Научная статья на тему 'КОРРУПЦИЯ БИЛАН БОҒЛИҚ ЖИНОЯТЛАР СОДИР ЭТИЛИШИГА ИМКОН БЕРУВЧИ ШАРТ-ШАРОИТЛАР ВА УЛАРНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ МАСАЛАЛАРИ'

КОРРУПЦИЯ БИЛАН БОҒЛИҚ ЖИНОЯТЛАР СОДИР ЭТИЛИШИГА ИМКОН БЕРУВЧИ ШАРТ-ШАРОИТЛАР ВА УЛАРНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Право»

402
76
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
коррупция / сабаб ва шарт-шароитлар / профилактика / коррупция билан боғлиқ жиноятлар / детерминант.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Феруз Салимович Амонов, Гўзалхон Баҳодировна Нурмуҳаммедова

Мақолада давлат ва жамият ҳаётида коррупциянинг олдини олиш ва унга қарши курашиш бўйича амалга оширилаётган чора-тадбирларнинг самарадорлиги, мамлакатда коррупциянинг пайдо бўлиши сабаб ва унга имкон берган шарт-шароитлар батафсил таҳлил этилган, бу борада жамоатчилик фикри ўрганилган, мақола сўнггида коррупцияни келтириб чиқарувчи сабабларни ўрганиш орқали унинг содир этилиш механизмларини аниқлаш ва коррупцияга қарши курашиш сиёсатини амалга ошириш мақсадида бир қатор таклифлар билдирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КОРРУПЦИЯ БИЛАН БОҒЛИҚ ЖИНОЯТЛАР СОДИР ЭТИЛИШИГА ИМКОН БЕРУВЧИ ШАРТ-ШАРОИТЛАР ВА УЛАРНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ МАСАЛАЛАРИ»

КОРРУПЦИЯ БИЛАН БОГЛЩ ЖИНОЯТЛАР СОДИР ЭТИЛИШИГА ИМКОН БЕРУВЧИ ШАРТ-ШАРОИТЛАР ВА УЛАРНИНГ ОЛДИНИ

ОЛИШ МАСАЛАЛАРИ

Феруз Салимович Амонов

Узбекистан Республикаси Миллий гвардияси Марказий девони катта офицери

Гузалхон Баходировна Нурмухаммедова

Узбекистон Республикаси Жамоат хавфсизлиги университети доценти

xti_ng 1010@mail .ru

АННОТАЦИЯ

Маколада давлат ва жамият хаётида коррупциянинг олдини олиш ва унга карши курашиш буйича амалга оширилаётган чора-тадбирларнинг самарадорлиги, мамлакатда коррупциянинг пайдо булиши сабаб ва унга имкон берган шарт-шароитлар батафсил тахлил этилган, бу борада жамоатчилик фикри урганилган, макола сунггида коррупцияни келтириб чикарувчи сабабларни урганиш оркали унинг содир этилиш механизмларини аниклаш ва коррупцияга карши курашиш сиёсатини амалга ошириш максадида бир катор таклифлар билдирилган.

Калит сузлар: коррупция, сабаб ва шарт-шароитлар, профилактика, коррупция билан боглик жиноятлар, детерминант.

КИРИШ

Коррупция даражасини камайтириш ва уни чегаралашда биринчи навбатда унинг пайдо булиши учун мавжуд шароитлар ва муаммоларни бир вактнинг узида хал килиш, иккинчидан, коррупцияни енгишда барча сохаларда ва катъият билан коррупцияга карши кенг куламли чора-тадбирлар ёрдам беради.

Криминолог олимлар жиноятчиликнинг пайдо булиши нафакат катор сабабларга боглик, балки кулай шароитларга хам боглик деб хисоблашади. Жиноятчиликнинг вужудга келтирувчи бу сабаб ва шароитлар умумий "криминоген омил (детерминант)" тушунчаси билан бирлаштирилади. Жиноятчиликнинг детерминантлари булиб жиноятчиликни белгиловчи ва унинг пайдо булишида ёрдам берувчи сабаб ва шароитлар хисобланади.

