CC BY
73Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
Scientific Journal Impact Factor
R
О
VOLUME 1 | ISSUE 4 ISSN 2181-1784 SJIF 2021: 5.423
MASHINASOZLIKDA QO'LLANILADIGAN POLIFUNKSIONAL GETEROKOMPOZIT POLIMER MATERIALLAR UCHUN BOG'LOVCHI - TO'LDIRUVCHILARNI TANLASH VA ASOSLASH
U.A.Ziyamuxamedova Toshkent davlat transport univensiteti t.f.d., prof. M.A.Nurdinov Andijon mashinasozlik instituti assistenti L.Y.Bakirov Andijon mashinasozlik instituti t.f.f.d., (PhD)
Annotatsiya: Mazkur maqolada jahonda zamonaviy mashinasozlik sanoatini takomillashtirish, ishlab chiqarishning turli sohalari uchun jahon talablariga mos, raqobatbardosh va import o 'mini bosadigan texnologiyalar, mashinalar va mexanizmlarning yangi takomillashgan qurilmalarini yaratish, chuqur fundamental tadqiqotlarni olib borish, dolzarb ilmiy-texnik masalalarni hal etishning muhim ahamiyat kasb etayotganligi tahlil qilib o'tilgan.
Kalit so'zlar: Mashinasozlik, polifunksional, geterokompozit polimer, epoksid smolasi, Plastifikator, qotirgich
Аннотация: Данная статья важна для совершенствования современного машиностроения в мире, для создания конкурентоспособных и импортозамещающих технологий мирового уровня, нового передового оборудования для машин и механизмов, для проведения глубоких фундаментальных исследований, для решения актуальных проблем. анализируется важность научно-технических вопросов.
Ключевые слова: машиностроение, полифункциональность, гетерокомпозитный полимер, эпоксидная смола, пластификатор, отвердитель.
Abstract: This article is important for the improvement of the modern machinebuilding industry in the world, the creation of new and improved equipment, machines and mechanisms that meet international requirements for various industries, competitive and import-substituting, in-depth fundamental research, solving current scientific and technical problems. importance is analyzed.
Keywords: Mechanical engineering, polyfunctional, heterocomposite polymer, epoxy resin, plasticizer, hardener
Oriental Renaissance: Innovative, R VOLUME 1 | ISSUE 4
educational, natural and social sciences 0 ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423
KIRISH
Dunyoda zamonaviy mashinasozlik sanoatini takomillashtirish va mexanizmlarning yangi ilg'or qurilmalarini yaratish, chuqur fundamental tadqiqotlar o'tkazish, dolzarb ilmiy va texnik muammolarni hal qilish katta ahamiyatga ega. Shuningdek, paxtani qayta ishlovchi mashinalarning ekspluatatsion ishonchliligini ta'minlashda yuqori samarali kompozitsion polimer materiallardan maqsadli foydalanish, texnologik jihozlar ishchi sirtlarining paxta sirtlariga salbiy ta'sirini yangi materiallar qo'llash orqali kamaytirishni hal etishni kutayotgan dolzarb ilmiy -texnik muammolardan biri hisoblanadi. Bu borada, rivojlangan mamlakatlar, jumladan AQSH, Germaniya, YAponiya, Rossiya, Xitoy, Turkiya va boshqa mamlakatlarning ilmiy-tadqiqot markazlarida polimer kompozitsion materiallardan mahsulotlar olishda resurs tejamkorlikni ta'minlashga alohida e'tibor qaratilmoqda.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODLAR Tadqiqot jarayonida ilmiy bilishning mantiqiylik, tarixiylik, izchillik va obyektivlik usullaridan keng foydalanildi. Mazku maqolada mashinasozlikda qo'llaniladigan polifunksional geterokompozit polimer materiallar uchun bog'lovchi -to'ldiruvchilarni tanlash va asoslashning obyektiv xususiyatlari haqida fikrlar tahlil qilindi. Sh. Tilavoldiyevning "Bases of military patriotic education" nomli kitobi metodologik manba bo'lib belgilandi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR Mashinasozlikda qo'llaniladigan geterokompozit polimer materiallarni modifikatsiyalashning samarali turi sifatida mahalliy ashyo va energetik resurslardan ratsional foydalanish imkonini beradigan strukturalashtirish usullarining maqsadga muvofiqligi asoslangan. Tadqiqot ob'ekti sifatidagi qoplamalar uchun termoreaktiv bog'lovchi epoksid smolasi ED-20 asosidagi kompozitlar va to'ldiruvchilar :mahalliy ashyolardan kaolin, grafit, xlorlangan polietilen hamda ipakni qayta ishlash chiqindisi (IQICH) olindi (1-jadval).
