CC BY
0МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТИДА ЭКОЛОГИК МЕНЕЖМЕНТНИ ТАШКИЛ ЭТИШ МЕХАНИЗМИ
Андижон вилояти ^ургонтепа тумани 13-ДМТТ директори Джалилова Каримахон Абдухалимовна https://doi.org/10.5281/zenodo.11258362
Annotatsiyaю Maqolada MTTda ekologik menejmentning tushunchasi, mazmuni va mohiyati ochib berilgan. Unda korporativ boshqaruvning maqsadi, vazifalari, tuzilmasi, amalga joriy qilish mexanizmi yoritilgan va raqamli iqtisodiyotni joriy qilish yo'li ko'rsatib o'tilgan.
Kalit so'zlar: maktabgacha ta'lim, ekologiya, menejment, korporativ boshqaruv, talab, mexanizm, raqamli iqtisodiyot, taklif.
Аннотацияю В статье раскрывается понятие, содержание и сущность экологического менеджмента в ДОО. В ней описаны цель, задачи, структура, механизм реализации корпоративного управления и показаны пути внедрения цифровой экономики.
Ключевые слова: дошкольное образование, экология, менеджмент, корпоративное управление, спрос, механизм, цифровая экономика, рекомендации.
Abstract The article reveals the concept, content and essence of environmental management in preschool educational institutions. It describes the purpose, objectives, structure, mechanism for implementing corporate governance and shows ways to introduce the digital economy.
Keywords: preschool education, ecology, management, corporate governance, demand, mechanism, digital economy, supply.
O'zbekiston Respublikasi (O'zR) Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 27-maydagi «O'zRda ekologik ta'limni rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to'g'risida»gi 434-sonli qarorining ijrosi nuqtayi nazardan Maktabgacha ta'lim vaziri hamda O'zdavekologiya raisining 2019-yil 6-avgustdagi «Maktabgacha ta'lim tashkiloti(MTT)da ekologik ta'lim-tarbiyani joriy qilish chora-tadbirlari» bo'yicha qo'shma buyrug'i qabul qilindi. Unga binoan "Ilk qadam" davlat o'quv dasturida ilk bor ekologik ta'lim-tarbiyani MTTda joriy qilish masalasi qo'yildi. O'zR Prezidentining "2030-yilgacha bo'lgan davrda O'zRning atrof-muhitni muhofaza qilish konsepsiyasini tasdiqlash to'g'risida" PF-5863-sonli farmonida xo'jalik yurituvchi subyektlar rahbarlari va fuqarolarning shaxsiy javobgarligini kuchaytirish masalasi qo'yildi [3]. Bu esa o'z navbatada MTTda ekologik menejmentni yo'lga qo'yishni talab etadi.
Dunyo bo'yicha 1996-yilda ekologik menejmentni yurituvchi va xalqaro standartlarga javob bera oladigan 1 491 ta yuridik shaxslar ro'yxatga olingan bo'lsa 2020-yilga kelib ularning soni - 435 401 taga ko'paygan [1]. MTTda ekologik menejment - MTTda ekologik ta'lim-tarbiyani yo'lga qo'yishning ilmiy-amaliy jihatlariga qaratilgan korporativ boshqaruvi. Uning maqsadi va vazifalari 1-rasmda aks etgan bo'lib, MTTda muayyan tizimga solingan va ta'lim-tarbiya jarayoning barcha jihatlarini qamrab oladigan, avvalam bor profilaktik hususiyatga ega choralardan iboratdir.
Yuqorida ko'rsatib o'tilgan ekologik menejmentning maqsadi va vazifalarini MTTda qo'llash uchun ekologik menejmentning tuzilishi, ya'ni tashkilotda ekologik boshqaruvning zaruriy elementlar tizimi: ekologik munosabatlarni aniqlash, ichki ekologik siyosatni shakllantirish, ichki normativ hujjatlarni ishlab chiqish, ekologik menejmetni joriy qilish mexanizmi yaratish, mahalliy miqyosdagi tegishli boshqaruv organlari bilan hamkorlik yo'lga
qo'yish, ekologik ta'lim-tarbiyaning mazmuni hamda mohiyati aniqlantirish, ekologik nazorat va monitoringni olib borish kabi chora-tadbirlarni aniqlashtirib olishga to'g'ri keladi.