April, 2022

419

Коррупцияга карши курашишнинг энг тугри ва самарали йули бу -жамиятда коррупциянинг пайдо булишига имконият яратаётган шарт-шароит ва омилларни аниклаш хамда уларни бартараф килиш хисобланади. Криминологик адабиётлар ва оммавий ахборот воситалари маълумотлари тахлили шуни курсатмокдаки, хозирги кунда коррупциянинг юзага келиши ва ривожланишида бир нечта асосий, узаро алокада булган ва бир-бирига таъсир этувчи омиллар мавжуд.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МУХОКАМА

Жорий йилнинг 5 апрелида Олий Мажлис Сенатида булиб утган Коррупцияга карши курашиш миллий кенгашнинг навбатдаги мажлисида кайд этилишича, мамлакатда 2021 йилда 5 483 нафар шахсга нисбатан 3 769 та коррупциявий жиноят ишлари судларга оширилган. Яъни судга юборилган жиноят ишлари хамда жавобгарликка тортилган шахслар сони уртача 3 бараварга купайган.

Судларга юборилган жиноят ишларининг хар учтадан биттаси согликни саклаш, таълим ва банк тизими ходимлари томонидан содир этилган. Коррупцияга карши курашиш борасида олиб борилган кескин чоралар натижасида судга юборилган жиноят ишлари сони утган йилга нисбатан банк сохасида 300 фоизга, таълим тизимида 120 фоизга хдмда согликни саклаш сохасида 100 фоизга ортган.

Криминолог олимларнинг фикрларига кура жиноятчилик сабаблари жиноятларнинг содир этилишини такозо киладиган, уларни озиклантирадиган, купайишини таъминлайдиган ходиса, вокеа ва жараёнларнинг йигиндиси. Колаверса, шахс табиатида буладиган гаразгуйлик, ружу куйиш, бировлар хисобига яшаш, миллатчилик, жамиятда мавжуд хукук ва одат нормаларига риоя этмаслик каби холатлар хам жиноятчиликни келиб чикишида таъсир курсатади.

Жиноятчиликнинг шароитлари эса жиноятларни бевосита келтириб чикармайдиган, лекин уларнинг содир этилишига кумаклашадиган ходиса, вокеа ва жараёнларнинг мажмуи хисобланади.

Жиноятчиликнинг келиб чикишида мухим рол уйнайдиган сабаб ва шароит узаро чамбарчас богликдир. Шунинг учун хам бу холат «кри-миноген-детерминант» деб эътироф этилган. Зотан, хар кандай шароитнинг узи жиноятчилик ва жиноятни юзага

келтирмайди. Шароит мавжуд булган холда бирор-бир

April, 2022

жиноятчилик сабабсиз содир булмайди. Сабаб, уз мазмунига кура ижтимоий-психологик холат булса, шароит иктисодий, сиёсий, хукукий, ташкилий жихатдан юзага келувчи холат хисобланади.

Криминологик адабиётлар ва оммавий ахборот воситалари маълумотлари тахлили шуни курсатмокдаки, хозирги кунда коррупциянинг юзага келиши ва ривожланишида бир нечта асосий, узаро алокада булган ва бир-бирига таъсир этувчи омиллар мавжуд.

Базел давлат бошкаруви институти томонидан тузилган жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштиришга карши рейтингида Узбекистон 141 мамлакат ичида 43-уринни эгаллаган.

Узбекистон кушни Тожикистон ва ^иргизистонни ортда колдириб, 5.71 балл туплашга муваффак булган. Бирок Узбекистон хали FATF — Жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштиришга карши курашиш буйича молиявий чоралар ишлаб чикувчи гурухнинг туртинчи даври методологияси билан бахоланмаган, таккосланишни чекланган мамлакат деб кайд этилган. ^озогистон 71-уринни билан Марказий Осиё мамлакатлари орасида энг юкори курсаткични кайд этган.

Рейтинг 5 та мезон асосида тузилган: жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштиришга карши кураш тизимининг сифати, порахурлик ва коррупция даражаси, молиявий шаффофлик ва стандартлар, жамоатчилик шаффофлиги ва хисобдорлиги, хукукий ва сиёсий хатарлар.

