Научная статья на тему 'КОРХОНА ИННОВАЦИОН ФАОЛИЯТИНИ МОЛИЯЛАШТИРИШ САМАРАДОРЛИГИНИ БАҲОЛАШ УСУЛЛАРИ'

КОРХОНА ИННОВАЦИОН ФАОЛИЯТИНИ МОЛИЯЛАШТИРИШ САМАРАДОРЛИГИНИ БАҲОЛАШ УСУЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Социологические науки»

251
31
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
корхона / молиялаштириш / инвестиция / инновация / венчур / лизинг / форфейтинг / enterprise / financing / investment / innovation / venture / leasing / forfeiting.

Аннотация научной статьи по социологическим наукам, автор научной работы — Нодира Хамракуловна Олимова, Орифжон Обиджон Ўғли Каримов

Инвестицион-инновацион лойиҳаларни молиялаштириш-нинг самарали усулларини миллий ва халқаро андозаларга мувофиқ жорий этиш ўта муҳим вазифадир. Қолаверса, инвестицион-инновацион фаолиятда қалтисликни имкон қадар пасайтириш, ресурслар тақчиллиги шароитида йирик инвестиция лойиҳаларини замонавий моделлаштириш усулларини қўллашнинг ҳам алоҳида ўрни мавжуд.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The introduction of effective methods of financing investment-innovation projects in accordance with national and international standards is an extremely important task. In addition, there is also a special role in investment-innovation activities to reduce the risk as much as possible, to apply modern modeling methods for large investment projects in the context of a shortage of resources.

Текст научной работы на тему «КОРХОНА ИННОВАЦИОН ФАОЛИЯТИНИ МОЛИЯЛАШТИРИШ САМАРАДОРЛИГИНИ БАҲОЛАШ УСУЛЛАРИ»

КОРХОНА ИННОВАЦИОН ФАОЛИЯТИНИ МОЛИЯЛАШТИРИШ САМАРАДОРЛИГИНИ БАХОЛАШ УСУЛЛАРИ

Нодира Хамракуловна Олимова

и.ф.н.доцент olimova_nh@mail. ru

Орифжон Обиджон ртли Каримов Фаргона давлат университети магистранти

АННОТАЦИЯ

Инвестицион-инновацион лойихаларни молиялаштириш-нинг самарали усулларини миллий ва халкаро андозаларга мувофик жорий этиш ута мухим вазифадир. ^олаверса, инвестицион-инновацион фаолиятда калтисликни имкон кадар пасайтириш, ресурслар такчиллиги шароитида йирик инвестиция лойихаларини замонавий моделлаштириш усулларини куллашнинг хам алохида урни мавжуд.

Калит сузлар: корхона, молиялаштириш, инвестиция, инновация, венчур, лизинг, форфейтинг.

ABSTRACT

The introduction of effective methods of financing investment-innovation projects in accordance with national and international standards is an extremely important task. In addition, there is also a special role in investment-innovation activities to reduce the risk as much as possible, to apply modern modeling methods for large investment projects in the context of a shortage of resources.

Keywords: enterprise, financing, investment, innovation, venture, leasing, forfeiting.

КИРИШ

Бугунги кунда инвестиция лойихаларининг молиявий-иктисодий самарадорлигини бахолашда хориж тажрибаси, шу билан бирга ЮНИДО томонидан ишлаб чикилган услубга мувофик, замонавий бахолаш усулларидан кенг фойдаланилади. Ривожланган давлатлар тажрибаси ва ЮНИДОнинг тавсияларини хисобга олган холда инвестиция лойихаларининг самарадорлигини бахолаш икки меъзон

January, 2023

11

асосида амалга оширилади.[3] Булар, молиявий ва иктисодий бахолаш меъзонларидир (1-расм).

