Научная статья на тему 'МУТАФАККИРЛАР ИЛМИЙ МЕРОСЛАРИДАН ФОЙДАЛАНГАН ҲОЛДА СПОРТЧИ ЁШЛАРНИНГ АХЛОҚИЙ ВА ЭСТЕТИК ҚАРАШЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ'

МУТАФАККИРЛАР ИЛМИЙ МЕРОСЛАРИДАН ФОЙДАЛАНГАН ҲОЛДА СПОРТЧИ ЁШЛАРНИНГ АХЛОҚИЙ ВА ЭСТЕТИК ҚАРАШЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
90
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
МЫСЛИТЕЛИ / НАУЧНОЕ НАСЛЕДИЕ / ЭТИКА / ЭСТЕТИКА / ЮНЫЕ СПОРТСМЕНЫ / ЭСТЕТИЧЕСКОЕ ВОСПИТАНИЕ

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Назаров Н.Н.

Мақолада мутафаккирлар илмий меросидан фойдаланган ҳолда спортчи ёшларнинг ахлоқий ва эстетик қарашларини шакллантириш муаммолари тадқиқ этилган. Баркамол авлодни тарбиялашда спортнинг тарбия воситаларидан бири сифатидаги аҳамияти очиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МУТАФАККИРЛАР ИЛМИЙ МЕРОСЛАРИДАН ФОЙДАЛАНГАН ҲОЛДА СПОРТЧИ ЁШЛАРНИНГ АХЛОҚИЙ ВА ЭСТЕТИК ҚАРАШЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ»

По результатам тестов определяется уровень нарушения когнитивных функций. Тест оценивается в 30 баллов. Оценка от 23 до 30 баллов означает нормальный уровень, оценка ниже 23 баллов означает наличие нарушений когнитивных функций в той или иной степени. После выявления нарушений как правило определяются причины и назначается лечение. Главной целью при нетяжелых и умеренных нарушениях когнитивных функций является предотвращение прогрессирования когнитивных расстройств, т.е. предотвращение деменции.

Помимо лекарственной терапии нам кажется актуальным применение средств лечебной физкультуры в профилактике и снижении уже имеющихся когнитивных нарушений (деменция, болезнь Альцгеймера). По мнению исследователей, физические упражнения могут улучшить интеллектуальные функции у людей с начальными нарушениями памяти и замедлить развитие когнитивных нарушений, так как физические упражнения укрепляют сердечно-сосудистую систему, улучшают кровоснабжение головного мозга.

Исследования проводятся на базе Kingston Hospital, Лондон, Великобритания. Предметом исследований являются пациенты с так называемыми «мягкими когнитивными нарушениями» (пациенты, имеющие нарушения памяти, не влияющие на способность к самообслуживанию в повседневной жизни). В данном госпитале обычной практикой является диагностика уровня нарушений когнитивных функций, далее при выявлении нарушений данных функций определяется причины возникших нарушений (стресс, травма, мочеполовые, респираторные инфекции) и назначается соответствующее терапев-

УУК(УДК, UDC) 796.011.7

тическое лечение. По окончании курса лечения проводится функциональная диагностика и назначается лечебная физическая культура. Однако используемые средства ЛФК достаточно скудны и однообразны. Традиционно используемые в данном госпитали средства ЛФК включают в себя принятие статических поз стоя, сидя с помощью и самостоятельно и удержание равновесия при этом, сгибание и разгибание рук и ног, опять же с помощью и самостоятельно, ходьба.

Нами было предложено внедрить в число средств ЛФК упражнения на мелкую моторику (завязывание шнурков, надевание предметов на основание по принципу пирамидки и т.д.), дыхательную гимнастику, элементы йоги, перекрестные движения руками и ногами (рисование знака бесконечности в воздухе поочередно каждой рукой, ногой), циклические упражнения (ходьба, плавание, занятия на велотренажере). На данный момент исследований при одинаковом исходном функциональном уровне и проведении лекарственной терапии у больных экспериментальной группы нами были зафиксированы определенные улучшения.

