CC BY
12
УДК 070:378.016
Г. I. Басава
Беларуси дзяржауны ушверсгот
М1ЖКУЛЬТУРНАЯ КАМУН1КАЦЫЯ У СУЧАСНАЙ 1НФАРМАЦЫЙНАЙ ПРАСТОРЫ I ЯЕ РОЛЯ У ПАДРЫХТОУЦЫ СПЕЦЫЯЛ1СТА
У артыкуле разглядаецца феномен мгжкультурнай камушкацьп як неад'емнай частк1 i сродку глабал1зацыйных праэсау у сучасным свеце. Аутар аналiзуе мiжкультурную камушкацыю як сацыяльную з'яву, даследуе яе перавап i недахопы, прычыны узшкнення i спосабы пераадолення бар'ерау, як1я непазбежна узшкаюць у працэсе зносiн. Абгрунтоуваецца неабходнасць м1жкультурнага навучання, якое садзейшчае фармiраванню у спецыялюта як творчых мауленчых уменняу i навыкау, так i авалоданню iм лшгвютычным кодам, далучэнню да нацыянальных культур, традыцый i звычаяу, пераадоленню сфармiраваных стэрэатыпау, гатоунасщ да сацыякультурнага дыялогу i кампрамку.
Ключавыя словы: глабалiзацыя, шфармацыйная прастора, мiжкультурная камушкацыя, м1жкультурнае узаемадзеянне, навучанне, сродк1 масавай камунiкацыi.
A. I. Basova
Belarusian State University
INTERCULTURAL COMMUNICATION IN THE MODERN INFORMATION SPACE AND ITS ROLE IN SPECIALIST TRAINING
The article deals with the phenomenon of intercultural communication as an integral part and means of globalization projects in the modern world. The author analyzes intercultural communication as a social phenomenon, explores its advantages and disadvantages, causes and ways to overcome the barriers that inevitably arise in the process of communication. The article substantiates the need for intercultural learning, contributing to the formation of a specialist as creative speech skills and mastery of linguistic code, joining national cultures, traditions and customs, overcoming stereotypes, readiness for socio-cultural dialogue and compromise.
Key words: globalization, information space, intercultural communication, intercultural interaction, education, mass media.
Уступ. Сучасная сацыякультурная с1ту-ацыя характарызуецца ростам значнасщ шфармацып, камушкацыи, штэншфшацыяй м1жкультурных кантактау. 1нфармацыя на сёння л1чыцца важнейшым фактарам грамад-скага жыцця, выступае шструментам арга-шзацып соцыума i фарм1руе тон i параметры сацыяльнага жыцця. Сацыяльныя, пал1тычныя, эканам1чныя змены, а таксама бурнае развщцё сродкау масавай камушкацыи (СМК) прывял1 да таго, што усё больш людзей пераадоль-ваюць культурныя бар'еры, яюя раней 1х раздзялял1, i уступаюць ва узаемадзеянне з прадстаун1кам1 шшых культур. У сучасных умовах працэсы глабал1зацы1 i м1жкультурнай камушкацып неаддзельныя адзш ад аднаго, з' яуляюцца неабходнай перадумовай i умовай 1х 1снавання.
Асноуная частка. Новыя формы тэлека-мушкацый i з'яуленне м1жнародных карпа-рацый, яюя распараджаюцца СМК, развщцё сучасных транспартных i электронных сродкау сувяз1 спарадзш немагчымыя у мшулым культурныя патою глабальнага маштабу, уключаючы рух аб'ектау, знакау i людзей як у
рэпянальнай, так i у м1жкантынентальнай прасторы. Тэхналапчная рэвалюцыя зрабша магчымым1 прамыя (непасрэдныя) кантакты мшьёнау людзей, прыналежных да розных культур. З'яуленне новых каналау сувяз1 забяспечвае грамадству у цэлым i кожнаму асобнаму грамадзяншу у прыватнасщ доступ да глабальнага тэлебачання, радыёвяшчання, сусветнай сетю газет, часотсау, шфарма-цыйных агенцтвау [1, с. 82-88]. Таму глабаль-ная шфармацыйная прастора на сёння паз-баулена абмежаванняу i забяспечвае беспе-рашкодную i 1мгненную сувязь яе удзельшкау, дэтэрм1нуе дынамiчныя трансфармацыi грамадства i значныя сацыякультурныя змены, адкрывае шшыя, невядомыя раней магчымасцi спасцiжэння свету i актуалiзуе праблему узаемадзеяння вдывщау [2].
