CC BY
34Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=2223Q
MADANIY MEROS OBEKTLARINI MUHAFAZA QILISHGA OID QONUNCHILIK IJROSI USTIDAN PROKUROR NAZORATI SOHASIDA
XORIJIY TAJRIBA
Sirojbek Matnazarov
O'zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi Akademiyasi tinglovchisi
Maqola madaniy meros obektlarini muhafaza qilishga oid qonunchilik ijrosi ustidan prokuror nazoratini takomillashtirish sohasida xorijiy tajribaga bag'ishlangan. Maqolada madaniy meros sohasidagi MDH, Yevropa va boshqa rivojlangan davlatlardagi nazorat organlari faoliyati yoritilgan.
Kalit so'zlar. Madaniy meros. Prokuror nazorati. Madaniy meros obektlari.
Ta'kidlash joizki, prokuratura organlari tomonidan madaniy meros obektlarini muhofaza qilish sohasida qonunchilik ijrosi ustidan nazorat har bir davlatda ushbu organning huquqiy maqomidan kelib chiqib belgilanadi va amalga oshiriladi.
Tahlillar shuni ko'rsatadiki, xalqaro tajribada prokuratura organlarining huquqiy maqomi bo'yicha ikkita model shakllanganBirinchi modelda, prokuratura organlarining asosiy vazifasi jinoiy ta'qib va ayblov e'lon qilish hisoblansa, ikkinchi modelda u qonunchilik ustidan nazorat olib borish bilan shug'ullanadi.
Jumladan, M.Zaprudskaya "Birinchi model prokuratura organlarida "umumiy nazorat" (ya'ni, qonunchilik ijrosi ustidan nazorat) funktsiyasini tugatish lozim deb hisoblaydi. Ozarbayjon, Armaniston, Gruziya va Moldova davlatlarida prokuratura organlari faoliyati birinchi model doirasiga kirganligi sababli, ularda "umumiy nazorat" funktsiyasi mavjud emas. Rossiya, Belarussiya, Qozog'iston, Qirg'iziston, Tojikiston, Turkmaniston prokuratura organlarida qonunlar ijrosi ustidan nazorat asosiy vazifasi hisoblanadi1", deb fikr bildirgan bo'lsa, F.Malikov va B.Boymatov "AQSh, Frantsiya, Germaniya va Italiya prokuratura organlarining asosiy vazifasi - birinchi navbatda
л
jinoiy ta'qibni va ayvlovni quvvatlashdan iborat", deb qayd etadi . Biroq, ushbu fikrlardan farqli o'laroq Ye.Knyazeva "G'arb davlatlarida prokuratura ayblov e'lon qiluvchi organ sifatida faoliyat ko'rsatishi va sud yoki ijro hokimiyatining tarkibiy qismi hisoblanadi", degan nuqtai nazarini ilgari suradi.
1 Запрудская М. Совершенствование прокурорского надзора за исполнением законодательства // Электрон манба: http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/186402/1/135-139.pdf (мурожаат вакти: 23.06.2022).
2 Маликов Ф., Бойматов Б. Хорижий мамлакатларда фукаролик ишлари буйича прокурорлик назорати ва ижро иш юритувининг узига хос хусусиятлари // "Суд ва хукукни мухофаза килувчи органлари". 5А-380111-йуналиш магистрантларининг илмий маколалари туплами. - Т.: ТДЮИ нашриёти, 2009. - Б. 50.
ANNOTATSIYA
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=2223Q
Fikrimizcha, milliy prokuraturamiz uchta hokimiyatdan mustaqil tarzda ish yuritib, umumiy nazorat sohasida ijobiy xorijiy tajribani mamlakatimiz prokuratura organlari faoliyatiga tatbiq etishda davlatimizning huquq tizimi, qonuniylik ahvoli va aholinining huquqiy madaniyat darajasi kabi muhim xususiyatlarni inobatga olish maqsadga muvofiq.
