CC BY
11Именно своевременныйборьбы и устранение этих противоречий позволит улучшить деятельность организаций, образовательных школ и других институтов общества по подготовке молодого поколения к новой жизни.
Ключевые слова: творчество Зебуннисо ,против, развитие личности, новые выражения , общество.
ZEBUNNISO THE TALKING POETESS AND PRINCESS OF THE POORS
In this article, the author examines the work of Tajik literature Zebunniso as a poetess who writes about poor people.
Based on extensive materials, the author notes that one of the famous poets of Tajik literature, Zebunniso, wrote a lot about poor people.
It should be noted that Zebunniso's work is rich in various materials; this is a system of events that helps to educate new people in them with a sense of responsibility for protecting and upholding the interests of the Motherland at all times.
According to the author, the process of preparing people for the work of Zebunnisso is very complicated, dialectically contradictory, and its main contradictions are the requirements for young people and the level of readiness ofpeople, between ever-increasing demands and exemplary opportunities in the process of training under conditions, between public demands for training and actual results. this process, between different norms and methods, assessment of people's activities and the degree of readiness for a new life, etc.
It is the timely struggle and elimination of these contradictions that will improve the activities of organizations, educational schools and other institutions of society in preparing the younger generation for a new life.
Key words: Zebunniso's work, against, personality development, new expressions, society
Маълумот дар бораи муаллиф:
Валиев Нурали Умарович — номзади илм^ои филологи, дотсенти кафедраи адабиёти рус Донишгоуи давлатии омузгории Точикистон ба номи Садриддин Айни Тел. 909091612, E-mail:nurali56vvvv@mail.ru
Сведения об авторе:
Валиев Нурали Умарович — кандидат филологических наук, доцент кафедры русской литературы Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни, Тел.909091612, E-mail: :nurali56vvvv@mail.ru
About the author:
Valiev Nurali Umarovich — Candidate of Philology Sciences, - candidate of Philology, Associate Professor of the Department of Russian Literature, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini, Phone: (+992) 909091612, E-mail: :nurali56vvvv@mail.ru
ТДУ 891.550 (091) ТКБ 83.3 (2точик) С - 20
НАЗИРАСАРОЙ ДАР АШЪОРИ ШОИРОНИ ТАЪРИХИ АДАБИЁТИ ФОРС-ТОНИКИ АСРИ XV
Саидова Б.Т.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни
Таърихи тамаддуни чахонй гувох аст, ки падидахои адабиву фархангй бе мавчудияти заминахои созгору мусоиди ичтимоиву сиёсй ва маънавй ба вучуд наомадааст. Яке аз сарчашмахои мухими ташаккул ва инкишофи хар як адабиёти миллй омузишу бахрабардорй аз адабиёти халкхои дигар ва нихоят робитаи байнихамдигарии адабиёт махсуб меёбад.
Равобити адабиро чун омили асосии инкишофи адабиёт бояд донист, таджики робитахои адабй, тахлили фаъолияти илмии мухаккик ё адиби алохида низ метавонад ба ривочи равобити адабии халкхо мусоидат намояд. Гуфтан чоиз аст, ки тадкикоти мазкур метавонад равобити адабии халкхоро мустахкамтар намуда, бахри ривочу равнаки адабиёт сахмгузор бошад.
Х,ангоми омухтани муаммо ва масоили робитахои адабии шоирони форс-точик мо аз навиштахои Н.И. Конрад ёдовар шудем: «Литературные связи категория конкретно -историческая: их масштаб, их роль в литературном процессе, в целом их значение в истории литератур отдельных народов в разное историческое время, в разных исторических условиях
различны. Именно поэтому изучение литературных связей и составляет одну из задач науки о литературе» [6, с.23].
Омузишу ккиёси адабиёт талаботи рузмарраи илми адабиётшиносии хозиразамон ба хисоб меравад.
Дар баробари ин ягон адабиёт бидуни робита бо дигар адабиёт пеш рафта наметавонад. Инсоният дар хар давра, дар хама гуна мархилахои таърихй дар сохаи фарханг доимо бо хамдигар пайваст мебошад. Таърихи муносибатхои байнихамдигарии адабиётхо ба кконунмандии муносибатхои умумичахонии инкишофи онхо вобастагй доранд.
