CC BY
10
№1(74)-2023 • НОМАИ ДОНИШГОХ, • УЧЁНЫЕ ЗАПИСКИ • SCIENTIFIC NOTES ТКБ
МУРУРЕ БА ЗИНДАГИНОМА ВА ЭЦОДИЁТИ ХАБИБАХРОРЙ Исмоилова Дилором Хацбердиевна, унвончуи кафедраи забон ва адабиёти тоцики Донишкадаи омузгории Точикистон дар шари Панцакент (Тоцикистон, Панцакент)
КРАТКО О БИОГРАФИИ И ТВОРЧЕСТВО ХАБИБА АХРОРИ Исмоилова Дилором Хакбердиевна, соискатель кафедры таджикского языка и литературы Таджикского педагогического института города Пенджикента (Таджикистан, Пенджикент)
BGIFL Y ABOUT THE BUOGPAPHY AND WORK OF KHABIB AHRORI Ismailova Dilorom Hakberdievna, Phd candidate of Tajik Language and Literature Department in Tajik Pedagogical Institute of Penjikent E-mail:di@gmail. com
Вожаком калиди: %абиб Ацрори, зиндагинома, тарцума, цикоя, ёддошт, мацола, щтибос, забон, мунаццид, осор
Дар мацола зиндагиномаи%абиб Ацрори тацциц ва арзёби шуда, вежагщоицаётва эцодиёти у муайян ва мушаххас гардидааст. Эцодиёти Х^абиб Ацрори цамчун тарцумон, муцаццици назария ва таърихи тарцумаву ва осори бадеи, аз цумла цикоя, равишцои асосии инкишофи мактаби тарцумаи бадеии тоцик нишон дода шуда, нацши ин мутарцим ва нависанда дар ташаккул ва тацаввули насри муосир муайян мешавад.Дар асоси санадцои цаёти ва осори тарцумавию бадеи мушаххас намудани чецраи цунарии %абиб Ацрори мубрамии мавзуъ ва ацаммияти онро ташкил медщад. Мацсади тщциц арзёбии вежагщои зиндагиномаи %абиб Ацрори ва мушаххас намудани равиши ассосии цустуцуцои у дар тарцумаи осори бадеи, назарияи тарцума ва эцоди цикоя, ёддошт ва мацола мебошад.
Ключевые слова: Хабиб Ахрари, биография, перевод, рассказ, мемуары, статья, цитата, язык, критик, произведения
В статье рассматривается и дается оценка жизни и деятельности ХабибаАхрори, выявляются и уточняются особенности его биографии и творчества.Жизнь и творчество Хабиба Ахрори как переводчика, исследователя теории, истории перевода и художественных произведений, в том числе рассказов, определяет основные подходы к развитию школы таджикского художественного перевода и роль этого переводчика и писателя в становление и эволюция современной прозы. выявление художественного лица ХабибаАхрари на основе документов его жизни и переводческих и художественных произведений составляет суть темы и ее важность. Цель исследования - оценить детали биографии Хабиба Ахрари и уточнить основной подход его исследования в области перевода художественных произведений, теории перевода и создания рассказов, мемуаров и статей.
Keywords: Khabib Ahrari, biography, translation, story, memoirs, article, citation, quote. language, critic, composition etc
The article examines and evaluates the life and work ofHabib Ahrori, identifies and clarifies the features of his biography and work. The life and work ofHabib Ahrori as a translator, researcher of the theory, history of translation and works of art, including stories, determines the main approaches to the development of the school of Tajik literary translation and the role of this translator and writer in the formation and evolution of modern prose. The identification of the artistic face of Habib Ahrari on the basis of documents of his life and translations and works of art is the essence of the topic and its importance. The purpose of the study is to evaluate the detail soft he biography of Habib Ahrari and clarify the main approach of his research in the field of translation of works of art, translation theory and the creation of stories, memoirs and articles.
