Научная статья на тему 'МАЙОРАН (ORIGANUM MAJORANA.L) ЎСИМЛИГИНИНГ УРУҒ УНУВЧАНЛИГИГА ДОИР'

МАЙОРАН (ORIGANUM MAJORANA.L) ЎСИМЛИГИНИНГ УРУҒ УНУВЧАНЛИГИГА ДОИР Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
41
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
Origanum majorana.L. / кўпайтириш / уруғ / унувчанлик / Петри ликопчаси / фильтр қоғоз / қайтарилиш ва б.қ / Origanum majorana.L. / reproduction / seeds / germination / Petri dish / filter paper / repetition / etc.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Ахмедов Эгамёр Тошбоевич, Асқарова Насиба Қурбонвой Қизи

Мақолада Origanum majorana L. ўсимлигининг уруғ унувчанлиги доир айрим маълумотлар келтирилган бўлиб, лаборатория шароитида уруғ унувчанлиги 90-95% ни ташкил этди. Дала шароитида май ойининг дастлабки кунларида 0-0.5см чукурликка экилган ўсимлик уруғлари 15-20 кундан сўнг ўниб чиқиб, бунда унувчанлик миқдори 60-77% атрофида қайд этилди. Ўсимликнинг оптималь экиш муддатлари, кўпайтириш ва етиштириш усуллари ҳамда агротехник тадбирларини атрофлича ёритишга доир илмий изланишлар келгуси ишларимизда режалаштирилмоқда

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ON SEED FERTILITY OF ORIGANUM (ORIGANUM MAJORANA.L) PLANT

The article presents some data on the germination of seeds of Origanum majorana L. Germination in laboratory conditions was 90-95%, and in the field, seeds sown in early May at a depth of 0-0.5 cm germinated after 15-20 days, and germination was 60-77%. Further scientific research will be devoted to the study of the optimal sowing time, methods of reproduction and cultivation, as well as the equipment of agrotechnical measures for this medicinal plant.

Текст научной работы на тему «МАЙОРАН (ORIGANUM MAJORANA.L) ЎСИМЛИГИНИНГ УРУҒ УНУВЧАНЛИГИГА ДОИР»

"SUSTAINABLE FORESTRY"

14-15 October 2022 | scientists.uz

МАЙОРАН (ORIGANUM MAJORANA.L) УСИМЛИГИНИНГ УРУГ

УНУВЧАНЛИГИГА ДОИР Ахмедов Эгамёр Тошбоевич1

Биология фанлари номзоди, доцент. Доривор усимликлар кафедраси. Тошкент давлат

аграр университети, Тошкент вилояти1 Аскарова Насиба ^урбонвой кизи2

Таянч доктарант (PhD) Доривор усимликлар кафедраси. Тошкент давлат аграр

университети, Тошкент вилояти2 nasibamuzaffar1991@gmail.com https://doi.org/10.5281/zenodo.7193790

Аннотация. Мацолада Origanum majorana L. усимлигининг уруг унувчанлиги доир айрим маълумотлар келтирилган булиб, лаборатория шароитида уруг унувчанлиги 90-95% ни ташкил этди. Дала шароитида май ойининг дастлабки кунларида 0-0.5см чукурликка экилган усимликуруглари 15-20 кундан сунг униб чициб, бундаунувчанлик мицдори 60-77% атрофида цайд этилди. Усимликнинг оптималь экиш муддатлари, купайтириш ва етиштириш усуллари %амда агротехник тадбирларини атрофлича ёритишга доир илмий изланишлар келгуси ишларимизда режалаштирилмоцда.

Калит сузлар: Origanum majorana.L., купайтириш, уруг, унувчанлик, Петри ликопчаси, фильтр цогоз, цайтарилиш ва б.ц

НА ПЛОДОРОДИЕ СЕМЯН РАСТЕНИЯ ORIGANUM (ORIGANUM MAJORANA.L)

Аннотация. В статье приведены некоторые данные всхожести семян Origanum majorana L. Всхожесть в лабораторных условиях при этом составила 90-95%, а в полевых условиях семена посеянные в начале мая на глубину 0-0,5 см. проросли через 15-20 дней, и всхожесть составила 60-77%. Дальнейшие научные исследования будут посвяшены изучению оптимального срока посева, способы размножения и выращивания, а также оснащению агротехнических мероприятий данного лекарственного растения.

Ключевые слова: Origanum majorana.L., размножение, семена, всхожесть, чашка Петри, фильтровальная бумага, повторность и др.

ON SEED FERTILITY OF ORIGANUM (ORIGANUM MAJORANA.L) PLANT

Abstract. The article presents some data on the germination of seeds of Origanum majorana L. Germination in laboratory conditions was 90-95%, and in the field, seeds sown in early May at a depth of 0-0.5 cm germinated after 15-20 days, and germination was 60-77%. Further scientific research will be devoted to the study of the optimal sowing time, methods of reproduction and cultivation, as well as the equipment of agrotechnical measures for this medicinal plant.