Адкрытасць межау фармiруе новую транскультурную прастору, якая аказвае значны уплыу на грамадскую свядомасць i характар мiжкультурнага узаемадзеяння. Разам з тым глабалiзацыя на шфармацыйным узроУнi пера-утварыла перадачу культурных мадэлей у спосаб культурнай экспанси, што нiвелюе
сацыякультурныя працэсы ва ушх краiнах i стварае культурныя стэрэатыпы [3, с. 4]. Гэта азначае, што небяспека глабалiзацыi - ва ушфшацьи культур, бо працэс глабалiзацыi культуры зводзiцца да спажывання аднаго i таго ж культурнага прадукта у сусветным маштабе. Прычынай гэтага з'яуляецца сты-хiйнае, часам некантралюемае запазычванне культурных каштоунасцей. Распаусюджванне аднолькавых культурных прыкладау па ушм свеце, адкрытасць межау для культурнага уплыву i пашырэнне культурных змен пры-водзяць да росту важнасцi даследавання i вывучэння мiжкультурнай камунiкацыi у працэсе глабалiзацыi сучаснага свету. З аднаго боку, працэсы глабалiзацыi дазваляюць народам больш камунiкаваць i больш даведвацца адзiн пра аднаго, што садзейшчае iх зблiжэнню. З другога боку, празмерна ак-тыуныя зносiны i запазычаннi небяспечныя стратай культурнай самабытнасщ, стратай культурнай щэнтычнасщ i аутаноми. Акрамя таго, спецыфша камунiкацыi у шфарма-цыйным грамадстве выклшае i пэуныя супя-рэчнасць З аднаго боку, свабодны доступ да каласальных аб'ёмау iнфармацыi пашырае магчымасцi для крэатыунага пошуку i развiцця iндывiдуальнасцi, глабальныя сеткi садзей-нiчаюць росту мiжасобасных кантактау. З другога боку, паступова разбураюцца трады-цыйныя сувязi, непасрэдныя узаемаадносшы iндывiда з iншымi людзьмi змяншаюцца, павялiчваюцца кантакты ананiмных, фармаль-ных зносiн праз iнтраперсанальную камунi-кацыю, у працэсе якой чалавек губляе мноства сваiх сацыяльных характарыстык (пол, голас, узрост i г. д.). У вышку страчваюцца самi навыкi паунавартасных зносш, якiя пры непасрэдных кантактах патрабуюць ад чала-века пастаяннай працы над сабой, талеран-тнасцi, гуманiзму i iнш. Гэта тлумачыцца тым, што шдывщ, якi вымушаны iмклiва рухацца i паспяваць за хутка зменлiвай iнфармацыйнай прапановай, адчувае надзвычайную шфарма-цыйную нагрузку, якая усё расце. Асаблiвасцi камунiкатыуных паводзiн праяуляюцца не столью у мауленчых мэсэджах, колью у выразных пазiцыянаваннях сябе. У вышку вщавочнай абмежаванасцi вербальных зносш i дзякуючы перавагам вiзуалiзацыi Узуальных малюнкау) тэлебачанне, iнтэрнэт, кшема-тограф ператварылюя у рухаючую каму-шкацыйную сiлу i рашаючы фактар кан-стыту1равання новай сацыяльна-камушкатыу-най прасторы. Шмат у чым гэта абумоулена iмкненнем чалавека атрымлiваць гатовыя стандарты паводзш, стэрэатыпы успрымання, пэуныя вiзуальныя вобразы, iмiджы, лепты-
маваныя соцыумам [2]. Таму В. Беньямiн на-зывае сучаснае грамадства глядацкiм [4, с. 238], Г. Дэбор - грамадствам спектакля, якое прадуцыруецца масмедыя [5, с. 23], У. Эко - цывшзацыяй бачання пры вядучай ролi вiзуальнай камунiкацыi i праз мноства яе штэрпрэтацый [6, с. 70-79].
1нфармацыйная прастора становiцца мес-цам сацыялiзацыi i самарэалiзацыi асобы, а iндывiд - непасрэдным актыуным удзельнiкам працэсу канструявання i акаляючай рэаль-насцi, i самога сябе шляхам стварэння новых iдэнтыфiкацыйных прыкмет, неабходных у рэальным свеце, але не запатрабаваных у вiртуальным [2].
Ключавой праблемай развiцця iнфарма-цыйна-камунiкацыйных тэхналогш з'яуляецца пошук новага узроуню адзшства iндывiдуа-льнага i сацыяльнага у працэсе камунiкацыi [7].
