлик марказлари деб номлашмоеда. Илмий-технологик ЭИЗларни яратишнинг асосий шарти булиб худуднинг етарли илмий-техник салохиятга эгалиги хисобланади.

Жахон тажрибаси шуни курсатадики, ЭИЗларнинг куп ижобий юту^лари билан бир ^аторда, уларни яратиш буйича муваффа^иятсиз уринишлар хам булган. Маса-лан, Польша ва Хиндистонда яратилган ЭИЗлар самарасиз булган. Бунинг асосий сабаблари уларни лойихалаштириш бос^ичидаги хисоб-китобларда йул ^уйилган хато ва камчиликлар хисобланади. Энг кенг тар^алган камчиликлар ва хисобдаги хатоликларга ^уйидагиларни киритиш мумкин:

худуднинг жойлашув жойини нотурри тан-лаш;

базавий инфратузилмага яхши эътибор бер-маслик (яъни, ало^а воситалари, автомобиль йуллари, хаво йулларининг етарли даражада ривожлантирмаганлиги; телекоммуникация-лар ва электр таъминотининг етарли даражада эмаслиги);

эркин худуд маъмурияти ва имтиёзли фаолиятини яратишга ало^адор давлат муассасалари (молия вазирлиги, божхона ^умитаси, и^тисодиёт вазирлиги ва бош^алар) уртасида таалу^ли муассасавий ало^алар урнатилмаганлиги.

Ю^орида санаб утилган муаммоларни нейтраллаштириш ма^садида Узбекистонда "Навоий" ЭИИЗни ривожлантириш мавжуд рискларни хисобга олиш, барча инвестицион лойихаларни хар томонлама экспертизаси асосида амалга оширилмоеда. ЭИИЗ амал ^илишини тартибга солиш механизми ва унинг

келажакдаги pивoжланиши ани^ белгилан-ган булиши, xамда келажакдаги pивoжланиш истиrçбoллаpи ë^ Узбекистон иrçтисoдиëтини ^айта 1^ишни xисoбга олган xoлда ЭИИЗни pивoжланишининг альтеpнатив ваpиантла-pининг асосланганлиги жyда мyxимдиp, бyнда,

албатта, жаxoн бoзopи кoнъюнктypасининг уз^иши, мамлакат xyдyдлаpини ижтимоий-и^тисодий pивoжланиши даpажасини тенглаш-тиpиш масалалаpига алoxида эътибop беpиш заpyp.

Адабиётлар руйхати:

1. Kаpимoв И.А. "Бapчa peжa вa дaстypлapимиз Baтaнимиз тaparçrçиëтини юксaлтиpиш, xaлrçимиз фapoвoнлигини oшиpишгa xизмaт rçилaди". 2010 йилдa мaмлaкaтимизни ижтимoий-иrçтисoдий pивoжлaнтиpиш якyнлapи вa 2011 йилга мyлжaллaнгaн энг мyxим ya^op йyналишлаpга бaFишлaнгaн Узбeкистoн Peспyбликaси Baзиpлap Maxкaмaсининг мaжлисидaги мaъpyзa. 21.01.2011 й.

2. Hanjin Group opens Navoi Cargo Terminal. http://eftes.ru/content/hanjin-group-opens-navoi-cargo-terminal

3. Узбекистон Pеспyбликаси Пpезидентининг "Навоий вилоятида эpкин индyстpиал-иrçтисoдий xyдyдни ташкил ^илиш тyFpисида"ги 2008 йил 2 декаб-pдаги ПФ-4059-сонли Фаpмoни

4. Узбекистон Pеспyбликаси Bазиpлаp Mаxкамасининг «Навоий» эpкин индyстpиал-иrçтисoдий зонаси фаолиятини ташкил этиш чopа-тадбиpлаpи тyFpисида" 27.01.2009 й. N 21-сонли Kаpopи

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.