В заключение хотелось бы отметить, что подбор нагрузки для пожилого человека всегда должен производится строго индивидуально, с учетом возраст, опыт занятий физической культурой в прошлом и наличие хронических заболеваний в настоящем.

Литературы:

1. United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division. World Population Ageing 2007. - New York, 2007

2. Дамиулин И.В. Болезнь Альцгеймера и сосудистая деменция. М., 2002

3. Захаров В.В. Когнитивные нарушения в неврологической практике., «Трудный пациент» №5, 2005

Фалсафа фанлари номзоди, доцент Н.Н. НАЗАРОВ1

'Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик; шадри, Узбекистан

Муаллиф билан ботаниш учун:

nazarov.nurali@mail.ru

О

(N О СЧ 00

F

о

Q.

СО

МУТАФАККИРЛАР ИЛМИИ МЕРОСЛАРИДАН ФОИДАЛАНГАН Х,ОЛДА СПОРТЧИ ЁШЛАРНИНГ АХЛОЦИЙ ВА ЭСТЕТИК ЦАРАШЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ

Аннотация

Annotation

В статье рассматриваются проблемы формирования нравственно-эстетических взглядов юных спортсменов с использованием научного наследия мыслителей. Раскрывается значение спорта как одного из средств воспитания в воспитании гармоничного поколения.

Ключевые слова: Мыслители, научное наследие, этика, эстетика, юные спортсмены, эстетическое воспитание.

Мацолада мутафаккирлар илмий меросидан фойдаланган х,олда спортчи ёшларнинг ахлоций ва эстетик царашларини шакллантириш муаммолари тадциц этилган. Баркамол авлодни тарбиялашда спортнинг тарбия воситаларидан бири сифатидаги ауамияти очиб берилган.

Калит сузлар: Мутафаккирлар, илмий мерос, ахлоц, эстетика, спортчи ёшлар, эстетик тарбия.

Abstract: The article deals with the problems of forming moral and aesthetic views of young athletes using the scientific heritage of thinkers. The significance of sport as one of the means of education in the upbringing of a harmonious generation is revealed

Key words: Thinkers, scientific heritage, ethics, aesthetics, young athletes, aesthetic education.

38 e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz №3-2020

Мавзунинг долзарблиги. Кейинги йилларда мам-лакатимизда ахлок ва нафосат илмининг ижтимоий хаётимиздаги урнига, маънавий тарбия борасидаги ахамиятига эътибор кучайди. Инсон узининг эстетик тарбиясини такомиллаштирмай туриб, хаётини тулаконли йулга куйиши мумкин эмас. Тарбиянинг бошка шаклларидан фаркли уларок, ахлокий ва эстетик тарбия инсоннинг доимий хамрохи, яъни унинг тугилишидан токи умрининг охирига кадар эхтиёж сезиб яшайдиган тарбия шаклларидир. Х,аёт-нинг гузалликларини хис этиш ва ундан бахраманд булиш инсоннинг эстетик жихатдан кандай тарбия курганлигига боглик.

Ахлокий ва эстетик тарбия ижтимоий жараёнлар-да иштирок этар экан, уз навбатида, кишиларга жами-ятда олиб борилаётган ижобий ишлардан завкланиш, демократик муносабатларга нисбатан кизикиш туйгу-сини уйготишни асосий максадлари сирасига кири-тади. Бундан ташкари, инсонни нафакат янгиликлар яратишга балки, уни нафосат тамойиллари, гузаллик талаблари асосида ривожлантиришга хам ургатади. Спорт тарбия воситаси сифатида замонавий инсонни камол топтиришда узининг бетакрор сифатларига эга. Шунинг учун хам Президентимиз Ш.М.Мирзиёев 2020 йил 24 январда Олий Мажлисга Мурожаатно-масида "барча сохаларда булгани каби жисмоний тарбия ва спортга хам алохида эътибор каратиб, жамиятда соглом турмуш тарзини карор топтириш, жисмоний тарбия ва спортни янада оммалаштириш долзарб вазифадир" [1] деб таъкидладилар.

