Научная статья на тему 'МАРКАЗИЙ ОСИЁДА МИНТАҚАВИЙ ХАВФСИЗЛИККА ТАХДИД МАНБАЛАРИ ВА УЛАРГА КАРШИ КУРАШИШ ЧОРАЛАРИ'

МАРКАЗИЙ ОСИЁДА МИНТАҚАВИЙ ХАВФСИЗЛИККА ТАХДИД МАНБАЛАРИ ВА УЛАРГА КАРШИ КУРАШИШ ЧОРАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Политологические науки»

CC BY
694
99
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
минтақавий хавфсизлик / ижтимоий мувозанат / миллатлараро зиддиятлар / гиёхванд моддалар савдоси / диний экстремизм / чегара муаммоси / сув муаммоси. / региональная безопасность / социальное равновесие / межэтнический конфликт / наркотрафик / религиозный экстремизм / пограничный вопрос / водный вопрос.

Аннотация научной статьи по политологическим наукам, автор научной работы — Шоҳиста Р. Амирова

Марказий Осиёда осойишталик ҳамда барқарор тараққиётга эришиш йулида минтақа давлатлари томонидан фаол ташқи сиёсат олиб борилмоқда. Марказий Осиёни тинчлик хамда яхши қўшничилик ҳудудига айлантириш Ўзбекистон ташқи сиёсатининг ҳам устувор йўналиши сифатида белгиланган. Мазкур мақола мавзусининг долзарблиги шундаки, бугунги глобал таҳдид манбалари кўпайиб бораётган даврда, Марказий Осиё ҳудудий хавфсизлигини таъминлаш минтақа давлатларининг олдида турган энг асосий вазифалардан бирига айланди. Давлатлар ўртасида савдо-иқтисодий, транспорт ва транзит-логистика, хавфсизлик ва барқарорликни таъминлаш, давлат чегараларига доир масалаларни якунига етказиш, сув ресурсларидан адолатли фойдаланиш, халқлар ўртасида маданий-гуманитар алокалар, дўстлик ва яхши қўшничилик муносабатларини мустаҳкамлаш каби йўналишлар ривожлантирилмокда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ИСТОЧНИКИ УГРОЗ РЕГИОНАЛЬНОЙ БЕЗОПАСНОСТИ В ЦЕНТРАЛЬНОЙ АЗИИ И МЕРЫ БОРЬБЫ С НИМИ

Страны региона проводят активную внешнюю политику на пути к миру и устойчивому развитию в Центральной Азии. Превращение Центральной Азии в зону мира и добрососедства также было определено в качестве приоритета внешней политики Узбекистана. Актуальность данной статьи заключается в том, что в сегодняшнюю эпоху увеличения источников глобальных угроз обеспечение региональной безопасности в Центральной Азии стало одной из основных задач, стоящих перед странами региона. Между двумя странами развиваются торгово-экономическая, транспортная и транзитно-логистическая, безопасность и стабильность, равноправное использование водных ресурсов, укрепление культурно-гуманитарных связей, дружба и добрососедские отношения между народами.

Текст научной работы на тему «МАРКАЗИЙ ОСИЁДА МИНТАҚАВИЙ ХАВФСИЗЛИККА ТАХДИД МАНБАЛАРИ ВА УЛАРГА КАРШИ КУРАШИШ ЧОРАЛАРИ»

Oriental Journal of History, Politics and Law

ORIENTAL JOURNAL OF HISTORY, POLITICS AND

LAW

journal homepage: https://www.supportscience.uz/index.php/oihpl

SOURCES OF THREATS TO REGIONAL SECURITY IN CENTRAL ASIA AND

MEASURES TO COMBAT THEM

Shokhista R. Amirova

Master's student

Tashkent University of Oriental Studies

Tashkent, Uzbekistan

E-mail: sohistaamirova@,gmail. com

ABOUT ARTICLE

Key words: regional security, social balance, inter-ethnic conflict, drug trafficking, religious extremism, border issue, water issue.

