Научная статья на тему 'КОРХОНАЛАР ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА МАРКЕТИНГ СТРАТЕГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ'

КОРХОНАЛАР ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА МАРКЕТИНГ СТРАТЕГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
408
60
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Маркетинг / бозор / корхона / Маркетинг стратегияси

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — О.Қ.Отабекова

Маркетинг фақатгина катта корхоналарнинг имкониятига тўғри келадиган бозорни таҳлил қилиш (сотишни башорат қилиш усуллари, бозорнинг имитацион моделлари ва тадқиқотлари каби) воситалари мажмуаси бўлиб, улар эҳтиёжларни ва талабни таҳлил қилишга истиқболли ва илмий ёндашувни ишлаб чиқиш учун фойдаланилади. Маркетинг бу харидорлар истеъмолчиларни тижорат жиҳатидан эксплуатация қиладиган бозор тизимидир.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КОРХОНАЛАР ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА МАРКЕТИНГ СТРАТЕГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ»

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda.

КОРХОНАЛАР ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА МАРКЕТИНГ СТРАТЕГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ НАЗАРИЙ

АСОСЛАРИ

О.^.Отабекова

укитувчи, Маргилон куп тармокди техникуми

АННОТАЦИЯ

Маркетинг - факатгина катта корхоналарнинг имкониятига тугри келадиган бозорни тахлил килиш (сотишни башорат килиш усуллари, бозорнинг имитацион моделлари ва тадкикотлари каби) воситалари мажмуаси булиб, улар эхтиёжларни ва талабни тахлил килишга истикболли ва илмий ёндашувни ишлаб чикиш учун фойдаланилади. Маркетинг - бу харидорлар истеъмолчиларни тижорат жихатидан эксплуатация киладиган бозор тизимидир.

Калит сузлари: Маркетинг, бозор, корхона, Маркетинг стратегияси.

Маркетингга бундай караш маркетинг ва реклама хамма нарсага кодир, улар бозорни кучли коммуникация усуллари ёрдамида исталган нарсани кабул килишга мажбур кила олади, деган мавхум фикрга асослангандир. Бундай сотиш усуллари купинча харидорларнинг реал эхтиёжларини кондириш истагига мутлако боглик булмайди. Асосий эътибор сотувчининг эхтиёжларига, яъни савдони амалга оширишга каратилади. Шунинг учун маркетинг стратегиясини тушуниш мухим ахамиятга эга.

Маркетинг стратегияси корхона имкониятларининг бозордаги холатга мувофиклаштириш, куйилган максадларга эришишнинг комплекс воситаларини белгилашдан иборат. Америкалик етук иктисодчи олим И.Ансоффнинг фикрича, стратегия уз мохияти ва жихатидан ташкилотнинг уз фаолиятида карор кабул килиш жараёнида куллаш учун мавжуд булган коидалар мажмуига айтилади.

Маркетинг стратегияси узаро бир-бири билан асосланган беш асосий жихат билан тавсифланади: бозорни танлаш, максадни танлаш, маблаг ва муддатларни танлаш, самарадорликни назорат килиш, мукобил стратегияни танлашдан иборатдир. Бунда истеъмолчиларни устуворлик тамойилини куриб чикиш лозим. Аслида маркетинг асосини, унинг концепциясини ташкил килувчи назария ёки гоя мутлако бошкачадир. У истеъмолчининг устуворлик тамойилидан келиб чикадиган шахсий танлаш назариясига асосланади, Ушбу ёндашув нуктаи назаридан карасак, маркетинг стратегияси - бу корхона имкониятларини бозор имкониятларига мослаштириб, келгусида ривожланиш истикболларини белгилашдан иборат.

Ж.Ж.Ламбен маркетингга куйидагича таъриф беради: "Маркетинг - бу

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda. кишилар ва ташкилотларнинг эхтиёжлари ва истак хохишларини харидор учун кийматли булган товарлар ва хизматларни эркин ракобатли айирбошлаш билан кондиришга каратилган ижтимоий жараёндир". Бу таърифда уч асосий тушунча эхтиёж, товар ва айрибошлашдир. Эхтиёж тушунчаси харидорнинг хулк-атвори ва уни бир товар ёки хизматни сотиб олишга ундаган сабабни ифодалайди; товар концепцияси харакат усуллари, ишлаб чикариш ва ишлаб чикарувчиларнинг ташкилоти билан боглик; айирбошлаш эътиборни бозорга хамда талаб ва таклифнинг узаро таъсирлашувини таъминловчи механизмларга жалб килади.