Дар пажухишу адабиёти форсу точик, ки масъалахои муносибатхои адабиро дар бар мегиранд, хизмати олимон Е.Э. Бертельс, И.С. Брагинский, М.Н Османов, А.Н. Болдырев ва дигарон калон аст. Асархои ин мухакккиккон ба тахлили гоявию мавзуии эчодиёти адибони адабиёти форсу точик бахшида шудааст. Дар онхо чузъхои адабиётшиносй наздикии омузиши аккидахо ва мавзуъхои муайяни шоирй дар муддати тулонии таърихи адабиёти форсу точик тахлил гардидаанд. Илова бар ин, дар баробари пажухишхои киёсии адабиёти точик дар асархои зиёди адабиётшиносон, фолклоршиносон, файласуфон, муаррихон, фархангшиносон муносибатхои адабй ба назар мерасанд.
Мавриди зикр аст, ки махз ба воситаи назирасарой робитаи адабй байни адабиётхои халккхо ба вучуд омада, дар таърихи робитахои адабии халккхо замони назирагуй дар хар давру асрхо низ мавчуд аст. Худи назира калимаи арабй буда, маънои лугавиаш мисл монанд аст. Дар адабиёт бошад як шакли анъанавии эчоди шеърро мегуянд.
Профессор Х. Шарифов ва У. Тоиров дар «Назмшиносй» дар бораи назирасарой чунин менависанд: «Назирасарой дар адабиёти баъди асри XV хеле ривоч ёфтааст» [10, с.280]. Инро дар мисоли Амиршохй ба шоирони пешин ва баъдан дигар шоирон ба ашъори Амиршохй назирагуй кардаанд.
«Шарти асосии назира, бо вучуди умумияти мавзуъ оханги гуфтор, тозагии маънй мебошад. Агар шеъри назира ба макоми истиклол ва навии сухан нарасад, таклид аст» [10, с.281].
Назирасароии газал ба мавзуъ, компазиция, вазн, шакл, баъзан мазмун пайравй карда, бо муаллифи он дар эчоди асари нав аз он тарху масолех кувваозмой мекунанд. Анъанаи назирасарой бештар аз хама дар эчоди газал, махсусан, газалхои ишккй ва ирфонй истифода шуда, бузургтарин шоириони газалнавис Саъдии Шерозй, Ч,алолиддини Румй, Камоли Хучандй, Х,офизи Шерозй, Абдуррахмони Ч,омй ва дигарон кисме аз газалиёти худро ба тарикки назира эчод кардаанд.
Назирасарой дар адабиёти Шарки Наздик ва Миёна ривоч ёфта, дар адабиёти Гарб ва рус низ маъмул мебошад.
Назирагуй хамчун равобити адабии байни шоирону нависандагони адабиёти халкхои гуногун ё ин ки новобаста аз замони эчодиаш ба вукуъ пайваста, ин гуна равобити илмиву адабй намунаи барчастаи дустии халккхо мебошад. Маколахое, ки доир ба назирагуихои шоирони форсу точик дар мачаллахои Чумхурии Точикистон чоп гардидаанд, аз чумла, Асириддини Ахсикати ва Х,офиз, Саъдй ва Салмони Совачй, Х,офиз ва Ч,омй, Ч,омй ва Навой, Фонй ва Х,офиз ва гайрахо.
Муаллифи тазкирахое чун ^озй Нуруллох, Хондамир, Алишери Навой, Давлатшох ва Амин Ахмади Розй номи Амиршохиро чун: «Муслими аули олам», «меури сипеури суханварй», «фориси майдони сухангузори» ва «Амири сарири фасоуат ва шоуи сипоуи балогат» [5,8,1,3,2] баён намудаанд.
Ба сабку услуби газалгуии Амиршохй аз шоирони кадим таъсири Х,офизи Шерозй нихоят калон аст. Бесабаб нест, ки газали нахустини девони Амиршохй дар татаббуи газали аввали девони Х,офиз гуфта шудааст:
Биё, ай аз хати сабзат уазорон дог бар дилуо, Марав к-аз ашки муштоцон ба хун огушта манзилуо.
Чуноне ки мушохида мешавад, шеъри Амиршохй дар истикболи газали зерини лисонулгайб эчод шудааст:
Ало ё айю уассоци, адир каъсан ва новилуо, Ки ишц осон намуд аввал, вале афтод мушкилуо.