Хабиб Ахрорй аз зумраи адибон ва мутарчимонест, ки дар солхои сиюми садаи гузашта зери рохбарии бевоситаи устод Айнй, бо хамрохии шарикдарсонаш Абдусалом Дехотй ва Абдушукур Пирмухаммадзода [9, с.113] фаъолияти корй ва адабияшро дар синни хаждахсолагй, яъне соли 1931 дар Нашриёти давлатии Точикистон, ки дар Самарканд ташкил шуда буд, огоз карда, то охирин рузхои хаёташ дар хидмати адабиёту фарханги точикй, бахусус сохаи тарчумаи бадей будааст.Аммо ахволу осори ин нависанда ва тарчумаи осори илмиву адабй ихтисос ёфтааст, то хануз ба таври бояду шод арзёбй нагардидааст. Хол он ки тахки; ва арзёбии
хаëт ва эчоддати Дабиб Лхрорй хамчун тарчумон, мухаккики назария, таърихи тарчума ва осори бадей, аз чумла хикоя равишхои асосии инкишофи мактаби тарчумаи бадеии точик ва накши ин мутарчим ва нависандаро дар ташаккул ва тахаввули насри муосир мyайян мекyнад. Дар асоси санадхои ^ërâ ва осори тарчумавию бадей мушаххас намудани чехраи хунарии Дабиб Лхрорй мубрамии мавзyъ ва ахамияти онро ташкил медихад.
Дар бораи баъзе пахлухои зиндагии Дабиб Лхрорй ба чузъ маколоти донишномавй [3c.217-218] ва хотироту ëддоштхои адибон тахкик густурда анчом наëфтааст. Лз ин ру дар навиштаи хозир муруреро ба зиндагиномаву эчодиëти Д.Лхрорй анчом додем [4;5;6;7;8;9], ки албатта, мукаддамоти ахроришиносии точик хохад буд.
Дабиб Лхрорй дар мухите фаъолияташро OFOЗ намудааст, ки устод Лйнй ба он рохбарй карда, бисëре аз чавонони хунарманди он рузгор, аз чумла Дамид Бакозода, Бахром Дочизода, Лутфулло Бузургзода, Дабиб Юсуфй, Рахим Дошим ва дигархо, ки хар кадоме дар пешрафти илму адаби точикй хидмати бузург кардаанд, дар он мухит парвариш ëфтаанд [8,с.118].
Дабиб Лхрорй 15-уми августи соли 1913 дар шахри Самарканд дар хонаводаи каннод [6,с.78] таваллуд шуда, таълими аввалро аз "муаллими пухта ва дилсузе-Лбдулкодир Шакурй..., ки асосгузори усули нави таълим дар мактабхои тоинкилобии точик" буд [9,с.113], гирифтааст. Дар мактаб ба ду забон-точикй ва русй сабак омухта бошад хам, тахкурсии таълим барояш забони модарияш-точикй будааст.
Дар нашриëт фаъолияташро "аввал аз рунавис кардан ва баъд дар мошинка чоп кардани асархои тахриршуда" [9,с.113] OFOЗ намудааст. Дамчунон ки хамкораш Рахим Дошим ëдовар мешавад, он "рузхо барои вай мархалаи аввали омузиш ва шиносой бо кори тарчума ва тахрир буданд. Диккати уро дар дастнависе, ки рунавис мекард, чумла ва тарзи ифодае, ки нодуруст аст ва рохи тасхеху тахрири чумла чалб мекард. Диккат ба чузъдати кори тахрир аз хамин рузхо дар вай пайдо шуда, баъдхо яке аз принсипхои асосии кори амалии вай гардид" [9,с.113].