Пераход ад персанальнай да дыферэнцы-раванай журналютыю, узнiкненне масавай (Б. Дэй, Э. Дэ Жырардэн) i камерцыйнай прэсы, тэхналагiчныя прарывы на працягу ХХ i XXI стст. у галше тэлевiзiйнага вяшчання i штэрнэт-СМ1, з'явы таймiнгу, каверыджу, фрейм1раванне навшавых сюжэтау, збыткоу-насць паведамленняу i iншыя праявы iнфар-мацыйнага глабалiзму не знiшчылi цiкавасцi да лакальнага, нацыянальна-спецы^чнага «медыяландшафту» (тэрмiн А. Ападура^. СМК могуць як садзейнiчаць дыялогу i узба-гачэнню культур, так i ператварыцца у iнструмент шфармацыйнага насiлля. Адсюль i супярэчнасцi ролi i магчымасцей медыя. Таму найбольшая эфектыунасць камунiкацыйнага паведамлення СМК дасягаецца за кошт iх комплекснага уздзеяння на аудыторыю. Чалавек праз СМК паглыбляецца у культуру, якая з дапамогай знакау мадэлюе асаблiвасцi яго успрымання акаляючага свету, гэта значыць, масмедыя - не проста мехашзм для перадачы паведамленняу, але i сродак вы-творчасцi сучаснай культуры. Таму прастора глабальнай культуры патрабуе выпрацоую агульных кодау узаемадзеяння (мова, нормы, каштоУнасцi i шш.), усяго таго, што утварае адзшую камунiкацыйную прастору. Бо мэта глабалiзацыi культуры не ва унiфiкацыi, а у захаваннi, развiццi i узаемаузбагачэнш культур за кошт адпаведнай культурнай палiтыкi, накiраванай на дамiнаванне на-цыянальнай, этнiчнай культуры. На падставе гэтага можна сцвярджаць, што у працэсе мiжкультурнай камунiкацыi неабходна зыхо-дзщь з усведамлення i асэнсавання да-лучанасцi усiх да Усiх, залежнасщ адной культуры ад другой, разумення каштоунасцей iншай культуры. Усведамленне i прыняцце
гэтьк пaлaжэнняy з'яyляeццa acнoвaй nac-пяxoвaгa i пaзiтыyнaгa мiжкyльтypнaгa Узaeмa-дзеяння, якoe aжыццяyляeццa y caмыx poзныx cфepax: y мiждзяpжayныx aднociнax, y пpaдпpымaльнiцкaй, нaвyкoвaй i aдyкaцыйнaй дзeйнacцi, нa yзpoyнi мiжacoбacныx aднociн. Тaмy poзныя яго acпeкты - мiжpэлiгiйны дыялoг, ^mb^mc^ кyльтyp y эпoxy глaбaлiзaцыi, дыялoг як мэтa кyльтypы, cтpaтэгii мiжкyльтypнaгa дыялoгy i iнш. -пpaдмeт вывучэння пpaдcтaУнiкoУ poзныx гaлiн нaвyкoвыx вeдay: кyльтypaлoгii, nci-xaлoгii, caцыялoгii, лiнгвicтыкi, ceмiётыкi, caцыяльныx кaмyнiкaцый i шш. Фapмipaвaннe нaвыкay i yмeнняy мiжкyльтypнaгa Узa-eмaдзeяння, якiя дaзвaляюць iндывiдy знaйcцi y iншaй кyльтypы не тoлькi тoe, штo aдpoзнiвae пpaдcтaУнiкoУ poзныx кyльтyp aдзiн aд aднaгo, aлe i тoe, што ix зблiжae i aб'яднoУвae, мaгчымa тoлькi y тым выпaдкy, кaмyнiкaнты здoльныя iнтэpпpэтaвaць ycë, што aдбывaeццa y пpaцэce мiжкyльтypнaй ^му^^цыи з пaзiцыi iншaй кyльтypы, суад-нociць icнyючыя cтэpэaтыпы з acaбicтым вoпытaм i paбiць aдэквaтныя высевы, кaлi acэнcoУвaюць чужую pэaльнacць шляxaм пepaacэнcaвaння cвaix пoглядaУ i yяyлeнняy npa iншyю кyльтypy. Aднaк paзвiццё poзныx фopм мiжкyльтypныx кaнтaктay aпяpэджвae paзвiццё нaвыкay кaмyнiкaцыi пaмiж пpaд-cтayнiкaмi poзныx кyльтyp i гicтapычнa cфapмipaвaныx