Научная статья на тему 'Медицинадағы мемлекеттік тіл ахуалының негізгі аспектілері'

Медицинадағы мемлекеттік тіл ахуалының негізгі аспектілері Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
51
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Каракушикова А. С., Әбдіжәділқызы Жидегүл

The article deals with the development trends of the state language, in particular terminology. The authors analyze the social and psychological aspects of contemporary problems of the state language in the field of medical sciences.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SOCIO-PSYCHOLOGICAL ASPECTS OF CONTEMPORARY PROBLEMS OF THE STATE LANGUAGE IN THE FIELD OF MEDICAL SCIENCES

В статье рассматриваются тенденции развитии государственного языка, в частности терминологии. Авторы анализируют социально-психологические аспекты современных проблем государственного языка в сфере медицинских наук.

Текст научной работы на тему «Медицинадағы мемлекеттік тіл ахуалының негізгі аспектілері»

ВЕСТНИК КАЗНМУ, №1-2012

464

комментарии как элементы обратной связи, что дает возможность указать на сильные и слабые стороны студента, стимулировать его к самосовершенствованию и развитию.

Литература

1. Абакирова Т.П. Социально-психологические факторы формирования коммуникативных свойств личности: Дисс... канд. психол. наук. - Новосибирск, 2000. - 211 с.

2. Кипиани А. И. Развитие коммуникативной компетентности врача-стоматолога как условие профессиональной успешности: Дисс...канд. психол. наук. - Ставрополь, 2006. - 214 с.

3. Водопьянова Н.Е., Старченко Е.С. Синдром выгорания: диагностика и профилактика. - СПб., 2005.

4. Ларенцова Л.И, Соколова Е.Д. Профессиональный стресс и синдром эмоционального выгорания // Российская стоматология. - 2002, № 2. - С. 34-36.

5. Профиль и компетентность современного европейского стоматолога (в свете решений Болонской декларации) / A.J.M. Plasschaert, W.P. Holbrook, E. Delap // Cathedra: Стоматологическое образование в России. -2006. - Том 5, N1. - С. 70-71.

6. Асимов М.А., Мадалиева С.Х. Проблемы и перспективы развития коммуникативной компетентности в образовательном процессе КазНМУ // Вестник КазНМУ.

- 2011, №2.- С.80 - 82.

7. Модель медицинского образования Казахского национального медицинского университета имени С.Д. Асфендирова - коммуникативные навыки выпускника/ Под редакцией А.А. Аканова, О.М. Мирзабекова, К.А.Тулебаева, М.А. Абировой, З.Б. Исиной, М.А. Асимова. - Алматы: КазНМУ им. С.Д. Асфендирова, 2011

- 126 с.

8. Марданова Ш.С. Развитие коммуникативной компетентности студентов-стоматологов // Вестник КазНМУ. - 2011, №2.- С.91 - 93.

Автор

Баскакова Ирина Валентиновна - кандидат медицинских наук, доцент модуля пропедевтики терапевтической стоматологии КазНМУ им. С.Д. Асфендиярова, председатель КОП стоматологии

Контактный телефон - 8 705 325 07 45, Е-mail -baskovirina@mail.ru

МЕДИЦИНАДАГЫ МЕМЛЕКЕТТ1К Т1Л АХУАЛЫНЫН НЕГ1ЗГ1 АСПЕКТ1ЛЕР1

Каракушикова А.С, Эбджэдт^ызы Жиде^л

SOCIO-PSYCHOLOGICAL ASPECTS OF CONTEMPORARY PROBLEMS OF THE STATE LANGUAGE IN THE FIELD OF MEDICAL SCIENCES

The article deals with the development trends of the state language, in particular terminology. The authors analyze the social and psychological aspects of contemporary problems of the state language in the field of medical sciences.

ГОЦИАЛЬНО-ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ

СОВРЕМЕННЫХ ПРОБЛЕМ ГОСУДАРСТВЕННОГО ЯЗЫКА В СФЕРЕ МЕДИЦИНСКИХ НАУК

В статье рассматриваются тенденции развитии государственного языка, в частности терминологии. Авторы анализируют социально-психологические аспекты современных проблем государственного языка в сфере медицинских наук.

TrnAi кад!рлеу дурыс сейлеуден басталады.