Стратегик маркетинг - бу фирманинг бозорни сегментлаш стратегияси асосида фирманинг ракобатли устунликка эришишини таъминлаши ёки саклаши, стабил тарзда фойда олиши, товар сифатини ошириш стратегиясини прогнозлаш, ресурслар таъминоти, ишлаб чикаришни кенгайтириш ва ракобатбардошликни оширишга йуналтирилган комплекс стратегиясини шакллантиришдир.

Стратегик маркетинг - бу, аввало, жисмоний шахслар ва ташкилотлар эхтиёжларининг тахлилидир. Маркетинг нуктаи назаридан караганда харидор товарнинг узига эмас, балки шу товар ёрдамида ечиладиган муаммонинг хал килинишига мухтождир. Ечимга турли технологиялар ёрдамида эришилади, технологияларнинг узи эса тинимсиз узгариб туради. Стратегик маркетингнинг роли - берилган бозорнинг эволюциясини кузатиб бориш ва кондиришга мухтож эхтиёжларни тахлил килиш асосида турли мавжуд ёки кутилаётган бозорларни ёки уларнинг сегментларини аниклашдан иборат.

Стратегик маркетингнинг асосий тавсифномаси булиб маркетинг стратегияси булиб хисобланади. Фирма стратегиясини ишлаб чикиш ва стратегик маркетингни тавсифлаши стратегик режалаштириш доирасида ишлаб чикилади. Бу фирма стратегиясининг максади ва стратегиясини шакллантириш билан бошланади.

Корхоналарда маркетинг стратегиясини шакллантиришда М. Портер томонидан эътироф этилган асосий маркетинг стратегияларидан фойдаланиш мухим амалий ахамият касб этади. Чунончи, асосий маркетинг стратегиялари харажатларни пасайтиришдаги етакчилик, дифференциациялаш ва фокуслашни камраб олиб, корхоналар ракобат устунлигини таъминлашга хизмат килади.

Корхоналарда маркетинг стратегиясини шакллантириш ракобат устунлигини (харажатлар буйича устунлик, бозор имкониятлари буйича устунлик ва х,к,) танлашдан бошланади. Айни пайтда, корхона танлаган ракобат устунлиги ёрдамида уз олдига куйган стратегик максадларга эришишни кузлайди. Уз навбатида, муайян устунлик асосида асосий маркетинг стратегияси танланади. Корхона муайян ракобат устунлиги ва асосий стратегияни танлагандан сунг эса, ракобат стратегиясини ишлаб чикиш зарурати юзага

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda. келади. Усиш имкониятларининг ушбу стратегиялари маркетинг стратегиясини

танлашда мухим ахамият касб этади.

Куплаб муаллифлар маркетинг стратегиясининг мохияти ва мазмунини очиб берган. Хусусан, Д.Ж.Сколли "Маркетинг стратегияси - баркарор ракобатли устунликни эгаллашга каратилган ва мувофиклаштирилган харакатлардир" - деб хисоблайди. Маркетинг сохасидаги йирик мутахассислардан бири хисобланган уз Ф.Котлер фикрича: "Маркетинг стратегияси - бу мукобил, мантикий тузилма булиб, ташкилот уни амалга куллаган холда узининг маркетингга мос вазифаларини хал этишни назарада тутади. У максадли бозор буйича аник стратегияларни, маркетинг комплексини ва уни амалга ошириш учун харажатлар даражасини уз ичига олади" Шунингдек, Г.Багиев, В. Тарасевич, Х. Аннлар таъкидлашича: "Маркетинг стратегияси- фирманинг уз хусусий салохиятини ишлатиш усули билан унинг атроф мухитида (бозор, макромухит омиллари) муваффакиятга эришишидир".

Узбекистонлик олимлардан А.Солиев маркетинг стратегиясини куйидаги таърифлаган: "Маркетинг стратегияси билан фирма качон, кайси товар билан кайси бозорга кириб боришини белгилайди", Ш.Эргашходжаева "Стратегик маркетинг" дарслигида "Маркетинг стратегиясини узаро бир-бири билан асосланган беш асосий жихат: бозорни танлаш, максадни танлаш, маблаг ва муддатни танлаш, самарадорликни назорат килиш, мукобил стратегияни танлаш" - деб тавсифлаган.