кyльтypныx мaдэлeй. Глaбaль-ныя змены y пaлiтыцы, экaнoмiцы i кyльтypы тaкcaмa cyпpaвaджaюццa paз'яднaннeм кyльтyp i нapoдaУ, выклiкaюць y нeкaтopыx з ix iмкнeннe дa кyльтypнaгa caмacцвepджaння i жaдaння зaxaвaць yлacныя кaштoУнacцi. У вынiкy мы з'яyляeмcя cвeдкaмi шмaтлiкix этнapэлiгiйныx кaнфлiктay, poCTy нaцыянaлic-тычныx нacтpoяy, pэгiянaльныx фyндaмeнтa-лicцкix pyxay i iнш. У тэтык yмoвax yзнiкae нeaбxoднacць бoльш гpyнтoУнaгa дacлe-дaвaння пpaцэcay, што ляжaць у acнoвe нaцыянaльнa-кyльтypнaгa yзaeмaдзeяння. na-кoлькi гpaмaдcкae быццё нeмaгчымa пa-зa кyльтypнaгa кaнтэкcтy, штo з'яyляeццa яшчэ aднoй пpычынaй яе yключaнacцi y пpaцэc глaбaлiзaцыi. Пpы гэтым дyxoУнacць, свя-дoмaя дзeйнacць людзей cтaнoвяццa пpыяpэт-нымi. I. К. Лiceey aдзнaчae: «Пpaблeмa свя-дoмacцi, нaцыянaльнaй caмaiдэнтыфiкaцыi y cклaдaным шмaтyзpoУнeвым нeлiнeйным свеце зaycёды былa вocтpaй пpaблeмaй быцця чaлaвeчaгa coцыyмy. Адтак зapaз, кaлi свет iмклiвa глaбaлiзyeццa, янa нaбывae яшчэ бoльшyю вacтpыню» [S, с. 4].
Жыццядзeйнacць i aднociны людзей вызта-чaюццa icнyючымi y тoй цi iншaй кyльтypы
нopмaмi, якiя pэгyлююць ix пaвoдзiны, aкaзвaюць уплыу нa xapaктap ycпpымaння, aцэнкi i мiжacoбacныя знociны. Тaмy пaдчac мiжкyльтypнaгa yзaeмaдзeяння нeпaзбeжнa узитаю^ кaмyнiкaтыyныя збoi, выклiкaныя пpынaлeжнacцю шдывда дa пэyнaй ca^rn-кyльтypнaй i мoУнaй aгyльнacцi. У пpaцэce кaмyнiкaтыyнaй дзeйнacцi кoжны яе Удзeльнiк, pэaлiзyючы cвaю мoУнyю aco6y, выcтyпae aднaчacoвa i як iндывiд, i як член тык цi iншыx caцыяльныx гpyп, i як пpaдcтayнiк тугай нaцыяльнa-кyльтypнaй aгyльнacцi, 6o у яго cвядoмacцi yтpымлiвaюццa i iндывiдyaльныя, i caцыяльнa-гpyпaвыя, i нaцыянaльныя, i yнiвep-сгльныя веды, i кoжны з reraix вiдay вeдay aдыгpывae cвaю poлю у кaмyнiкaтыyнaй дзeйнacцi чaлaвeкa. У кoжнaй кyльтypы ёсць cвae нopмы i пpaвiлы пaвoдзiн, яюя aбyмoy-лiвaюць пpынятыя i дaпyшчaльныя фopмы выpaжэння пэyныx caцыяльнa знaчымыx сэн-cay. Спocaбы кaдзipaвaння reraix cэнcay - не тoлькi мoУныя, где i iнтэpaктыyныя, - тaкcaмa, як i caмi гэтыя сэнсы, мoгyць icтoтнa aдpoз-нiвaццa у poзныx кyльтypax. Дa фaктapay, што caдзeйнiчaюць yзнiкнeнню кaмyнiкaтыyныx 6ap'epay i, aдпaвeднa, якiя пepaшкaджaюць пpaвiльнaмy ycпpымaнню i aцэнцы пapтнёpay na мiжкyльтypныx знociнax, мoжнa aднecцi як caцыяльнa-пepцэптыyныя, якiя xapaктapызyюць любыя знociны, тaк i фaктapы, штo xapa^ тapызyюць выключнa кpocкyльтypнae Узaeмa-дзеянне. Дa пepшыx aднociццa няуменне вызнaчaць мaтывы i нaмepы людзей у тан-кpэтнaй ciтyaцыi знociн, нaяyнacць у тамуш-кaнтa зaгaдзя зaдaдзeныx ycтaнoвaк, nepara-нaнняy, aцэнaк, нaяyнacць cфapмaвaныx этшч-ныx cтэpэaтыпay, нepaзвiтacць здoльнacцi дa эмпaтыi i iнш. Дa дpyгoй гpyпы фaктapay aднociццa нявeдaннe acaблiвacцeй нaцыянaдь-нaгa xapaктapy napraëpa na кaмyнiкaцыi i дaмiнaнтныx acaблiвacцeй вepбaльныx i нeвepбaльныx пaвoдзiн, yлacцiвыx ягo тыпу кyльтypы [9, с. 39].