Дар девони Амиршохй ин гуна газалу байтхое, ки бевосита дар истикболу татаббуъ ва таъсири байту газалхои Х,офиз эчод гардидааст, хеле бисёр аст. Чунончи: Хофиз:
Дар азал партави ууснат зи тацалли дам зад, Ишц пайдо шуду оташ ба уама олам зад. Амиршоуи:
Чанд гоуе дилам аз доги бутон эмин буд, Боз ишц омаду ин шуъла ба хошок андохт.
Лмиршохй дар ин газалхо хам аз чихати руху равия, хам аз чихати мазмyнy мундарича хамоханг шуда тавонистааст. Барои мисол: Хофиз:
Бо сабо дар чамани лола сауар мегуфтам, Ки шауидони кианд ин уама хунинкафанон. Амиршоуи:
Бо доги ту рафтанд шауидони ту з-ин бог, Чун лола ба хуни цигар огушта кафануо.
Лмиршохй дар газал аз ухдаи талаботи мусобикаи адабй (дар ягонагии вазну ситемаи кофияхо, хамохангии мазмуну мундарича ва интихоби лафзу калимахо) ба хубй баромада, иктидор ва махорати баланди шоирии худро нишон додааст.
Х,амчуноне ки ададбиётшиносон кайд кардаанд, дар газалиёти Х,офиз зубдаи хусусиятхои газалсароии асрхои XII-XIV чамъбаст гардидааст.
Ллбатта, Лмиршохй хамчун шоири газалсарои хассоси замонаш хамин хусусиятхои олии газалиёти Х,офизи ширинкаломро ба хубй дарк карда тавонистааст.
У тавассути ба газалиёти Х,офиз пайравй кардан, аз як тараф, иктидор ва махорати худро дар ин соха такмил дода бошад, аз тарафи дигар, дар замони худ бехтарин анъанаи устодони газалро давом додааст.
Лз ин гуфтахои боло ба чунин хулоса омадан мумкин аст:
Якум, дар хакикат Лмиршохй як кисми газалиёти худро дар пайравй, татаббуъ ва таъсири газалиёти устодони ин навъи адабй Лмир Хусрави Дехлавй, Х,асани Дехлавй, Х,офизи Шерозй ва Камоли Хучандй суруда, сабку равияи шоирони гузаштаро давом дода будааст.
Дуюм, Лмиршохй дар байту газалхои чавобияаш баробари нигох доштани рух ва равияи ашъори шоирони гузашта, дар мазмуну мундарича ва сохтани образхо иктидор ва симои худро нишон дода тавонистааст, ки маънии тоза бигуяд. Лмиршохй ба воситаи назира сухани нав эчод кардааст.
Сеюм, хама навъхои ашъори Лмиршохй аз чихати сабку услуб сода ва омафахм мебошанд. Забони шеъри шоир низ басо чолибу мусаххаркунанда аст ва калимоту таъбироте, ки аз тарафи шоир истифода мешавад дар забони маъмул ба нудрат ба назар мерасад ва ин хама аз он шаходат медихад, ки хофизаи лугавии шоир муктадир аст.
Саъди:
Кууан шавад уама касро ба рузгори иродат, Магар маро, ки уамон ишци аввал асту зиёдат. Амиршоуи:
Манам зи дасти ту по баста дар каманди иродат, Ба роуи ту сари таслим бар замини ибодат. Саъди:
Сарвболое ба сауро меравад, Рафтанаш бин, то чи зебо меравад. Амиршоуи:
Суи бог он сарвболо меравад, Боз кори фитна боло меравад.
Шоир Камоли Хучандй дар фаъолияти эчодии худ диккати махсусе ба хаёл хамчун раванди мухими донистагирии олами берунй додааст.
Ба андешаи y образхои эчодй асоси тахайюлот буда, тагйирдихии маърифати вокей аз нав кор карда баромада мешавад, ки ин образ дар хотираи инсон нигох дошта шуда, хусусиятхои рухию равонии инсонро дар доираи кавигардонии сифатхои иродавии шахс таквият мебахшад.