И.Исмаилов ва бошкалар коррупция билан боглик жиноятларнинг детерминантларини шартли равишда уч гурухга: иктисодий-ижтимоий омиллар; маънавий-рухий омиллар; ташкилий бошкарув ва хукукий омилларга ажратган. Шунингдек, Р.Р.Газимзянов коррупция билан боглик жиноятларнинг асосий детерминанларига куйидагиларни киритган: 1) хукукий, 2) ташкилий-бошкарув; 3) тарбиявий; 4) мафкуравий;

5) ижтимоий-иктисодий; 6) ахлокий-психологик; 7) ижтимоий-сиёсий ва бошкалар.

Бошка бир муаллифларнинг фикрича, коррупцияга йул очадиган омиллар сирасига хокимият органлари тизимининг мураккаблиги, буйрукбозлик таомилларининг куплиги, давлат хокимияти органлари аппаратининг фаолияти устидан ташки ва ички назоратнинг йуклиги каби холатларни киритиш мумкин. Ташкилий тушунмовчиликларни фука-роларнинг коррупцион хулк-атворини рагбатлантиришдан фарклаш баъзан жуда кийин кечади. Такиклар, рухсат бериш таомиллари сонининг

April, 2022

421

xaggaH TamKapn KyngnrH, gaBgaT xoKHMHaTH opraHgapn ^aognarara ®:ag6 KugHHraH ^yKapogapHHHr MaH^aaTgapHHH xHMoa Kngnm MexaHH3MH Ba xyKyKHH acocgapHHHHr HyKgHrH xaM кoppyпцнaгa Hyg onagn.

A.A.3BarHHHHHr aHTHmnna, MaMgaKaTga MycTaKHg HKTHcogHH ^aognaT ropmyBHH cy6teKTgap xaTTH-xapaKaTgapn ycTHgaH gaBgaT 6omKapyB opraHgapHHHHr opTHKna Ha3opaTHHHHr MaB^yggurn - gaBgaT xH3MaTnHgapnra y3 MaH^aaTHHH Ky3ga6 MaHca6nHH cyuncTetMog KngnmH ynyH mapoHT aparagn. X,og6yKH, 6y $HKp Tyrpngnp, nyHKH «HKTHcogneTHH эpкннgamтнpнm» Ba «xycycHH ceKTopga gaBgaT Ha3opaTHHH KHcKaTHpnm» 6o3op HKTHcogueTHHHHr acocHH KOHyHH^TnapngaH 6npH xnco6gaHagH.

OHKpHMH3na, 6yryHrn KyHga кoppyпцнaнннг W3ara KHgnmnra Ba pHBO^naHHmnra hmkoh 6epyBnn mapT-mapoHT Ba oMHg cH^araga maxcHHHr ncnxogornacn xaM MyxHM axaMHaT Kac6 этмoкga. XycycaH, ncnxogorgapHHHr

^HKpnna, ^aMH^Tga кoppyпцнaгa xaHpnxox ncnxogorHK MyxHTHHHr MaB^yggnrn

ym6y xogncaHHHr TapKagnmn Ba yHHHr gapa^acn opTHmnra hmkohmt apaTagn.

B.B.MepKypHfflHHHHHr aHTHmnna эca, 6yryHrn KyHga кoppyпцнaнннг cognp этнgнmнгa HMKOHHaT apaTaeTraH acocHH mapT-mapoHTgap 6y gaBgaT 6omKapyB opraHgapn ycTHgaH ^aMoaTnngHK Ha3opaTHHHHr cycaHraHgnrn; gaBgaT 6omKapyB opraHgapnga 6wpoKpaTHK Ty3yMra xoc cag6nH nggaTgapHHHr caKgaHn6 Kognmn; yTHm gaBpHga gyn KegHHraH cuecHH, h^thmohh Ba HKTHcogHH MyaMMogapHHHr TynHK xag KH^HHMafi kohh6 KeTHmn.

Ym6y ^HKpnapra KymHMna paBHmga aMaggarn KoHyHnngHKHHHr HOMyKaMMannnrn, geMOKpaTHK пpннцнпgap Ba HHcTHTyTgapHHHr pHBO^naHMaraHnnrn Ka6ngapHH xaM KegTHpn6 yTHm MyMKHH.