Received: 14.05.22 Accepted: 16.05.22 Published: 18.05.22

Abstract: The countries of the region are pursuing an active foreign policy on the path to peace and sustainable development in Central Asia. Making Central Asia a zone of peace and good neighborliness has also been identified as a priority of Uzbekistan's foreign policy. The relevance of this article is that in today's era of increasing sources of global threats, ensuring regional security in Central Asia has become one of the main tasks facing the countries of the region. Trade, economic, transport and transit-logistics, security and stability, equitable use of water resources, strengthening cultural and humanitarian ties, friendship and good neighborly relations between the peoples are being developed between the two countries.

MAPKA3HH OCHE^A MHHTA^ABHH XAB^CH3^HKKA TAX^H^ MAHBA^APH BA Y^APrA KAPmH KYPAmHm HOPA^APH

Шохцста Р. Амирова

Магистратура талабаси

Тошкент шарцшунослик университети

Тошкент, Узбекистон

E-mail: sohistaamirovaagmail. com

МАЦОЛА ^АЦИДА

Калит сузлар: минтакавий хавфсизлик, ижтимоий мувозанат, миллатлараро зиддиятлар, гиёхванд моддалар савдоси, диний экстремизм, чегара муаммоси, сув муаммоси.

Аннотация: Марказий Осиёда осойишталик хамда баркарор тараккиётга эришиш йулида минтака давлатлари томонидан фаол ташки сиёсат олиб борилмокда. Марказий Осиёни тинчлик хамда яхши кушничилик худудига айлантириш Узбекистон ташки сиёсатининг хам устувор йуналиши сифатида белгиланган. Мазкур макола мавзусининг долзарблиги шундаки, бугунги глобал тахдид манбалари купайиб бораётган даврда, Марказий Осиё худудий хавфсизлигини таъминлаш минтака давлатларининг олдида турган энг асосий вазифалардан бирига айланди. Давлатлар уртасида савдо-иктисодий, транспорт ва транзит-логистика, хавфсизлик ва баркарорликни таъминлаш, давлат чегараларига доир масалаларни якунига етказиш, сув ресурсларидан адолатли фойдаланиш, халклар уртасида маданий-гуманитар алокалар, дустлик ва яхши кушничилик муносабатларини мустахкамлаш каби йуналишлар ривожлантирилмокда._

ИСТОЧНИКИ УГРОЗ РЕГИОНАЛЬНОЙ БЕЗОПАСНОСТИ В ЦЕНТРАЛЬНОЙ

АЗИИ И МЕРЫ БОРЬБЫ С НИМИ

Шохиста Р. Амирова

Магистрант

Ташкентский университет востоковедения

Ташкент, Узбекистан

E-mail: sohistaamirova@,gmail. com

_О СТАТЬЕ_

Ключевые слова: региональная Аннотация: Страны региона проводят безопасность, социальное равновесие, активную внешнюю политику на пути к межэтнический конфликт, наркотрафик, миру и устойчивому развитию в религиозный экстремизм, пограничный Центральной Азии. Превращение вопрос, водный вопрос. Центральной Азии в зону мира и

добрососедства также было определено в качестве приоритета внешней политики Узбекистана. Актуальность данной статьи заключается в том, что в сегодняшнюю эпоху увеличения источников глобальных угроз обеспечение региональной безопасности в Центральной Азии стало одной из основных задач, стоящих перед странами региона. Между двумя странами развиваются торгово-экономическая, транспортная и транзитно-логистическая, безопасность и стабильность, равноправное использование водных ресурсов, укрепление культурно-гуманитарных связей, дружба и добрососедские _отношения между народами._