1-jadval
Qoplama uchun tanlangan materiallar
№ Materialarning nomlanishi GOST yoki TSH Izoh
1 Epoksid smolasi (ED-20) GOST 10587-72 Termoreaktiv bog'lovchi1
2 Dibutilftalat (DBF) GOST 8728-76 Plastifikator
3 Polietilenpoliamin (PEPA) TSH 6-02-594- Qotirgich
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423
70
4 Grafit (uvalanuvchan) GOST 44404-88 To'ldiruvchi (d<20 mkm)
5 Angren kaolini GOST 6138-61 To'ldiruvchi (d<20 mkm)
6 Ipakni qayta ishlash chiqindisi (IQICH), sinchlovchi O'zDSt 9932011 To'ldiruvchi (d<2 mm)
7 Modifikator xlorlangan polietilen (XPE) O'zDSt Strukturalovchi
l.Bog'lovchi epoksid kompoundi -EDk=ED-20(100 masa.q)+DBF(18 masa.q)+PEPA(12 masa.q)
Model va nazorat namunasi sifatida paxtani qayta ishlash bo'yicha yirik o'lchamli texnologik mashinalar ishchi organlarida keng qo'llaniladigan namuna konstruksion material - po'lat (St3) olindi.
Namunalarning mexanik xususiyatlari Andijon shaxridagi "Uz Dong Ju Paint Co" QK korxonaning ISO/MEK 17025:2005 Xalqaro va O'zDST ISO/IEC 17025:2007 Respublika standartlari asosida faoliyat olib borayotgan akkreditatsiyalangan sinov laboratoriyasida quyidagi ko'rsatkichlar olindi:
- HB-mikroqattiqlik (tvyordomerlar №3635 ser. №3389/06 01.05.201901.05.2020) va ToshDTUning PMT-3 jihozlarida;
- ^ - zarbiy mustahkamlik IMPAST TESTER J-020 №5512 ser. №10-951
28.11.2018-28.11.2019;
- aeg - egilishga mustahkamlik Bending Tester №5750 ser. №10-954 28.11.201828.11.2019;
- adgezion mustahkamlik №315 ser 2236 28.03.2019-28.03.2020 adgeziomer;
- qoplama geometrik o'lchamlarini putirsiz baholash usuliga asoslangan №434817 ser. 3374 01.05.2019-01.05.2020 bo'yicha sinov laboratoriyasi jihozlarida standartlashgan usul va vositalar yordamida aniqlandi. Olingan natijalar xatoligi 3%dan kam miqdorda kafolatlangan
Qoplamalar uchun muhim hisoblanadigan adgezion mustahkamlikni o'lchash vositalari va usuli 1-rasmda tasvirlangan.
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423
1-rasm. GKP qoplamalarning adgezion mustahkamligini o'lchash vosita va
usullari
Eksperimentlarda konditsion namligi 8-12% va ifloslanganligi 3-12% bo'lgan Andijon-36 va S-65-24 navli chigitli paxtalardan foydalanildi.
Nazoratlanadigan parametrlar sifatida qoplama sirtining barqarorlashgan notekisligi balandligi (Rz), ishqalanish sirti harorati (Ttr), asosiy triboparametrlar sifatidagi ishqalanish koeffitsienti (f) metall sirtga nisbatan paxta xomashyosining nisbiy mexanik jarohatlanishi (5o) va qoplama chiziqli eyilishining jadalligi (Il) tanlab olindi.