Mахз дар хамин давра вай бо устод Лйнй каробат пайдо карда, зери назар ва рохбарии бевоситаи y ба кори тахрир ва тарчума пардохт. С.Лйнй, ки дар шинохтани истеъдод ва короии инсонхо фаросат ва хyшëрии ачибе дошт, ин чавони вазнин, камгап, дар ичрои вазифа пурбардошт ва пухтакорро зери назар гирифт ва кобилияти уро дарк карда, рохнамои фаъолияти эчодияш шуд. Ба ин далел, Дабиб Лхрорй бо ифтихор худро аз "шогирдони Лйнй" шумурда, дар як ëддошташ аз хидматхои устод бо мухаббат ëдоварй карда, аз чумла менависад: "Пеш аз хама гуфтан лозим аст, ки шахси хам дар кор ва хам дар зиндагй хеле боинтизом, интизомдуст ва дар риояти он нисбат ба хар кас нихоят серталаб ва сахтгир будани устод Лйниро бисëр касон медонанд. Вакте ки ман дар аввали солхои 30-ум дар шуъбаи дар Самарканд будаи Hашриëти давлатии Точикистон кор мекардам ва он вакт Лйнй мухаррири нашриëт буданд, инро ба хубй мушохида кардаам. Дар идораи нашрдат як интизоми катъие чорй буд, ки зохиран онро ryë касе мукаррар накарда буд. M/дири шуъба Ллй Исмоилзода ба кавли хамкорон марди то як дарача "демократ" буд, ба ин маъно, ки дар риояти интизом чандон сахтгирй намекард. Интизоми сахт дар идора ба шарофати домулло Лйнй мукаррар шуда буд..." [1,с.63].
Mахз дар хамин давра Дабиб Лхрорй ба доираи таълим ва таъсири устод Лйнй медарояд. Лйнй, ки ба шаходати Рахим Дошим дар шинохтани истеъдод фаросати фавкулодае дошт, нафакат Дабиб Лхрории чавон ва камтачрибаро зери рохбарияш мегирад, балки тахрири 'Туломон" ва "Ёддоштхо"-ро бовар карда ба ихттери y мегузорад [1,С.73-74]. Mахз дар хамин давра, яъне аз нимаи солхои сиюм сар карда, Дабиб Лхрорй бо хидояти устод Лйнй дар тарчумаи асархои бадей кувва меозмояд ва кори аввалинаш дар ин замина киссаи нависандаи англис Ч. Свифт "Гулливер дар байни лилипутхо" (1936), Л.С.Пушкин "Щозири истгох" (1937), Л. Толстой "Калидчаи тилой" ва H. Гогол "^очарои Иван Иванович ва Иван Hикифорович" (1940) буд, ки дар хамин давра анчом дода шуд.
Вай баробари давом додани фаъолияти тарчумонй ва мухаррирй дар факултети забон ва адабдати руси Донишкадаи омузгории Тошканд тахсил карда, дар соли 1941 онро хатм мекунад. Дар хамин давра ^шр^ти давлатии Точикистон ба Душанбе мекучад ва y низ ба пойтахти точикон омада, дар ин муассиса ба фаъолияташ идома медихад ва ба тахриру тарчума машFyл мешавад. Вале шуруи Fайримyнтазираи Чанги Бузурги Ватанй мисли садхо равшанфикри сохибкаламу донишманд "миëни орзухояшро шикаст-уро ба чанг бурданд" [5] ва y аз ибтидои соли 1942 ба дифои ватан бархост.
Муддате дар Омузишгохи харбй тахсил карда, баъди хатми он ба сифати ;умандони батареяи артилерии зиддитанк дар амалиёти чангй иштирок намуд. Хдбиб Ахрорй дар набардхои бардам додани мухосираи Ленинград, фронти дуюми Белорусия ва мухорибахо дар сархади Полша, Прусияи Шар;й ва озод намудани Кёнигсберг ва Дансиг чангида, ба сифати командири взвод ва батарея дар бисёр мухорибаи пурдахшат, дар озод намудани чандин шахру дехот ширкат карда, барои хидматхои чангияш бо ордену медалхо сарфароз гардида буд. У дар чараёни чангхои шадиди Дансиг чарохати вазнин бардошта, баъди муолича дар бемористони низомй хамчунон ба фаъолияти чангиаш идома медихад. Хидматхои Хдбиб Ахрорй дар мубориза бар зидди фашизм бо се ордени "Ч,анги Ватанй", ордени "Ситораи сурх" ва хашт медал ;адр карда шудаанд, ки далели ;адршиносй аз чосупорихо ва фидокорихои у дар рохи озодии ватан аст.