Бугунги кунда жамият тараккиёти суръати-нинг юкорилиги спорт мураббийларидан нафакат машгулот жараёнларини самарали ташкил этиш, балки, унда ёш спортчиларнинг ахлокий ва эстетик карашларини шакллантиришга хам алохида эътибор каратишлари лозимлигини такозо этмокда.

Тадкикотнинг максади. Мутафаккирлар илмий меросидан фойдаланган холда ёш спортчилар эстетик карашларини шакллантириш муаммоларини тадкик этиш, ёшларнинг ахлокий ва эстетик карашларини янада шакллантиришнинг самарали усуллари ва воси-таларини урганиш, мутафаккирларнинг жисмоний тарбия ва спортга оид ахлокий ва эстетик карашлари тахлил килиш, спортчилар билан олиб борилаётган маънавий-маърифий ишлар ахамиятини очиб бериш-дан иборат.

Тадкикот натижалари ва мухокамаси. ^адим-дан Юнонистонда ёшларни тарбиялашда агонистика яъни спорт машкларини бажариш ва мусобакалашиш тизими ва фалсафани узвий боглаш зарурлигини илгари сурганлар. Улар хаётнинг барча жабхалари билан боглик булган санъат турлари куплигини, аммо улар орасида жисм ва рух тарбияси билан шугулланадиганлари йуклигини англаган холда бизга бу икки фанни - объекти биринчиси инсон жисми булган петодрибика (гимнастика), иккинчиси инсон рухи билан шугулланадиган фалсафани васият килиб колдирганлар. Бу икки фан бир-бирига узаро боглик ва улар ёрдамида инсон калбини олижаноброк, жис-мини эса мукаммалрок киладилар. Спорт ва фалсафа

азал-азалдан бир-бирини бойитиб тулдириб келган ва келмокда. Манбалардан маълумки, мутафаккирлар комил инсонни тарбиялашда рух ва жисм тушунча-лари мухим омил эканлигини таъкидлайдилар. Му-тафаккир Плутарх гимнастиканинг согломлаштириш ахамиятига бахо бериб, уз асарларида "Гимнастика медицинанинг шифобахш кисмидир" - деб ёзган. Пифагор умумэллин спорт мусобакаларида мушт жанги яъни бугунги бокс спорт турига мос келадиган жангларда иштирок этиб голибликни кулга киритган. "Тиббиётнинг отаси"- Гипократ кузга куринган эллин курашчиси булиши билан биргаликда, уз даврининг жуда машхур чавондозларидан бири булган. Афлотун кучли гимнастикачиларидан бири булиб танилган. У гимнастиканинг инсон организми учун фойдали булган барча жихатларини, спорт мусобакаларининг инсонни камол топтиришдаги ахамиятини жуда яхши билган. Уларнинг барчалари жисмоний машклар би-лан шугулланишни инсон танасини гузал курсатиши билан биргаликда, унинг ички дунёсини хам бойи-тишини тана ва рух уйгунлиги инсон камолотининг асоси эканлигини яхши билишган. Шунинг учун хам Афлотун уз асарларида фалсафада биринчи булиб олимпия спорт уйинларининг инсон комиллигида катта ахамият касб этишини ёритиб берган. Платон хам уз асарларида инсон комиллигида жисмоний машклар хамда маънавий камолот уйгунлигини алохида таъкидлаган [2]. Маънавий хамда жисмоний камолот уйгунлилига мутафаккирлар томонидан барча даврларда жумладан, урта асрларда хам катта эътибор каратилган. Урта асрларда яратилган Юсуф Хос Х,ожибнинг "^утадгу билиг" асарида "инсон-даги маънавий етуклик билан бир каторда ундаги жисмоний фазилатлар"га [3] алохида эътибор берил-ган. Инсон хаётини мазмунли утказишида узининг тилига, дуст танлашига, маънавий фазилатларига эътибор бериши, ёшликдан жисмоний машгулот-ларнинг алохида турлари билан мунтазам шугул-ланиши оркали етукликка етиши курсатиб утилган. Мутафаккир уз асарида хар бир инсондан ва жамият аъзоларидан жисмоний етуклик учун машклардан доимий фойдаланиш кераклигини алохида таъкид-лайди. Маънавий комиллик билан бирга инсондаги калб, рух ва жисмоний етуклик, хаётда тугри йулни танлаши кераклиги ва жисмоний етукликка эришиши учун кийинчиликлардан куркмаслиги кераклигини ёритиб берган.

