CC BY
1MAKTABGACHA TALIMDA INKLYUZIV TALIMNI TIZIMINI RIVOJLANISHI
1Raximjonova Nozima Alisher qizi, 2Shavkatov Sanjar Zohid o'g'li, 3Maxmutaliyev Sayyod Shavkatjon o'g'li https://doi.org/10.5281/zenodo.11192184
1'2'3Qo,qon davlat pedagogika instituti Maktab menejmenti yo'nalishi talabalari Annotatsiya. Ushbu maqolada mamlakatimizda joriy qilinayotgan yangi talim tizimi yani inklyuziv talim tizimining takomillashuvi va bu talim tizimida maktabgacha ta'lim tizimining tashkilotlari ham joriy qilinganligi, inklyuziv talim tizimini rivojlantirish maqsadida yangi qaror vafarvonlar qabul qilinib, vazifalaryuklatilganligi haqida sosz boradi.
Kalit so^zlar: inklyuziv talim, maktabgacha talim, rivojlantirish, takomillashtirish, harakat.
Annotation. In this article, the new educational system introduced in our country, that is, the improvement of the inclusive education system, and the introduction of pre-school education system organizations in this education system, new decisions and blessings have been adopted in order to develop the inclusive education system, and the tasks it is mentioned that it is loaded.
Keywords: inclusive education, preschool education, development, improvement, movement.
Boshlang'ich maktabga rasmiy kirishdan bir yil oldin maktabgacha ta'lim muassasalarida ishtirok etish darajasi ta'sirchan 72% ni tashkil etadi, bunda mintaqaviy va gender nomutanosibligi past. Bu yaqinda qabul qilingan "Maktabgacha ta'lim va tarbiya to'g'risida"gi qonun (2019-yil) bilan mustahkamlangan, davlatning majburiy bepul maktabgacha ta'limni ta'minlashga bo'lgan qat'iy intilishidan dalolatdir. Shu bilan birga, davlatning namunali majburiyatidan kelib chiqib, maktabgacha ta'lim muassasalariga davomatni besh yoshga yetkazish bo'yicha keyingi ishlarni amalga oshirish talab etiladi.
2018 yildan hozirgi kunga qadar UNICEF hukumatni erta yoshdagi ta'limni qo'llab-quvvatlash uchun deyarli 2 million dollar sarmoya kiritdi.
Ushbu investitsiyalar natijasida yangi qonunlar, milliy siyosat va rejalar, ma'lumotlarni yig'ish va sifatni ta'minlash mexanizmlari paydo bo'ldi. UNICEF, shuningdek, erta bolalar ta'limining o'quv dasturini, erta ta'limni rivojlantirish standartlarini va o'qituvchilar malakasini oshirishni qayta ko'rib chiqish orqali erta yoshdagi ta'lim sifatini qo'llab-quvvatladi. Muqobil modellarni joriy etish, bolalar, ota-onalar va o'qituvchilarga mo'ljallangan raqamli yechimlarni yanada tatbiq etish orqali xizmatlar ko'rsatish kengaytirildi.
Ushbu ko'mak natijasida hukumat 2023-yil boshiga qadar 3 yoshdan 6 yoshgacha bo'lgan 2 millionga yaqin bolani sifatli maktabgacha ta'lim bilan ta'minlashga muvaffaq bo'ldi.
Hozirgi O'zbekiston barcha sohalarda va jahon tendensiyalari asosida jadal rivojlanib bormoqda. Shu bilan birga ta'lim tizimiga davlat siyosati darajasida e'tibor qaratilmoqda. Milliy ta'lim siyosatining zamonaviy va amaliy yo'nalishlaridan biri inklyuziv ta'limni rivojlantirishdir. Buning uchun alohida ehtiyojga ega bo'lgan bolalarni jamiyatga qo'shilib ta'lim olishlari uchun bir qancha ishlar amalga oshirilmoqda. Xususan, O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2020-yil 13-oktabrda qabul qilingan "Alohida ta'lim olish ehtiyojlari bo'lgan bolalarga ta'lim-tarbiya berish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi qarori bunga yaqqol misol bo'la oladi. Mazkur hujjatda mamlakatimizda inklyuziv ta'limni rivojlantirish imkonini beruvchi qator huquqiy va tashkiliy vazifalar belgilab berilgan.
2020-2025-yillarda inklyuziv ta'limni rivojlantirish konsepsiyasi va "Yo'l xaritasi" tasdiqlandi. Unda maxsus ta'limga muhtoj bolalar ta'limini tegishli davrgacha rivojlantirishning maqsadli ko'rsatkichlari ishlab chiqilgan. Konsepsiya ikki bosqichda amalga oshiriladi.
2020-2022-yillarda:
Inklyuziv ta'lim tizimi sohasidagi normativ baza takomillashtiriladi;
Tizim uchun malakali pedagog kadrlar tayyorlanadi, qayta tayyorlanadi va malakasi oshiriladi;
Inklyuziv ta'lim joriy etilgan muassasalarning moddiy-texnika bazasi mustahkamlanadi, ular maxsus moslamalar (ko'tarish qurilmasi, pandus, tutqich va boshqalar), zarur adabiyotlar, metodik qo'llanmalar, turli kasblarga o'qitish uchun uskuna va jihozlar bilan ta'minlanadi;
Sohaga zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va innovatsion loyihalar joriy etiladi;
Imkoniyati cheklangan bolalarning bilim olish huquqi, inklyuziv o'qitishning mazmun-mohiyatini tushuntirish orqali aholi o'rtasida ijobiy ijtimoiy muhit shakllantiriladi;
Ularni kamsitish, salbiy muomalada bo'lishning oldini olishga qaratilgan chora-tadbirlar amalga oshiriladi;
Inklyuziv ta'lim tizimi tajriba-sinov tariqasida alohida ta'lim muassasalarining faoliyatiga joriy qilinadi.