Хдбиб Ахрорй, ки худ марди шикастанафс ва хоксоре будааст, хеч гох дар бораи корномахои чангияш чизе нагуфта ва нанавиштааст. Фа;ат дар ёддошти "Боздиди охирин" аз лахзахои вохурияш бо шоири чанговар Хдбиб Юсуфй на;л кардааст, ки баёнгари "душворихо, махрумихо, ба гушнагию ташнагию азобу у;убатхо"-и майдони чанг тоб овардани ин ду ;аламкаш аст. У ба хукми тасодуф бо Хдбиб Юсуфй дар фронти Ленинград вохурданашро чунин ба ;алам додааст: "Дидам, ки даруни траншея дар ру ба руи як заминкан ба болои суффачаи хокй як марди харбй сархам нишаста чизе менависад. Погони лейтенантй дорад, ба сараш пилоткаи нимдошт, дар сари синааш ордени "Ситораи Сурх" ва медали "Барои мудофиаи Ленинград". Ман хеле наздик омада бошам хам, вай сар намебардошт, бинобар ин руяшро дурусттар дида наметавонистам. Мувофи;и тартиби мурочиати харбй чои ба ман даркориро пурсиданй шудам. Вай сар бардошт, якбора часта аз чояш хест. Калам дар дасташ, як вара; когазаш ба замин афтод, лекин ба когази афтода нигох хам накард. Ман мутахаййирона ба вай чашм духта истодам, вай хам ба ман. Мо як муддат шах шуда мондем, чизе гуфта наметавонистем ва...якбора бе хеч гапу харф худро ба огуши якдигар андохтем...Ман ба чашмонам бовар намекардам, намедонстам ин хоб аст ё хаёл...Ин лейтенант Хдбиб Юсуфй буд" [2,С.76-77]. Баъди ин вохурй онхо, ки дар фронти Ленинград, дар хамсоягй ;арор доштанд, чанд бор бо хам муло;от мекунанд. Хдбиб Ахрорй баъди шунидани хабари "тир хурдан"-и Хдбиб Юсуфй дигар уро намеёбад.
Хдбиб Ахрорй соли 1948 аз чанг баргашта, муддати ду сол ба сифати мухаррири барномахои точикии радиои Узбекистон фаъолият намуда, ибтидои солхои панчохум ба таври хамешагй ба Душанбе бармегардад ва солхои 1950-1955-ум дар Нашриёти давлатии Точикистон хамчун тарчумони адабй ва сармухаррир фаъолият менамояд. Солхои баъд, яъне аз соли 1956 то 1977 ба хайси ходими калони илмй ва мудири бахши тарчумаи Пажухишгохи таърихи партияи назди Кумитаи Марказии хизби комунисти Точикистон фаъолияти тарчумонй ва мухарририашро идома додааст. Дар ин давра у дар баробари ичрои вазифахои идорй, ба тарчумаи осори нависандагони хал;хои Иттиходи Шуравй ва чахон пардохта, намунахои бехтарини ин адабиёти хал;хои шуравиро ба точикй баргардон намудааст, ки дар таърихи тарчумаи бадеии точик чойгохи хос доранд. У дар ин давра хамчунин осори К. Маркс, Ф. Энгелс ва В. И. Ленинро низ ба точикй тарчума, тахрир ва ба чоп омода намудааст.
