CC BY
0«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY
MILLIYIQTISODIYOTNI RIVOJLANTIRISHDA RAQAMLI MARKETINGNI RIVOJLANTIRISH ZARURATI
1Xalmuxamedova Zeboxon Babaxanovna, 2Fayzullaeva Rushana Amrullo qizi
1Toshkent davlat agrar universiteti "Agroiqtisodiyot" kafedrasi dotsenti 2Toshkent davlat agrar universiteti Marketing yo'nalishi IV-bosqich talabasi https://doi.org/10.5281/zenodo.11422831
Annotatsiya. Ushbu maqolada milliy iqtisodiyotni rivojlantirishda bozor iqtisodiyoti funktsiyasining zamonaviy raqamli marketingsiz deyarli rivojlanishi mumkin bo'lmasligi ko'rsatilgan. Savdo tizmidagi raqamli marketingning ba'zi bir asosiy xususiyatlariga to'xtalib o'tilgan. Marketing internetda yuqori darajada shaxsiylashtirishga ega. An'anaviy marketing asosan ommaviy iste'molchiga qaratilgan bo'lsada, Raqamli marketingda har kimning fikrini hisobga oladi (ma'lum darajada) va hamma bilan o'zaro munosabatda bo'ladi.
Kalit so'zlar: raqamli marketing, milliy iqisodiyot, reklama, bozor, mijoz, mahsulot.
Аннотация. В данной статье показано, что функцию рыночной экономики в развитии национальной экономики практически невозможно реализовать без современного цифрового маркетинга. Затронуты некоторые ключевые особенности цифрового маркетинга в торговой системе. Маркетинг в Интернете очень персонализирован. В то время как традиционный маркетинг в основном нацелен на массового потребителя, цифровой маркетинг учитывает мнение каждого (в некоторой степени) и взаимодействует со всеми.
Ключевые слова: цифровой маркетинг, национальная экономика реклама, рынок, клиент, продукт.
Abstract. In this article shows that the function of a market economy in the development of the national economy is almost impossible to implement without modern digital marketing. Some key features of digital marketing in the trading system are touched upon. Online marketing is highly personalized. While traditional marketing mainly targets the mass consumer, digital marketing considers everyone's opinion (to some extent) and engages with everyone.
Keywords: digital marketing, national economy, advertising, market, client, product.
Hozirgi kunda raqamli inqilob nafaqat mamlakatimiz milliy iqtisodiyotida balki butun dunyo jamiyatini, shuningdek bizning ham hayotimizni misli ko'rilmagan tezlikda o'zgartirga erishmoqda. Albatta, bu o'zgarishlar katta imkoniyatlar bo'libgina qolmay, ulkan qiyinchiliklarni ham yuzaga keltiradi. Savdo tizmidagi raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish maqsadiga erishishda yangi texnologiyalar yaratish muhim hissa qo'shishi marketing faoliyatida ham ahmiyatli ammo, to'liq ming foizli ijobiy natijalar kafolatsizdir. Savdo tizmidagi raqamli marketing yangi imkoniyatlar yaratilishi bilan birga yana yangi xavf va tahdidlarni ham keltirib chiqaradi. Bu noqonuniy raqamli marketing faoliyatni osonlashtiruvchi kiberxavfsizlik va hali to'liq texnologiyadan foydalanmaydigan jismoniy shaxslarning hayotida bir qator noqulayliklarni yuzaga keltirib chiqarishi mumkin. Yangi texnologik sektorni rivojlantirish va joriy qilishda hukumatimiz va jamiyat fuqarolarining birgalikdagi sa'y-harakatlari maqsadga muvofiqdir.
Jahon iqtisodiyotida savdo tizimini raqamlashtirish internetning gipermedia muhitida marketingni tashkil etish nazariyasi va metodologiyasi. Internet o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'lib, ular an'anaviy marketing vositalaridan farq qiladi. Savdo tizmidagi raqamli marketing ba'zi bir asosiy xususiyatlariga to'xtalib o'tamiz. Marketing internetda yuqori darajada shaxsiylashtirishga ega. An'anaviy marketing asosan ommaviy iste'molchiga qaratilgan bo'lsada,
«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY
Raqamli marketingda har kimning fikrini hisobga oladi (ma'lum darajada) va hamma bilan o'zaro munosabatda bo'ladi. Boshqacha aytganda, Internetda (siljitish) reklama yagona mijozlarni jalb qilishga qaratilgan. Shaxsiy ma'lumotlarning mavjudligi shuningdek, reklama kompaniyalarida aniq targetinga (butun auditoriyadan belgilangan mezonlarga javob beradigan qismni ajratib ko'rsatish) imkon beradi. Zamonaviy marketing murakkab va turli sohaga aylandi. Bu soha keng doiradagi maxsus funktsiyalarni o'z ichiga oladi ular: reklama, postlar orqali buyurtma berish biznesi, jamoatchilik bilan aloqalar, savdo, bozor so'rovlari, tovarlar narxini aniqlash va h.k. [1]
Kompyuter texnologiyalari korxona muvaffaqiyatini ta'minlaydigan eng muhim va ta'sirchan vositadir. Kompyuterlar korxona hayotining barcha jabhalarida ishtirok etib ularga quyidagilarni kiritishimiz mumkin: mahsulotni loyihalash va ishlab chiqarish, iste'molchilarning ma'lumotlar bazasini yaratish, ixtirolarni nazorat qilish, bozorni tahlil qilish, reklama, sotish va korxonaning barcha operatsiyalarida muhim rol o'ynaydi. So'nggi yillarda kompyuter texnologiyalarining keng tarqalishi va biznes bilan aloqa o'rnatish korxonalar uchun o'z mijozlari bilan bog'lanishning yangi usullarini yaratdi.