Тaкaя ciтyaцыя aб'eктыyнa стымулюе a^ тыуны твopчы пoшyк швык нaпpaмкay у aнaдi-зе caцыякyльтypныx змен, штo дacлeдyюць i ш-тэpпpэтyюць ягo фaктapы i cтвapaюць нoвыя тэapэтычныя мaдэлi мiжкyльтypныx yзaeмaдзe-янняу. Ha сёння мacмeдыя з'яуляюцвд дaмiнy-ючым фaктapaм у мiжкyльтypныx yзaeмaдзeян-няx cyчacнaгa свету, яю вызнaчae у бoльшacцi выпaдкay не толью пaдiтычныя пoгляды ycix ^arn, aлe i кyльтypy кoжнaй ^шны, тaмy штo яны зaклiкaны вызнaчaць кapцiнy свету cyчac-нaгa гpaмaдcтвa з вынiкaючымi aдcюль гаступ-cтвaмi: чaдaвeчыя кaштoУнacцi, cтэpэaтыпы людзей, уяуленне людзей a6 мiжкyльтypнaй га-муш^^и, пpaцэcы пaлiтычнaгa Узaeмaдзeяння
розных краiн [10]. СМК выступаюць прасторай мiжкультурнага узаемадзеяння, дзе розныя культурныя групы прадстауляюць сябе i сваю пазiцыю (пазiцыянуюць сябе), i з'яуляюцца тым полем, дзе адбываецца дыялог памiж рознымi культурами У значнай ступенi гэта залежыць ад прафесiйнай кампетэнтнасцi спецыялiстау сродкау масавай камунiкацыi, складнiкам якой з'яуляецца кампетэнтнасць ка-мунiкатыуная. Таму грамадству неабходны спе-цыялiсты з высоюм узроунем сацыякультурнай кампетэнцыi, з развпым пачуццём эмпатыi i та-лерантнасщ, з валоданнем навыкау мiжкуль-турных узаемадзеянняу. Абсалютна вiдавочна, што у працэсе навучання мiжкультурнай каму-шкацш узнiкае мноства пытанняу, абумоу-леных нацыянальнай прагматычнай спецыф> кай. У медыятэкстах актывiзуецца увага да мо-вы як сродку кадзiравання даных пра свет. Нават самыя дасканалыя веды кода (роднай цi замежных моу) недастатковыя для адэкватнай камушкацып у глабальнай iнфармацыйнай прасторы, неабходны таксама пазакодавыя веды. Разгляд медвыятэкстау дазваляе атрымаць iн-фармацыю пра стан культуры грамадства ва умовах сучаснага шматпалярнага i шматнацы-янальнага свету, у тым лiку аб адной з надзён-ных праблем для кожнага асобнага этнасу - за-хаваннi сваёй нацыянальнай щэнтычнасщ, асновай якой з'яуляецца мова [11, с. 85].
Масмедыя у кантэксце мiжкультурных узаемадзеянняу набылi у сучасным свеце вялшае значэнне i займаюць значнае месца у дыялогу памiж культурамi, што выяуляецца найперш у нацыянальных i культурных асаблiвасцях СМК розных краш. Таму вывучэнне мiжкультурнай камунiкацыi у вышэйшай школе заслугоувае асаблiвай увап (у нашым выпадку - гэта вучэб-ныя праграмы па курсах «Мiжкультурная каму-нiкацыя у СМ1», «Невербальная камунiкацыя у журналютыцы», укаранёныя у вучэбны працэс на першай ступеш навучання, «Дзелавая каму-шкацыя» - на другой ступенi навучання на факультэце журналютыю, «Лiнгвiстычнае за-беспячэнне мiжкультурнай камунiкацыi» у да-датковай адукацыi дарослых на факультэце па-вышэння квалiфiкацыi i перападрыхтоую, якiя паспяхова рэалiзуюцца у Беларусюм дзяр-жауным унiверсiтэце). Як паказвае практыка, падобныя курсы садзейнiчаюць засваенню фундаментальных складшкау мiжкультурнай камушкацып - важнага кампанента у сютэме падрыхтоУкi i перападрыхтоую спецыялiстау розных прафесш, з'явы рознабаковай, якая патрабуе вывучэння як унутраных, так i знешнiх аспектау адрозненняу у камушкацып.