Хужалик юритишнинг замонавий шарт-шароитларида иктисодий усишнинг суръати ва сифатини таъминлаш,ишлб чикарилаётган махсулотнинг ички ва ташки бозорлардаги ракобатбардошлигини ошириш, миллий иктисодиётнинг барча соха ва тармоклари мутаносиб ривожлани-шига эришиш инновацион характерга эга булмоги лозим. Бунга эришишнинг бир мунча мураккаблиги корхона доим танлов олдида туриши, яъни агар янги турдаги махсулот ишлаб чикарилмаса эртами- кечми таназзулга учраши, янги турдаги махсулотлар ишлаб чикаришнинг катта харажатлар билан богликдиги каби омиллар билан изохланади. Юкорида тилга олиб утилган омилларнинг таъсири боис, бугунги кунда иктисодиёт тармокларида фаолият курсатаётган корхоналарнинг жуда оз кисми-5 фоизигина, мустакил тарзда илмий-тадкикот фаолияти билан шугулланмокда[2].

1-расм.Инвестицион-инновацион лойиханинг самарадорлигини бахолаш

усуллари[1]

Инновацион фаолиятни молиялаштиришнинг окилона тизимини яратиш оркали молиявий ресурсларни жамлаш ва уларни инновацион жараёнларнинг устувор сохаларига йуналтириш имкониятлари пайдо булади.

Инновацион фаолиятни молиялаштириш-янги турдаги махсулотларни ишлаб чикариш жараёнини лойихалаштириш, тадкик этиш ва ташкил килиш, ишланмалар ва ташкилий жараёнларни, янги турдаги техника ва технологияларни, иш ва хизматларни, шунингдек, бошкарувнинг янги шакл ва услубларини яратиш ва жорий этишга йуналтирилган пул маблагларидан фойдаланишдир.

Инновацион лойиханинг махсулот хаётийлик цикли барча боскичларида зарур молиявий ресурслар билан

January, 2023

12

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

таъминланганлигининг юкори даражаси бозор томонидан махсулот етарли даражада кабул килинмаслиги билан боглик хатарларни камайтиради ва инновацион фаолият самарадорлигини оширади.

Инновацион фаолиятни молиялаштиришнинг куйидаги шакллари мавжуд:

1. давлат томонидан молиялаштириш;

2. корхонанинг уз маблаглари хисобидан молиялаштириш;

3. банк кредитлари оркали молиялаштириш;

4. венчур молиялаштириш;

5. лизинг;

6. форфейтинг;

7. аралаш молиялаштириш ва бошкалар.

НАТИЖА

Янгидан ташкил этилаётган инновацион компанияларнинг (стартап) молияси замонавий корпоратив молия назарияси ва амалиётини урганишнинг объекти хисобланувчи урта ва йирик бизнес корхоналари молиясидан сезиларли даражада фарк килади. Х,ар кандай стартапдан фаркли уларок, тараккий этган, операцион фаолияти яхши йулга куйилган компаниялар молияси замонавий корпоратив молияни урганиш объекти хисобланади. Ушбу холатда компаниянинг операцион фаолияти дейилганда, компаниянинг махсулот ишлаб чикариш ва сотиш, хизматларни такдим этиш, ишларни бажариш билан боглик асосий фаолияти тушунилади. Бундай компаниядаги молиячиларнинг вазифаси - молиявий окимларни компания фаолиятининг самарадорлигини ошириш учун йуналтиришдан иборатдир.

Молиячи компания капитали кийматини ошириш учун унинг таркибини кайта куриб чикиши лозим, шу билан биргаликда у компания учун энг фойдали булган дивиденд сиёсатини белгилаши, фоиз туловларини тулаш борасида оптимал схемалар ишлаб чикиши, оддий акцияларни сундириш ва шу каби масалалар билан шугулланиши керак булади.

Янгидан ташкил этилаётган бизнесда бундай глобал муаммолар йук булсада, тадбиркорнинг вазифаси анча мураккаб булиб, у хам булса корхона фаолиятини молиялаштиришга маблаглар излаб топиш ва уларни жалб килишдан иборатдир. Корпоратив молия назариясига кура, хар кандай компаниянинг барча пул окимлари учта асосий гурухга

булинади: операцион фаолиятдан олинувчи пул окимлари,

January, 2023

инвестицион фаолиятдан олинувчи пул окимлари ва молиявий фаолиятдан курилувчи пул окимлари.

