Научная статья на тему 'КУЗГИ АРПА БОШОҒИНИНГ БИОМЕТРИК КЎРСАТКИЧЛАРИГА МАЪДАНЛИ ЎҒИТЛАР МЕЪЁРИ ҲАМДА СУҒОРИШ ТАРТИБИНИНГ ТАЪСИРИ'

КУЗГИ АРПА БОШОҒИНИНГ БИОМЕТРИК КЎРСАТКИЧЛАРИГА МАЪДАНЛИ ЎҒИТЛАР МЕЪЁРИ ҲАМДА СУҒОРИШ ТАРТИБИНИНГ ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Сельское хозяйство, лесное хозяйство, рыбное хозяйство»

CC BY
12
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
кузги арпа / суғориш тартиби / дон / тупроқ намлиги / минерал ўғит / униб чиқиш / ривожланиш фазаси

Аннотация научной статьи по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству, автор научной работы — Жаназақова Дилбархон Джумабоевна

Мақолада кузги арпанинг навларини бошоғининг биометрик кўрсаткичларига суғориш тартибларини ҳамда минерал ўғитларнинг меъёрларини таъсирини ўрганиш бўйича дала тажрибаларининг натижалари кўрсатилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КУЗГИ АРПА БОШОҒИНИНГ БИОМЕТРИК КЎРСАТКИЧЛАРИГА МАЪДАНЛИ ЎҒИТЛАР МЕЪЁРИ ҲАМДА СУҒОРИШ ТАРТИБИНИНГ ТАЪСИРИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

JUNE 6-7, 2023

КУЗГИ АРПА БОШОГИНИНГ БИОМЕТРИК КУРСАТКИЧЛАРИГА МАЪДАНЛИ

УГИТЛАР МЕЪЁРИ ХДМДА СУГОРИШ ТАРТИБИНИНГ ТАЪСИРИ Жаназакова Дилбархон Джумабоевна

Андижон кишлок хужалик ва агротехнологиялар институти, ассистент https://doi.org/10.5281/zenodo.8002567

Аннотация. Мацолада кузги арпанинг навларини бошогининг биометрик курсаткичларига сугориш тартибларини уамда минерал угитларнинг меъёрларини таъсирини урганиш буйича дала тажрибаларининг натижалари курсатилган.

Калит сузлар: кузги арпа, сугориш тартиби, дон, тупроц намлиги, минерал угит, униб чициш, ривожланиш фазаси.

Кузги арпа Марказий Осиё мамлакатлари, шу жумладан Узбекистонда куп экилади. У асосан ем-хашак ва ёрма экини сифатида етиштирилади. Узбекистонда кузги арпа оралик экин сифатида озика учун х,ам етиштирилади. Кузги арпани монокорм сифатида етиштириш ем-х,ашак етиштиришни купайтиришда катта ахдмиятга эга. Кузги арпа бах,ори арпага нисбатан икки баробар серх,осил, аммо кишга чидамлиги пастлиги бах,ори арпа урнига х,ам кузги арпа экиш имкониятини чеклайди.

Барчага маълумки, бошокли дон экинларда дон х,осилдорликни белгилайдиган асосий омиллардан бири бу бошокнинг биометрик курсаткичидир. Тажриба вариантларида кулланилган агротехник тадбирларни кузги арпанинг х,осил элементларига таъсирини аниклаш максадида барча вариантлардан кайтариклар кесимида уч нуктада 1 м2 майдондан кузги арпа поялари урок билан уриб олиниб, унда бошокнинг узунлиги, бир бошокдаги донлар сони, бир бошок огирлиги, 1000 дона дон вазни хдмда доннинг натура огирлиги каби курсаткичлари аниклаб чикилди.