Хдбиб Ахрорй тарчумон ва мухаррири ;атории асархои классикони марксизм-ленинизм набуд. Вай баъди Сотим Улугзода ба ин сектори тарчума рохбарй мекард ва тамоми кори ташкилии тарчумаву тахрир ва ба чоп омода кардани ин осорро бар ухда дошт. Хидмати у дар ин самт фа;ат ба тахриру тарчума махдуд намешавад, балки у бо кушишу худфидоихояш махз дар хамин давра истилохоти ичтимоию сиёсии забони точикиро дар асосхои илмй муайян карда, онро ба низом медарорад. Дар шароити имруза харчанд арзиши идеологии осори марксизму ленинизм костааст, вале коре, ки Хдбиб Ахрорй дар рохи ба низом овардани истилохоти сиёсию ичтимой анчом дод, бо гузашти замонхо ва тагйири сиёсатхо аз дахон нахохад монд, зеро кори анчомдодаи у чузъи фарханги маънавии миллат буда, як пахлуи сохтори лугавй ва истилохии забони точикиро ташаккул ва тахаввул бахшидааст, ки имруз низ дар хидмати чомеа мебошад.
Аз солхои сиюми садаи бист то вопасин рузхои хаёташ фаъолияти эчодии ^абиб Ахрорй дар самтхои гуногун идома ёфтааст, ки мухимтарини онхо тарчумонй, нависандагй, муна;;идй, лугатшиносй ва мухаррирй буда, дар ин замина у корхои мондагореро анчом додааст.
Ин марди ба ;авли Лои;, "аз табори оташ" ва ";аламкашу аламкаш" дар соли 1983 дунёи фониро тарк гуфта, ба Х,а; мепайвандад ва дар ;абристони Сариосиёи шахри Душанбе мадфун
мегардад. Лои; катибаи зерро дар рузи чанозаи шодравон эчод кардаст, ки дар санги гураш хак шудааст:
Равшандиле аз табори оташ буди, Як умр щаламкашу аламкаш буди [7].
Ин катибаи Лои; сарнавишти во;еии ин марди хунарро бозгу мекунад, ки во;еан хамчун яке аз ;аламкашону аламкашони соди; ва чонфидо дар тули солхои фаъолияти эчодияш, чи дар интихоби осори тарчумавй, чи дар рохи хифзи амонат дар тарчума, чи дар посдорй ва поксозии забон, чи эхеи равиши эътимодбахши лугатшиносй, тахияи лугат ва пешрафти забон ва адабиёти точикй хидмати соди;она кардааст.
Чунон ки ишора шуд, Дабиб Ахрорй фаъолияти корияшро аз мухаррирй дар Нашриёти давлатии Точикистон, ки он ва;т дар Самарканд таъсис ёфта буд, огоз карда ва махз дар хамин давра зери рохбарии бевоситаи устод Айнй ба кори тарчумаи бадей даст задааст. Яъне то охири умр у дар тарчума, тахрир, назария ва на;ди тарчума, лугатшиносй ва тахияи лугат сахим будааст. Дар поёни умр нахустин мачмуаи хикояву ёддоштхо ва ма;олахояшро низ бо номи "Туйхурии муйсафедон" ба чоп расонд, ки далели дар сохаи эчоди насри бадей махорати комил доштани у мебошад.