OgHMgapgaH aHa 6npH О.А.Кyзнeцoвa ogn6 6opraH TagKHKOT nmgapn xygocacnra Kypa, KyHHgarngapHH кoppyпцнaнннг ca6a6gapn Ba mapoHraapn cn^araga KypcaTraH: gaBgaT opraHgapn Ba MaxaggHH y3HHH y3H 6omKapnm opraHgapngarn TamKHgHH-6omKapyB TH3HMHHHHr TaKoMHggamMaraHgnrH, xogHMgapga MaHca6 BaKogaTHgaH Kegn6 hhkh6 TaMarnpgHK, y3 MaH^aaTHHH Ky3gam Ka6n ncnxogorHK xycycnaTHHHr MaB^yggnrn. Ym6y ^HKpra KymngraH xogga myHH aHTHm MyMKHHKH, gaBgaT xH3MarnHgapHHHHr aKcapnaT khcmh эpтaмн-кenмн кoppyпцнa 6ngaH 6orgHK KapopHH Ka6yg KHgnmHH eKH pag этнmнн TaHgam xogaTHra gyn Kegagn.

AHHaH MaMgaKaTHMH3ga кoppyпцнaнннг naHgo 6ygHmHHHHr ca6a6 Ba mapT-mapoHTgapn xycycnga ro.C.nygaToB Ba r.A.AgHMoBgap KyHHgarngapHH эtтнpo$

April, 2022

422

этишган: - хокимият ва иктисодиётнинг бирлашуви; масъул мансабдор шахсларнинг конунларни менсимаслиги; - хизматчиларнинг мехнатига муносиб равишда давлат томонидан таъминланмаслиги; - вазирликлар ва идоралар томонидан хужалик фаолиятини назорат килиш учун турли хукукларга эга булишдаги лоббизм; - барча даражадаги рахбарларнинг конун ва норматив-хукукий хужжатларга эмас, балки бевосита уз бошликларига буйсунишинининг анъана сифатида колиб келаётганлиги; - ахолининг хукукий маданиятининг ривожланмаганлиги.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Бугунги кунда юртимизда коррупцияга карши курашишда бир катор назорат-тафтиш органлари, ташкилотлар ёки мансабдор шахслар мавжуд. Бирок, такдир такозоси билан айнан ушбу орган ва ташкилотларда коррупциянинг жуда куплаб пайдо булиши кузатилмокда: ушбу органлар коррупцияга карши курашиш ва конун устуворлигини таъминлаш урнига, аксинча, уз шахсий манфаатлари йулида хизмат ваколатлари доирасидан четга чикиш, уларни суиистеъмол килиш каби холатлар учрамокда.

Жиноятчилик, шу жумладан коррупция муаммосига доир махсус криминологик адабиётлар тахлили коррупцияни узининг табиий махсули сифатида белгиловчи сабаблар ва шарт-шароитлар (омиллар)нинг айрим гурухларини кайд этиш имконини беради. Ижтимоий хаёт мазмуни ёки сохаларига кура бундай омиллар каторига хукукий, ташкилий-бошкарув, тарбиявий, мафкуравий, ижтимоий-иктисодий ва бошка сабаблар ва шарт-шароитлар киради.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 29 июндаги "Узбекистон Республикасида коррупцияга карши курашиш тизимини такомиллаштириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги Фармонида мамлакатда коррупция холатини тизимли тахлил килишни таъминлаш, шунингдек, коррупцияга оид хавф-хатарлар юкори булган сохалар хамда коррупцияга оид хукукбузарликлар содир этилишининг сабаб ва шарт-шароитларини аниклаш Агентликнинг асосий вазифаларидан бири сифатида курсатилган. Агентликнинг Коррупциянинг олдини олиш ва "комплаенс -назорат" тизимини жорий этиш бошкармаси томонидан Узбекистон Республикаси Давлат божхона кумитаси фаолиятидаги айрим коррупцион хавф-хатарлар урганиб чикилган. Аникланишича, Божхона кодексидаги хукукий бушлик

April, 2022

423

туфайли товарларни реэкспорт килишда (божхона худудига илгари олиб кирилган товарларни Узбекистон Республикасининг божхона худудидан импорт божхона божлари ва соликларини ундирмасдан кайтариш ёки иктисодий сиёсат чораларини кулламасдан олиб чикиш) коррупцион хавф юзага келмокда.