Мiжкультурнае навучанне, якое разгляда-ецца як вдывщуальны працэс развiцця асобы,
што прыводзiць да змен у паводзшах iндывiда, звязаных з разуменнем i прыняццем культурна-спецыфiчных форм паводзш прадстаУнiкоУ iншых культур, садзейшчае фармiраванню у спецыялiста як творчых мауленчых уменняу i навыкау у розных вщах мауленчых дзеянняу, так i авалоданню iм лiнгвiстычным кодам, далучэнню да нацыянальнай культуры, тра-дыцый i звычаяу, сацыяльнай сютэмы каштоу-насцей i рэалей, створаных iншымi народамi, пераадоленню сфарм1раваных стэрэатыпау, га-тоУнасцi да сацыякультурнага дыялогу i кампрамiсу. Таму найбольш значным у наву-чаннi з'яуляецца iнфармацыйна-семiятычны падыход, якi разглядае культуру як знакавую сюэтэму, сховiшчам i каналамi перадачы iнфармацыi у якой становяцца знешшя структуры; ён дазваляе выявщь заканамернасцi структуравання i трансляцып iнфармацыi, закадзiраванай у СМК [12, с. 5].
Эфектыунае навучанне мiжкультурнай ка-мунiкацыi абумоулена i адэкватным выбарам метадычных сродкау для развщця мiжкультур-най кампетэнцыi - штэгратыунай якасцi, якая вызначае гатоунасць асобы да вырашэння задач мiжкультурнай камунiкацыi, дастатковых для мiжкультурнага узаемадзеяння. Практыка паказвае, што навучанне мiжкультурнай камуш-кацыi мэтазгодна праводзiць на падставе тыпо-вых квазiпрафесiйных сiтуацый, пабудаваных на матэрыялах друкаваных i электронных СМК. У якасщ аутэнтычных матэрыялау, якiя таксама неабходна уключаць у адукацыйны працэс, можна адзначыць дакументальныя i мастацкiя фiльмы, навучальныя вщэа, падкасты, прафе-сiйныя сайты, рэкламныя матэрыялы, публi-цыстыку, мастацкую лгаратуру i iнш. Прак-тычныя матэрыялы павшны змяшчаць сiтуацыi, якiя адлюстроуваюць праблематыку прафесiй-най накiраванасцi i якiя стымулююць камунiка-тыуную i пазнаваучую актыунасць навучэнцау. Так, дыскурс медыятэкстау - гэта дынамiчная кагштыуна-камушкатыуная з'ява, працэс i вы-шк мауленчай камунiкацыi у друкаваных СМ1 [12]. Ён з'яуляецца своеасаблiвым «вербальным пасярэдшкам» памiж адрасантам i ад-расатам, а таксама памiж падзеямi i кагнiтыу-най карцшай свету рэцыпiента. На падставе га-зетнага дыскурсу можна выпрацоуваць пэуныя навыю мiжкультурнай камунiкацыi, якiя даюць асобе магчымасць правiльна арыентавацца у адзiнай культурнай прасторы, што характары-зуецца узаемадзеяннем лакальных культур з глабальнай. Гэта могуць быць тэксты, якiя адлюстроуваюць агульначалавечыя каштоунасщ i вартасцi, сувязi i узаемадзеянш у розных галiнах i сферах чалавечай дзейнасцi памiж краiнамi i людзьмi, тое, што адпавядае трады-
цыям, менталготу, псiхалагiчнаму складу народа i iнш. Фармiраванне навыкау мiжкультурнай камушкацып у прыватнасцi на прыкладах газетнага дыскурсу дазваляе iндывiду знайсцi у iншай культуры найперш не толью тое, што ад-рознiвае прадстаушкоу розных культур, але i тое, што iх зблiжае i аб'ядноувае. У сучасных умовах iснуюць практычна неабмежаваныя магчымасцi доступу да шформацын самага рознага напрамку i зместу для вырашэння пытанняу мiжкультурнай камушкацып, сярод якiх найперш вылучаецца:
- аутэнтычнасць крынiц iнфармацыi, ук-лючаючы газеты, часопiсы, фiльмы, радыё, тэлебачанне, штэрнэт-рэсурсы;
- культуралагiчная насычанасць, якая пра-дугледжвае, што вучэбныя матэрыялы павiнны несцi не толькi крашазнаучую iнфармацыю, але i зашыфраванае культурна-марюраванае паве-дамленне, якое патрабуе дэкадзiравання i iнтэрпрэтацыi;
- прынцып абгрунтаванай неабходнасщ, якi прадугледжвае, што эфектыунае мiжкультурнае узаемадзеянне немагчыма без авалодання уменнямi i навыкамi выкарыстання прапану-емага культурна-маркiраванага матэрыялу;
- прынцып прагматычнасщ, якi арыентуе выкладчыка на адбор вучэбнага матэрыялу, што адпавядае запатрабаванням навучэнцау у iх уласным i прафесiйным мiжкультурным узаемадзеянш;
- прынцып тэматычнай маркiраванасцi, як прадугледжвае адбор i арганiзацыю матэрыялу у практычныя модулi на падставе суадносiн з пэунымi феноменамi шшамоуных культур: аналiз, iнтэрпрэтацыя i параунанне праяулен-няу пэунай з' явы у розных культурах;
- прынцып камунiкатыунай каштоунасщ, якi садзейнiчае такому адбору вучэбнага матэрыялу, пры якiм вербальная i невербальная ка-мунiкацыя адбываецца у максiмальна наблi-жаных да натуральных умовах;
- прынцып метадычнай каштоУнасцi, якi забяспечвае выкананне усiх вiдау заданняу па фарм1раванш мiжкультурнай кампетэнцыi у адпаведнасцi з мэтамi i задачамi прапануемай мадэлi навучання [13, с. 117].