Махмуд ^ошгарий "Девони лугатит - турк" аса-рида 100 дан зиёд халк уйинларининг таърифини келтирган. Асарнинг мукаддимасида "Мен жанг ишларида уста найзабозлардан бири эдим", -деб ёзди. Асарда турли жисмоний машклар уларнинг инсон учун ахлокий хамда эстетик тарбияси хакида маълумотлар берилган. Кайковус узининг "^обусно-ма"сида бола тарбияси, оилавий хаёт, шахс камолоти масалаларига оид фикр-мулохазаларини баён этган. Ота-она фарзандни тарбия килишда маъсулиятни хис килишлари алохида таъкидланади. Негаки, ота-она фарзанднинг жисмини соглом ва рухини тетик килиб тарбияласалар, максадга мувофик булади. Жумладан,

о сч о с^

00 О!

го

о о.

СП

№3-2020 е-шаИ: fan_sportga@uzdjtsu.uz 39

о сч о сч 00

го

£ о о.

СО

мазкур фалсафий асарда, от миниш, найза отиш, чав-гон уйнаш, камон ташлаш каби харбий машкларни фарзандга ургатиш, уларда жисмоний машклардан завк олишни ургатиш каби фикрлар ёритиб берил-ган. Асарда жисмоний машклар боланинг жисмоний соглом булиши билан бирга унинг хаётга завк билан карашига хам хизмат килиши таъкидланади. Бола ка-чон хаётдан завкланади? Еачонки, узининг бажарган машклари оркали ички ва ташки гузаллигини хис этсагина хаётдан завкланади. Махмуд Еошгарий хам Кайковус хам уз асарларида айнан мана шу эстетик карашларни ёшлар онгига сингдириш гоясини илгари сурадилар. Жисмоний машкларнинг инсон танаси ва маънавиятига таъсирини Абу Али ибн Сино хам узининг "Тиб конунлари" [4] асарларида батафсил таърифлайди. У согликни саклашнинг асосий тадби-ри бадантарбия эканлигини таъкидлар экан, бадан-тарбиянинг нозик ва енгил усуллари катори унинг кучли - найза отиш, чавгон, кураш, тош кутариш, чавандозлик, каби уша даврларда хам жуда оммалаш-ган миллий спорт турлари билан шугулланишнинг ахамиятини очиб берган. Ибн Сино таъбири билан айтганда, согликни саклаш ва уни чиниктиришда жисмоний тарбиянинг урнини босадиган биронта дори-дармон йукдир