Ushbu vositachi muhitlar ANK qisqartmasi bo'lgan kompyuterlar tomonidan amalga oshiriladi, chunki Internet ''so'rov'' savolini tug'diradi. ANK kompyuterlari bilan vositalashtirilgan muhit bilan bog'liq bo'lib, uning asosiy tadqiqot muammolari besh qismdan iborat:
-joylashtirish jarayonlari;
- reklama va aloqa;
- brend hamjamiyatlari;
- narxni aniqlash.
So'nggi bir necha yil ichida marketing dunyosi korxonalar orqali kompyuterlar va informatika texnologiyalarining tez tarqalishi tufayli keskin o'zgardi. Xaridorlar va sotuvchilar o'rtasidagi aloqa potentsialini oshirgan ikkita eng muhim o'zgarish - bu shaxsiy kompyuterlarga ega bo'lgan uy xizmatchilari soni va eng muhimi, Internet-ilovalarning butun dunyo bo'ylab keng qamrovda o'sishi, Web-WWW. Internet orqali marketing, aksincha, E-marketing yoki onlayn marketing - bu mahsulot yoki xizmatlarni Internet orqali sotish. Internet marketing uchun juda ko'p foyda va o'ziga xoslik olib keladi, shu jumladan arzon narxlar va ma'lumot tarqatish va shu bilan u global auditoriyada ommaviy axborot vositalari rolini o'ynaydi. Ushbu turdagi marketing ijodiy jihatlarni va Internetning texnik jihatlarini, jumladan dizayn, ishlab chiqish, reklama va sotishni birlashtiradi. Elektron marketing usullariga quyidagilar kiradi:
- Dvigatellarni talab qilish orqali marketing;
- samaradorlik marketingi;
- elektron pochta orqali marketing
- tarmoqli marketing;
- reklama;
- blog-marketing.
Elektron marketing - bu onlayn mediadan foydalangan holda tashkilotni ko'paytirish va targ'ib qilish jarayoni. Bu shakl vebsaytni onlayn yaratish yoki uni reklama qilishni o'z ichiga oladi degani emas. Ko'pincha ushbu vebsayt ortida aniq maqsadlarga ega haqiqiy tashkilot turadi. [2]
Ushbu marketing shaklining strategiyalari mahsulotlarni onlayn reklama qilishning barcha jihatlarini, elektron pochta marketingini, to'g'ridan-to'g'ri sotishni va hokazolarni o'z ichiga oladi. Internet reklama beruvchilarga reklamaning ikkita usulini taklif qiladi. Bannerlar orqali oddiy
«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY
reklamalar va ikkinchi usuli Internetda aniq reklama tushunchasini talab qiladigan is'temolchilarga ko'rsatishga imkon beruvchi kalit so'zlar bo'yicha juda mashhur bo'lgan reklamalari turidir.
Internet-marketingni qabul qilishga ta'sir qiluvchi ba'zi omillar ham mavjud:
- ichki omillar - korxonalar umumiy ta'sirga ega bo'lishi mumkin, ya'ni. tashkilot yoki kompaniyaning ish strategiyasi bormi va mahsulot tarmoqdagi birjaning bir qismi bo'lishga mos keladimi?
- atrof-muhit omillari - bu omillarga tadbirkor hech qanday ta'sir ko'rsatmaydi, (ya'ni raqobat Internetdan qanday foydalanishi masalasida.)
- internetni taqqoslash afzalliklari - eski sotib olish usullari bilan solishtirganda marketingda Internetni taklif qiladigan holatlar, ya'ni. texnologik qobiliyatlar, tezlik va butun dunyodagi yangi bozorlarga yondashuv [3].
Har bir inson bilan muloqot qilish va hisobot tuzish qobiliyati Internetning asosiy kuchlaridan biridir. Internetdagi reklama, shubhasiz, korxonaning umumiy aloqa rejasida ishtirok etishi kerak. VV modeli Internetda marketingni yaratish bo'yicha qimmatli maslahatlar berishi mumkin, u shuningdek quyidagi savollarga javob beradi: kim, nima, qachon, qaerda va nima uchun.