Юкоридаги фикрлардан куриш мумкинки, маркетинг стратегиясига хар бир олим алохида фикр билдирган. Олиб борилган илмий изланишлар натижасида биз маркетинг стратегиясига куйидагича таъриф бермокчимиз: "Маркетинг стратегияси - бу корхонанинг хозирги холатини тахлил килиб, келгусидаги ривожланиш истикболларини белгилайдиган стратегиядир". Бундан куриниб турибдики, маркетинг стратегиясининг бир неча турлари мавжуд: ракобатчилик стратегияси, усиш стратегияси, дифференциация стратегияси, харажатлар буйича устунлик стратегияси, фокуслаш стратегияси, сегментлаш, макросегментлаш, микросегментлаш, аввалдан сегментлаш, якуний сегментлаш, контрсегментлаш, гиперсегментлаш стратегияси, позициялаштириш стратегияси, диверсификация стратегияси, товар, нарх, сотиш ва коммуникация стратегияси ва хоказолар.

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda.

Фойдаланилган адабиётлар рущати:

1. Хамракулов, И. Б. (2021). ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ СОЗДАНИЯ И РАЗВИТИЯ МАЛЫХ ПРОМЫШЛЕННЫХ ЗОН. Наука сегодня: проблемы и перспективы развития [Текст]: ма, 2, 49.

2. Хамракулов, И. Б. (2021). КИЧИК САНОАТ ЗОНАЛАРИНИ БАРПО ЭТИШ ВА РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ. Scientific progress, 2(7), 586-592.

3. Ихтиёр Бахтиёрович Хамракулов (2022). КИЧИК САНОАТ ЗОНАЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ МОХДЯТИ ВА УЗИГА ХОС Х,УСУСИЯТЛАРИ. Scientific progress, 3 (1), 328-334.

4. Хонкелдиева, К., & Хужамбердиев, Ж. (2020). Проблемы развития организации: управленческий и логистический аспекты. In Наука сегодня: история и современность (pp. 17-19).

5. Asqarova, A. M., Xonkeldiyeva, K. R., Nomonjonova, F. U., Qodirova, S. Q., & Arabxonova, X. A. (2021). Classification Of Competition In The Market Of Light Industrial Goods And The Factors That Shape It. The American Journal of Management and Economics Innovations, 3 (01), 43, 46.

6. Хайдаров, Х., Нурматова, И., & Хонкелдиева, К. (2021). Факторы формирования сильного конкурентного рынка в текстильной промышленности. In НАУКА СЕГОДНЯ: ВЫЗОВЫ И РЕШЕНИЯ (pp. 59-61).

7. Asqarova, A., Xonkeldiyeva, K., Abdumutalibova, X., & Murotova, D. (2021). Issues of increasing the competitiveness of light industry enterprises. Наука сегодня: проблемы и пути решения [Текст]: материа, 48.

8. Asqarova, A. M., Xonkeldiyeva, K. R., Abdukarimova, R. A., Xudoyberdiyeva, X. B., & Egamberdiyeva, N. B. (2021). Theories Of Marketing Strategies To Increase The Competitiveness Of Light Industry Enterprises. The American Journal of Management and Economics Innovations, 3(01), 40-42.

9. Sodikjonovich, G. B. (2020). Social and philosophical aspects of family entrepreneurship development. ACADEMICIA: AN INTERNATIONAL MULTIDISCIPLINARY RESEARCH JOURNAL, 10(12), 1228-1234.

10. Tuychievich, B. M., & Umaralievich, K. U. The development of the digital economy is the shortest way to achieve the development of society.

11. Butaboev, M. T., & Karimov, U. U. (2020). «ЗЕЛЁНАЯ ЭКОНОМИКА». МИРОВОЙ ОПЫТ И ОСОБЕННОСТИ РАЗВИТИЯ В УЗБЕКИСТАНЕ. Theoretical & Applied Science, (2), 704-710.

12. Бутабоев, М. Т., & Каримов, У. У. (2020). Переход к «Зелёной экономике» и особенности её развития в Узбекистане. Интернаука, 23(152), 41.

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda.

13. Jabborova, M. (2021). THE IMPORTANCE OF INNOVATIVE TECHNOLOGIES IN THE SOCIAL DEVELOPMENT OF SOCIETY. Экономика и социум, (6-1), 129-132.

14. Каримов, У., & Каримова, Г. (2018). ГЕОПОЛИТИЧЕСКАЯ КОНКУРЕНЦИЯ В ИНФОРМАЦИОННОМ ПРОСТРАНСТВЕ. In Перспективные информационные технологии (ПИТ 2018) (pp. 1368-1372).