Темурийлар даврини акс эттирувчи Шарофиддин Али Яздийнинг "Зафарнома" [5], Фосих Хавофий-нинг "Мужмал-и Фосихий", Мулло Салохиддин Тошкандийнинг "Темурнома", айникса, "Темур тузуклари" [6] каби бир катор тарихий асарларда Амир Темур ва унинг авлодлари жисмоний тарбия-га алохида ахамият каратганликлари кайд этилган. Сохибкироннинг узи болалигидан бошлаб жисмоний тарбия ва жанговар санъатларга алохида эътибор каратган. У найзабозлик, чавандозлик, кураш, сузиш каби машклар билан шугулланган. Аскарларини хар томонлама чиниктиришда куллаган дарёни кечиб утиш, сузиш, дарадаги тогларнинг бири устидан ингичка аркон тортиб иккинчисига утиш,тана му-возанати машклари, шиддат-тезкорлик, эпчиллик, чидамлилик, чакконлик каби машк услублари уларни жангга тайёргарликларини мустахкамлаш билан биргаликда узларига булган ишончларини оширган. Шу даврнинг буюк мутафаккирларидан бири булмиш, Абдурахмон Жомий узининг "Бахо-ристон" номли асарида баркамоллик хакида фикр билдирар экан, маънавий баркамоллик билан бирга жисмоний баркамоллик масалаларига хам алохида тухталади. Айнан ушбу асарда жисмоний баркамол-ликка эришиш учун инсон уз танасини акли оркали билиши ва уни машклар ёрдамида ривожлантириши мумкинлиги хакида маълумотларни ёзиб колдирган. Абдурахмон Жомий билан бир замонда яшаб ижод этган Алишер Навоий хам уз асарларида жисмоний етукликка машклар оркали этишиш мумкинлигига алохида тухталиб утган. "Хамса", "Юсуф ва Зулай-хо" асарида, "Садди Искандарий" [7] достонида хам жисмоний етуклик машклар оркали эгалланишини курсатиб утган. Шох ва шоир Захириддин Мухам-мад Бобур табиатан куркув ва саросима нималигини

билмаган жахонга машхур тарихий шахслардан би-ридир. Инглиз олими Эдуард Холдин Бобурга бахо бериб, "Бобур инсонлар ичида энг ботиридир", дейди. Бошка бир рус олими, Петербург университетининг профессори Н.И.Веселовский "Айтиш мумкинки, Бобур ботирлигининг чеки булмаган унинг бутун хаёти жасорат намуналари билан тулиб-тошиб ётибди деган фикрни ёзади. Хиндистонда хукмронлик йил-ларида, узбек миллий урф-одатлари ва байрамларини доимий нишонлаб келган. Бундай байрамларда кучли полвонларнинг кураш тушишлари, мохир чавондо-злар иштирокидаги "Улок" мусобакалари, камончи-ларнинг мерганлик мусобакалари билан бир каторда узбек халк уйинлари мунтазам утказилиб келинган. Байрам ва тантаналардан ташкари "Човгон" уйини лашкарларнинг дам олиш вактларидаги севимли машгулоти хисобланган. Бу уйин лашкарларнинг харбий жисмоний кобилиятларини чиниктириш, уруш шароитларида душман кушинларига от солиш хамда якиндан жанг килиш малакасини шакллан-тириш ва тактикасини ошириш воситаси сифатида фойдаланилган булса хам тинчлик даврида уларнинг эстетик марокли дам олишлари учун дастурил амал-лардан бири саналган. Ёшларни жисмоний машклар билан шугулланишлари уларнинг ахлокий ва эстетик тарбиясига катта ахамиятли эканлигини жадидчилик харакати вакиллари хам алохида таъкидлашган. Махмудхужа Бехбудий маърифатпарвар, Туркистон жадидчилик харакатининг рахнамоси. У янги замон узбек маданиятининг асосчиларидан бири. Янги мак-таб гоясининг назариётчиси ва амалиётчиси, узбек драмачилигини бошлаб берган биринчи драматург, театрчи, ношир, журналистдир. Бехбудий Туркистон мактаб-маорифчилиги тараккиётига гоят катта хисса кушди. У улкадаги «усули жадид» мактабининг энг биринчи назариётчиси ва амалиётчиларидан, умуман, жадидчилик харакатининг тан олинган карвонбоши-ларидан хисобланади. Фарзандларнинг соглом усиши учун уларнинг жисмоний машклар билан доимий шугулланишларини таргиботчиларидан хисобланади. А.Авлоний узининг "Биринчи муаллим", "Иккинчи муаллим", "Алифбедан сунг укув китоби" хамда 1913 йилда ёзган ва 1917 йилда иккинчи бор нашр этилган "Туркий Гулистон ёхуд ахлок" [8] асарида асосий эътиборини болалар тарбиясига каратган. У тарбияни