Тавре ки равоншиносон дар тахкикотхои худ баён намудаанд, назм яке аз омилхои асосии ташаккули равандхои маърифатй ба шумор меравад. Дар ин асос, Лмиршохй дар татаббуот ба газалиёти Камоли Хучандй аз нигохи рух ва равияи тахайюлоти образхои эчодй пайгирй намудааст, ки ин назирасарой махсуб меёбад. Камоли Хуцанди:
Ай бод, макаш, тураи цононаи моро, Занцир мацунбон дили девонаи моро. Амиршоуи:
Чашми ту барандохт ба май хонаи моро, Бикшуд ба ринди дари майхонаи моро. Камоли Хуцанди:
Аз он лаб шунидани уикоят хуш аст, Сухануои ширин ба гоят хуш аст.
Ам^то^й:
Ч[афоu my бар дш ба гоят хуш аст, 3u шау бар рашт ршят хуш аст.
Чуноне ки мебинем, умумияти байтхои боло на танхо дар шакли зохирй, балки дар мавзyъ, мазмуну мундарича ва рухияи баланди xудшиносй ифода шудаанд.
Мо ин байтхоро тамоман таклиди махзи Fазалхои Саъдй ё Камол дониста наметавонем. Дар байтхои Aмиршохй гохе мазмунхо як навъ такрор менамоянд, аммо бо вучуди ин, дар он^о аз чихати тарзи ифода ва ороиши мазмун мустакилиятро дида метавонем. Масалан, Саъдй дар байти дуюм рафтани сарвболоеро зебо гуфтааст, аммо Aмиршохй суи боF рафтани сарвболоро боз бештару зиёдтар ошик шудан ба ёрро мефахмонад.
Aгар Камол шунидани хикоят ва суxанхои ширинро xуш хисобад, Aмиршохй бошад ба шох мурочиаткунон мегуяд барои подшох «бар раият риоят xуш аст».
Сабку услуби Aмиршохй, дар навбати xуд, ба маънои васеи суxан хамон сабку услуби адабии Хусрав, Х,асан, Х,офиз ва Камол (албатта хар кадом шоир услуби xосаи xудро низ дорад. Дар ин чо суxан доир ба равияи умумии шоирон меравад, ки адабиётшиносон онхоро ба ин ё он мактаби адабй доxил кардаанд.) мебошад.
Aмиршохй бо эчодиёти гаронбахои xуд пайравони ашъори xудро низ ёфтааст. Aбдуррахмони Ч,омй эчодиёти уро хар тарафа омyxта, дар асари «Бахористон» ба ашъори муxталифаш ба тарзи суxану ифодаи маънии ашъори Aмиршохй ва афкори y бахои баланд дода, дар истикболи бисёр Fазалхои y пайравй кардааст.
Дар баробари муxлис будан ва бахои баланд додан ба ашъори Aмиршохй Ч,омй ба Fазалхои y пайравй карда як катор Fазалхои xудро дар чавоби Fазалхои y сурудааст. Ам^шоуй:
Абр омаду бтржт бар аmрофu чамануо, Шуд шуста ба шабнам рyxu гулуову сумануо. Абдyрраумонu Цомй: Ай, бурдарухат равнащ гулуову сумануо, Дорад дауанu mангu ту дар гунча сухануо.
Aз лихози мазмун дар ин Fазалхо бештар васфи бахор, зебоихои табиат, тасвири гулу булбул, бодаву ёр ва Fайрахо оварда шудааст.
Оид ба масъалаи воситахои тасвири бадей ва фарохам овардани иборахою таркибхо хам дар байни ин ду Fазал умумияти томе дида мешавад.
Ин ду Fазал аз чихати хачм гуногун бошанд хам, вазнашон як аст. Aфоъилаш чунин аст: —v I v — v I v —v I v — мафъулу / мафоъйлу / мафоъйлу / фаъулун Бахри Х,азачи мусаммани аxраби макфуфи махзуф.