КИРИШ

Марказий Осиё минтакавий хавфсизлик масалалари ривожланиш жараёни. Минтакавий сиёсий жараёнлар ва минтакавий хавфсизлик мавзулари янги илмий йуналишдаги тадикотлар объекти сифатида ХХ аср бошларида сиёсатшунослик ва минтакашунослик каби фанлар доирасида пайдо булди. Минтакавий сиёсат концепциясини аниклашда мавжуд ёндашувларни тахлил килиш уларнинг назарий жихатдан етарли даражада ривожланмаганлигини курсатади. Бундан ташкари, улар купрок давлатларнинг ички сиёсатига каратилган. Фикримизча, минтакавий хавфсизликни таъминлаш сиёсатини тахлил килишда минтака тушунчасининг мураккаблигини хисобга олиш керак. Сабаби, у куп кисмли тузилишни уз ичига олади, яъни, минтакавий сиёсат марказ ва субминтакалар уртасидаги муносабатлар талкинида, шунингдек, "макро минтака" даражасида намоён булади. Мавжуд узгариш ва янгиланишлар хар бир минтаканинг ривожланиш векторини, ижтимоий ва сиёсий субъектларнинг узини узи бошкариш кобилиятини шакллантиради, шунингдек, тинчлик ва хавфсизликка тахдидларнинг пайдо булиш жараёнига хам таъсир

килади.

Марказий Осиё субминтакасидаги худудий хавфсизлик муаммолари хам бутун дунёдаги каби терроризм, экстремизм, оммавий киргин куролларининг таркалиши, ядро куроли хавфининг ортиши, наркобизнес, атроф мухитнинг бузилиши, глобал исиш, урмонларнинг кесилиши, пандемик касалликларнинг авж олиши ва бошка тахдидлар билан ифодаланмокда. Сув ресурслари таксимоти билан боглик урушлар хавфи хам тобора усиб бормокда. Шунингдек, мазкур минтака мамлакатлари ички, эндоген характерга эга булган куплаб эски ва янги муаммолар учун хам хали муносиб жавоб топа олишаётгани йук. Жумладан, ички сиёсий ва ижтимоий-иктисодий бекарорлик, миллатлараро зиддиятлар, минтакавий элита ва давлатлар бошкарувидаги тузилмалар уртасида мавжуд карама-каршиликлар, ахолининг кашшоклашиши, ахоли даромадларидаги фаркнинг ортиши ва ижтимоий мувозанатнинг кучайиши, ёшлар орасида ишсизликнинг юкори даражага етиши, коррупциянинг авж олиши, давлат тузилмаларининг паст самарадорлиги, хар кандай сиёсий бекарорлик юз берганда бошини кутаришга тайёр ва дунёвий хукмрон бошкарувларни обрусизлантириш учун ижтимоий муаммолардан фаол фойдаланувчи радикал исломизм, гиёхванд моддалар савдоси ва диний экстремизм таъсирининг усиши хамда олий сиёсий хокимиятнинг давомийлиги муаммоси (чунки Марказий Осиёнинг аксарият давлатларида бундай давомийлик учун аник белгиланган ва урнатилган коидалар мавжуд эмас) кабилар бугунги кунда худуд тинчлиги учун асосий тахдид манбалари сифатида намоён булмокда. [1]

АСОСИЙ ЩСМ

Марказий Осиёдаги вазиятга тобора купрок таъсир курсатаётган яна бир глобал тахдид бу гиёхвандлик муаммоси булиб, чегаравий таркатиш йулаклари оркали олиб утиладиган гиёхванд моддалар хажми хам, гиёхванд моддаларни истеъмол килувчилар сони хам йил сайин ортиб бормокда. Европа бозорларига дори-дармон етказиб бериш учун транспорт йулаги мазкур минтакадан утади. Гиёхванд моддаларни таркатиш учун Марказий Осиё минтакасининг йирик транзит артериясига айланишида минтака давлатларининг Афгонистон билан якинлиги ёрдам бермокда. Шу сабабли хам, Гарб мамлакатлари афюн гурухларининг гиёхванд моддаларга булган талабининг усиши Марказий Осиё йулагининг гиёхванд моддалар савдоси учун самарадорлигини оширмокда.

Таъкидлаш керакки, Марказий Осиёдаги кашшоклик ва ишсизликнинг ортиши тобора купрок одамларни, айникса аёллар, ёшлар ва болаларни гиёхвандлик бизнесига осон жалб килинишига олиб келмокда. Тожикистонда 2000 йилда гиёхванд моддалар савдоси учун судланганлар умумий сонининг 10 фоизини аёллар ташкил этган. Вазият, шунингдек,

Афгонистон билан чегараларнинг заифлиги, чегаралар ва божхона идораларида коррупциянинг юкори даражаси билан хам мураккаблашмокда.