* "Тарбиянинг замони"

* "Бадан тарбия"

* "Фикр тарбияси"

* "Ахлок тарбия"си каби турт туркумга булади. Болани тарбиялашда бу турт масала гоят мухим ахамият касб этишини англатади. Бола тарбиясида бола яшаб турган шароит, мухит кишиларнинг роли катта эканглигини курсатади. Бу сохада оила, мактаб шароитини хам назаридан четда колдирмайди. Бадан тарбияси хакида фикр билдирар экан, бу сохада оила, мактаб шароитини хам алохида урни борлигини таъкидлайди. Ахлокий таълим бадан тарбияси билан бирга олиб борилганда болаларнинг хар томонлама соглом булишни уктиради. "Туркий гулистон ёхуд ахлок" китобининг "Бадан тарбияси" булимида "Ба-

40 е-шай: fan_sportga@uzdjtsu.uz №3-2020

даннинг саломат ва кувватли булмоги инсонга энг керакли нарсадир. Чунки укимок, укитмок, урганмок ва ургатмок учун инсонга кучлик, касалсиз жасад лозимдур" деб, таъкидлайди.

Биз бугунги ёш спортчиларимизнинг ватанпар-варлик туйгуларини, эстетик карашларини шакл-лантиришда мутафаккирларимиз асарларини кандай даражада билишларини урганиш максадида талаба-лар уртасида анкета асосида суровнома утказдик. Суровномада иштирок этган 100 нафар талабадан машгулотлар ва мусобакалар даврида "Мутафаккирлар меросидан фойдаланишнинг галабаларга эришишдаги ахамиятини биласизми?" деган са-волга талабаларнинг 78% "мусобакаларда иштирок этиш даврида ижобий таъсир этади", 16% "ахамияти камрок", 6% "ахамияти йук" жавобини беришди (1 - диаграмма, "А"устун). Жавобларнинг турли хил ёшдаги спортчиларга нисбатан олинганда хам бу микдор буйича пропорционаллик вужудга келди.

1 - диаграмма.

А - Мутафаккирлар меросидан фойдаланишнинг Fалабаларга эришишдаги ахамиятини биласизми?

Б - Эстетик тарбияни шакллантиришда спорт маш17улотларининг урни ^андай деб ^исоблайсиз?

В - Шарк, мутафаккирлари асарларининг а^ло^ий ва эстетик ахамиятини биласизми?

Эстетик тарбияни шакллантиришда спорт чашгулотларининг урни кандай деб хисоблай-сиз? деган саволга спортчиларимиз купрок ижобий жавоб беришди. Уларнинг 92% "ижобий", 6% "коникарли", факат 2% "ахамиятсиз" жавобини беришди (1 - диаграмма, "Б" устун).

Шарк мутафаккирлари асарларининг ахлокий ва эстетик ахамиятини биласизми? деган саволга иштирокчиларнинг 69% "биламан севиб укийман", 13% "кисман биламан", 18% "йук билмайман" жавобини беришди (1 - диаграмма, "В" устун).

Суровномаларнинг тахлилларидан куриниб турибдики, спортчи ёшларнинг мутафаккирлар асарларини укишларига жиддий эътибор карати-шимиз лозим. Уларнинг асарларидан фойдаланиб узларининг ватанпарварлик туйгуларини шакл-лантиришлари учун йул-йуриклар курсатиш барча устозларнинг вазифаларидир.