Ekologik menejmentning vaqsadi:
MTTda ekologik barqarorlikni ta 'minlash uchun ekologik ta 'lim va tarbiya berishni
Ekologik menejmentning vazafalari: ~~|—
• korporativ ekologik menejment konsepsiyasini ishlab chiqish;
• tegishli korporativ dastur, reja va qarorlarni qabul qilish;
• ekologik menejmentga dolr kadrlarni malakasini ostt iris h va iilarnlng va ko lot vazifalarini belgüash;
• kun dalik, xayftalik, oylik, yillik idoraviy nazorat va monitoring tizimi joriy qilîsti;
• ta b iat komp on entlarin ing son yokl slfat b o yich a ka dstrln l yaratish ;
• korporativyigiUishlarda tegishli masalanikun tartlblga kirilib borish;
• ekologik tusdagifavqulodda vaziyatlarda jamoa xayßiztigini ta'minlash chora-tadbirlar rejasini ishlab chiqish va uniamalgajoriy qilish;
• jamoanining ekologik ong va madaniyatiniko 'tarishga oid tadbirlarni uyushtirish va uni realîzatsiya qilish g a erishish;
• davlat, jamoat, hamjamiyat boshqaruv organlari bilan mazkur masala yuzasidan hamkorlikniyo'lga qo'yish va h.k.
• ekologik tanlov, konkurs va oyinlarni tashkil etish va h.k.
1--rasm. MTTda ekologik menejmentning maqsadi va vfzifalari
Uni joriy qilish uchun MTTda quyidagi ekologik menejment mexanizmini yo'lga qo'yish kerakdir. Ekologik menejment mexanizmi esa - korporativ darajada ekologik faoliyat xavfsizligini ta'minlash uchun muayyan muddatga mo'ljallangan taktik yoki strategik rivojlanishning «yo'l xaritasi»ni ishlab chiqish (2-rasm). Menejment elementlarini amalda shakllantirish O'zR Vazirlar Mahkamasining 352-son qarori [4], ya'ni ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish yo'nalishidagi MTTni inspetorlar nazoratidan ijobiy ko'rsatkichlar bilan o'tib olishga yordam beradi. O'zbekistonda turli mulk shakllari rivojlanib borayotgan bir paytda MTTda ekologik menejmentni yo'lga qo'yish shu kunning dolzarb muammolaridan biridir. Bunday vaziyatda davlatning tegishli boshqaruvni davlat bilan sherikchilik asosida olib borilishi korporativ boshqaruvni davlat siyosatiga mos ravishda boshqarishni ta'minlaydi va jamiyatning ekologik xavfsizligi ro'yobga chiqarishda o'z xizmatini o'taydi.
O'zR Prezidentining 2019-yil 18-maydagi «Raqamli iqtisodiyot» va "Elektron hukumat" tizimi infratuzilmalarini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida»gi PQ-4321-sonli qarorining 3.b-bandida «davlat boshqaruvida axborot tizimlarini joriy etish, ushbu sohada yagona davlat siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish hamda davlat organlari va tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish» vazifalari qo'yilgan. Raqamli iqtisodiyot - raqamli exnologiyalarga tayangan iqtisodiy faoliyat, ya'ni elektron biznes va kommersiya bilan bog'liq bo'lgan raqamli tovar ishlab chiqish va xizmatlarni ko'rsatish [2]. MTTda zudlik bilan "Ekologik burchakni" yaratish kerak bo'lib qoldi. Ushbu masalaning yechimini jadal suratlarda topish uchun Internet orqali ish joyimizda turib quyidagi algoritmlarni, ya'ni ketma-ketlikdagi "qadamlar"ni bajarish orqali raqamli iqtisodiyotdan foydalanimiz:
1-qadam, "Ta'lim xizmati" portaliga kiramiz va unda "Ekologik burchak"ni yaratishning turli xil variantlari bilan «Ma'lumotlar bazasi» orqali tanishib chiqamiz.
