CC BY
13Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 10 |October, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-10-330-335
MAKTABDA YENGIL ATLETIKA SEKSIYASIDA YUQORI SINF O'QUVCHI QIZLARINING UMUMIY CHIDAMLILIGINI TARBIYALASH
I.Mirzatillayev, A.Baratov, Z.Saydqulov, B.Aqmonoy,B.Xaydaroy.
O'zDJTSU
ANNOTASIYA
Ushbu maqola maktabda yengil atletika seksiyasida yuqori sinf o'quvchi qizlarning umumuy chidamliligini tarbiyalash, chidamlilik sifatini nazorat olib borish uchun eng samarali va axborotli test va mezonlarni aniqlashga bag'ishlangan.
Kalit so'zlar: maktabda, chidamlilik, testlar, seksiyasida tayyorgarligi.
ABSTRACT
This article is devoted to determining the most effective and informative tests and criteria for increasing the overall endurance of high school students in the track and field athletics section of the school, quality control of endurance.
Key words: at school, endurance, tests, training in the section.
KIRISH
Mamlakatimiz istiqlolni qo'lga kiritgandan so'ngi ilk yillardan boshlab, barcha sohalar kabi jismoniy tarbiya va sportga katta e'tibor qaratilmoqda va jismoniy tarbiya va sportni yanada rivojlantirish uchun bir qancha ishlar amalga oshirilyapti. Yurtimizda ta'lim tizimini takomillashtirish, Vatan ravnaqi uchun o'zining bor kuch -qudratini safarbar eta oladigan yosh avlodni tarbiyalab, voyaga yetkazish masalalariga jiddiy e'tibor berilmoqda. Shu jumladan, 1992 yil 14 yanvardagi O'zbekiston Respublikasining «Jismoniy tarbiya va sport to'g'risida»gi qonuni, 2002 yil 24 sentyabrdagi O'zbekiston Respublikasi birinchi Prezidentining "O'zbekistonda bolalar sportini rivojlantirish jamg'armasini tuzish to'g'risida"gi Farmoni, 2002 yil 30 oktyabrdagi Vazirlar Maxkamasining "O'zbekistonda bolalar sportini rivojlantirish jamg'armasini tuzish to'g'risida"gi qarori va boshqalar yurtimizda jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirish uchun juda muhim asos bo'lib xizmat qilmoqda.
Yosh avlodni aqliy, ahloqiy va jismoniy jihatdan barkamol bo'lib voyaga
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 10 |October, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-10-330-335
yetishida jismoniy tarbiya asosiy o'rinlardan birini egallaydi. Shuning uchun O'zbekiston Respublikasining "Jismoniy tarbiya va sport to'g'risida"gi qonunida maktabgacha yoshdagi bolalar, o'quvchilar, talabalar salomatligini asrash va mustahkamlash, ularda jismoniy barkamollik ehtiyotini shakllari va o'quv yurtlarining asosiy vazifasi hisoblanadi" deyiladi.
Yurtimiz sportchilari orasida Jaxon arenalarida o'zlarining kuch-qudratlarini ko'rsayotganlari juda ko„p. So'nggi yillarda sport natijalarini tahlil qilganimizda O'zbekistonlik yuguruvchi sportchi qizlar xalqaro maydonlarda yuqori natijalarga erishmoqdalar. yengil atletikaning biz tanlagan turida jahonning kuchli sportchilariga raqobatlashadigan natijalar ko'rsata oladigan yetakchi sportchilarimiz sonini yanada ko'payishiga xissamizni qo'shish maqsadida yuguruvchilarning mashg'ulot jarayonlarini o'rganishga harakat qildik. Yuguruvchilarining jismoniy tayyorgarliklarini oshirish, ularni turli sharoitlarda mashg'ulotlar olib borishini tashkil etish va shunga o'xshash omillar orqali ushbu masofada shug'ullanuvchilar sonini ko'paytrish dolzarb masalalardan biri hisoblanadi.
Ishning maqsadi. Yengil atletika mashqlari orqali yuqori sinf o'quvchi qizlarini o'rta masofalarga yugurishda umumiy chidamliligini oshirish usullari.
Tadqiqot vazifalari. Maqsadga erishishda quyidagi vazifalarni amalga oshirishni ko'zda tutdik.