Keywords: Origanum majorana.L., reproduction, seeds, germination, Petri dish, filter paper, repetition, etc.

КИРИШ

Бутун дунёда, шу жумладан Узбекистонда хам озик-овкат ва фармацевтика саноатлари махсулотларини табиийлаштиришга глобаль муаммо сифатида каралмокда. Бу муаммоларни ечими бевосита кишлок хужалик (озик-овкат, доривор ва бошка хужалик ахамияга эга) усимликларини кенг масштабда етиштириш ва шу аснода озик-овкат,

"SUSTAINABLE FORESTRY"

14-15 October 2022 | scientists.uz

фармацевтика, парфьюмерия, лак-буёк ва бошка саноатларни эхтиёжини кондиришни такозо этади.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2015 йил 20 январдаги 5-сонли "2015-2017 йилларда урмон хужаликлари тизимини ривожлантириш, доривор ва озикабоп усимликлар хом ашёсини етиштириш, тайёрлаш ва кайта ишлашни янада кенгайтириш чора тадбирлари тугрисида" мажлис баённомаси 1.12 бандидаги чора - тадбирлар ижроси ушбу сохани ривожлантиришнинг мухим эканлигини асосидир [1].

Айни пайтда фармацевтика саноатини доривор усимликлар хом-ашёсига булган эхтиёжини кондириш долзарб вазифалардан бири булиб (айникса интродуцент усимликлар), уларни маданий холда етиштириш усулларини ишлаб чикиш мухим назарий ва амалий ахамият касб этади. Анашундай доривор усимликлардан бири Майорон Origanum majorana.L. хисобланиб, унинг хом ашёси халк табобати ва расмий тиббиётда кенг кулланилади [2].

Тадкикот объекти ва услублари: Илмий тадкикотнинг объекти Lamiaceae (Лабгулдошлар) оиласига мансуб Origanum majorana L. усимлиги танлаб олинди.

Мазкур усимлик Узбекистон шароити учун интродуцент хисобланиб [5], асосан Урта ер денгизи атрофидаги давлатлар, Шимолий Африка хамда кичик Осиёда усади. Марказий ва жанубий Европа, Хитой ва США мамлакатларида доривор ва зиравор усимлик сифатида етиштирилади хамда озик-овкат ва фармацевтика саноатларида кенг кулланилади

[7].

Усимлик уругларини лаборатория шароитида унувчанлигини урганишда уруглар Петри ликопчасига 100 донадан 4 кайтарилишда экиб синаб курилди ва умумий холатга нисбатан фиозларда аникланди. Дала шароитларида уруг унувчанлигини урганишда эса каторларга 0-1-1,5-2,0 см. чукурликда 100 донадан 4 катарилишда экиб синаб курилди хамда униб чиккан уруглар умумий холатга нисбатан фоизларда хисобланди.

Дала тажрибалари экилиш жараёнида УзР ФА Ботаника боги, Узфармсаноат давлат акционерлик комитети мутахассислари ва илмий ходимлари томонидан 2015 йилда тузилган йурикномадан фойдаланилди.

Тадкикот натижалари ва унинг мух,окамаси. Илмий тадкикотларимизнинг дастлабки боскичида усимликнинг уруг унувчанлигига алохида эътибор каратилди. Чунки, усимликларни уруг унувчанлиги уларни кенг майдонларда экин майдонларда етиштиришда асосий омиллардан бири булиб хисобланади.

Таъкидлаш жоизки, Mayoran (Origanum majorana.L) уруги яхши униш хусусиятига эга булиб, хеч кандай ишловсиз деярли 2-3 хафтада тулик униб чикади [5].

Усимлик уругларини лаборатория шароитида унувчанлигини аниклашда уруглар Петри ликопчасига 100 донадан 4 кайтарилишда экиб синаб курилди (жалвал 1).

Тажрибаларнинг курсатилишича, лаборатория шароитида уругларнинг унувчанлиги юкори булиб, вариантларда 80-85% атрофида кайд этилди ва бу курсаткич уртача хисобда 90% ни ташкил этди. Шу билан бирга айрим холларда лаборатория шароитида хароратнинг 230С дан ошиши билан усимлик уругларининг унувчанлиги 90-95% ни ташкил этганлиги изланишлар давомида аникланди (жалвал 1).

Жадвал 1

Лаборатория шароитида унувчанлигини (% хисобида)

"SUSTAINABLE FORESTRY"

14-15 October 2022 | scientists.uz

№ 02.05.2022 йилда экилган ва назорат кунлари Унган уруг сони

1 3 5 10 15 20 25 30 35

1 - 12 16 40 68 72 80 80 80 80

2 - 12 20 40 40 60 80 80 92 92

3 - 8 16 64 60 84 92 96 88 88

4 - 12 16 48 52 76 84 88 96 96

Урт. унув-к 95%

1-расм.