Олинган натижаларнинг курсатишича, кузги арпанинг "Болгали" нави уруглари экилиб, усув даври давомида сугориш олди тупрок намлиги ЧДНСга нисбатан 70-80-60% тартибда сугорилган вариантларда, N120P85K110 кг/га кулланилган 1-вариантда бир бошокнинг уртача узунлиги 8,1 см ни, донлар сони 31,1 донани, донлар огирлиги 0,98 гр ни, 1000 дона дон вазни 31,5 гр ни ва доннинг натура огирлиги 617,4 г/л ни ташкил этди, N150P105K135 ва N180P126K162 кг/га кулланилган 2-3 вариантларда бир бошокнинг уртача узунлиги 8,5-9,0 см ни, донлар сони 31,7-32,0 донани, донлар огирлиги 1,01-1,03 гр ни, 1000 дона дон вазни 31,9-32,2 грни ва доннинг натура огирлиги 645,7-660,3 г/лни, N120P85K110 кг/га меъёрлари кулланилган 1-вариантга нисбатан бир бошок узунлиги 0,4-0,9 смга, донлар сони 0,6-0,9 донага, донлар огирлиги 0,03-0,05 гр га, 1000 дона дон вазни 0,40,7 гр га ва доннинг натура огирлиги 28,3-42,9 г/л га юкори натижалар олинганлиги аникланди.

Сугориш олди тупрок намлиги ЧДНСга нисбатан 60-70-60% тартибда сугорилган вариантларда бошокнинг биометрик курсаткичлари, N120P85K110 кг/га кулланилган 4-вариантда бир бошокнинг уртача узунлиги 7,7 см ни, донлар сони 30,4 донани, донлар огирлиги 0,93 гр ни, 1000 дона дон вазни 30,6 гр ни, доннинг натура огирлиги 602,8 г/лни ташкил этган булса, N150P105K135 ва N180P126K162 кг/га кулланилган 5-6 вариантларда бу курсаткичлар бир бошокнинг уртача узунлиги 8,0-8,4 см ни, донлар сони 30,6-30,8 донани, донлар огирлиги 0,95-0,97 гр ни, 1000 дона дон вазни 31,2-31,6 гр, доннинг натура огирлиги 623,5-639,4 г/лни курсатиб, N120P85K110 кг/га кулланилган 4-вариантга нисбатан

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

JUNE 6-7, 2023

бир бошок узунлиги 0,3-0,7 см га, донлар сони 0,2-0,4 донага, донлар огирлиги 0,02-0,04 гр га, 1000 дона дон вазни 0,6-1,0 гр га ва доннинг натура огирлиги 20,7-36,6 г/л га юкори натижалар олинганлиги кузатилди.

Кузги арпанинг "Ихтиёр" нави экилиб, усув даври давомида сугориш олди тупрок намлиги ЧДНСга нисбатан 60-70-60% тартибда сугорилган вариантларда бошокларнинг биометрик курсаткичлари, N120P85K110 кг/га кулланилган 7-вариантда бир бошокнинг уртача узунлиги 8,0 см ни, донлар сони 31,5 донлар огирлиги 1,00 гр ни, 1000 дона дон вазни 31,9 гр, доннинг натура огирлиги 620,1 г/л ни ташкил этган, N150P105K135 ва N180P126K162 кг/га кулланилган 8-9 вариантлар урганилганида бир бошокнинг уртача узунлиги 8,5-8,8 см ни, донлар сони 32,0-32,3 донани, донлар огирлиги 1,04-1,06 гр ни, 1000 дона дон вазни 32,5-32,9 гр ни, доннинг натура огирлиги 644,7-658,8 г/л ни ташкил этиб, N120P85K110 кг/га кулланилган 7-вариантга нисбатан бир бошок узунлиги 0,5-0,8 см га, донлар сони 0,5-0,8 донага, донлар огирлиги 0,04-0,06 гр га, 1000 дона дон вазни 0,61,0 гр га ва доннинг натура огирлиги 24,6-38,7 г/л га юкори натижалар олинган. Сугориш олди тупрок намлиги ЧДНСга нисбатан 60-70-60% тартибда сугорилган вариантларда, N120P85K110 кг/га кулланилган 10-вариантда бир бошокнинг уртача узунлиги 7,8 см ни, донлар сони 30,1 донани, донлар огирлиги 0,93 гр ни, 1000 дона дон вазни 30,8 гр ни, доннинг натура огирлиги 601,2 г/л ни курсатган булса, N150P105K135 ва N180P126K162 кг/га кулланилган 11-12 вариантларда бир бошокнинг уртача узунлиги 8,2-8,5 смни, донлар сони 30,8-31,0 донани, донлар огирлиги 0,97-0,99 гр ни, 1000 дона дон вазни 31,5-31,8 гр, доннинг натура огирлиги 624,4-639,3 г/л га тенг булиб, N120P85K110 кг/га кулланилган 10-вариантга нисбатан бир бошок узунлиги 0,4-0,7 см га, сони 0,7-0,9 донага, донлар огирлиги 0,04-0,06 гр га, 1000 дона дон вазни 0,7-1,0 гр га ва доннинг натура огирлиги 23,2-38,1 г/л га юкори натижалар олинганлиги аникланди.