1. Maktabda yuguruvchi o'quvchilarni yengil atletika seksiyalaria yuqori sinf o'quvchi qizlarni jismoniy tayyorgarligini oshirish bo'yicha adabiyotlarni o'rganib chiqish
2. Maktabda o'quvchilarni yengil atletika seksiyalaria yuqori sinf o'quvchi qizlarni jismoniy tayyorgarlik darajasini aniqlash.
3. Maktabda yuguruvchi o'quvchilarni jismoniy tayyorgarlik va sport natijalarining samaradorligini tadqiqotda isbotlash.
Xozirgi kunda O'rta masofalarga yuguruvchilarni maxsus chidamliligini tarbiyalash muxim masalalardan biri hisoblanadi. Biz tadqiqotdan oldin 13-14 yoshli o'quvchi qizlarning chidamliligi, ularning jismoniy tayyorgarligi va antropometrik ko'rsatkichlari xam o'rganib chiqdik.
Tadqiqotning dastlabki holatida ularning bo'yi, vazni, chap ko'l, o'ng ko'l kuchini aniqlab olindi. Ularning antropometrik xolati o'rganilib, maxsus nazorat testlari orqali jismoniy rivojlanish xolati tekshirildi.
O'rta masofalarga yugurishda sportchilarga juda katta talablar qo'yiladi. Ular juda katta xajmda ish bajarishi, shiddatning yuqori bo'lishini talab etadi. O'rta
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 10 |October, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-10-330-335
masofaga yuguruvchi uzoq vaqtgacha ish faoliyatini ushlab turish bu yuguruvchilarning yurak qon tomir tizimiga, asab tizimi faoliyatini oshirishiga yordam beradi.
13-14 yoshli o'quvchilarning sog'lig'ini mustaxkamlash jismoniy tayyorgarligini oshirish, o'quvchilarda sog'lom turmush tarzini shakillantirishni va ko'nikma malakalarini egallashga biz tanlangan usullar yordam beradi deb o'yladik va bu to'g'ri bo'lib chiqdi. Iste'dodli sportchilarni aniqlab olishda maxsus testlardan foydalandik. Tadqiqot avvalida maktab o'quvchilarining jismoniy rivojlanganlik darajasini o'rganib chiqdik. Ularning tug'ilgan yili, yosh hamda jismoniy tayyorgarlik darajalari orasidagi farqini 2- va 3- jadvallarda berdik. Buning natijasida tadqiqotdan oldin har ikkala guruh o'quvchilarining ko'rsatkichlari bir-biridan uncha katta farq qilmay, deyarli bir xil ko'rinishda ekani aniqlandi. Jadval №1
Tajriba va Nazorat guruhi qizlarining tadqiqot davridagi testlash natijalarini % hisobida taqqoslash (n=12).
Tajriba guruhi Nazorat guruhi
№ Testlar T/o T/K Farq % T/O T/K Farq %
1 100m 17,07 16,4 0,67 3,9 16,8 16,6 0,2 1,2
2 300m 54,61 53,54 1,07 2,0 56,32 55,3 1,02 1,8
3 600m 2:56,07 2:19,62 0:36,45 20,7 2:22,1 0 2;17,3 5 0:04,78 3,4
4 1500m 5:08,66 4:31,68 0:36,98 12,0 4:58,7 0 4:47,9 9 0:10,75 3,6
5 J/T uzunlik 173 188 15 8,7 180 189 9 5,0
Tajriba va nazoart guruhlarining testlash natijalarini qiyoslab (1-jadval), shuni ta'kidlash mumkinki, tajriba guruhi sportchilari 3.9 % 100 m yugurishda (nazorat guruhida 1.2%). 300 m ga yugurishda o„z natijalarini 2.0 % ga yaxshilaganlar, nazorat guruhi esa 1.8 % ga yaxshilangan; 600m ga yugurishda muvofiq ravishda
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 10 |October, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-10-330-335
20.7 % nazorat guruhi esa 3.4 % ga; 1500m ga yugurishda muvofiq ravishda 12.0% nazorat guruhi esa 3.6 % ga, joyidan turib uzunlikka sakrashda tajriba guruhi o„z natijalarini muvofiq ravishda 8.7 %, nazorat guruhi esa 5.0 % ga yaxshilandi.