Дабиб Ахрорй фаъолияти тарчумонияшро, чунон ки ишора шуд, аз тарчумаи намунаи адабиёти чахон-;иссаи нависандаи англис Ч. Свифт "Гулливер дар байни лилипутхо" огоз кардааст, ки далели аз ибтидо дар ин замина тобеи равиши хоси интихоби тарчумаи осори бадей будани уст. Ба баёни дигар, у дар интихоби асари тарчумавй зери таъсири идеологияи расмии давр, пеш аз хама, ба мохияти ичтимоии ин гуна осор ва чанбаи бадеии он эътибор додааст. Ин равиши интихоб зери таъсири сиёсати расмии хукумати шуравй сурат мегирифт ва табиист, ки хеч ;аламкаше берун аз он пой гузоштан наметавонист. Бо вучуди махдудиятхои гоявй Дабиб Ахрорй фаротар пой гузошта, дар давоми фаъолияти эчодияш намунахои бехтарини адабиёти чахон ва хал;хои шуравиро ба забони точикй тарчума намуд, ки илова ба он чи дар боло зикр кардем, метавон аз осоре мисли "Чанг ва сулх"-и Л. Н. Толстой, "Шинел"-и Н. В. Гогол, "Торумор" ва "Гвардияи чавон"-и А. Фадеев, "^исмати одам"-и М. Шолохов, "Ру ба ру", "Чашми шутур" ва "Муаллими нахустин"-и Ч. Айтматов, "Корвон суи офтоб меравад"-и А. Олимчонов, хикояхои Алфред де Мюссе, "Гаврош"- и Виктор Гюго, "Дуэл", "Дарбадар", Ги де Мопасан-и Оноре де Балзак "Полковник Шабер", Волтер "Кандид", Стендал "Ванино Ванини", Б. Полевой "Охирин рузи Матвей Кузмин", хикояхои И. Тургенев, А. Толстой, М. Горкий, А. Чехов, повестхои Ф. Достоевский "Неточка Незванова", Fафур Fулом "Чангара", "Ёдгор", хикояхои И. Шамякин "Бахорон", А. Баужа "Хиёнат", А. Потюс "Мехмони дермонда", Ф. Пстрак "Бозгашт", драмахои Н. В. Гогол "Муфаттиш", М. Карим "Шаби гирифтани мох" ва гайрахо ёд кард.
Мурури кутохе ба мазмун ва мундаричаи осори тарчумакардаи у нишон медихад, ки Дабиб Ахрорй "дар мавриди интихоби асари тарчумашаванда диду назари хоси худро" дошта, "аз чониби у голибан асархое ба забони точикй тарчума гардидаанд, ки арзиши баланди башарпарастй доранд" [4]. Дар хамин замина фаъолияти тарчумониии уро метавон ба ду давра та;симбандй кард, ки давраи аввал аз солхои сиюм то панчохуми садаи гузашта ва давраи дувум баъди солхои панчохумро дар бар мегирад. Дар ду давра бо хусусиятхои хоси инихоб ва савияи тарчума бо хам фар; дошта, яке дигареро такмил бахшидааст.
Ба ин тартиб, осори тарчумакардаи Дабиб Ахрорй, ки ми;дори умумияшон беш аз 150 аст, бо сифати худ дар таърихи тарчумаи бадеии точикй чойгохи хос дошта, чехраи уро хамчун тарчумони хунарманд ва амонатнигахдор дар фаросуи таърих зинда медорад. Аксари тарчумахои уро муха;;и;они соха "корномаи беназир" ва "чузъи сарвати мадании хал;и точик" [4] шинохтаанд. Аз чумла Р. Дошим ва И. Келдиев дар ма;олаи "Инсони зариф ва коршинос" навиштаанд, ки "Мазияти асосии тарчумахои Дабиб Ахрорй, пеш аз хама, дар ин аст, ки ин асархоро хонандаи точик чун асари ба точикй навишташудае мехонад ва зав; мебарад. Нагз донистани хар ду забон, ди;;ат ба нозукихои услуби нигориши нависанда, рох надодан ба шитобкорй, ки яке аз хусусиятхои табиати уст, серталабй нисбат ба худ, дарег надоштани мехнат аз омилхои асосии мувафа;;ияти у дар кори тарчума ба шумор мераванд" [9,с.114].
Ба чуз тарчумаи осори бадей Дабиб Ахрорй ба эчоди хикоя ва ёддошт низ машгул будааст. Дарчанд хикояхои у, аз чумла хикояхои хачвияш, хеле пештар дар мачаллахои "Садои Шар;" ва "Хорпуштак" чоп шудаанд, вале шикастанафсияш ба у ичоза надодааст, ки онхоро зудтар дар шакли китоб ба чоп расонад. Фа;ат соли 1984, баъди аз дунё гузаштанаш аввалин китоби
хикояхо, ёддоштхо ва маколахои у зери унвони "Туйхурии муйсафедон" ба чоп расидааст, ки хикояхои "Туйхурии муйсафедон", силсилаи "Аз хикояхои ^орй-поччо", "Чак-чаки кучагй", "Гапхои галатй", "Вохурии ошолуд", дар мачмуъ нуздах хикоя, чахор ёддошт ва се маколаи уро дар бар мегирад.
