CC BY
41
212| Цаз¥МУ ХАБАРШЫСЫ
Бор кышкылы препараттарыньщ фармакологияк кауыасыздыгы ДYниежYзiлiк денсаулык сактау ^йымыныц деректерiнiн негiзiнде талкыланган. Бор кышкылы препараттарынын кептеген баска елдерде медицинада колдануынын шектелуi немесе тшп колдануга руксат бермеу себебтерi макалада каралган.
Safety issues of boric acid and it's derivatives
Baydullayeva Sh. A.
WHO data concerning to pharmacologycal safety of boric acid have been reviewed in this article. The restrictions or prohibition reasons boric acid in many countries medicine practice have been considered.
ЭОК 615.281:615.28
МИКРОБЦА ЦАРСЫ БЕЛСЕНДШ1Г1 БАР ДЭР1Л1К 6СШД1КТЕРД1 АНТИБИОТИККЕ Т¥РАЦТЫЛЫЦТЫ Т6МЕНДЕТУ УШ1Н ЦОЛДАНУ МУМК1НШШ1КТЕР1
С.Б. Сламжанова С.Ж. Асфедияров атындагы Казак улттык медицина университет
Микробтарга in vivo жагдайында тацдамалы эсер керсететiн антибиотиктердiн ашылуымен катар адамзаттын жукпалы Yрдiстердi тYпкiлiктi жецген дэуiрi басталды. Дегенмен кеп узамай-ак, ауру тудыратын микробтардыц кейбiр штаммдарыныц антибиотиктердiн жойгыш эсерiне тщрактылыгы (резистенттiлiк) дамыганы аныкталды. Антибиотиктердi практикада колдану мерзiмi мен аукымы арткан сайын микроорганизмдердiн туракты штаммдарыныц саны да кебейе тYCтi. Егер еткен гасырдыц 40-шы жылдарында клиницист-дэрiгерлер микробтардыц теракты тYрлерiмен коздырылган ж^кпалы аурудыц бiрлi-жарым жагдайын гана кездестiрсе, к^рп уакытта стафилококктыц пенициллинге, стрептомицинге, хлорамфениколга (левомицетин), теракты саны 60-70% асатын болды. Антибиотикке резистенттiлiктiн даму кубылысы неге байланысты?
Антибиотиктердiн эсерiне микроорганизмдердщ теракты болуы бiрнеше себептерге байланысты. Бiрiншiден, субстраттыц кандай да бiр белгiлi аймагында шогырланган микроорганизмдердiн кез келген жиынтыгында антибиотиктерге табиги теракты болып келетiн варианттары кездеседi (шамамен бiр топ жиынтыгы миллионга). Антибиотик микроорганизмдер популяциясына эсер еткенде жасушалар толык дерлiк еледi (егер антибиотик бактерицидп эсер керсететiн болса) немесе дамуы токтайды (егер антибиотик бактериостатикалык эсер керсететiн болса). Соган карамастан антибиотикке теракты бiрлi-жарым жасушалар ешкандай кедергiсiз кебейе бередi. Осы жасушалардыц антибиотикке тщрактылыгы урпактан урпакка бершш, антибиотикке теракты жаца популяцияныц пайда болуына жол ашады. Бул жагдайда микроорганизмдердiн туракты тYрлерiнiн антибиотиктер кемепмен сурыпталуы (селекция) етедi. Екiншiден, антибиотиктерге сезiмтал микроорганизмдердiн антибиотикалык заттардыц зиянды эсерiне бейiмделуi (адаптация) жYредi. Б^л жагдайда микроорганизмде табиги жолмен ететш зат алмасуыныц антибиотик эсерiнен бузылган бiр тармагыныц препарат эсерiне ^шырымаган екiншi тармагымен алмастырылуы байкалады, микроорганизмнщ кебеюi антибиотик эсерiнен жойылмайды. Тагы бiр себеп, микроорганизмдер антибиотик молекуласын ыдырататын заттарды каркынды тYPде ендiрiп, оныц эсерiн бейтараптайды. Мысалы, стафилоккоктар мен спора тYзушi бактериялар пенициллиндi ыдырататын пенициллиназа ферментiн ендiрiп, антибиотикпк белсендiлiктен айрылган енiмдердiн тYзiлуiне экеледг Бул кубылыс антибиотиктердiн энзимдiк инактивациясы деп аталады. Пенициллиназа к^рп уакытта антидот - пенициллиннщ зиянды эсерщ мысалы наукастыц емiрiне кауiп тендiретiн ауыр аллергиялык реакцияны кайтару Yшiн колданылатын препарат ретiнде практикалык колдану тапты.
Бiр антибиотикке тщрактылыгы бар микроорганизмдер эдетте эсер ету механизмi уксас екiншi антибиотикалык заттарга да теракты болып келедг Мысалы, тетрациклинге теракты микроорганизмдер хлортетрациклинге жэне окситетрациклинге теракты болып келедг Бул кубылыс киылыскан турактылык деп аталады.
Микроорганизмдер арасында езiнiн жасушасында .R-факторы немесе турактылык (резистенттiлiк) факторы бар штаммдары кездеседi. Ауру коздыргышы болатын микроорганизмдер арасында ^-фактордыц таралуы кептеген антибиотиктермен емдеу тиiмдiлiгiн бiршама децгейде темендетедi. Аталган фактордыц бэрi антибиотиктер емдеу табысты болу Yшiн оларды тагайындамастан бурын микробтардыц антибиотикке резистенттшпн аныктау, сонымен коса микроорганизмдердiн дэрте тщрактылыгын жецуге умтылу керек [1].