XULOSA
1. Jismoniy tarbiyaning bayon etiladigan maqsadlari bilan 13-14 yoshli o'quvchi qizlar jismoniy tayyorgarligini rivojlanishining mavjud ahvoli orasidagi qarama-qarshiliklarning o'sib borishi 13-14 yoshdagi qizlarni jismoniy tarbiyalash ahamiyatiga o'zgarishlar kiritish ehtiyojini yuzaga keltiradi.
2. Jismoniy tarbiya amaliyotida 13-14 yoshli qizlar jismoniy tayyorgarlik dinamikasining aniqlangan xususiyatlariga hamda jismoniy sifatlari rivojlantirish sur'atlariga tayanadi.
3. 13-14 yoshli qizlar jismoniy tayyorgarligining tabiiy dinamikasiga xos xususiyatlariga jiddiy ta'sir ko'rsatdi.
4. Alohida jismoniy sifatlar orasidagi aloqalarning xilma-xilligi va ishonchliligi 14 yoshda ayniqsa yaqqol ifodalansa, undan katta yoshlarda buning aksi. Maktab o'quvchilari yuqorida aytib o'tilgan alohida ko'rsatkichlarning o'zaro ta'sirida tanlanish darajasi qiz bolalarda o'g'il bolalarga nisbatan pastroq bo'ladi.
REFERENCES
1. O'zbekiston Respublikasining "Jismoniy tarbiya va sport to'g'risida"gi Qonuni. 2000 yil 26 may, yangi taxrirda.
2. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "O'zbekiston Respublikasida bolalar sportini rivojlantirish jamg'armasini tuzish to'g'risida"gi Farmoni. 24 oktyabr 2002
yil.
3. 2013 yil 25 fevraldagi O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016 yilda Rio-de-Jeneyro (Braziliya) shahrida bo'lib o'tadigan XXXI yozgi Olimpiya va XV Paralimpiya o'yinlariga tayyorgarlik ko'rish to'g'risidagi №PQ-1923-sonli qarori.
4. Loktev S.A. Legkaya atletika v detskom i podrostkovom vozraste. M., Sport, 2007.
5. Popov V.B. 555 spesial'nix uprajneniy v podgotovke legkoatletov. M., Olimpiya Press, Terra-Sport, 2002.
6. Qudratov R., G'aniboyev I.D., Soliyev I.R., Baratov A.M. Yengil atletikachilarning maxsus mashqlari. T., 2011.
7. Qudratov R., Yengil atletika. T., 2012.
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 10 |October, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-10-330-335
8. IAAF ning Bolalar engil atletikasi dasturi 2006 yil.
9. Худайбердиева, Н. А. (2021). ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ СОХАСИДА АЁЛЛАР УРТАСИДА ОММАВИЙ СПОРТНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ЙУЛЛАРИ. Fan-Sportga, (5), 39-41.
10. Turobov, X. X., & Soliyev, S. S. (2022). Zamonaviy O'zbekistonda ommaviy sportni rivojlantirishning tashkiliy asoslari. Uzluksiz ta'lim, 33-39.
11. Джалилова, Л. А., & Джалилова, М. И. (2022). РИТУАЛ ОЛИМПИЙСКОГО ОГНЯ В УЗБЕКИСТАНЕ: ИСТОРИЯ И ТРАДИЦИИ. Uzluksiz ta'lim, 27-32.
12. Мухаммадов, М. Г. (2018). Улучшение скорости молодых игроков анализа динамики метрологических показателей. Научный альманах, (7-1), 110-112.
13. Der, A. (2021). Kontrolle der besonderen Beweglichkeit von Fußballspielern von Kinder-Jugendmannschaften anhand von Expertenschätzungen Makhsumov Islomjon Adilovich.
14. Юсупов, Н. М. (2020). УЗБЕКИСТОН МАХДЯЛАЛАРИДА БОЛАЛАР ФУТБОЛИНИНГ РИВОЖИ. Fan-Sportga, (3), 51-53.
15. Oripov, O. O. O., & Otkirov, O. Z. O. (2022). OMMAVIY SPORTNI RIVOJLANTIRISHNING INNOVATSION TEXNOLOGIYALARI. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 2(4), 491-500.