^офияи ин Fазалхо низ ба хам монанд буда, аз чузви «-анхо» иборатанд. Яъне калимахои «чаманхо», «суманхо», «кафанхо», «суxанхо», «фанхо», «танхо», «шиканхо», «расанхо» ба вазифаи кофия омада, кисмати «-анхо»-и хамаи калимахо решаи кофия мебошанд. Ин кофияхоро аз руи коида кофияхои мутлак меноманд, зеро баъди харфи равй -«н» харфхои дигар омадаанд. Дар ин решаи кофия харфи «н»-равй (равии мутлак), харфи «х» васл, харфи «о» xурyч ва садоноки кутохи «а», ки пеш аз равй омадааст, тавчех мебошад. Ч,омй кофияхои зерини Fазали Aмиршохиро истифода кардааст: «суманхо», «суxанхо», чаманхо», «кафанхо», «фанхо». ^офияхои (нави) Fазали Ч,омй «даханхо», «шиканхо», «ватанхо». Дар хар ду Fазал радиф вучуд надорад. Амuртоуu:
Сарвe аз бот Ирам соя бар ш хок андохт, Ku ба meгu мuжа дар уар цuгарe чок андохт. Абдyрраумонu Цомй:
Парmавu шамш рухат акс бар афлок андохт, Курш xyртeд шуду соя бар ш хок андохт.
Дар хар ду Fазал хам вазн ва хам кофия риоя карда шуда, калимаи «андоxт» радифи онро ташкил медихад. Танхо Ч,омй кофияхои наве ба мисли «афлок», «фитрок», «пок», «идрок»-ро истифода кардааст. Калимахои ««ок», «чок» ва Fайрахо кофия буда, чузви «-ок» решаи кофия аст. Дар ин решаи кофия харфи «о»-ридфи муфрад ва харфи «к»-равй мебошад, ки ин навъи кофияро кофияи мукайяд бо ридфи муфрад мегуянд.
Х,арду Fазал дар бахри Рамали мусаммани маxбуни аслами мусаббаF эчод шудааст, ки афоъилаш чунин аст:- v —I v v — I v v —I— фоъилотун/ фаъилотун/ фаъилотун/ фаълон
Дар байни як катор Fазалхои Ч,омй ва Aмиршохй низ хамохангй, шабохат ва монандии наздик мушохида карда мешавад. Ч,омй ба баъзе Fазалхои Aмиршохй назира навиштааст, ки дар ин гуна Fазалхо Ч,омй Aмиршохиро пайравй намуда, вазн, радиф ва дар бисёр мавридхо мазмуну мундарича ва кофияи Fазалиёти Aмиршохиро риоя кардааст. Чихати тасдики ин даъво ду Fазали харду шоирро меорем:
Амиршоуи:
Ман ки чун шамъ аз гамат бо сузи дил дар хандаам, Нест тадбире ба гайр аз сухтан то зиндаам. Абдурраумони Цомй: Нестам чун ёр туркигу, вале то зиндаам Чашми турку лаъли туркигуи уро бандаам.
Чунон ки мулохиза мешавад, хар ду газал бо камоли устодй суруда шудааст, хаёлоти рангин ба хар кадоми он хусни дигаре бахшидааст. Бо вучуди ин онхо умумияте доранд. Ин умумият пеш аз хама дар мазмуни гоявии онхо ба назар мерасад. Вазни газалхо, кофия ва аксари мазмунхо шабехи якдигаранд.
Х,амин тавр, байтхои Ч,омй, агар аз як тараф, дорои маънию мазмунхои тоза бошанд, аз тарафи дигар, аз он ки мазмунан ба байтхои Лмиршохй наздиканд, як навъ такомули ин аст, ки дар газали Ч,омй кофияхои наве ба мисли «кандаам», «пояндаам», «жандаам» истифода шудааст.
Х,арду газал дар бахри Рамали мусаммани махзуф суруда шудааст, ки афоъилаш чунин аст: - v —/ -v — / -v —/- v -
фоъилотун/ фоъилотун/ фоъилотун/ фоъилун
Х,оло барои намуна матлаъхои газалхои Лмиршохй ва Ч,омиро меорем, ки дар тазмини якдигар гуфтаанд: Амиршоуи:
Хар шаб ба дил уикояти худ дар миён ниуам, Дилро зи сузи ишци ту доги ниуон ниуам. Абдурраумони Цомй:
Хар шаб ба посбони ту сар дар миён ниуам В-он гау рухи ниёз бар он остон ниуам. Амиршоуи:
Ид асту халце уар тараф доманкашон бо ёри худ Мискин мани бе сабру дил уайрон шуда дар кори худ. Абдурраумони Цомй:
Ид асту чун гул уар касе хандон ба руи ёри худ Мову диле чун гунча хун бе сарву гулрухсори худ. Амиршоуи:
Бе лабат уар дам зи чашми дурфишон хун меравад, Порауои дил зи роуи дида берун меравад. Абдурраумони Цомй:
Бар рухи зардам на ашк аст ин ки гулгун меравад, Шуд дилам реш аз гамат аз реши дил хун меравад.