Агар биз ривожланишнинг дастлабки боскичида булган ёш инновацион компанияни тахлил киладиган булсак, у холда тадбиркорнинг аслида хеч нарсаси йуклигига, на активлари ва на уз капитали борлигига гувох буламиз. Тадбиркорнинг биргина нарсаси бор, у хам булса, уни бозорга олиб чикиш оркали пул ишлаши мумкин булган ихтиросидир холос.

Яна шуни кушимча килишимиз мумкинки, янгидан уз ишини бошлаётан тадбиркорда умумий холатда бизнесни ташкил этиш тугрисида тасаввур хосил килиш имконини берувчи бизнес-гоя хам мавжуд. Бизнесни ташкил этишнинг дастлабки боскичида операцион, инвестицион ва молиявий фаолиятдан олинувчи пул окимлари хакида гапиришга хали анча эрта. Х,ар кандай тадбиркор - янги инновацион лойихани ташкиллаштирув-чини-"Бизнесни яратиш ва ривожлантириш учун пулни каердан олиш керак"-деаган мухим бир савол кийнайди.

Бу вазифа шунчаки оддий эмас, чунки куп холларда кичик ва урта бизнес корхоналари корпорациялардан фаркли равишда тижорат кредити олишда жиддий муаммоларга дуч келадилар, чунки кредит олиш учун куйидагилар булиши талаб этилади:

1. кредит таъминоти учун активлар;

2. фоиз туловларини вактида хисоб-китоб килиш имкониятини берувчи операцион фаолиятда олинувчи пул окимлари.

МУХ,ОКАМА

Янги ташкил этилган компаниялар аксарият холларда кредит таъминоти учун ликвид акивларга ва етарлича уз капиталига эга булмаганлари холда, фоиз туловларини тулаш борасида жиддий муаммоларга дуч келадилар. Демак, инновацион стартапларнинг корпоратив молиядан яна бир фарки шундаки, улар купчилик холатларда кредит маблаглари ололмайдилар. Бундан ташкари, йирик компаниялар томонидан молиявий ресурсларни жалб килиш учун кенг фойдаланадиган классик молиявий воситалардан (масалан, облигациялар, тижорат векселлари, банк акцептлари ва бошкалар) янги ташкил этилаётган корхоналар етарлича активлари мавжуд эмаслиги боис хали фойдалана олмайдилар.

Стартапда мавжуд озгина уз капитали ихтироларни яратиш ва ишлаб чикиш учун зарур булгани холда, факат унинг ёрдамидагина уз фаолиятини янгидан ташкил этаётган

January, 2023

14

компания иуз фаолиятини янгидан ташкил этаётган компания инвесторларни жалб килиши мумкин, аммо бунинг учун тадбиркор компания гоясига асосланган уз бизнес гоясинининг истикболли эканлигига инвесторларни ишонтира олиши керак.

Уз фаолиятини нолдан бошлаётган хар кандай компанияда молиявий карорлар кабул килиш билан компания фаолиятининг колган бошка барча жихатлари - жамоа, персонал, кадрлар, маркетинг, интеллектуал мулкни химоя килиш, хукукий жихатлар кабилар уртасида узвий алока мавжуд. Бундан ташкари, одатда, катта корпорацияларда булгани каби, алохида молия булими ёки булинмасини ташкил этиш учун уз фаолиятини янгидан бошлаётган корхоналарда етарлича маблаг йук.

• Венчур ёки шамол капитал? А^Шдаги машхур кийим-кечак ишлаб чикарувчи Banana Republic фирмасининг асосчиси Мел Зиглер спорт кийимлари ишлаб чикаришга ихтисослашган ZoZa фирмасига асос солди. Ушбу корхона учун 165 млн. А^Ш доллари микдорида сармоя киритган венчур фондининг вакили Гари Ричел "Business Week" журналига берган интервюсида: "Агар сизда жасорат ва пул маблаги етарли булса, сизга истеъмол бозорларида хеч нарса хавф солмайди"-деб, таъкидлайди. Орадан унча куп вакт утмасдан, унинг фикрлари нотугри эканлиги аён булди. 2001 йилнинг бахорида ZoZa узининг биринчи коллекциясини чикарди - юз минглаб костюмларда курсатилган улчамлар узининг хакикий улчамларидан салкам икки пунктга юкори эди бозордан кайтган махсулотларнинг улуши 80% дан ошиб кетди ва икки ойдан сунди, ZoZa банкротга учради. Бундан хулоса шуки, тадбиркордаги дадиллик, яхши гоя ва гояни амалга ошириш учун молиявий маблагларнинг мажвудлиги бозорга ёриб кириш учун етарли булмасада, лекин бозорда муваффакиятсизликка учраш учун етарли хисоб-ланади. Шундай килиб, стартапларнинг молияси катта компанияларнинг молиясидан тубдан фарк килади (2-расм), чунки корпорациялар ва кичик инновацион компанияларнинг молиявий окимлари уртасида сезиларли фарк мавжуд.