16. Yo'Nalishlarini, S. I. I. R., & Otkirov, O. Z. O. (2022). SPORT INFRATUZILMASINI INNOVATSION RIVOJLANTIRISH YO „NALISHLARINI SHAKLLANTIRISH. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 2(4), 501-509.
17. Gulomov, N. S. O., & Raximboyeva, M. M. Q. (2022). VOLEYBOLCHILARNI GURUHLI TAKTIK HARAKATLARGA O „RGATISH. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 2(5), 703-712.
18. Idrisov, M. I. O. G. L., & Oripov, O. O. O. G. L. (2022). SPORT-SOG „LOMLASHTIRISH TURIZMINI OLIY O „QUV YURTLARI TALABALARIGA O „QITISHNING INNOVATSION TEXNOLOGIYASI. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 2(5), 224-231.
19. Idrisov, M. I. O. G. L., & Otkirov, O. Z. O. (2022). INNOVATSION SPORT INFRATUZILMASINI YARATISH VA UNI RIVOJLANTIRISH MODELINI ISHLAB CHIQISH ALGORITMI. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 2(5), 721-729.
20. Умаралиева, Ф. Т. (2022). СТОЛ ТЕННИСИ БУЙИЧА МУСОБАКДЛАРНИ УТКАЗИШДА МУСОБАКА КОИДАЛАРИНИНГ АХАМИЯТИ. Central Asian
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 10 |October, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-10-330-335
Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 2(1), 413-418.
21. Gulomov, N. S. O. (2022). 15-16 YOSHLI VOLEYBOLCHILARDA MUSOBAQA NATIJAVIYLIGINI TA'MINLASHDA TAFAKKURNI AHAMIYATI. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 2(4), 475-482.
22. Холикрв, Б. Х. (2022). КУРАШЧИЛАРНИНГ ТЕХНИК-ТАКТИК ДАРАКАТЛАРИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА МАШГУЛОТ ЖАРАЁНИНИ ТЕХНОЛОГИЯСИ ОПТИМАЛЛАШТИРИШ. Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS), 2(6), 513-522.
23. Исаев, И. Б. (2022). БЕЛБОГЛИ КУРАШДА МУСОБА^А ОЛДИ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ ОПТИМАЛЛАШТИРИШ ВА ТАКОМИЛЛАШТИРИШ. Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS), 2(6), 504512.
24. Эргашов, Б. Д. (2022). БЕЛБОГЛИ КУРАШДА КУЧ ТУРЛАРИ ВА КУЧ ЧИДАМКОРЛИГИНИ УЗИГА ХОС УРНИ ВА АДАМИЯТИ, УЛАРНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ЙУЛЛАРИ. Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS), 2(6), 494-503.
25. Алимжонов, С. И. (2021). Мактабгача ёшдаги болалар гурухларида футболнинг муаммо ва ечимлари. Fan-sportga, 46-48.
26. Шермахаммедов, A. Т. (2020). ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ МАХСУС ЧИДАМЛИЛИГИНИНГ АХАМИЯТИ ВА УНИНГ 16-17 ЁШЛИ ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ МУСОБА^А ФАОЛИЯТИ ШАРОИТИДА НАМОЁН БУЛИШИ. Фан-спортга, 28-31.
27. Эркинов, Ш. Ш. У., Шукурова, С. С., Акрамов, Б. Н., Эрдонов, О. Л., & Пулатова, М. Д. (2021). Анализ взаимосвязи параметров состава тела с параметрами скоростных качеств у футболистов на этапе углубленной специализации. Человек. Спорт. Медицина, 21(S1), 38-44.
28. Машарипова, Р. Ю. (2022). АНАЛИЗ ФИЗИЧЕСКОЙ ПОДГОТОВЛЕННОСТИ СПЕЦИАЛЬНЫХ АТЛЕТОВ-ГИМНАСТОВ. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 2(5), 730-737.
29. Юсупов, Н. М. (2020). УЗБЕКИСТОН МАДАЛЛАЛАРИДА БОЛАЛАР ФУТБОЛИНИНГ РИВОЖИ. Fan-Sportga, (3), 51-53.