Илова бар ин, Лбдуррахмони Ч,омй газалхое дорад, ки дар асоси мазмун ва мундаричаи газалхои Лмиршохй эчод кардааст. Барои намуна ба ин газали Лмиршохй диккат дихед: Зиуи руи ту равшан офтобе, Хатат бар лола аз сунбул ницобе. Абдурраумони Цомй: Рухат зи голияхат гирди офтоб кашид, Хатат зи сунбули тар бар суман ницоб кашид.
Ч,омй дар пайравй ба мавзуъ, тасвири холатхои мухталифи ишк, овардани таркибхо, иборахо, кофияхо, радифхо ва вазнхои газалхои Лмиршохй, ки хамаи ин аз талаботи назира сар мезанад, робитаи худро бо Лмиршохй нишон дода, дар хусни баён, таносуби сухан, мутобикати алфоз бо маъной, равонй, ширинй, борикандешй, хушохангй, нуктасозй, сафои афкор ва салосату балогат ифода мекунад.
Гарчанде абёти газал, вазн, кофия ва радифи он аз хамдигар фарк дошта бошанд, лекин мазмуну мундарича ва максади муаллифон бо хам монанд аст. Амиршоуи:
Чу сабзаи тарат аз барги ёсамин бархост, Хазор фитна ба цасди дил аз камин бархост. Абдурраумони Цомй: Туро чу мушки тар аз барги ёсамин хезад, Чи фитна, к-аз паи тороци ацлу дин хезад?!
Ба ин маънй мукоисаи газалхои зерини Лмиршохй ва Лбдуррахмони Ч,омй бисёр чолиби диккат аст.
Дар девони точикии Навой якчанд газал дида мешавад, ки дар чавоби газалхои Лмиршохй гуфтааст. Чунончи, Амиршоуи:
Ид асту халце уар тараф доманкашон бо ёри худ,
Мискин мани бе сабру дил уайрон шуда дар кори худ.
Алишери Навои:
Фасли бауору уар касе бо сарви гулрухсори худ,
Ман бо дили чун гунча хун дар фурцати дилдори худ.
Навой дар татаббуоти худ бар газали Амиршохй бештар ба мазмун ва шакли шеър пайравй намудааст. Чи тавре ки аён аст, ин чо мазмун такрор шудааст. Аз нуктаи назари мазмуну мундарича хар ду газал ба мавзуи анъанавии ишку мухаббати самимии инсонй, вафо ва сидк, гулу булбул, бахор ва хуррамихои ин айём бахшида шудааст.
Аз лихози мазмун дар ин газалхо бештар васфи бахор, зебоихои табиат, тасвири гулу булбул, бодаву ёр ва гайрахо оварда шудааст.
Оид ба масъалаи воситахои тасвири бадей ва фарохам овардани иборахою таркибхо хам дар байни ин ду газал умумияти томе дида мешавад.
Пайравй кардани Алишери Навой ба газалиёти Амиршохй ё ин ки умуман, ба ашъори шоирони форс-точик татаббуъ кардани сардафтари адабиёти узбек - Алишери Навой як навъ робитахои адабиву илмии халкхои точику узбекро тачассум менамояд. Ва ин гуна равобити илмию адабй намунаи барчастаи дустии байни халкхо мебошад.
Амиршохии Сабзворй аз адибони хеле сермахсул буда, мероси гаронбахои у хануз дар замони зиндагии худи у ва минбаъд низ машхур гардидаву пайравони худро ёфтааст.
Услуби газалиёти Амиршохии Сабзворй хеле гуворою дилкаш буда, у бештар ба таносуби сухан ва ифодаи дурусти маънй эътибори чиддй медихад.