XULOSA
Tadqiq qilingan GKPM komponenti tarkiblari va ekspluatatsion hossalari optimallashtirish va tadqiqot natijalarini qayta ishlashda Lagranj interpolyasiya formulasi hamda maxsus ishlab chiqilgan DGU 06756, 06757-sonli dasturdan foydalanildi [1-4].
Ko'p funksional GK polimer qoplamalarning ekspluatatsion, ya'ni tribotexnik xususiyatlari hamda paxtaning nisbiy mexanik jarohatlanishi professor U.A.Ziyamuhamedova rahbarligida ilk bor ishlab chiqilgan davlat standarti (OzDST 2822-2014)ga muvofiq. Professor A.B.Djumabaev rahbarligida ishlab chiqilgan
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
Scientific Journal Impact Factor
R
VOLUME 1 | ISSUE 4 ISSN 2181-1784 SJIF 2021: 5.423
dunyoda analogi yo'q (O'zR IMA tomonidan "ENG YAXSHI FOYDALI MODEL" nominatsiyasi bo'yicha 1-o'rin bilan taqdirlangan №FAP00782) tribometr yordamida aniqlandi [5-8].
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI (REFERENCES)
1. Ziyamukhamedova U.A, Bakirov L.Y. Investigation of influence of fillers on the properties of composite polymers materials obtained with use of solar energy /ISSN: 2350-0328 International Jurnal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology.- 2018. - №5 - S.5451-5455.www.ijarset.com
2. Ziyamukhamedova U.A, Bakirov L.Y. Miradullaeva G.B. Some scientific and technological principles of development of composite polymer materials and coatings of them forcotton machine / EUROPEAN SCIENCE REVIEW № 3-4 2018 March-April ViennaPublishing- 2018.- S.130-135.
3. U.A.Ziyamuxamedova, L.YU.Bakirov, B.A.Sobirov, Z.Z.Djumabaeva, X.S.Hasanov. №DGU 06756 «Paxta tolasining mexanik jarohatlanishini ishqalanuvchi sirtlar haqiqiy tegishuv yuzasining nisbiy o'zgarishi bo'yicha baholash» // Rasmiy axborotnoma.-Toshkent. 2019, №8. -S 592-593.
4. U.A.Ziyamuxamedova, L.YU.Bakirov, B.A.Sobirov, Z.Z.Djumabaeva, M.M.Ibrohimov. №DGU 06757 «Kompleks omillar ko'paytmasi minimal miqdori bo'yicha texnologik jihoz ishchi sirtlari uchun qoplama materialini tanlash» // Rasmiy axborotnoma.-Toshkent. 2019, №8. -S 593-594.
5. L.YU.Bakirov, B.A.Sobirov, SH.A.Xalimov, M.U.Turaev, A.B.Djumabaev. K sozdaniyu ustanovki dlya issledovaniya relaksatsii napryajeniya v polimernLix kompozitsionnLix materialov s uchetom trenie i iznashevanie. //"MEXANIKA MUAMMOLARI" ilmiy-texnika jurnali. -2018. -№4. -S. 81-85.
6. O'zDST 2822:2014 bo'yicha № FAP 00782. Diskovtiy tribometr /Djumabaev A.B. i dr. RA, IMA, -2015. - S.32.
7. UZ № FAP 01039. 10.08.2015 g. Diskovtiy tribometr - relaksometr. /Mirzaxmedov B.X. i dr. RA, IMA, -2015. - S.32.
8. S Mushtaq1, M F Wani, M Nadeem , K Najar and M Mursaleen, 'A study on friction and wear characteristics of Fe-Cu-Sn alloy 4 with MoS2 as solid under dry conditions,' Academy Proceedings of Engineering Science ,volume 44, issue 12, p240,2019