Габит МYсiрепов

«Тт мэселес - ^иын да ^рделЬ соган ^арамастан тайга тацба бас^андай бултартпайтын айга^а жYгiнiп, жYйелi де ^исынды ^олданысты ^ажет ететш «эдеби норма» деген угым аясында ез елшемш ернектеген еркениетт ^убылыс. Ал соньщ шшдеп ана ттшщ аясындагы аударма сездер мен термин сездердi жалпыга бiрдей ^алып^а салып, бiрiздендiрiп, бiр жYйеге кел^ру - талай-талай тарма^тарга таралып, сала-салага сарапталып, зерттеп-зерделеудЬ тужырымдап-тYйiндеудi талап ететш гылыми YPДiс. «1926 жылы 26-а^пан мен 6-наурыз аралыгында Бакуде еткен тYркiтiлдес елдердщ галымдары ^атыс^ан «Бiрiншi БYкiлодаl^тьщ тYркология сьезiнде Ахмет Байтурсынулы баяндама жасады. Содан

соц кеп узамай Алаш зиялылары ^угындалып, бул iс жалгасын таппай ^алды да, тек Кецес Одагы ыдырап, тэуелсiз республикалар ^урылганнан кейiн Гана ^айта ^олга алына бастады. Содан берi тYркiтiлдес елдердщ терминдерiн бiрiздендiру мэселесшщ ^озгалганына бiр гасырга жуьщ уа^ыт еткен екен»/1/. Егер сол тургыдан алатын болса^, онда медицина саласындагы мемлекеттiк тiл аясындагы ат^арылатын шаруалардыц ^аншалы^ты кYPДелi, ^аншалы^ты салма^ты мэселе екенi даусыз. Гылымтанушылар мэлiметiне сYйенсек, гылыми пэндердщ саны эрбiр жиырма бес жылда екi есеге артып отырады екен. Аударма сездердщ гылыми айналымдагы осындай орасан зор иiрiмiн ескерсек, аталмыш мэселенi санаулы бiр уа^ыт аясында бiр аптаныц, бiр айдыц iшiнде ретке кел^ру, ^алып^а тYсiру элбетте, мYмкiн емес. Дегенмен, бYгiнгi кYнге дейiн салааралыщ терминдер жYйесiнiк ^алыптас^андыгы жэне сол салааралыщ терминдер жYйесшil^ кэсiби ^арым-^атынас пен гылыми байланыс аясында эр саланыц ^ажетплтн етеп отырганы белплК Элбетте, медицина саласындагы мемлекеттiк ттде жарыщ керген ецбектер кептеп саналады: А.Ра^ышев «Анатомия терминдершщ сездт», Т.Момынов, А. Ра^ышев «Медициналыщ сездк», Э.Нурмухамбетулы «Орысша-^аза^ша медициналыщ (физиологиялыщ) сездк», М.Ахметов «Медициналыщ терминдер сездт», М.Мырзабеков, Б.Жарбосынов, К^. Мэжiбаев «К^аза^ша-орысша медициналыщ сездт», Д. К^ияшев «Биохимия терминдершщ орысша-^аза^ша тYсiндiрме сездiгi» К. Аяпбергенова «Медицина лексикасыныц уялы эдiспен жасалган сездт»т.с.с. Бул сездттердщ кYнделiктi жумыс барысында, гылым саласында, экiмшiлiк-басl^арушыльщ жYйеде орыс тiлiнен ^аза^ тiлiне аудару ^ажет болган жагдайда

ВЕСТНИК КАЗНМУ, №1-2012

465

кемекшм 1^урал ретшде влшеусiз ^ызмет етiп келе жат^аны даусыз. Бiра^, бiр сездщ аудармасыныи эр сездiкте эртYрлi болуыныи езi лексикалыщ тургыда сез угымыныи эркелкiлiгiн керсетедi. Медицина гылымында жэне ^нделшт медициналыщ ^ызмет аясында жж ^олданылатын небэрi екi сездщ аудармасын алып ^арап керейiк: Мысалы: абцесс- 1) iрiккалта (М.Ахметов. Медициналыщ терминдер сездт. 7-б./2/. 2) iрiИДiк (6. Нурмухамбетулы Орысша-^аза^ша медициналыщ