Корпорант молия ва стартаплар мошисц

\ Молиявий окишаршшг- г > Typmraa бошка PVE . Туршгаа молпялаштн рпш

-0-

£

£

Турлп молиявий стратегия

2-вас м. Кооператив молия ва инновацион старт а п молияси Г11

»/VWVWVVWVWVWAMArtrtllWWWVWW WWWWW4VW*. VWW i WÄV«VWWAWWVWW IL J

January, 2023

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

Шу билан бирга, анъанавий тарзда урф булган карз молиявий ресурсларнинг аксарияти кисмидан (банк кредитлари ва ссудалари, компания облигацияларини чикариш ва сотишдан олинган маблаглар, бошка нобанк ташкилотларининг кредитлари) ёш инновацион компаниялар фойдалана олмайдилар. Бундан ташкари, барча хал килувчи ахамият касб этувчи барча молиявий карорлар, купинча махсус молия таълимга ёки молия сохасида ишлаш тажрибаси булмаган компания муассислари жамоаси томонидан амалга оширилади.

Янги компаниянинг шаклланиш ва ривожланиши жараёни шартли равишда боскичларга булинган булиб, уларнинг хар бирининг узига хос аник вазифалари ва уларни хал этиш усуллари мавжуд. Хдётийлик циклининг куйидаги боскичлари мавжуд:

• ривожланишнинг дастлабки боскичлари - экиш боскичи ва стартап (Seed Stage, Startup);

• илк боскич (Eaarly Stage);

• кенгайтиришни ривожлантириш боскичи (Development, Expantion).

Баъзан лойихани технологиянинг сусайиш (улим) боскичи хам фарклана-

ди. Компаниянинг жами (тупланган) пул окимларининг белгиси ва динами -каси компаниянинг шаклланиш ва ривожланиш даврларини боскичларга ажратиш меъзони хисобланади. Шу билан бирга, хар бир боскичда бизнесни ривожлантириш учун зарур молиявий ресурсларнинг даражаси хам узгариб боради (3-расм).

3-расм. Инновацион фаолиятни молиялаштириш учун зарур булган энг минимал маблаг микдорини аниклаш [1]

Инновацион тадбиркорликда молиялаштиришнинг

анъанавий усуллари ва манбаларидан фойдаланиш

January, 2023

имкониятлари жуда хам чекланган, баъзи холатларда эса бундай манба ва усуллардан фойдаланишнинг умуман иложи йук. Эртами-кечми хар кандай стартап асосчисининг олдида: "Зарур молия-лаштириш манбаини каердан топиш мумкин, ва уларнинг оптимал таркиби кандай булиши керак?"-деган савол пайдо булади.

Бунда маблаглар киритиш борасида карорлар кабул килишда тадбиркорликнинг ривожланиш боскичи ва молиявий кайтимнинг ноаник истикболлари хал килувчи ахамият касб этади. 4-расмда ривожланишнинг барча боскичларини муваффакиятли тарзда босиб утган компания даромадлари узгаришининг одатий модели акс эттирилган. Дастлаб, даромадлар эгри чизиги инвестициялар даражасининг фойда даражасидан ортикчалигини акс эттирган холда, кескин пасайиб боради. Сунгра, бозорга янги махсулот ёки хизматларнинг кириб бориши асносида даромадлар эгри чизиги кутарилиб боради. Качонки, компания етуклик даражасига эришар экан, даромадлар эгри чизигининг усиши секин-лашиши мумкин. Бирок, купчилик компаниялар ички усиш ёхуд ютиб юбориш ёки бирлашиш дастурлари натижасида узларининг етуклик боски-чида хам ривожланишда давом этишлари мумкин.