Хама хикояхое ки дар ин китоб омадаанд, вокеиянд. Нависанда вокеиятхоеро тасвир кардааст, ки хонанда дар зиндагии харруза такрор ба такрор дидааст ва онхо чузъе аз урфу одати мардум ва намоёнгари ахлоку одоби онхо шудаанд. Хабиб Ахрорй хамин вокеахои маъмулй ва дар назари аввал ба хама ошноро бо камоли махорат ва услуби чолиб тасвир карда, ба ин васила дидгоххои ахлокияшро ироа мекунад. Тасвири бозарофат, кинояомез ва холнамо вазъи рухиву ахлокии шахсиятхои хикояхояшро ба хонанда нишон дода, уро вомедорад, ки ба кирдори шахсиятхо холисона бахо дихад.
Хикояи Хабиб Ахрорй "Туйхурии муйсафедон", ки унвони китоб низ аз он гирифта шудааст, тарзи хоси тахкияро дар насри у мушаххас месозад. Ин тарзи нигориш харчанд дар насри точикй собика дошт, дар тарзи нигориши Хабиб Ахрорй махсусиятхои худро дорад. Ин гуна хикояхо як навъи вокеанависй бошанд хам, имкони шахси но;ил вокеиятро ба образ табдил дода, чехраи аслй ва мохияти ахлокии амалу кирдори шахсиятхои ин гуна хикояхоро ошкор менамояд. Накли бозарофат, истех,зоомез ва кинояву таъриз аз бозёфти хунарии нависанда дар эчоди ин гуна хикояхост, ки вокеан бо мазмун ва дарунмояи худ диккатангезанд.
Силсилаи "Аз хикояхои ^орй-поччо" низ бо мазмуну мундарича ва тарзи тасвир чолиби диккат буда, вазъи ахлокии чомеаро бо камоли махорат ба тасвир гирифтаанд. Ин силсила аз хикояхои гуногун иборат буда, хар кадоме номи алохида ва мазмуну дарунмояи хоси худро дорад.
Дар китоби зикршуда ёддоштхои "Хотираи устод", "Боздиди охирин", "Марди сохибдил" ва "Донишманди мумтоз" низ чоп шудаанд, ки робита ва хамкорихояшро бо устод Айнй, Хабиб Юсуфй, Хасан Ирфон ва Рахим Хошим инъикос кардаанд. Ин ёддоштхо пахлухои норавшани зиндагии Хабиб Ахрорй ва шахсиятхои дигарро ба хонанда менамоёнанд, ки арзиши шархихолй дошта, робитахои уро бо мухити адабию фархангй нишон медиханд.
Хабиб Ахрорй дар бораи бурду бохти баъзе осори тарчумашуда, таърих ва назарияи он низ маколахои чудогона навиштааст, ки дар шинохти чараёни тарчумаи бадей ва равишхои мусбату манфии он мухим ба назар мерасанд. Аз чумла маколахои у "Сухбат аз санъати тарчума", "Кори эчодй ё як навъ касби одй?", "Ба мукобили формализм дар кори тарчума" ва гайра харфи чиддй ва мондагор дар боби таърих ва накди тарчумаи бадей буда, барои рушди соха ва бартараф карани нуксонхои мавчуд дар ин самт хануз хам арзишманд мебошанд.