Лаборатория шароитида ypyF унувчанлиги

Маълуки, кишлок хужалиги сохасида усимлик уругларини экиш муддатлари буйича купгина олимлар тамонидан илмий изланишлар олиб борилган ва Узбекистон шароитида кишлок хужалиги экинларини экиш учун асосан икки (куз ва бахор) муддат мавжудлиги илмий асосда исботланган [5].

Гарчанд кишлок хужалиги сохаси учун бизларни дастлабки тажрибаларимиз нисбатан кеч булсада, аммо айрим ижобий натижаларнга эришилганлигимиз сабабли, бу маълумотларни тахлил этишни жоиз топдик.

Усимлик уругларини дала шароитида унувчанлигини аниклаш максадида, май ойининг биринчи декадасида экиб синаб курилди. Бунда тажриба майдонида алохида тайёрланган каторларга уруглар 100 донадан килиб, 4 кайтарилишда хар хил (0см; 0.5 см; 1см. 1.5см) чукурликда 4 хил вариантларда экиб чикилди (жадвал 2).

Экилган уруглар тулик униб чиккунга кадар хар 2-3 кунда бир марта сугорилди ва хар 5-10 кунда 1 марта хисобга олинди.

"SUSTAINABLE FORESTRY"

14-15 October 2022 | scientists.uz

Олиб борилагн дастлабки дала тажрибалари бахор (май) ойлари экилган уругларнинг унувчанлигини экиш чукурлиги билан бевосита боглик эканлигини курсатди. Хусусан, 1 -варианда экилган (юза серилган уруглар) уругларда уруг унувчанлиги уртача 77,1 % ни ташкил этган булса, 2- вариантда бу курсаткичлар 56, 4% ни, 3-вариантда 37% ва 4- вариантда эса 18-20% атрофида кайд этилди (жадвал 2).

Бизнингча, бу хол уругларнинг улчами ва тупрок шароитининг механик таркиби билан изохлананиб, уругларнинг чукур экилиши уларда унувчанлик микдрининг пасайиб боришига олиб келади.

2-расм.

Дала шароитида ypyF унувчанлиги

Шундай килиб, олиб борилган дастлабки маълумотларимизга кура, лаборатория шароитида усимлик уругларнинг унувчанлиги юкори булиб, бу курсаткич вариантларда уртача 90-95% ни ташкил этди. Кеч бахор май ойининг дастлабки кунлари 0-0.5см чукурликка экилган уругларнинг унувчанлиги 60-77% атрофида кайд этилди. Тадкикотларимизнинг кейинги боскичларида усимлик (Origanum majorana L.) уругларининг экиш муддатлари ва экиш чукурлигига доир маълумотларни янада атрофлича ёритиш режалаштирилган. Эндиликда, усимликнинг оптималь экиш муддатлари, купайтириш ва етиштириш усуллари хамда агротехник тадбирларини атрофлича ёритишга доир илмий изланишлар ишларимизда режалаштирилмокда.

Жадвал 2

"SUSTAINABLE FORESTRY"

14-15 October 2022 | scientists.uz

Бахор (май) ойида экилган уругларнинг дала шароитида унувчанлигини (% хисобида)

Оддий тупрок шароити

Экиш чукурлиги

0 sm 0.5 sm 1 sm 1.5 sm

02.05.2022 йилда экилган ва назорат кунлари

р а лат К и с а S и ш к и ш к и ш к и ш к

а и р а т % с ш и ч б и ш а г рт и ч б и ш а г рт и ч б и ш а г рт и ч б и ш а г рт

и к П и н ^ и н ^ и н и н ^

1 70x20 09.05 16.05 12.05 20.05 15.05 28.05 15.05 30.06

2 70x25 09.05 19.05 10.05 19.05 17.05 29.05 15.05 29.05

3 70x30 08.05 15.05 11.05 20.05 17.05 30.05 18.08 01.06

4 70x40 10.05 15.05 11.05 20.05 16.05 29.05 18.05 02.06

Униб 309 227 149 74

чикиши, %

Урт. 77,2% 56,7% 37,2 18,5

унувчан

REFERENCES

1. Узбекистан Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича харакатлар стратегияси" тугрисидаги ПФ-4947-сонли Фармони. Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2017 й., 6-сон, 70-модда.

2. Акопов И.Э. Важнейшие отечественные лекарственные растения и их применение. -Ташкент: Медицина, 1990. - 444 с.

3. Доспехов Б. А. Методика полевого опыта. -М. Колос, 1973. -С. 330-336.

4. Мурдахаев Ю.М. //Узбекистонда ватан топган доривор усимликлар. Тошкент. "Фан". 1993. 39 б

5. Нурматов Н. ва бош;. Дала тажрибалари услубияти. Т.: 2007. 256 б.

6. Тухтаев.Б.Ё. ва бош;. Доривор ва озукабоп усимликлар плантацияларини ташкил этиш ва хом ашёсини тайёрлаш буйича йурикнома. Тошкент. 2015. -106 б.

7. Ф. Е. Болотина, X. П. Гамбарян, Г. А. Денисова. Пряно-ароматические растения Москва "Пишепромиздат" 1963.С-192-19

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.