2-qadam, o'zimizning MTTda "Ekologik burchak"ni joylashtirish joyimizga qarab aniq bir variantni tanlab olamiz va uning barcha parametrlarini tahlil qilamiz va buyurtma loyihasini ishlab chiqamiz.
3-qadam, "Ekologik burchak"ni tayyorlab beradigan korxonaning barcha rekvizitlari bilan tanishib chiqamiz,imkoniyatlarini baholaymiz, shartlarini o'rganamiz va kafillik darajasini aniqlaymiz.
4-qadam, buyurtmani tegishli korxona saytiga jo'natamiz va operativ ravishda undan javobini olamiz.
5-qadam, elektron ravishdagi shartnomani tuzamiz va bizning hisobimiz turgan bank orqali tegishli moliya mablag'ni o'tkazib beramiz yoki depozit hisobidan bank kafilligi orqali buyurtmani bajarishga kirishiladi.
6-qadam, burtmaning bajarish jarayonini, ya'ni "Ekologik burchak" loyihasi, bajarish yo'llari, ishlatiladigan materiallar va jihozlar, xavfsizlik darjasi, kafillik muddatlari haqida Internet orqali nazorat va monitoringini olib boramiz.
7-qadam, nazorat esa burtma tayyor bo'ladigan kunni aniq qilib olish imkoniyatini yaratadi va transoport korxonalari bilan elektron shartnoma orqali uni o'z muddatida MTTga yetkazishni ta'minlaydi.
Ekologik menejmentni joriy qilish tartibi
Boshlane'ich vaziyatni baholash
Joriy faoliyatni rejalashtirish
Maqsad, vazifalarni qo'yish, reja va dasturlarni ishlab
chic|isli
Monitoringni olib borish
Natiiaviylikni baholash
Ichki nazoratni olib borish
2-rasm. MTTda Ekologik menejmentni joriy qilish mexanizmi
Xulosa. Ekologik vaziyat kundan kunga zidiyatlashib borayotgan bir paytda MTTda ekologik menejmentni, ya'ni korporativ boshqaruvni davlat siyosatiga mos ravishda tashkil etishni ta'minlash jamiyatning ekologik xavfsizligini ro'yobga chiqarishda o'ta muhim ahamiyat kasb etadi.
REFERENCES
1. Maktabgacha ta'limda ekologiya va chiqindilar menejmenti. Nigmatov A.N. va boshq. O'quv qo'llanma.-Toshkent: "Innovatsion-ziyo", 2022.-137 b.
2. Nigmatov A. Kompetentnbiy podxod v obrazovanii// J. Maktabgacha ta'lim (metodika va nazariya). №10.2019.-15-17-b.
3. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 30-oktyabrdagi "2030-yilgacha bo'lgan davrda O'zbekiston Respublikasining atrof-muhitni muhofaza qilish konsepsiyasini tasdiqlash to'g'risida" PF-5863-sonli farmoni.
4. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 25-apreldagi Maktabgacha hamda umumta'lim muassasalari faoliyatini tekshirish ishlarini tartibga solish chora-tadbirlari to'g'risida 352-son qarori.
5. Kalmuratov T.N. Issues of Improving the Management of Family Non-Governmental Preschool Education Organizations. International Journal of Social Science Research and Review, http://ijssrr.com editor@ijssrr.com Volume 4, Issue 4 November, 2021 Pages: 135139.5 bet
6. Valiyeva F.R. To Develop Professional Training of Professional Education Specialists by Ensuring //International Journal of Trend in Scientific Research and Development (IJTSRD) Special Issue on International Research Development and Scientific Excellence in Academic Life Available Online: www.ijtsrd.com e-ISSN: 2456 - 6470 2021
7. Olimov Q.T, Li D.Ye, Mavlonov N.Sh, Technology of creation electronic textbooks on special disciplines for vocational education, J: Xalqaro ilmiy jurnal "Vestnik nauki" 2020-yil 23-fevral № 2 (23)