Заключэнне. Мiжкультурныя узаемасувяз^ адаптацыя да хутка зменшвых умоу, творчы па-дыход да вырашэння праблем i пераадолення кан-флiктау з'яуляюцца актуальнымi пытаннямi суча-нага грамадства. Вывучанне мiжкультурнай камуткацш дазваляе акрэслiць месца у гэтым пра-цэсе СМК i раскрыць асаблiвасцi iх функцыяна-вання. Важна асэнсаваць сам феномен мiжкуль-турнага узаемадзеяння ва усiм багацщ яго зместу у сучаснай шфармацыйнай прасторы (як сацыякуль-турны шстытут i працэс; як тып сацыякультурнай практыю; як форму камуткацш, зносш i г. д.), вялiкiя магчымасщ для гэтага даюць СМК, яюя з'яуляюцца сютэмаутвараючым элементам у дыя-логу культур i партнёрстве цывшзацый.
Лiтаратура
1. Тангалычева Р. К. Особенности межкультурной коммуникации в условиях глобализации: расширение дисциплинарных границ // Вестник СПбГУ. Сер. 12. 2010. Вып. 2. С. 82-88.
2. Соловьева Л. Н. Современный человек как субъект новой коммуникативной реальности [Электронный ресурс]. URL: https://doi.org/10.24158/fïk.2017.12.7/ (дата обращения: 22.06.2019).
3. Хорошавцева О. П. Средства массовой коммуникации в системе межкультурных взаимодействий современной России: автореф. дисс. канд. ... культурологии. Екатеринбург, 2011. 23 с.
4. Benjamin W. On the Image of Proust // Selected Writings. Vol. 2, pt. 1. Cambridge (Mass.), 2005. 480 p.
5. Дебор Г. Общество спектакля. М.: Логос, 2011. 180 с.
6. Эко У. От интернета к Гутенбергу // Чтение с листа, с экрана и «на слух»: опыт России и других стран: сб. материалов для руководителей программ по продвижению чтения. М.: РШБА, 2009. С. 70-79.
7. Мельянцев В. А. Информационная революция, глобализация и парадоксы современного экономического роста в развитых странах. М.: Гуманитарий Москва, 2000. 84 с.
8. Глобализация и проблема сохранения культурного многообразия: монография / И. К. Лисеев [и др.]; Российская акад. наук, Ин-т философии. Москва: ИФ РАН, 2010. 237 с.
9. Руденко Н. С. Ошибки атрибуции в межкультурной коммуникации и пути их преодоления // Педагогическое образование в России. 2015. № 11. С. 37-42.
10. Гаранина С., Гаранин В. Массмедиа и их актуальные проблемы в межкультурной коммуникации современного мира [Электронный ресурс]. URL: http://www.discourseanalysis. org/ada20_1/st154.shtml (дата обращения: 25.07.2019).
11. Богуславская В. В., Ханова А. Г. Русскоязычный публичный дискурс за рубежом как инструмент национальной идентичности в глобальном мире // Научные ведомости. Сер. Гуманитарные науки. 2017, № 14 (263). Вып. 34. С. 84-92.
12. Бобровская Г. В. Газетный дискурс в проблемном поле коммуникативно-прагматической лингвистики // Грани познания: электронный научно-образовательный журнал ВГПУ. 2011.
Декабрь. № 4 [Электронный ресурс]. URL: http://grani.vspu.ru/files/publics/1325146149.pdf (дата обращения: 02.07.2019).
13. Полуяхтова С. В. Содержание обучения и принципы отбора учебного материала для обучения межкультурной коммуникации в высшем учебном заведении // Научное и образовательное пространство: перспективы развития: материалы XI Междунар. науч.-практ. конф. (Чебоксары, 16 янв. 2019 г.) / редкол.: О. Н. Широков [и др.]. Чебоксары: ЦНС «Интерактив плюс», 2019 [Электронный ресурс]. URL: https://interactive-plus.ru/e-articles/598/Action598-475378.pdf (дата обращения: 30.07.2019).