Марказий Осиё минтакавий сиёсатида хавфсизлик тенденциялари. Шиддат билан тупланиб бораётган ички муаммолар билан бир каторда ташки таъсир ва тахдидлар хам Марказий Осиёда хавфсизликни таъминлашга сезиларли салбий таъсир этмокда. Улар орасида трансчегаравий жиноятчилик, терроризм ва гиёхванд моддалар савдосининг усиши хамда Афгонистондаги толибларнинг хокимият тепасига кайтиши ва радикал исломизм марказига айланиши якин келажакда минтака тинчлиги учун энг кескин ташки таъсирлардан бири булиб колмокда.

Маълумки, Марказий Осиё минтакаси географик позицияси нуктаи назаридан хам ижобий, хам салбий жихатларга эга. Бир томондан, субминтака давлатлари Шимол ва Жануб, Шарк ва Гарб уртасидаги савдо йулларининг чоррахасида жойлашган булиб, бу иктисодий нуктаи назардан жуда фойдали. [2] Бошка томондан эса, ушбу давлатларнинг худуди кучли кушнилар - шимолда Россия, шаркда Хитой, жанубий ва жануби-гарбда муаммоли исломий мамлакатлар-Афгонистон, Эрон ва Покистон уртасида жойлашган [3]. Шунингдек, Марказий Осиё давлатлари мустакилликни кулга киритиши билан илгари унчалик сезилмаган геостратегик муаммо - Марказий Осиёнинг географик изоляцияси янада аник намоён булди, яъни минтака жахон сиёсий ва иктисодий окимлари буйлаб жойлашган халкаро сув йулларига тугридан-тугри чикиш имкониятига эга эмас. Шу сабабли хам, Марказий Осиё давлатлари узларининг геосиёсий мавкеларини хисобга олган холда, бир томондан, нафакат бир-бири билан, балки кудратли кушнилар (биринчи навбатда Россия, Хитой) билан хам хамкорликни йулга куйишга, бошка томондан, жахон бозорига чикишнинг янги йулларини топишга интилмокда. Минтакадаги бир катор давлатларнинг рахбарлари Буюк Ипак йулини тиклашга хам харакат килишмокда. Утган 30 йил мобайнида савдо-иктисодий хамкорликни кенгайтириш учун маълум шароитлар яратилди. Хусусан, Озарбайжон, Афгонистон ва бошка давлатлар билан хамкорликни ривожлантиришга имкон берувчи Туркманистон-Эрон, Козогистон-Хитой ва яна бир катор йуналишлар буйича темир йуллари ва транспорт йуллари ишга туширилди. 2010 йилда логистика курсаткичлари буйича Козогистон мамлакатлар рейтингида 62-уринни, Узбекистон 68-уринни, ^иргизистон 91-урин, Туркманистон - 114 ва Тожикистон 131-уринни эгаллади. Бирок минтаканинг асосий геосиёсий хусусияти ва афзаллиги - бу унинг энг бой хомашё захираларига эгалиги булиб, улар минтакада жахон кучлари манфаатдорлигининг асосий сабабларидан бирига айланган. Урганилган нефт захиралари дунёдаги аникланган захираларнинг тахминан 2,7 фоизини, газ эса 7 фоизни ташкил этади. Жахон уран захираларининг тахминан 25% ва жахон ишлаб чикаришининг 8%

^озогистонга тугри келади.

Минтака сиёсатида хавсизликни таъминловчи омиллар. Шу билан бирга, минтака ривожини таъминлашда худудий масалалар хам мухим рол уйнайди. Марказий Осиё давлатлари чегараларининг сунъий табиати миллатлараро муносабатларда жиддий бекарорлаштирувчи омилга айланмокда ва бугунги кунда у давлатларнинг ва умуман Марказий Осиё минтакасининг сиёсий баркарорлиги учун хавф тугдирувчи омиллардан бири сифатида сакланиб колмокда. Ушбу сохадаги энг жиддий масалалар ^иргизистон -Узбекистон, Тожикистон - Узбекистон, ^озогистон - Узбекистон уртасида маълум худудий зиддиятларнинг мавжудлиги билан тавсифланмокда.