Кузги арпанинг 1000 дона дон OFирлиги (2016-2017 йй) 1-диаграмма

Сугориш тартибларини кузги арпа бошогининг биометрик курсаткичларига таъсири тах,лил килинганида "Болгали" навида сугориш олди тупрок намлиги ЧДНСга нисбатан 60-70-60% тартибда сугорилган вариантларга нисбатан ЧДНСга нисбатан 70-8060% тартибда сугорилганида, бир бошок узунлиги 0,4 см дан 0,6 см гача, донлар сони 0,7

502^Н

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

JUNE 6-7, 2023

донадан 1,2 донагача, донлар огирлиги 0,05 гр дан 0,06 гр гача, 1000 дона дон вазни 0,6 гр дан 0,9 гр гача, доннинг натура огирлиги 14,6 г/л дан 22,2 г/л гача, "Ихтиёр" навида эса бир бошок узунлиги 0,2 см дан 0,3 см гача, донлар сони 1,2 донадан 1,4 донагача, донлар огирлиги 0,07 гр дан 0,08 гр гача, 1000 дона дон вазни 1,0 гр дан 1,1 гр гача, доннинг натура огирлиги 18,9 г/л дан 20,3 г/л гача юкори булганлиги кайд этилди.

2017-2018 ва 2018-2019 йилларда олиб борилган тажрибаларда х,ам юкоридаги конуниятлар такрорланганлиги кузатилиб, кузги арпа навлари бошогининг биометрик курсаткичларига маъданли угитлар меъёрлари хдмда сугориш тартибларининг таъсири сезиларли булганлиги кузатилди.

REFERENCES

1. Халилов Н., Жураев Н. Пивобоп арпа етиштиришда угитлаш меъёрлари ва муддатларининг таъсири колади // ^ишлок хужалик экинлари селекцияси ва уругчилигини янада яхшилаш муаммолари. 1 жилдДашкадарё, 2004. Б.24-26.

2. Халилов Н.Х. Кузги арпа х,осилдорлигига экиш муддатларининг таъсири Узбекистонда галлачиликнинг яратилган илмий асослари ва уни ривожлантириш истикболлари. Халкаро илмий-амалий конференцияси илмий маколалар туплами. -Жиззах «Сангзор», 2013. -Б.310-311.

3. Ходжакулов Т., Гайбуллаев С. Оценка комбинационной способности компонентов урожая зерна у яровой пшеницы. -Ташкент, 1991. -С. 16-20.

4. Х,асанов Б., Маманов Т., Туфлиев Н., Амиркулов О. Узбекистоннинг жанубий минтакаларида арпанинг догланиш касалликлари ва уларга карши кураш чоралари Узбекистонда галлачиликнинг яратилган илмий асослари ва уни ривожлантириш истикболлари. Халкаро илмий-амалий конференцияси илмий маколалар туплами. Жиззах «Сангзор», 2013. Б.211-213.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.