Xorijiy davlatlar tajribasini o'rganish prokuratura organlari bajaradigan vazifalar turli davlatlarda turlicha ekanligini ko'rish mumkin
Jumladan, AQSh prokuraturasi faoliyati ko'proq jinoyatchilikka qarshi kurash va
-5
uning oldini olishga qaratilganligi bilan ajralib turadi Prokurorlarning eng muhim vazifasi esa sudda ayblovni quvvatlashdir4. Germaniyada prokuratura organlari politsiya xizmati ishtirokida ayrim jinoyat ishlarini tergov qiladi, ayni paytda, ushbu organ sudlar tarkibida faoliyat yuritadi. Angliya va Uelsda davlat ayblovchilari xizmati joriy qilingan bo'lib, ularning asosiy funktsiyasi -politsiya tomonidan tergov qilingan jinoyat ishlari bo'yicha sudlarda davlat ayblovini quvvatlashdan iboratdir5 Yaponiya Respublikasining qonunchiligida prokurorlarning vakolatlariga jinoiy ishni qo'zg'atish yoki tugatish, dastlabki tergovni olib borish, tegishli qonunlar ijrosini sudlardan talab qilish, hukmlar ijrosini tekshirish va nazorat qilish kiritilgan6.Tahlillarga asoslangan holda qayd etish lozimki, G'arb davlatlarining aksariyatida prokuratura organlari sudlarda jinoyat va fuqarolik ishlari ko'rilishida ishtirok etib, fuqarolarning huquq va manfaatlarini himoyalash, jinoyat qonunchiligi sohasidagi davlat siyosatini ishlab chiqish jarayonida muhim o'rin tutadi.
Umumiy nazorat saqlanib qolgan MDH davlatlarining madaniy meros sohasida qonunchilik ijrosi ustidan prokuror nazorati bo'yicha tajribalari bilan o'rtoqlashsak.
Belarus Respublikasi Bosh prokurorining "Belarus Respublikasi prokuraturasining tashkiliy va shtat tuzilmasiga o'zgartirishlar kiritish to'g'risida"gi buyrug'iga muvofiq ekologiya va yer qonunchiligining bajarilishini nazorat qilish boshqarmasi tashkil etilgan. Boshqarmaning asosiy vazifasi davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari, tashkilotlari, shuningdek, mansabdor shaxslar va fuqarolar tomonidan tarixiy-madaniy meros obyektlarini muhofaza qilish sohasidagi qonunlarning aniq va bir xilda bajarilishi ustidan nazoratni tashkil etish va amalga oshirish hisoblanadi. Bosh prokuratura markaziy apparatining mazkur bo'linmasi tashkil etilishi
3 Князева Е.Г. Прокурорский надзор в зарубежных странах // Юристъ-правоведъ, 2009, № 1. - С. 98-101
4 Авазов Н.Т. Хорижий мамлакатларда прокуратуранинг узига хос хусусиятлари // "Хукук нормаларини куллаш ва шархлаш муаммолари" мавзусидаги республика илмий семинар материаллари туплами. - Т.: ТДЮУ, 2018. - Б. 216-223.
5 Князева Е.Г. Прокурорский надзор в зарубежных странах // Юристъ-правоведъ, 2009, № 1. - С. 98-101
6 Умрзоков З., Боронов С. Японияда прокуратура органлари фаолияти юзасидан баъзи мулохазалар // "Суд ва хукукни мухофаза килувчи органлари". 5 А-380111-йуналиш магистрантларининг илмий маколалари туплами. - Т.: ТДЮИ нашриёти, 2009. - Б. 34
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
bilan tarixiy-madaniy meros ob'ektlarmi muhofaza qilish to'g'risidagi qonun hujjatlari ijrosi ustidan prokuror nazorati samaradorligi oshgan.
Tarixiy-madaniy meros ob'ektlarini muhofaza qilish sohasidagi prokuror nazoratining obektlari "Belarus Respublikasi prokuraturasi to'g'risida" gi Qonunning 26-moddasidan kelib chiqib, quyidagilarni tashkil qiladi:- respublika davlat organlari, xususan: Madaniyat vazirligi; Arxitektura va qurilish vazirligi; Adliya vazirligi Arxivlar va ish yuritish boshqarmasi; Moliya vazirligi (qimmatbaho toshlar, qimmatbaho metallar, zargarlik buyumlari va boshqa mahsulotlardan, tarixiy, badiiy, ilmiy yoki boshqa qiymatga ega bo'lgan qimmatbaho metallar va qimmatbaho toshlar, Madaniy va tarixiy jamg'arma Gokhran tarkibida shakllantirilgan); - boshqa davlat tashkilotlari, shu jumladan Milliy ilmiy va madaniy adabiyotlarni aniqlash, qaytarish, almashish va ilmiy-madaniy muomalaga kiritish komissiyasi va boshqalar .