Хусусан, ^иргизистон ва Узбекистон уртасида кушма чегараларнинг катта кисми делимитация килинганига карамай, 100 га якин бахсли участкалар мавжуд булиб, улар буйича хали келишувга эришилмаган. Тожикистон эса, ^иргизистоннинг асосан тожиклар яшайдиган чегара худудларининг бир кисмига даъво килиб келмокда. Чегараларни бир томонлама демаркация килиш ва уларни миналашга уринишлар минтака давлатлари уртасида доимий равишда маълум бир кескинликни келиб чикишига сабаб булмокда. Марказий Осиёдаги этно-худудий ва чегара муаммоларини хал килиш учун конструктив ёндашув зарур.

Иктисодиёти аграр йуналишга эга булган Марказий Осиё давлатларида сув ресурсларининг етишмаслиги сув муаммоси, уни таксимлаш ва улардан фойдаланиш масалаларини хам биринчи уринга олиб чикади. Сугориш тизимларининг бузилиши, сувдан окилона фойдаланилмайдиган ерларни сугориш, Урта Осиё давлатлари ахолисининг тез суръатларда усиши, сув ресурсларига булган эхтиёжни ва зиддиятларнинг мавжуд потенциалини ошиши билан кечмокда.

Марказий Осиёда минтакавий хавсизликни мустахкамлаш масалалари ва йуналишлари. Марказий Осиёнинг геосиёсий хусусиятлари жахон микёсидаги кудратли давлатларни уларнинг иктисодий алокаларни ривожлантириш нуктаи назаридан хам, харбий-стратегик жихатдан хам минтака мамлакатлари билан хамкорлик килишга ундайди. Минтаканинг Афгонистон, Покистон, Эрон ва бошка Осиё мамлакатлари кесишувида жойлашганлиги худуд учун бекарорлик омилини яратаётганига карамай, ушбу минтака республикалари билан хамкорликни ривожлантириш Осиёнинг бошка давлатларини глобал ва минтакавий хавфсизликка эришишида мухим кафолатлар билан таъминлаши мумкин.

А^Ш, Россия ва Хитойнинг асосий вазифаларидан бири бу минтакада етакчи мавкега эришиш ва колган икки давлатнинг бирлашишига йул куймасликдир. Шу билан бирга, бу уч давлатнинг минтакадаги манфаатлари бир-бирига хам мос, хам карама-каршидир. Бир-

бирига мос келадиган манфаатлар (терроризм, гиёхванд моддалар савдосига карши кураш ва бошкалар) А^Ш, Хитой ва Россияни Марказий Осиё мамлакатлари билан биргаликда хамкорлик килиш заруратини яратади. ^арама-карши манфаатлар ушбу уч мамлакатнинг хар бири томонидан Марказий Осиё мамлакатлари билан алохида битимлар тузилишига ёки ШХ,Т доирасидаги Россия ва Хитой харакатларини икки томонлама мувофиклаштиришга олиб келади.

2018 йил июнда Самаркандда "Марказий Осиё: битта утмиш ва умумий келажак, баркарор ривожланиш ва узаро фаровонлик учун хамкорлик" номли халкаро конференцияда Марказий Осиё бешлиги мамлакатлари уртасидаги мавжуд муаммолар, хатарлар ва энг мухими, хамкорлик истикболлари мухокама килинди. Форум 10 та етакчи халкаро ташкилотларнинг, биринчи навбатда, БМТнинг кумаги билан уткизилиб, унда 20 мамлакатдан 500 дан ортик иштирокчилар катнашишди. Бундай вакиллик учрашувининг асосий мавзуларидан бири минтакадаги хавфсизлик муаммолари, сув -экологик сохадаги хамкорлик, Марказий Осиёдаги тахликалар ва тахдидларнинг олдини олишга кумаклашиш, шунингдек, келгусида узаро хамкорлик истикболларини белгилаб олишдан иборат булди.

Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев Конференсияда "Бизнинг умумий максадимиз - Марказий Осиёни баркарор, иктисодий жихатдан ривожланган ва гуллаб-яшнаган минтакага айлантириш. Бунинг учун биз миллий истикболларни минтакавий устуворликлар билан бирлаштиришимиз, зиддиятларни келтириб чикарадиган ва озиклантирадиган шароит ва сабабларни йук килишимиз керак", - деб таъкидлади. Хавфсизлик масалаларига багишланган тезислар Узбекистон рахбарининг нуткида асосан унинг БМТ минбаридан берган сунгги маърузаси - ёшларни куллаб-кувватлаш, диндорлар онгида Исломнинг хакикий кадриятларини ривожлантириш ва мустахкамлаш, шунингдек, чегара муаммоларининг якуний эчими билан бирлашди.

Шундай килиб, Узбекистон рахбари яна бир бор Марказий Осиё хавфсизлиги учун энг устувор йуналишларни айтиб утди. Терроризм ва экстремизмга карши курашиш буйича уз позициясини билдирди, шунингдек, кушниларга бир пайтлар мавжуд булган карама-каршиликларни унутишни ва узлари айтганидек конструктив минтакавий хамкорликка утишни таклиф килди. Марказий Осиё минтакавий хавфсизлиги хакида гапиришда давом этар эканмиз, суз дунёнинг деярли барча кисмлари, кушни Афгонистон, Покистон, Х,индистон, Эрон ва Хитойдан бошланиб, олисда куринадиган Япония ва А^Ш билан якунланиши мумкин. Х,ар бир мамлакат Марказий Осиё лойихаларидаги иштирокини узига хос йуналишларга каратган холда курмокда.

Шу уринда таъкидлаш керакки, Марказий Осиёдаги ташки актёрларнинг фаол иштироки купинча янги ажойиб уйин сифатида тавсифланади. Баъзи экспертлар тахлилига

кура, агар Россия, Хитой, А^Ш, Европа Иттифоки, Туркия, Эрон, Х,индистон ва Покистон уртасида геосиёсий уйинлар булса, уларнинг барчаси асосан Марказий Осиёдаги энергетика захираларидан фойдаланишга каратилган булади. Аммо, минтакани факат йирик давлатлар уртасидаги геосиёсий кураш майдони сифатида кабул килинишига тускинлик килувчи бошка омиллар хам бор. Биринчидан, Марказий Осиё бошкарувчилари нафакат ташки иштирокчиларга буйсунадилар, балки улар бир-бирига карши турувчи кай бир "уйинчи" билан хамкорлик килишни узлари белгилайдилар. Иккинчидан, Марказий Осиёда энергия хавфсизлигидан ташкари минтакавий сиёсий хавфсизликка ички тахдидлардан тортиб баркарорликкача, этник зиддиятлар ва минтакалараро муносабатларнинг ёмонлигидан тортиб Афгонистондан келиб турувчи салбий таъсирларгача тахдидларнинг узун руйхати мавжуд.

ХУЛОСА

Юкорида келтирилган тахлиллар ва Марказий Осиёдаги донорлар тажрибаси хавфсизлик сохасида туртта асосий устувор жихатларни куйидагича ажратиш имконини беради: хавфсизлик сохасидаги ислохотлар, чегаравий назорат, жиноятчиликка карши кураш ва холатнинг чукур тахлили. Узбекистон холатида барча бандлар буйича ишлаш мумкин. Чегаравий назорат ва жиноятчиликка карши кураш масалалари буйича Хитой ва Россия хукуматлари билан хамкорлик йулга куйилиши зарур. Хавфсизлик тармоги ислохотлари - изчил жараён. Маълум хавфга эга донорлар учун ишнинг мазкур жихати мураккаб масала саналади, чунки минтака давлатлари уларнинг баъзи харакатларида узлари учун очикдан-очик тахдидни курадилар. Шунинг учун мазкур сохада дастурларни ишлаб чикиб, хавфсизлик тузилмаларига ёрдам бериш хатарли эмаслигига ишонч хосил килган холда иш куриш лозим.