2023-2025-yillarda:
Inklyuziv ta'lim tizimi bosqichma-bosqich boshqa umumiy o'rta ta'lim muassasalaridajoriy qilinadi;
Har bir bolaning inklyuziv ta'lim olish huquqini ta'minlashga qaratilgan chora-tadbirlar amalga oshiriladi;
O'qitish usullari takomillashtiriladi hamda ta'lim jarayoniga individuallashtirish tamoyillari bosqichma-bosqich joriy etiladi;
Ta'lim jarayonida o'quvchilarni ma'naviy-axloqiy tarbiyalashga, ularning jismonan sog'lom va baquvvat shakllanishiga qaratilgan choralar ko'riladi;
O'quvchilarning jismoniy va aqliy ehtiyojidan hamda ta'lim muassasalarining geografik joylashuvidan kelib chiqib ixtisoslashtirilgan davlat ta'lim muassasalari (maktab va maktab-internatlar) soni optimallashtirilishi belgilab qo'yildi.
Xulosa: Xulosa qiladigan bo'lsak, maktabgacha ta'lim soxasidagi inklyuziv ta'limga qaratilgan islohotlar bugungi kunda o'z samarasini bermoqda. Bugungi kunda yurtimizda maktabgacha ta'limga juda katta e'tibor qaratilmoq. Har bir bola albatta maktabgacha ta'lim tashkilotlarda boshlang'ich bilimlarni olishmoqda.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Nurmatova Maftuna Ilxamovna. (2022). ZAMONAVIY TA'LIMDA IQTISODIY FANLARNI O'QITISH USULLARI TAHLILI. E Conference Zone, 79-81. Retrieved from http://www.econferencezone.org/index.php/ecz/article/view/1831
2. Shokirova, Rahmonova Manzura. "MANAGEMENT DIRECTIONS OF HUMAN CAPITAL DEVELOPMENT." Academia Repository 4.10 (2023): 259-263.
3. Radjabova, Gavxar Umarovna. "OLIY TA'LIM MUASSASALARINING TA'LIM XIZMATLARINI RIVOJLANTIRISH BOSHQARUVINI TAKOMILLASHTIRISH." Oriental Art and Culture 4.3 (2023): 725-731.
4. Umarovna, Radjabova Gavxar. "ESSENCE AND FEATURES OF THE MARKET FOR EDUCATIONAL SERVICES." Galaxy International Interdisciplinary Research Journal 11.11 (2G23): 4G8-413.
5. Umarovna, Radjabova Gavxar. "HOZIRGI ZAMON IQTISODIY TARAQQIYOTIDA TASHKILOTNING INNOVATSIYON FAOLIYATINING AHAMIYATI." Oriental Art and Culture l (2G21): 185-189.
6. Umarovna, Rajabova Gavkhar. "IMPROVING THE PERFORMANCE MANAGEMENT OF THE HIGHER EDUCATION SYSTEM IN THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN." Open Access Repository 8.11 (2G22): 81-8б.
I. Ustadjalilova, X. A., & Ostonov, S. M. (2G21). IMPROVING THE MECHANISMS OF CURRICULUM DEVELOPMENT IN EDUCATIONAL INSTITUTIONS. Актуальные научные исследования в современном мире, (5-1G), 1G-14.
8. Ustadjalilova, K. (2G22). IMPROVING THE MECHANISMS OF THE SYSTEM OF ADVANCED TRAINING OF UNIVERSITY TEACHERS USING ALTERNATIVE METHODS. International Journal of Early Childhood Special Education, 14(8).
9. Ustadjalilova, X. (2G23). PEDAGOGIK TADQIQOTLAR METODLARI VA STATISTIK GIPOTEZALARNING NAZARIY JIHATLARI. Scientific journal of the Fergana State University, (б), 21-21.
1G. Qizi, Saidova Xilolaxon Rashidjon. "Vaziyatli yondoshuv va uning boshqaruv nazariyasi rivojlanishidagi ahamiyati." Oriental Art and Culture l (2G21): 254-259.
II. Saidova, Hilolaxon Rashidjon Qizi. "Quality of school education and factors of its modernization." Current Research Journal of Pedagogics 2.G6 (2G21): 43-5G.
12. Xusnida, Madaminova. "SPECIFIC ASPECTS OF THE DEVELOPMENT OF TEACHERS'PROFESSIONAL DEVELOPMENT IN EDUCATIONAL INSTITUTIONS." Open Access Repository 9.12 (2G23): 116-181.
13. Rashidovna, Madaminova Khusnida. "DEVELOPMENT OF INDEPENDENT THINKING SKILLS OF CHILDREN IN A PRESCHOOL EDUCATIONAL ORGANIZATION." Galaxy International Interdisciplinary Research Journal 11.11 (2G23): 44-41.