Madaniyatni rivojlantirish Rossiya Federatsiyasi xalqlarining madaniy merosini saqlash bo'yicha davlat siyosatini belgilab beruvchi muhim omil mamlakatda qabul qilingan Rossiya Federatsiyasining "Rossiya Federatsiyasi madaniyat to'g'risidagi qonunchiligining asoslari" qonuni bo'ldi.
1992-yil 9-oktyabrdagi 3612-1-son "Rossiya Federatsiyasi xalqlarining madaniy merosi ob'ektlari (tarix va madaniyat yodgorliklari) to'g'risida" 2002-yil 25-iyundagi 73-FZ-sonli Federal qonuni 1996 yil 17 iyundagi 74-FZ-sonli "Milliy-madaniy avtonomiya to'g'risida" Federal qonuni va Rossiya Federatsiyasi Hukumatining 1662-r-sonli qarori bilan tasdiqlangan Rossiya Federatsiyasining 2020 yilgacha bo'lgan uzoq muddatli ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi kontseptsiyasida madaniy inson kapitalini shakllantirishda yetakchi rol o'ynaydi.
Madaniy merosni muhofaza qilish to'g'risidagi qonunlarning bajarilishi ustidan prokuror nazorati predmeti "Rossiya Federatsiyasi prokuraturasi to'g'risida" Federal qonunining 21-moddasi 1-bandiga ko'ra, 1) Rossiya Federatsiyasi Konstitutsiyasiga rioya qilish, Rossiya Federatsiyasi hududida federal vazirliklar; davlat qo'mitalari, xizmatlar va boshqa federal ijroiya organlari, vakillik (qonun chiqaruvchi) va ijro etuvchi hokimiyat organlari tomonidan amaldagi qonunlarning bajarilishini ta'minlash, Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektlarining davlat hokimiyati organlari, mahalliy o'zini o'zi boshqarish organlari, harbiy qo'mondonlik va nazorat organlari, nazorat organlari, ularning mansabdor shaxslari, shuningdek boshqaruv organlari va tijorat va notijorat tashkilotlarining rahbarlari; 2) ushbu bandda ko'rsatilgan organlar va mansabdor shaxslar tomonidan chiqarilgan huquqiy hujjatlarning qonunlarga muvofiqligi nazorat qilishdan iborat.
7 О прокуратуре Республики Беларусь : Закон Республики Беларусь, 8 мая 2007 г., № 220-З // Национальный реестр правовых актов Республики Беларусь. 2007. № 119. 2/1317
CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL ISSN: 2181-2489
OF SCIENTIFIC RESEARCH VOLUME 2 I ISSUE 7 I 2022
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
Garbning ilgor davlatlarida prokuror nazorati mavjud bolmasa ham madaniy meros obektlarini muhofaza qilish bilan davlat va jamoatchilik tashkilotlari shug'ullanadi.
Shuni ta'kidlash kerakki, jahon merosini muhofaza qilish tizimiga yagona xalqaro yondashuvga qaramay, har bir davlat madaniy meros ob'ektlarining o'ziga xos milliy toifalariga ega va ularni muhofaza qilishning o'ziga xos usullarini ishlab chiqadi. Bu borada xorijiy mamlakatlar tajribasi juda qiziq.
Avvalo, milliy meros obyektlarini boshqarish tuzilmasi har xil. Ba'zi mamlakatlar davlat tomonidan tartibga solish ustuvorligi yo'lidan boradilar: masalan, Italiya, Frantsiyada merosni muhofaza qilish bo'yicha ixtisoslashtirilgan vazirliklar tashkil etilgan, Norvegiya va Finlyandiyada madaniy yodgorliklarni muhofaza qilish Atrof-muhit vazirligi zimmasiga yuklangan. Ammo Angliya va AQShda madaniy merosni saqlashda jamoat tashkilotlari va mahalliy hokimiyat organlari yetakchi rol o'ynaydi. AQSHda 65 ta jamoat tashkiloti mavjud bo'lib, ular orasida AQSh Milliy Tresti muhim
o
alohida ahamiyatga ega .
Yevropada madaniy merosni ijodiy boshqarish kontseptsiyasi faol ravishda tarqaldi, bu tarixiy ob'ektlarni nafaqat asl ko'rinishida saqlash va qollab-quvvarlash, balki jamiyat manfaatlari doirasida yashashni davom ettirish imkonini beradi. Bunday arxitektura yodgorliklari davlat tomonidan emas, balki mulkdorlarning o'zlari tomonidan g'amxo'rlik qilinadi, bino va uning atrofini saqlab turishi uchun ularga subsidiyalar, kompensatsiyalar va soliq imtiyozlari beriladi9.