References
1. Tangalycheva R. K. Osobennosti mezhkul'turnoy kommunikatsii v usloviyakh globalizatsii: rasshireniye distsiplinarnykh granits [Features of intercultural communication in the context of globalization: expansion of disciplinary boundaries]. Vestnik SPBGU [Vestnik SPBU], 2010. Vol. 2, series 12, pp. 82-88 (In Russian).
2. Solov'yeva L. N. Sovremennyy chelovek kak sub'yekt novoy kommunikativnoy real'nosti [Modern man as a subject of a new communicative reality]. Available at: https://doi.org/10.24158/fik.2017.12.7. (accessed 22.06.2019).
3. Khoroshavtseva O. P. Sredstva massovoy kommunikatsii v sisteme mezhkul'turnykh vzaimodeystviy sovremennoy Rossii. Avtoref. dis. kand. kul 'turologii [Mass communication media in the system of intercultural interactions of modern Russia. Abstract of thesis cand. cultural sci.]. Ekaterinburg, 2011. 23 p.
4. Benjamin W. On the Image of Proust. Selected Writings. Vol. 2, pt. 1. Cambridge (Mass.), 2005. 480 p.
5. Debor G. Obshchestvo spektaklya [The society of the spectacle]. Moscow, Logos Publ., 2011. 180 p.
6. Eko U. [From the Internet to Gutenberg]. Sbornik materialov dlya rukovoditeley programm po prodvizheniyu chteniya ("Chteniye s lista, s ekrana i «na slukh»: opyt Rossii i drugikh stran ") [Collection of materials for leaders of programms to promote reading ("Reading from a sheet, from the screen and "by ear": the experience of Russia and other countries")]. Moscow, 2009, pp. 70-79 (In Russian).
7. Mel'yantsev V. A. Informatsionnaya revolyutsiya, globalizatsiya i paradoksy sovremennogo ekonomicheskogo rosta v razvitykh stranakh [Information revolution, globalization and paradoxes of modern economic growth in developed countries]. Moscow, Gumanitariy Moskwa Publ., 2000. 84 p.
8. Liseev I. K. Globalizatsiya i problema sokhraneniya kul'turnogo mnogoobraziya [Globalization and the challenge of preserving cultural diversity]. Moscow, IF RAN Publ., 2010. 237 p.
9. Rudenko N. S. Attribution errors in intercultural communication and ways to overcome them. Pedagogi-cheskoye obrazovaniye v Rossii [Pedagogical education in Russia], 2015, no. 11, pp. 37-42 (In Russian).
10. Garanina S., Garanin V. Massmedia i ikh aktual'nyye problemy v mezhkul'turnoy kommunikatsii sovremennogo mira [Mass media and their actual problems in intercultural communication of the modern world]. Available at: http://www.discourseanalysis.org/ada20_1/st154.shtml (accessed 25.07.2019).
11. Boguslavskaya V. V., Khanova A. G. Russian-language public discourse abroad as a tool of national identity in the global world. Nauchnyye vedomosti, Seriya Gumanitarnyye nauki [Scientific statements. Ser. Humanities], 2017, no. 14 (263), vol. 34, pp. 84-92 (In Russian).
12. Bobrovskaya G. V. Newspaper discourse in the problem field of communicative-pragmatic linguistics. Grani poznaniya [Facets of knowledge], 2011. December, no. 4. Available at: http://grani.vspu.ru/files/publics/1325146149.pdf (accessed 02.07.2019).
13. Poluyakhtova S. V. The content of training and principles of selection of educational material for teaching intercultural communication in higher education. Nauchnoye i obrazovatel'noye prostranstvo: perspektivy razvitiya [Modern man as a subject of a new communicative reality]. Available at: https://interactive-plus.ru/e-articles/598/Action598-475378.pdf (accessed 30.07.2019).
1нфармацыя пра аутара
Басава Ганна 1ванауна - кандыдат фшалапчных навук, дацэнт, намесшк дэкана факультэта павышэння квалiфiкацыi i перападрыхтоую. Беларуси дзяржауны ушверсггэт (220030, г. Мшск, праспект Незалежнасщ, 4, Рэспублша Беларусь). E-mail: [email protected]
Information about the author
Basova Anna Ivanovna - PhD, Associate Professor, Deputy Dean of the Faculty of Advanced Training and Retraining. Belarusian State University (4, Nezavisimosti Ave., Minsk, 220030, Republic of Belarus). E-mail: [email protected]
Пастуту 26.08.2019