Аз тахкик ва тахлили киёсии анчомгирифта метавон ба ин натича расид, ки зиндагии Хабиб Ахрорй аз ибтидо то поёни умраш намунаи тавоноии инсони чуё ва хунарманд буда, дар шахси у кобилият ва имконоти мутарчим, мухдккики таърих ва назарияи тарчума ва нависанда тачассум ёфтааст. У бо саъю талош тавонистааст, ки дар ташаккул ва тахаввули мактаби тарчумаи бадеии точикй сахм гузошта, намунахои бехтарини осори адибони чахонро ба точикй тарчума кунад ва ба ин васила, аввалан иртиботи адабиёти точикро бо адабиёти дигар баркарор, сониян ба афзудани ганои дохилй ва савияи хунарии он низ мусоидат намояд.
Фаъолияти тарчумонии у махсусиятхо, равишхо ва усулхои касбии мактаби тарчумаи бадеии точикиро шакл дода, дар айни замон сабки фардии уро, ки хифзи амонати нусхаи асл аз имтиёзоти он аст, мушаххас менамояд. Эчоди хикоя, ёддошт ва маколахо низ чузъи фаъолияти эчодии у буда, чехраи уро хамчун адиби вокеанигору хунарманд ва мухаккики дакикназару холшинос барои хонанда зинда медорад.
ПАЙНАВИШТ:
1. Ахрорй, Х. Хотираи устод / Х. Ахрорй. Туйхурии муйсафедон. - Душанбе: "Ирфон", 1984. - С. 63 - 74.
2. Ахрорй, Х. Боздиди охирин / Х. Ахрорй. Туйхурии муйсафедон. - Душанбе: Ирфон, 1984. - С. 74-90.
3. Бехбудй,М.Ахрорй/ М. Бехбудй //Энсиклопедияи адабиёт ва санъат. -Душанбе: "Ирфон",1981.-С.217-218.
4. Зайниддинов, М. Марди майдони сухан / М. Зайниддинов // Адабиёт ва санъат. -2013. - 5-уми август.
5. Кухзод, У. Руи гарм ва сухани нарм / У. Кухзод // Адабиёт ва санъат. - 2013. - 11-уми сентябр.
6. Левин, М., Маниёзов, А. Писатели Таджикистана. Краткие биографические справки, 4-е издание, исправленное и дополненное / М. Левин, А. Маниёзов. - Душанбе: Ирфон, 1986. - С.78-80.
7. Расулй, Х. Аз табори оташ / Х. Расулй // Чумхурият. - 2013. - 8-уми июн.
8. Дошим, Р. Дабиб Юсуфй / Р. Дошим. Сухан аз устодон ва дустон. - Душанбе: "Ирфон", 1971. - С. 117-127.
9. Дошим, Р. Инсони зариф ва коршинос/Р.Дошим,И.Келдиев// Садои Шар;.-1983.-№ 6.-С.113-117.
1. Ahrari, H. Master's memory / H. Ahrari. Wedding of gray haired people. - Dushanbe: Irfan, 1984. -P.63-74.
2. Ahrari, H. The last visit / H. Ahrari. Wedding of gray haired people. - Dushanbe: "Irfan", 1984. -P.74-90.
3. Behbudi, M. Ahrari / M. Behbudi // Encyclopedia of Tajik literature and art - Dushanbe: Irfan, 1981.- P. 217-218.
4. Zainiddinov, M. Man of the field of speech / M. Zainiddinov // Literature and art. - 2013. - August
5.
5. Kuhzod, He. Warm face and gentle speech / He. Kuhzod // Literature and art. - 2013. - September 11.
6. Levin, M., Maniezov, A. Writers of Tajikistan. Brief biographical notes, 4th edition, revised and enlarged / M. Levin, A. Maniezov. - Dushanbe: Irfon, 1986. - P.78-80.
7. Rasuli, Kh. From the ax of fire / Kh. Rasuli // Republic. - 2013. - June 8.
8. Hashim, R. Habib Yusufi / R. Hashim. Words from teachers and friends. - Dushanbe: Irfan, 1971. -P.117-127.
9. Hashim, R., Keldiev, I. An elegant and expert person / R. Hashim, I. Keldiev // Voice of the East. -1983. - No. 6. - P.113-117.