сездiк.8-б.) /3/. анализ-1) талдау, тексеру, талдау жасау (М.Ахметов. Медициналыщ терминдер сездiгi. 38-б.) 2) талдау, ажырату (6. Нурмухамбетулы Орысша-^аза^ша медициналыщ сездiк.8-б.) Мiне, медицина саласындагы мемлекеттiк тiл проблемаларыныи бiр аспектiсi осыдан келiп туындайды, ягни, бiр мэселе-аудармадагы грамматикалык жэне лексикалык бiрiздiлiктiн сакталмауы. Дегенмен, бул багытта тгерушЫк бар. ©йткенi, университеттегi терминологиялыщ комиссия Kазiргi таида университет сайтынан «Медициналыщ терминдердщ электронды сездтн» ашу iсiн ^олга алып, дэл осы аудармалар мен термин сездердi бiрiздендiру iсiмен тiкелей шугылдануда. Мемлекеттiк ттдщ ^олданыс аясын кеиейтт, iс жYзiнде ез тугырына ^ондырып, жYзеге асуына жол ашатын тагы бiр арна - к ^агаздарыныи ^аза^ ттшдеп нус^асы. Бул туста бiрден ашып айтатын мэселе - ^ужаттардыи бастап^ы нус^асыныи орыс тiлiнде жасалып, ^аза^ тiлiне сезбе-сез аударылатындыгы. Орыс ттшде жасалган ^ужатты жауапты маман (егер ол бар болса жэне ол адам ^аза^ тiлдi маман болса) езшщ ересшщ жеткенiнше ^аза^ ттше аударады. Сол YДерiс кезiнде тагы да бiр сез (тiптi, ол медицина саласына ^атысы жо^, ресми сез болуы мYмкiн) бiрнеше магынага ие болып шыга келедi. Ендеше, екiншi мэселечс-кагаздарындагы iркiлiстер, ягни, бYгiнгi кYнге дейiн ^аза^ тiлiнде ^алыптас^ан на^ты баламасы бар, бiра^, соган ^арамастан ^алай болса солай ^олданыс^а енген ауызекi сейлеу ттшщ стилшдеп ресми емес аудармалар. Мысалы: заседание кафедры -кафедра мэжЫа (дурысы - осы, ал дурыс емес нус^алары толып жатыр: отырысы, жиылысы, бас^осуы, жиналысы,т.с.с.) внутрикафедральный контроль -кафедра шЫк бакылау. Бул ^ркестеп «шЫк» деген сез еш^андай эдеби нормага сыймайтын бурын-соиды лексикалыщ магыналыщ тiзбек ретiнде эрекет етпеген угым. Орыс тiлiндегi тiркестi сезбе-сез аударганнан пайда болган «внутри» деген сездщ ^аза^ тiлiндегi баламасы. Бул сез шын мэнiнде сауатты тYPДе кафедра аясындагы бакылау немесе тттЬ жай Гана кафедралык бакылау деп аударылуы тжс. блбетте, ^ужат жYзiндегi аталмыш ^ателЫтердщ тура^ты тYPДе ушырасатынына

^арамастан С.Ж.Асфендияров атындагы К^аза^ улпъщ медицина университетшдеп мемлекеттiк тiлдi и ^олданыс аясы таида аныщ 85 пайызды ^урайды.

Оган дэлел ретшде барлыщ деканаттардагы, кафедралардагы жэне ^урылымдыщ белiмдердегi iс ^агаздарыныи екi ттде бiрдей, орыс жэне ^аза^ ттдершде эзiрленетiнiн айтса^ та жеткiлiктi. Ресми ^ужаттарды ^аза^ тiлiнде сейлету тургысынан келгенде бул - фактi. Ал ^ызметкерлердщ мемлекеттiк тiлдi ^аншалы^ты меигергендт мен ^ызмет бабында ^аншалы^ты ез деигейшде ^олданатыны туралы мэселеге келгенде жылдыщ есепке жYгiнiп, соныи непзшде шындыда кез жеткiзу мYмкiн емес екеш -заидылыщ. Университет ректоры Ай^ан А^анулы айт^андай, «Б'<з наукаспен наукастын. тiлiнде свйлесет'т дэр'герлер тэрбиелеп шыгуымыз керек» екенш ескерсек, ^аза^ тобында ^аза^ тiлiнде жэне орыс тобында ^аза^ тiлiнде жYргiзiлетiн дэр^ер мен саба^тардыи сапасын тексеру - мемлекетпк тiлдi дамыту iсiнiи алдында турган абыройлы мiндет. брине, «Бас кеспек болса да, тт кеспек жо^» демекшi, бул - ескерту жасап, ^айта айналып келгенше реттеп ^ойыиыздар!» деп узын-ар^ау, кеи тусауга салатын iс ^агаздарыныи сапасын тексеру емес, бул- дэрккердщ мемлекеттiк тт деигейiндегi бiлiмi мен мэдениетiн, ереа мен енегесiн багалайтын, соныи нэтижесшде мемлекеттiк тiлдiи-бiлiм тiлi, гылым тЫ ретiндегi ролiн ай^ындап, мэртебесiн кетерт, мерейiн Yстем ететiн сына^.

1. ^урманбайулы Ш. ТYркi термин^орыныи орта^ сипатыныи арта тYсуiне барша тYркiтiлдестер мYДДелi болып отыр // «Ай^ын» ,26-^араша, 2011ж.

2. М.Ахметов. Медициналыщ терминдер сездiгi. 7-б

3. 6. Нурмухамбетулы Орысша-^аза^ша медициналыщ сездiк.8-б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.