Hozirgi vaqtda Yevropa va AQShda turizm va mehmonxona sanoati, shuningdek, badiiy qarorgohlar, madaniy-ma'rifiy muassasalar tashkil etish tarixiy ob'yektlardan foydalanishning ustuvor yo'nalishlari sifatida e'tirof etilgan.
Yodgorliklar soni bo'yicha jahonda yetakchilardan biri bo'lgan va jahon merosining qariyb 40 foiziga egalik qiluvchi Italiya madaniy merosni muhofaza qilish masalasiga madaniyat siyosatining ustuvor yo'nalishlaridan bir hisoblanadi. Uning hududida 46 ta Jahon madaniy merosi ob'ektlari JOYLASHGAN10.Italiyada 500 mingdan ortiq arxitektura yodgorliklari davlat tomonidan muhofaza qilinadi. Bundan tashqari, 25 ming tarixiy markaz, 95 ming cherkov, 40 ming qal'a, 1900 arxeologik bog',
8 Драчева Е.Л. Проблемы сохранения объектов культурного наследия ЮНЕСКО в России и за рубежом. URL: ttp://futureruss.ru/wp-content/uploads/2016/05/,nPA4EBA_doc.pdf (датаобращения: 17.06.2018).
9 Петрова Е.Е. Проблемы охраны культурного наследия: российский и европейский опыт // Правозащитник. 2014. № 3. URL: http://pravozashitnik.net/ru/2014/3/25 (дата обращения: 17.06.2018)
10 World Heritage List / World Heritage Centre //UNESCO: site. URL: http: //www.whc.unesco.org.
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=2223Q
4500 ta muzey. Ulami saqlash uchun davlat xarajatlari 2,2 milliard yevroni, ya'ni yalpi ichki mahsulotning 0,5 foizini tashkil etadi11.
Italiyadagi tarix va madaniyat yodgorliklarini muhofaza qilish, shubhasiz, mamlakat madaniyat siyosatining ustuvor yo'nalishlaridan biridir. Italiyada 1902 yilda parlament maxsus katalogga kiritilishi shart bo'lgan asl durdona hisoblangan yodgorliklar ro'yxatini cheklovchi qonun loyihasini ma'qulladi. Va bir necha yil o'tgach, bu qonun aslida bekor qilingan bo'lsa-da ko'pgina Yevropa mamlakatlarida qonunchilik amaliyoti uchum namuna bo'ldi.
Italiya birinchilardan bo'lib milliy madaniy merosni muhofaza qilish konsepsiyasini ishlab chiqishga kirishdi: 1939-yil 1-iyunda "Badiiy va ijodiy qiziqish
1 9
ob'yektlarini muhofaza qilish to'g'risida"gi birinchi qonun qabul qilindi . Madaniy merosni muhofaza qilish ham milliy madaniy merosni muhofaza qilish bilan kafolatlangan. Italiya Konstitutsiyasi: 9-moddada respublika madaniyat va ilmiy tadqiqotlar rivojiga hissa qo'shishi va mamlakatning tarixiy va madaniy merosiga
1 -5
g'amxo'rlik qilishi kerakligi ta'kidlangan .
Fransiya ham birinchilardan bo'lib madaniy merosni o'rganish va saqlashni davlat mas'uliyati doirasiga kiritdi14. Madaniyatni muhofaza qilish bo'yicha barcha tadbirlar mamlakatda amalga oshirilayotgan meros 20-asrda qabul qilingan ko'plab qoidalar va turli qonunlarning matnlarini o'z ichiga olgan meros sohasida. eng qadimgi Meros kodeksiga (Code du patrimoine) asoslanadi15.