Хулоса. Глобаллашув даврида мутафаккирлар илмий меросларидан куйидаги максадларда фой-даланиш керак булади:

Биринчидан, глобаллашув даврида жисмоний тарбия ва спортнинг тарбиявий вазифасини амалга ошириш оркали мустакиллигимизни хис эта олади-ган, узлигини англаб етадиган соглом спортчиларни тарбиялаш;

Иккинчидан, ахлокий пок, жисмоний баркамол, ватан туйгусини юксак англайдиган фидойи инсон-ни, изланувчан, ташаббускор соглом, юкори эстетик дидли авлодни тарбиялашга эьтиборни каратиш;

Учинчидан, факат машкларда урганиш билан че-гараланиб колмайдиган, урганганларини маънавий меросларимиз билан уйгунлаштириб хаётга татбик эта биладиган спортчиларни тарбиялашга эришиш;

Туртинчи, махсус адабиётларнинг тахлилий шархи шуни курсатадики, ёшларда баркамоллик фазилатларини тарбиялаш, уларни согломлашти-риш, таълим ва тарбия имкониятларини яхши билиши, машгулотдаги машкларда мумкин булган жарохатланишлар, жисмоний ва психологик ута зурикишларни олдини олиш усулларини узлашти-риши шу билан бирга спортни эстетик тарбиявий ахамиятини билишлари керак.

Ахлокий ва эстетик тарбия жараёнлари уз-узи-дан юзага келадиган ходиса эмас. Бугунги кунда спортчи ёшлар ахлокий ва эстетик тарбиясини ша-кллантирувчи бир катор воситалар мавжуд булиб, бу воситалар йиллар давомида халкимиз тажриба-сидан утган, халк турмуш тарзининг асосий мезо-нига айланган. Булар таълим -тарбия, санъат, оила, махалла, спорт ва шу каби бошка воситалардир. Юкоридаги воситалар орасида спорт энг таъсир-чан тарбия воситаларидан бири хисобланади. Шу уринда россиялик "Теория и практика физической културы" журнали бош мухаррири Л.И.Лубышева таъкидлаганидек,"Ёшларнинг жисмоний тарбияга кизикишида ватан шон-шухратини кутаришида спортнинг ахамияти буюкдир. Соглом халк юкори маьлумотли ва фидокор ёш авлодга эга булса, албат-та келгусида узини буюк келажагини таъминлайди. Шунинг учун спортчининг ахлокий ватанпарварлик тарбияси билан тарбияланиши хар томонлама маъ-навий баркамол шахсни тарбиялаш учун асосий шартлардан биридир" [9].

Хулоса сифатида шуни айтиш мумкинки, спортчи ёшларни мутафаккирларнинг ахлокий ва эстетик карашлари асосида тарбиялаш энг мухим ижтимоий муаммолардан биридир. Спорт машгулотлари хамда ахлокий ва эстетик тарбияни узаро уйгун олиб бо-риб муаммонинг ечимини топиш мумкин булади. Чунки, ёш авлодни баркамол килиб тарбиялаш жамиятимизнинг, давлатимизнинг муваффакияти ва гуллаб яшнашининг асосий гарови хисобланади.

Адабиётлар:

1.Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 25 январдаги Олий Мажлисга Мурожаатномаси. 2020 йил 25 январь Халк, сузи газетаси.

2. Платон "Государство". Т.3. ч.1.1960,-375 с.

3. Юсуф Хос Хожиб. "1^утадру билиг". Т.: "ФАН".1972.

4. "Тиб конунлари". -Т.: А.^одирий номидаги Халк мероси нашриёти.1993 й.

5. "Зафарнома". Т.:Шарк.1997

6. "Темур тузуклари". Т.:Шарк, 1994

7. "Хамса","Садди Искандарий". Т.:Fофур Fулом нашриё-ти.1966 й.

8. А.Авлоний "Туркий гулистон ёхуд ахлок. - Т.: Халк мероси, 1994. - 14 б.

9. Лубышева Л.И. Социальная роль спорта в развитии общества и социализации личности// 2005. С.1.

О (N

0 СЧ

00

01

F

О Q.

СО

№3-2020 e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz 41

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.