Tovarlar va xizmatlardagi ko'plab o'zgarishlar xizmatlar marketingida qisqa muddatli reklamadan samarali va to'g'ri foydalanishga ta'sir qiladi. Eng muhim o'zgarishlardan to'rttasi:
- yaratuvchanlikning yetishmasligi;
- vositachilarning qisqarishi;
- xodimlar bilan iste'molchi aloqalarining ahamiyati;
- iste'molchilarning ishlab chiqarishdagi ishtiroki.
To'g'ri qo'llaniladigan narx siyosatiga qiziqish va zavqni oshirish yoki mijozlarni to'g'ridan-to'g'ri narxni pasaytirmaslik bo'yicha qat'iy faoliyatni amalga oshirishga undash uchun xizmatlarning marketing bo'yicha mutaxassisi yettita reklama usulini qo'llaydi. Bu alternativalar:
- kuponlar;
- chegirmalar;
- kelajakda sotiladigan asboblar to'g'risida ma'lumot;
- sovg'alar ko'rinishidagi narxlar;
- aksiya narxi/miqdori [4].
Kalit so'zlarga ko'ra reklamalar bosish (PPC modeli) bo'yicha to'lanadi, ya'ni reklama beruvchi reklama joyini faqat foydalanuvchi ushbu qismni bosgandan keyin to'laydi. Agar foydalanuvchi tushunchani (bir yoki bir nechta so'zlarni) talab qilsa, izlovchi o'sha paytdan boshlab kerakli tushunchalarga mos keladigan internet aloqasini topadi. Internetdagi marketing kerakli mahsulotni darhol buyurtma qilgan xaridorlar uchun tezkor aloqani taklif qiladi. Qiziquvchan xaridorlar har lahzada reklamaga qaytib, taklif qilingan xizmatlar yoki kompaniya ma'lumotlarini yana bir bor tekshirishlari mumkin edi [5].
Mahsulotlarimiz haqidagi ma'lumotlarning har bir o'zgarishiga birinchi navbatda Internetdagi tashrif buyuruvchi tashrif buyuradi.
Internetning afzalliklari:
- kompaniyada marketingni rivojlantirish va tashkil etishda xarajatlarni kamaytirish;
- kompaniya b bozorda strategik mavqega ega bo'lib, uning yordamida eski mijozlar saqlanib qoladi va ko'proq yangi mijozlarga ega bo'ladi va bu bilan kompaniya yuqori darajada raqobatbardosh bo'ladi;
«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY
- turli xil marketing va veb-taqdimotlar bilan Internetda doimiy mavjudligi bilan zamonaviy kompaniya imidji shakllanadi, u ham ishonchli va kuchli.
Internetdagi reklamalar nafaqat belgilangan veb-saytdagi trafikni ko'paytirishga yordam beradi, balki ular an'anaviy usullar bilan savdoga ham ijobiy ta'sir ko'rsatadi, chunki ular kompaniya nomini yoyish uchun manba bo'lib xizmat qiladi. An'anaviy marketing kampaniyalariga ega bo'lgan ko'plab yirik kompaniyalar Internetda reklama yo'lini oldilar va shu paytgacha katta muvaffaqiyatlarga erishdilar. Internet orqali reklama beruvchi turli kompaniyalar soni doimiy ravishda oshib bormoqda [6].
Hozirgi kunda raqamli texnologiya mijozlar va ularning ehtiyojlari o'rtasidagi har qanday to'siqlarni bekor qilish orqali biznesning ishlash usulini butunlay o'zgartirdi.
Xulosa qilib aytganda, raqamli marrketting butun dunyoni egallab bormoqda. Har bir inson vaqtini sarflamasdan o'ziga yoqqan narsaga buyurtma berib, uy manzilini kiritib hisob raqamiga pul o'tkazsa, buyurtmasi ma'lum vaqtda yetib keladi. Bu esa raqamli marketingni afzallik tomonlarini ko'rsatib beradi. Shu sababli, milliy iqtisdiyotni rivojlantirishda korxonalar ham raqamli marketing faoliyatini hisobga olishlari juda muhimdir.
REFERENCES
1. Simonson Itamar. "Choice Based on Reasons. The Case of Attraction and Compromise Effects". Journal of Consumer Research - 18 September 1989. - P. 158-174.
2. Remembered Brands. "Use of Recalled Attributes and Prior Overall Evaluations". Journal of Consumer Research, - 15-09. 1986. - P. 169-184.
3. David Jobber. "Principles and Practice of Marketing". Fourth edition, McGraw-Hill International, (UK) Ltd, 2004.- P. 549-592.
4. Liljana Elmazi&Shaip Bytyqi, Sherbimet e marketingut, - 340 p.
5. Edmod Beqiri, Interneti - Komunikimet kompjuterike - Dukagjini, Peje, 2002.
6. Denise Moser. "Marketing Tools for the 21 Century". - Semaphore Inc. 2002.