15. КАРИМОВ, У. ЕНГИЛ САНОАТ КОРХОНАЛАРИ РАКОБАТБАРДОШЛИГИНИ ОШИРИШ БУЙИЧА МАРКЕТИНГ СТРАТЕГИЯЛАРИ. СТУДЕНЧЕСКИЙ ВЕСТНИК Учредители: Общество с ограниченной ответственностью" Интернаука", 78-80.

16. Xonkeldiyeva, K., & Xo'jamberdiyev, J. (2020). Экономика и социум.

17. Хонкелдиева, К., Рахимова, Х., & Хасанхужаева, У. (2021). ПРЕДУПРЕЖДЕНИЕ ПРЕСТУПНОСТИ СРЕДИ НЕСОВЕРШЕННОЛЕТНИХ. Наука сегодня: факты, тенденции, прогнозы [Текст]: мате, 34.

18. Хонкелдиева, К., & Муйдинжонова, М. (2020). Актуальные проблемы решения безработицы в Республике Узбекистан. In Наука сегодня: фундаментальные и прикладные исследования (pp. 18-19).

19. Khakimov, N. H., & Ganiyev, B. S. (2019). THE ROLE OF STUDYING THE STRATEGY OF ACTION IN CHOOSING A PROFESSIONAL DIRECTION (TAKING INTO ACCOUNT THE FORMATION OF ENTREPRENEURIAL QUALITIES) IN STUDENTS. Scientific Bulletin of Namangan State University, 7(7), 296-303.

20. Рахимов, Д. Ш. (2021). САНОАТ ИКТИСОДИЁТИДА МАДАЛЛИЙЛАШТИРИЛАЁТГАН МАДСУЛОТЛАРНИ ДИВЕРСИКАЦИЯЛАШ ОМИЛИ СИФАТИДА. Scientific progress, 1(6), 505-511.

21. Sayitkhonov A. THE IMPORTANCE OF INNOVATIVE ACTIVITIES OF YOUTH TO ENTREPRENEURSHIP //Theoretical & Applied Science. - 2020. - №. 1. - С. 38-41.

22. Raximov, D. S. (2021). DIVERSIFIKATSIYA HUDUDLAR SANOATNI MUVOZANATLI STRATEGIK RIVOJLANTIRISh YO'NALIShLARI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(3), 199-207.

23. Xonkeldiyeva, K. R. (2021). Features of management of textile industry enterprises based on the cluster approach. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(9), 780-783.

24. Xolikulov, M. R. (2020). THE HERB (Capparis spinosa L) IS AN

IMPORTANT HONEY PLANT. Scientific Bulletin of Namangan State University, 2(3), 165-170.

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda.

25. Kholikulov, M. R. (2019). Current Status of Plant Resources in The Ferghana

Valley and Opportunities To Use Them. Indonesian Journal of Innovation Studies, 8.

26. Pulatova N. Ethnoecological Culture Of The Uzbek People Today And Pedagogical Aspects Of Its Formation In Students //The American Journal of Social Science and Education Innovations. - 2020. - Т. 2. - №. 11. - С. 485-490.

27. Kuzibaevna, O. G. (2020). TECHNOLOGIES OF DEVELOPING THE ECOLOGICAL CULTURE OF STUDENTS IN THE PROCESS OF LEARNING A FOREIGN LANGUAGES IN HIGHER EDUCATIONAL INSTITUTIONS. Solid State Technology, 63(1s), 1816-1825.

28. Saloydinov, S. Q. (2021). Creation of feasibility studies to reduce energy costs in ginneries. "Экономика и социум", 9(88), 147-149.

29. Салойдинов, C. К. (2021). Образовательные кредиты в Узбекистане. "Экономика и социум", 12(91), 470-472.

30. Салойдинов, C. К. (2021). Спрос на рынке дифференцированных продуктов. "Экономика и социум", 12(91), 473-476.

31. Салойдинов, С. К. (2022). С паровой турбиной 471 МВт на Талимарджанской ТЭЦ расчет электрических режимов при максимальной зимней нагрузке. "Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)", Бреша1 issue, 116-121.

32. Сaлoйдинoв, С. К. (2022). Иннoвaциoннoе решение для пoлyчения биoгaзa. "Central Asian Research Joumal for InterdiscipHmry Studies (CARJIS)", 2(3), 280-285.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.