SHUNINGDEK, 1913-yil 31-dekabrda qabul qilingan "Tarixiy yodgorliklar to'g'risida"gi qonunGA ko'ra, madaniy meros ob'ektlari reestriga kiritilgan ob'ektlar uchun nazoratni kuchaytiradi va hokimiyat tomonidan sezilarli darajada qo'llab-quvvatlanadi16. Kodeksda xususiy mulkda bo'lgan madaniy meros obyektlarini muhofaza qilish chora-tadbirlari ko'zda tutilgan bo'lib, madaniy yodgorlik xususiy mulk bo'lgan tarixiy yodgorliklar milliy komissiyaning qarori bilan egasining roziligi
1 7
bo'lmagan taqdirda ham ro'yxatga kiritilishi mumkin . Frantsiyada davlat xususiy mulkda joylashgan yodgorlikni barchaga ziyorat qilish imkoniyatini beradigan mulkdorga soliq imtiyozlari beradi. Yodgorlikni tomosha qilish uchun kirish muddati
11 Охрана памятников культуры в Европе: Италия: справка // Риа новости: офиц. сайт. URL: http: // https://ria.ru/20081009/152848096.html
12 Миронова Т. Н. Сохранение культурного и природного наследия как главная черта культурной политики стран Европейского региона: Италия // Знание. Понимание.Умение. 2009. № 2. С. 41.
13 La Costituzione della Repubblica Italiana // Governo italiano: Presidenza del Consiglio dei Ministri: site. URL: http:
14 Чирвинская Е. Д. Франция: государство и культурное наследие. М.: Юрист, 2010. С. 29-30.
15 Code du patrimoine // Legifrance: le service public de la diffusion du droit: site. URL: http: // legifrance. gouv. fr (дата обращения: 18.09.2014)
16 Bleyon J.-B. Urbanisme et protection des sites: la sauvegarde du patrimoine architectural et urbain // La rev.administrative. 33e Année. 1980. № 197, sept.-ой. Р. 477-484.URL: http: // jstor. org (дата обращения: 18.09.2014)
//governo.it
17 Ibid.
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
yiliga kamida 40 kun bo'lishi kerak. O'z mamlakatining madaniy qadriyatlaridan erkin foydalanish imkoniyati, mulkdor rag'batlantirish sifatida davlatdan imtiyozlar olgan holda madaniy meros ob'ektlarini tartibli saqlash uchun rag'bat oladi.
Fransiyada madaniy merosni muhofaza qilish bilan shug'ullanadigan eng qadimgi tashkilot 1901 yilda tashkil etilgan Fransiya landshaftlari va estetikasini muhofaza qilish jamiyati hisoblanadi. Jamiyat tabiiy ob'ektlar va me'moriy va monumental meros
1 Я
yodgorliklarini muhofaza qilish va ehtiyotkorona foydalanish uchun tashkil etilgan .
Buyuk Britaniya tabiiy va madaniy merosni muhofaza qilishda o'ziga xos yondashuvni taklif qiladi. 1894-yilda bu yerda eng qadimgi jamoat xayriya tashkiloti "Milliy trast" ("Milliy vasiylik") tashkil etilgan. Milliy trast Viktoriya xayriyachilari Miss Oktavia Xill, ser Robert Xanter va Kanon Xardvik Ronsli tashabbusi bilan milliy madaniy va tabiiy qadriyatlarni saqlash va targ'ib qilish maqsadida tashkil etilgan.Tashkilot tarixining dastlabki bosqichlarida mulkiy va madaniy meros ob'ektlari fondga vasiyatnoma bo'yicha o'tgan, chunki egalari yodgorliklarni tegishli holatda saqlash imkoniga emas edilar19.
Bugungi kunda jamiyat 565 000 akrdan ortiq qishloq landshaftlarini, 500 milyadan ortiq buzilmagan qirg'oq chizig'ini, 300 dan ortiq tarixiy binolarni va bog'larni
90
muhofaza qiladi "Ko'p sonli qimmatbaho mulklar, me'moriy yodgorliklar, san'at kolleksiyalari, sanoat ob'yektlari, parklar, bog'lar va golf maydonlaridan tashqari, 45 ming arxeologik yodgorliklar, tarixiy aholi punktlari, keng qishloqlari va mamlakatning noyob tabiiy landshaftlari, shu jumladan 200 dan ortiq "ilmiy qiziqish uyg'otadigan" ob'ektlar21. So'nggi yillarda fond yangi turdagi ob'ektlar- masalan Jon Lennon va Pol Makkartnining Liverpuldagi uyini ham tasarruf etadi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Запрудская М. Совершенствование прокурорского надзора за исполнением законодательства // Электрон манба: http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/186402/1/135-139.pdf (мурожаат вакти: 23.06.2022).