Бесабаб нест, ки устодони шеъру адаби форсй ба мисли Мавлоно Ч,омй, Соиби Исфахонй, Бобо Фигонй, Мухташами Кошй, Урфии Шерозй, Вахшии Бофкй, Толиби Омулй, Воъизи Казвинй, Назирии Нишопурй ва дигарон ба газалиёти Амиршохй пайравй кардаанд. Эчодиёти Амиршохй ба онхо таъсири лафзй ва маънавй расонидааст.
АДАБИЁТ
1. Амир Алишери Навой. Мачолис-ун-нафоис. Ба сайъ ва эхтимоми Алиасгари Х,икмат. / Амир Алишери Навой -Техрон, 1323 шамсй. -555с.
2. Амин Ахмади Розй. Х,афт иклим. Ба тасхех ва таълики Чдъфари Фозил. / Амин Ахмади Розй - Техрон, 1443 шамсй. -1378с.
3. Давлатшохи Самаркандй. Тазкират-уш-шуаро. Бо тахкик ва тасхехи Мухаммад Аббос. Самаркандй Давлатшохи -Техрон, 1338 шамсй. -649с.
4. Камоли Хучандй. Девон. / Камоли Хучандй - Душанбе: Ирфон, 1984.
5. Крзй Нуруллохи Шуштарй. Мачолис-ул-муъминин. / Козй Нуруллохи Шуштарй - Техрон, 1248х.к. -557с.
6. Мирзоев А. Фонй ва Х,офиз. / А. Мирзоев - Душанбе: Ирфон, 1966.-78 с.
7. Саидова Б.Т. Амиршохй ва мухити адабии замони у. / Б.Т. Саидова - Душанбе: Мотуридиён, 2011. -106с.
8. Хондамир. Х,абиб-ус-сияр. -Техрон, 1333 шамсй. -759с.
9. Ч,омй А. Бахористон. / А. Ч,омй - Душанбе: Ирфон, 1966. -147 с.
10. Шарифов Х., Тоиров У. Назмшиносй. / Х.Шарифов - Душанбе: Дониш, 2005.-384с.
НАЗИРАСАРОЙ ДАР АШЪОРИ ШОИРОНИ ТАЪРИХИ АДАБИЁТИ ФОРС-ТОНИКИ АСРИ XV
Муаллифи мацола цайд мекунад, ки яке аз сарчашмахои мууими ташаккул ва инкишофи уар як адабиёти миллй омузишу баурабардорй аз адабиёти халцуои дигар ва ниуоят робитаи байниуамдигарии адабиёт маусуб меёбад.
Таъсири маънавй ва лафзй дар шеър уамчун назирагуй ин равобити адабии байни шоирону нависандагони адабиёти халцуои гуногун ё ин ки новобаста аз замони эцодиаш ба вуцуъ пайваста, ин гуна равобити илмиву адабй намунаи барцастаи дустии халцуо мебошад.
Амиршоуй бо эцодиёти гаронбауои худ пайравони ашъори худро низ ёфтааст. Абдурраумони Цомй эцодиёти уро уар тарафа омухта, дар асари «Бауористон» ба ашъори мухталифаш ба тарзи сухану ифодаи маънии ашъори Амиршоуй ва афкори у бауои баланд дода, дар истицболи бисёр газалуои у пайравй кардааст.
Эцодиёти Амиршоуй ба устодони шеъру адаби форсй ба мисли Мавлоно Цомй, Соиби Исфауонй, Бобо Фигонй, Мууташами Кошй, Урфии Шерозй, Ваушии Бофцй, Толиби Омулй, Воъизи Казвинй, Назирии Нишопурй ва дигарон таъсири лафзй ва маънавй расонидааст.
Амиршоуй дар эцоди газалуои таъсир аз шоирони гузашта уам аз циуати рууу равия, уам аз циуати мазмуну мундарица уамоуанг шуда тавонистааст.
Амиршоуй дар газал аз уудаи талаботи мусобицаи адабй (дар ягонагии вазну ситемаи цофияуо, уамоуангии мазмуну мундарица ва интихоби лафзу калимауо) ба хубй баромада, ицтидор ва мауорати баланди шоирии худро нишон додааст.
Калидвожахр: шеър, санъат, уунар, мауорат, тавсиф, лолагун, дил, зулф, лаъл, гул, сабк, ицтидор, чаман, суман, хаёл, руу, латиф, балогат, фасоуат.