Микроорганизмдердщ антибиотикке тщращылыгын жецуге багытталган негiзгi шаралармен катар микробка карсы эсерi бар дэрiлiк есiмдiктердi пайдалану емнiн тиiмдiлiгiн арттыра тYседi [2].
Патогендi флораны жою Yшiн антибактериялык белсендiлiгi бар эртYрлi есiмдiктер колданылады. Мундай есiмдiктер катарына: иiр, кэдiмгi энiс (анис), егейшеп, шайкурай, беденешеп, дэрiлiк жербояу жэне т.б., сонымен катар эфир майлары да жатады [3].
2131 Цаз¥МУ ХАБАРШЫСЫ
М^ндай дэрiлiк еамджтерге койылатын Heri3ri талап антибактериялык белсендшк кана емес, олар калыпты флораны жоймаганы жен.
Адамга шрыл жэрдем керсетуде антибиотиктердiн тиiмдiлiгiнiн жогары екенш терiске шыгармай, дегенмен жагымсыз салдарын ескере отырып, антибиотиктердi немесе табиги антибиотиктердi хош иiстi ^шпа заттармен ж^птастыру мэселесi туындайды.
Эфир майлары - есiмдiктердiн эртYрлi белiктерiнде, непзшен гYлi, жапырагы, жемiсi, тамырында кездесетш хош иiстi, ^шпа заттар. Эфир майлары еамдак шик1затынан оларды булаганда онай босап шыгады. Фармакологиялык касиеп жагынан эфир майларына кабынуга карсы, микробка карсы, вируска карсы, шек к^ртына карсы белсендiлiк тэн [3]. Эфир майлары мен табиги антибиотиктер, мысалы шайкурайдын к^рамындагы иманин, шайшеп к¥рамындагы аренарин, эсем сальвиядагы сальвин тек микробка карсы эсер етед^ жогары сатыда дамыган агзага эсер керсетпейдг Микробтар эфир майларымен ^зак уакыт жанасканда оларга т^рактылык дамымайды. Бiркатар эфир майларын антибиотиктермен ж^птастырганда сонгысынын бактерицидтi эсерi 4 - 10 есе арта тYседi. 1шек инфекциясын тудыратын микробтарга карсы б^рыш жалбыздын, кэдiмгi зиренiн, дэрiлiк сальвияньщ эсерi бар, олар сонымен коса эпидермофития, руброфития, трихофития жэне микроспория коздыргыштарына да эсер етедi [4].
СYЙелкына т^кымдастыгына жататындар: тас кына (пармелия), цетрария к¥рамындагы табиги антибиотик усин кышкылы антибактериялык эсер керсетсе, шырыш тэрiздi заттарына адсорбциялык касиет тэн. М^ндай эсерi дисбактериозды емдеуде ете манызды.
Карапайымдыларга карсы эсер ету спектрi тасжебiр шеп, саз каганак, алоэ, етжапыракты бадан, дэршк эсем сальвия, эвкалипт, каразирек жэне т.б. дэршк есiмдiктерiнде бар. Асказан-шек жолындагы шiрiткiш бактерияларды тагамдык еамджтер пияз, сарымсак та жояды, шек куысы саныраук¥лактармен закымданса к^рамына беденешееп, грек жангагынын жапырагы, каразирек шретш дэрiлiк есiмдiктер жинагын пайдаланган жен [2].
Сонымен, микробка карсы белсендшп бар дэршк есiмдiктердi пайдалана оытыр жYргiзiлетiн антибактериялык емнiн аукымы кен, оларды синтетикалык антибиотиктермен угымды ж^птастырганда микроорганизмнiн т^рактылыгы дамуын алдын алуга болады.
Литература
1.А.Л.Тахтаджян. Взаимоотношения в мире микроорганизмов и образование бактериями и актиномицетами антибиотиков. М., 2000. 108 б.
2.Соколов С.Я., Замотаев И.П. Справочник по лекарственным растениям. Харьков, 1993. 174 б.
3.Протопопов Ф.Ф. "Изучение антимикробного действия эфирных масел". //Сб. Фитондицы, их биологическая роль и значение для медицины и народного хозяйства". Киев. Наукова думка, 1967 ж. Б. 139-145.
4.Ушбаев К.У., Никонов Г.К. Лечебные свойства растений Казахстана. Алматы, 1992. 214 б.
Возможности использования лекарственных растений, обладающих противомикробной активностью, для снижения антибактериальной нагрузки
С.Б.Сламжанова
Наряду с избирательным действием антибиотиков на микробы было обнаружено явление резистентности отдельных штаммов болезнетворных микробов к губительному действию антибиотиков. Устойчивость микроорганизмов к действию антибиотиков вызвана несколькими причинами. Для успешного лечения антибиотиками следует перед их назначением определять антибиотикорезистентность болезнетворных микробов, а также пытаться преодолевать лекарственную устойчивость микробов. Комбинированное использование антибиотиков с лекарственными растениями, обладающими противомикробной активностью, а также эфирными маслами значительно снижает риск развитие антибиотикорезистентности.
Possibilities of using plant drugs, which have antimicrobial activity for reducing antibacterial load
S.B.Slamznanova
Equally with electoral action of antibiotics on microbs resistance fhenomenon of some abnormality microbs to ruinous actions of antibiotics was revealed. Stability of microorganisms to antibiotics was provoked by some reasons. For successful treatment with antibiotics first of all ought to define antibioticoresistance to abnormality microbs before their application, also to overcome drug stability of microbs. Combined using of antibiotics with plant drugs, which have antimicrobial activity, and also with ether oils reduced risk of antibioticoresistance development.