Хусусан, ШХ,Т минтакавий хавфсизликни таъминлаш, иктисодий хамкорликни ривожлантириш, терроризм, сепаратизм, экстремизм, наркотрафика ва уюшган жиноятчилик тахдидларига карши курашишга каратилган. Минтакадаги бошка ташкилотлар хам тинчлик ва баркарорлик буйича хукуматлараро мулокотлар учун, коллектив минтакавий хавфсизлик тизимини шакллантиришга интилувчи мухим майдонга айланади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ

1. Markaziy Osiyoda mushtarak jihatlar, tahdidlar va yangi imkoniyatlar. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Strategik va mintaqalararo tadqiqotlar instituti. 16.02.2019. http://uza.uz/oz/society/markaziy-osiyeda-mushtarak-zhi-atlar-ta-didlar-va-yangi-imko-15-02-2019

2. Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag'rikenglikni ta'minlash hamda chuqur o'ylangan, o'zaro manfaatliva amaliy tashqi siyosatni amalga oshirish sohasidagi ustuvor yo'nalishlar. 17 Avgust 2020 y. "Taraqqiyot strategiyasi" markazi. https://strategy.uz/index.php?news= 1041 &lang=uz2

3. Pavlo Ignatiev. Afghanistan: Balancing between Pakistan and Iran. Indian Journal of Asian Affairs Vol. 27/28, No. 1/2 (2014-2015), pp. 43-62 (20 pages) Published By: Manju Jain https://www.jstor.org/stable/43857991

4. Markaziy Osiyo: umumiy kelajak uchun mas'uliyat. 14 Noyabr 2017. https://old.xs.uz/index.php/homepage/sijosat/item/11958-markazij-osijo-umumij-kelazhak-uchun-mas-uliyat

5. Markaziy Osiyo davlat rahbarlarining birinchi maslahat uchrashuvi. 16 Mart, 2018. https://www.uzavtoyul.uz/cy/

6. Mirzieev Sh. M. [Action Strategy of the Republic of Uzbekistan for 2017-2021] StrategiyadeystviyRespubliki Uzbekistan na 2017-2021 godi. Tashkent, 2017. // Narodnoeslovo. 7 iyunya 2017 g.

7. Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag'rikenglikni ta'minlash hamda chuqur o'ylangan, o'zaro manfaatliva amaliy tashqi siyosatni amalga oshirish sohasidagi ustuvor yo'nalishlar. 17 Avgust 2020 y. "Taraqqiyot strategiyasi" markazi. https://strategy.uz/index.php?news= 1041 &lang=uz2

8. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning Samarqand shahrida o'tgan "Markaziy Osiyo: yagona tarix va umumiy kelajak, barqaror rivojlanish va taraqqiyot yo'lidagi hamkorlik" mavzusidagi xalqaro konferensiyada so'zlagan nutqi.10.11.2017. https://uza.uz/uz/posts/zbekiston-respublikasi-prezidenti-shavkat-mirziyeevning-sama-10-11-2017

9. Zohidov A.A. markaziy Osiyoda integrasion tuzilmalarni shakllantirish bosqichlari. "Iqtisodiyot va innovasion texnologiyalar" ilmiy elektron jurnali. № 3, 2015 yil.

10. Pavlo Ignatiev. Afghanistan: Balancing between Pakistan and Iran.Indian Journal of Asian Affairs Vol. 27/28, No. 1/2 (2014-2015), pp. 43-62 (20 pages) Published By: Manju Jain https://www.jstor.org/stable/43857991

11. Sayfullaev, D. B. (2020). CONCEPTUAL BASIS OF THE MODERN WEST AND EAST DIPLOMACY STUDY. Journal of Legal, Ethical and Regulatory Issues, 23(2), 1-10.

12. Madaminova, D. I., & Fayzullaev, S. A. (2021). The important aspects of uzbekistan's initiatives in central Asia. Asian Journal of Multidimensional Research (AJMR), 10(3), 324-328.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.