НАБЛЮДЕНИЕ (НАЗИРАСАРОЙ)В СТИХАХ ИСТОРИЧЕСКИХ ПОЭТОВ ПЕРСИДСКОЙ-ТАДЖИКСКОЙ ЛИТЕРАТУРЫ XV ВЕКА
Автор статьи отмечает, что одним из важных источников формирования и развития любой национальной литературы является изучение и использование литературы других народов и, наконец, взаимосвязь литератур.
Духовно-вербальный эффект в поэме как отражение литературных отношений поэтов и писателей литературы разных народов, или то, что вне зависимости от времени своего создания этот вид научно-литературных отношений является выдающимся примером дружба народов.
Своими драгоценными произведениями Амиршахи также нашел последователей своих стихов. Абдур Рахмани Джами всесторонне изучил его творчество, и в произведении «Бахористан» он восхвалял способ речи и выражение смысла стихов Амиршахи и его мыслей в различных его стихах, и он следовал многим его газелям.
Творчество Амиршахи оказало словесное и духовное влияние на таких мастеров персидской поэзии и литературы, как Маулана Джами, Алишер Наваи, Саиби Исфахани, Баба Фигани, Мухташами Коши, Урфи Шерози, Вахши Бофки, Талиб Омули, Воизи Казвини, Назири Нишопури и других.
Создавая газели, Амиршахи умел гармонировать с поэтами прошлого как по настроению, так и по содержанию.
В газели Амиршахи успешно справился с требованиями литературного конкурса (единство веса и системы рифм, гармония содержания и подбора слов) и показал свои высокие поэтические способности и мастерство.
Ключевые слова: поэзия, газель, искусство, ремесло, мастерство, описание, сердце, стиль, умение, слово, благозвучность, особый смысл, воображение, дух, мягкость, содержание, самосознание.
OBSERVATION (NAZIRASAROY) IN THE POETS OF HISTORICAL POETS OF THE PERSIAN-TAJIK LITERATURE OF THE XV CENTURY
The author of the article notes that one of the important sources of formation and development of any national literature is the study and use of the literature of other peoples and, finally, the interconnection of literatures.
The spiritual and verbal effect in the poem as a reflection of the literary relations of poets and writers of literature of different peoples, or the fact that, regardless of the time of its creation, this type of scientific and literary relations is an outstanding example of the friendship of peoples.
With his precious works, Amirshahi also found followers of his poems. Abdur Rahmani Jami comprehensively studied his work, and in the work «Bahoristan» he praised the way of speech and expression of the meaning of Amirshahi's poems and his thoughts in his various poems, and he followed many of his ghazals.
Amirshahi's work had a verbal and spiritual influence on such masters of Persian poetry and literature as Maulana Jami, Alisher Navai, Saibi Isfahani, Baba Figani, Mukhtashami Koshi, Urfi Sherozi, Vakhshi Bofki, Talib Omuli, Voizi Qazvini, Naziri Nishopuri and others.
Creating ghazals, Amirshahi was able to harmonize with the poets of the past both in mood and content.
In the ghazal, Amirshahi successfully coped with the requirements of the literary competition (unity of weight and rhyme system, harmony of content and choice of words) and showed his high poetic abilities and skill.
Key words: poetry, gazelle, art, craft, skill, description, heart, style, skill, word, euphony, special meaning, imagination, spirit, softness, content, self-consciousness.
Маълумот дар бораи муаллиф:
Саидова Барно Турахоновна-номзади илмуои филологи, муаллими калони кафедраи психологияи умумидонишгоуии Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи Садриддин Айни. Сурога: ш. Душанбе, кучаи Рудаки121, 734003. Почтаи электрони: barnosaidova40@ gmail.com, Тел.: (+992) 917777403.
Сведения об авторе:
Саидова Барно Турахоновна-кандидат филологических наук, старший преподаватель кафедры общий психологии Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни. Адрес: г.Душанбе, улица Рудаки 121, почтовый индекс: 734003. Электронный почта: barnosaidova40@ gmail.com, Тел.: (+992) 917-777403;
About the author:
Saidova Barno Turakhonovna - Candidate of Philology, Senior Lecturer of the Department of Psychology, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini. Addres: Dushanbe, Rudaki street 121, postal code: 734003. Электронный почта: barnosaidova40@ gmail.com Phone: (+992) 917777403;