Шунингдек, Коррупцияга карши курашиш агентлиги томонидан олиб борилган тахлилларга кура, судлар томонидан коррупцион (Жиноят кодексининг 167-моддаси, 168-моддаси 3-кисми, 205-214-моддалари билан боглик) жиноятлар буйича 2019 йилда 5 565 нафар шахсга нисбатан 3 576 та, 2020 йилда 4 159 нафар шахсга нисбатан 2 834 та, 2021 йилнинг 9 ойида эса 6 197 нафар шахсга нисбатан 3 722 та жиноят ишлари курилган.

Бирок, 2019 йилда курилган ишлар буйича айблов хукми чикарилган 4 741 нафар шахсдан 2 574 нафари (ёки 54 фоизи)га, 2020 йилда 3 394 нафар шахсдан 1 740 нафари (ёки 51 фоизи)га, 2021 йилнинг 9 ойида 4 572 нафар шахсдан 2 131 нафари (ёки 47 фоизи)га нисбатан муайян хукукдан махрум килиш жазолари тайинланган.

Яъни, коррупцион жиноятлар содир этганлиги учун судланган шахсларга нисбатан муайян хукукдан махрум килиш жазосини куллаш амалиёти йилдан-йилга камайиб борган.

Коррупцион жиноятлар содир этиб, Жиноят кодексининг 70, 71-моддаларига асосан жазодан озод килинган шахслар 2019 йилда 386 нафарни, 2020 йилда 362 нафарни, 2021 йилнинг 9 ойида эса 492 нафарни ташкил этган.

Тахлиллар натижасидан маълум булдики, муайян хукукдан махрум килиш жазосини куллаш амалиёти камайиб бораётганлиги коррупцион жиноятлар сони ортиб боришининг сабабларидан бири булмокда.

Колаверса, ахоли орасида олиб борилган комплекс тадкикот натижалари шуни курсатмокдаки, суровнинг 26,9% иштирокчилари коррупцияга сабаб булувчи омиллар сифатида куйидагиларни курсатишган:

• ижро этувчи хокимиятнинг конун чикарувчи ва суд хокимиятлари олдидаги масъулиятсизлиги;

• куплаб бюрократик тартиботларнинг мавжудлиги;

• айрим фаолият турларини амалга ошириш учун такиклар;

• фукаролик жамияти институтлари томонидан мансабдор шахслар фаолияти устидан тегишли назоратнинг йуклиги.

April, 2022

ХУЛОСА

Юкоридагиларга асосланган холда шуни айтиш мумкинки, коррупцияни вужудга келтирувчи ва унинг ривожланишига таъсир этувчи шарт-шароитлар ва омиллар узаро алокадорликда харакат килиб, бир-бирининг мавжудлигини таъминлаб жамият хаётининг турли сохаларига узининг салбий таъсирини курсатиб келмокда. Бу эса, уз навбатида, коррупциянинг Узбекистон миллий хавфсизлигига тахдидлар тизимидаги урнини белгилаб бермокда. Х,ар бир мамлакатда давлат ва жамиятнинг куч ва воситалари ёрдамида коррупцияга карши кураш амалга оширилиб, бунинг учун катта маблаглар сарфланмокда. Коррупцияни келтириб чикарувчи сабабларни урганиш оркали унинг содир этилиш механизмларини аниклаш ва коррупцияга карши курашиш сиёсатини амалга ошириш максадида куйидагилар таклиф этилади:

Биринчидан, давлат амалдорлари ва муассасалари халоллигини саклаш ва бунга имконият яратиш максадида, нафакат корхона, муассаса, ташкилот доирасида, балки унинг ташкарисида хам ходимларнинг ман этилган хулк-атвор куринишларини намоён этадиган, коррупция харакатларининг турли шаклларини аник белгилайдиган Хулк-атвор Кодексини жорий этиш зарур. Хулк-атвор Кодекси бузилган холларда ходимларни жавобгарликка тортиш имконини берувчи хулк-атвор санкциялар турларининг катъий тартибини белгилаш, хулк-атвор кодексига зид булган вазият мавжудлиги тугрисида ахборот йигишга ёрдам берувчи хабарчи-ходим химоясини кафолатлайдиган, хабар килишнинг ички аноним тизимини белгилаш, ташкилот ёки корхонада коррупцияга мойил булган сохаларни аниклаш асосида тармоклар кесимида коррупцияга оид хариталарни тузиш каби механизмларни жорий этиш кузда тутилади.

Иккинчидан, коррупция билан боглик хукукбузарликлар учун жавобгарликка тортилган шахсларни ва уларнинг якин кариндошларини мансаб лавозимларига тайинламаслик амалиётини жорий этиш максадга мувофикдир. Мансаб этикасини бузганлигига нисбатан жавобгарликнинг белгиланганлигини назарда тутган холда мансабдор шахсларнинг хукук ва мажбуриятлари тизимини ишлаб чикишни такозо этади.

Учинчидан, республика микёсида, худудлар ва алохида булимларда коррупциянинг олдини олиш ва унга карши курашишга масъул булган мутахассисларни тайёрловчи, уларнинг махсус билим ва куникмаларини ривожлантиришни таъминловчи, мансабдор шахсларга коррупциянинг зарарли окибатларини

April, 2022

425

тушунтирувчи мунтазам равишда мажбурий укитиш учун таълим тизимини яратиш лозим.

Туртинчидан, ахолининг хукукий онги ва хукукий маданиятини юксалтириш, жамиятда коррупцияга нисбатан муросасиз муносабатни шакллантириш, шунингдек, коррупция омилларини аниклаш, коррупция хавф-хатарларини бошкариш ва уларни минималлаштириш буйича чора-тадбирлар куриш борасида олий таълим муассасалари укув жараёнига «Коррупцияга карши хулк-атвор стандартлари» фанини жорий этилиши ахолининг хукукий онги ва хукукий маданиятини юксалтириш, жамиятда коррупцияга нисбатан муросасиз муносабатни шакллантиришга хизмат килади.

Бешинчидан, мамлакатдаги барча сохаларнинг коррупциялашганлик даражасини аниклаш, ахоли уртасида суровномалар олиб бориш ва хар йили оммага эълон килиб бориш максадида халкаро «Transparency International» нодавлат-нотижорат ташкилотининг «Transparency International Узбекистон» номи остида аналогини ташкил этиш максадга мувофик.

Олтинчидан, маъмурий хужалик органларининг очиклиги ва шаффофлигини таъминлаш оркали мансабдор шахслар томонидан рухсат бериш ёки такиклаш буйича масалаларнинг кандай хал килинишини кузатиб бориш ва адолатсизликларларнинг олдини олиш максадида «OPEN» дастурини жорий этиш максадга мувофик. Бу эса, фукароларга мансабдор шахсларга юборган мурожаатларининг жараёнларини очик кузатиб бориш имконини берувчи, аризаларининг качон, ким томонидан руйхатга олинганлигини, унинг ижроси учун ким масъуллигини ва мурожаатнинг хал этилиши жараёнини, мурожаат юзасидан олинган жавоб юзасидан уз эътирозларини билдиришга, аризасининг нима сабабдан кондирилмаслигига жавобни реал вакт ичида олиш имконини яратишда хизмат килади.

Еттинчидан, Узбекистон Республикасининг Коррупцияга карши курашиш агентлигининг штат тузилмасига директорнинг «Этика буйича Маслахатчи (ёрдамчи)» лавозимини жорий этиш максадга мувофик. Унинг коррупция билан боглик хукукбузарликлар профилактикасига йуналтирилган вазифаларини эса куйидагича белгилаш таклиф этилади: коррупция билан боглик хукукбузарликлар профилактикасига йуналтирилган булиб, давлат хизматчиларининг хизмати давомида ва ундан кейин манфаатлар тукнашуви юзага келгандаги хатти-харакатлари аник белгилаб бериш, мансабдор шахслар, ходимлар томонидан Ахлок кодексларига риоя килинишини таъминлаш.