2. Маликов Ф., Бойматов Б. Хорижий мамлакатларда фукаролик ишлари буйича прокурорлик назорати ва ижро иш юритувининг узига хос хусусиятлари // "Суд ва хукукни мухофаза
18 Objectifs et moyens // La Société pour la Protection des paysages et de l'Esthétique de la France: le site official. URL: http: // sppef. fr (дата обращения: 18.09.2014).
19 Мнацаканян Р. А., Мурашкина С. И. Опыт организации «Нэшнл Траст» в охране природного и культурного наследия Великобритании // Охрана наследия за рубежом: опыт прошлого и соврем. проблемы: сб. ст. / отв. ред.Р. А. Мнацаканян. М.: РНИИ культ. и природ. наследия, 1995.С. 134
20 National Trust = Британский национальный фонд. URL: http: // britain4russians. net (дата обращения:18.09.2014).
21 Ibid.
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
кдлувчи
органлари .
5А-380111-йуналиш магистрантларининг илмий маколалари туплами. - Т.: ТДЮИ нашриёти, 2009. - Б. 50.
3. Князева Е.Г. Прокурорский надзор в зарубежных странах // Юристъ-правоведъ, 2009, № 1. - С. 98-101
4. Авазов Н.Т. Хорижий мамлакатларда прокуратуранинг узига хос хусусиятлари // "Хукук нормаларини куллаш ва шархлаш муаммолари" мавзусидаги республика илмий семинар материаллари туплами. - Т.: ТДЮУ, 2018. - Б. 216-223.
5. Князева Е.Г. Прокурорский надзор в зарубежных странах // Юристъ-правоведъ, 2009, № 1. - С. 98-101
6. Умрзоков З., Боронов С. Японияда прокуратура органлари фаолияти юзасидан баъзи мулохазалар // "Суд ва хукукни мухофаза килувчи органлари". 5 А-380111-йуналиш магистрантларининг илмий маколалари туплами. - Т.: ТДЮИ нашриёти, 2009. - Б. 34
7. О прокуратуре Республики Беларусь : Закон Республики Беларусь, 8 мая 2007 г., № 220-З // Национальный реестр правовых актов Республики Беларусь. 2007. № 119. 2/1317
8. Драчева Е.Л. Проблемы сохранения объектов культурного наследия ЮНЕСКО в России и за рубежом. URL: ttp://futuremss.ru/wp-content/uploads/2016/05^PA4EBA_doc.pdf (датаобращения: 17.06.2018).
9. Петрова Е.Е. Проблемы охраны культурного наследия: российский и европейский опыт // Правозащитник. 2014. № 3. URL: http://pravozashitnik.net/ru/2014/3/25 (дата обращения:
17.06.2018)
10. World Heritage List / World Heritage Centre //UNESCO: site. URL: http: //www.whc.unesco.org.
11. Охрана памятников культуры в Европе: Италия: справка // Риа новости: офиц. сайт. URL: http: // https://ria.ru/20081009/152848096.html
12. Миронова Т. Н. Сохранение культурного и природного наследия как главная черта культурной политики стран Европейского региона: Италия // Знание. Понимание. Умение. 2009. № 2. С. 41.
13. La Costituzione della Repubblica Italiana // Governo italiano: Presidenza del Consiglio dei Ministri: site. URL: http: //governo.it
131
UZBEKISTAN I www.caajsr.uz
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=2223Q
14. Чирвинская Е. Д. Франция: государство и культурное наследие. М.: Юрист, 2010. С. 29-30.
15. Code du patrimoine // Legifrance: le service public de la diffusion du droit: site. URL: http: // legifrance. gouv. fr (дата обращения: 18.09.2014)
16. Bleyon J.-B. Urbanisme et protection des sites: la sauvegarde du patrimoine architectural et urbain // La rev.administrative. 33e Année. 1980. № 197, sept.-оct. Р. 477-484.URL: http: // jstor. org (дата обращения: 18.09.2014)
17. Objectifs et moyens // La Société pour la Protection des paysages et de l'Esthétique de la France: le site official. URL: http: // sppef. fr (дата обращения: 18.09.2014).
18. Мнацаканян Р. А., Мурашкина С. И. Опыт организации «Нэшнл Траст» в охране природного и культурного наследия Великобритании // Охрана наследия за рубежом: опыт прошлого и соврем. проблемы: сб. ст. / отв. ред.Р. А. Мнацаканян. М.: РНИИ культ. и природ. наследия, 1995.С. 134
19. National Trust = Британский национальный фонд. URL: http: // britain4russians. net (дата обращения:18.09.2014).