April, 2022

426

REFERENCES

1. Стрельников М. С. Детерминанты преступности коррупционной направленности // Молодой ученый. — 2016. — №14. — С. 472-474. — URL https://moluch.ru/archive/118/32831/ (дата обращения: 03.06.2019).

2. Исмоилов И. Криминология. Умумий кисм: ИИВ олий таълим муассасалари учун дарслик / И.Исмаилов, КРАбдурасулова, И.Ю.Фозилов; Масъул мухаррир Ш.Т.Икрамов. - Т.: Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси, 2015

3. Исмоилов И. Криминология. Умумий кисм: ИИВ олий таълим муассасалари учун дарслик / И.Исмаилов, КРАбдурасулова, И.Ю.Фозилов; Масъул мухаррир Ш.Т.Икрамов. - Т.: Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси, 2015

4. Kriminologiya. Darslik. Oliy o'quv yurtlariaro ilmiy-uslubiy birlashmalar faoliyatini muvofiqlashtiruvchi kengash tomonidan nashrga tavsiya etilgan Professor Z.S. Zaripovning umumiy tahriri ostida, O'zbekiston Respublikasi IIV Akademiyasi, 2008. - B. 61

5. Коррупцияга оид хукукбузарликлар профилактикаси: Укув кулланма / И.Исмоилов, Ж.С.Мухторов, С.Б.Хужакулов; масъул мухаррир ю.ф.д., проф. КРАбдурасулова. - Т.: Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси, 2017. - 9

6. Газимзянов Р.Р. Коррупционная преступность в Республике Татарстан на рубеже веков (криминологическое исследование). Авто.дис. на соискание ученой степени канд.юрид.наук. Нижний Новгород - 2005. - С. 32.

7. Зуфаров Р.А., Ахраров Б.Ж., Мирзаев У.М. Коррупция. Конун. Жавобгарлик. Монография //Масъул мухаррир: ю.ф.д., проф. М.Х.Рустамбаев. - Т.: ТДЮИ нашриёти, 2011. - Б. 154.

8. Звягин А.А. Факторы роста коррупции и теневой экономики. Центр проблемного анализа и государственно-управленческого проектирования. - М.

9. Усманов А..А., Норбоев А.Н., Юридическая психология. - Т.: ТГЮИ. - 2006.

10. Меркуришин В.В. Борьба с транснациональной преступностью. - М.: «Амалфея», 2003, С-208.

11. Кузнецова О.А. Коррупционная деятельность: криминологический и уголовно-правовой аспекты.

Б. 90.

Б. 90.

б.

С.34

С.29.

April, 2022

Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата юридических наук. - Тамбов. 2007. - С.24.

12. Пулатов Ю.С., Алимов Г.А. Квалификация и предупреждение коррупцияонных преступлений: Монография. - Т.:, 2016. - стр. 60.

13. Алауханов Е.О., Турсынбаев Д.Е. Борьба с коррупцией в государственных органах Республики Казахстан: Учебное пособие / Под ред. Е.О.Алауханова. -Алматы: КазАТК, 2008. - С. 182-187.

14. https://daryo.uz/k/2022/04/05/ozbekistonda-2021 -yilda-3-769-ta-kormpsiyaviy-jinoyat-isЫari-sudlarga-oshirilgan-senat-raisi/?utm_source=@daryo_kirill

15. http://protuday.uz/uz/ Узбекистан «пул ювиш» рейтингида 43-уринни эгаллади

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

16. https://anticormption.uz/uzc/item/2021/03/02/tadqiqot-natizhasi-bozhkhona-sohasida-kormptsюn-khavf-khatarlami-keltirib-chiqarayotgan-qonunchilikdagi-boshliqlar-togrisida

17. https://anticorruption.uz/uzc/item/monitoring-and-statistics

® о

April, 20221 Multidisciplinary Scientific Journal

©

О

428

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.