Ёш компаниялар ривожланишининг дастлабки боскичларини молиялаштиришга "экиш боскичи" (seed stage), ишга тушириш боскичи (startup) ва илк усиш даври (Early Stage) боскичлари киради. Ушбу холатда "экиш" ва "стартап" боскичлари уртасидаги чегара шартли хисобланади, чунки хар иккала боскичда хам салбий пул окимига эга булган, уз фаолиятини самарали йулга куйишда тажрибага эга булган ёки тажрибаси етарлича булмаган ёш инновацион компаниялар назарда тутилади. Ушбу окимлар купчилик холатларда ёки умуман амалда мавжуд булмаган ёки булсада, унчалик хам ахамияти катта булмаган операцион фаолиятдан кури-лувчи окимлар хисобига копланиши мумкин эмас. Компания бозорда ухшаши булмаган ёки мавжуд булганларидан сифат жихатидан фарк килувчи янги махсулотларни таклиф килади.

Махсулот ишлаб чикишни нихоясига етказиш, махсулотнинг дастлабки ишчи намунасини олиш, бизнес-режа тайёрлаш учун экиш боскичида етарлича катта маблаг сарфлансада,хали мазкур боскичда операцион фаолиятнинг тулик йулга куйилмаганлиги боис, ижобий пул окимларини таъминлашимиз анча мушкул. Одатда, бу боскич махсулотнинг хали тулик ишлаб чикилмаганлиги ёки синовдан утмаганлиги билан тавсифланади. Натижада, биз компания фаолиятининг ривожлана бориши асносида инвестицион фаолиятдан салбий пул окимларига эга буламиз.

January, 2023

17

komMhha pHBO^naHHfflHHHHr экнm öocKHHHga TamKH MonH^nam-THpHm MaHÖanapHHH KHHHmHHHr ^yga KHHHHHHrH Ba öat3aH MyMKHH x,aM эмacпнгн

HaTH^acHga KOMnaHHA TagÖHpKopnHK cyöteKraapHHHHr hhkh pecypcnapH Ba rpaffraap, OYTO, 6H3Hec-HHKy6aTopnapHHHr Maönaraapn KaÖH 6erapa3 Ba TeKHHra onHHraH TamKH MaHÖanap XHCOÖHra KyH Kennpagn.

Bai^.

Ma^cyjioTHH Huuiaö ihki-hh MaipynoiHH nm.iao iHKapHm Eo3opra KHpHO öopam Eo3opHH pHEoa;.iaaiapiim Ma^cyjioiHHHr eiyKjmra

«3KHIHJI Bocehhh «Ciapian» H.TK VCHIH KeHrafiaia OOCHIHH 3ht cymra ÖOCKH1

^a-ci.naÖKH öoci^irmapHH MOjmananrrapHin KanHianHHHr KeraHHinHHH paEo;K,iaHHin IPO.iapHH xapa^ KH.IHEI

4-pacM. KoivinaHim pHBO%^aHHmHHHHr Typ.ni öocKHM^apuga MO.iim.iamTiipnm.|1|

EyHgaH TamKapH, y3 ^aonHATHHH энrцнгннa öomnaeTraH KynHHHHK KopxoHanapHHHr TamKH Kap3 MaHÖanapHgaH ^oöganaHMacnHKnapH, ogaTga öyHgafi MonHanamTHpHm MaHÖanapHHHHr fiyK^HrH ÖHnaH эмac, öanKH ^aonHATHHHr gacTnaÖKH öocKHHnapHga TagÖHpKopHHHr y3 ^aonHATH HaTH^anapHHH öomKanap ÖHnaH öynHmHm HCTarHgaH HHpoK öynraH CTpaTerH^HH TaHnamH ÖHnaH x,aM H30x,naHagH. CTapTan öocKHHHga nyn OKHMnapHHHHr KOMnaHH^gaH neTra hhkhö KeTHm xpnaraapH x,aM Ky3aTHnag,H. Ey MaxcynoT eKH xH3MaTHH Hmnaö HHKHm Ba TaKOMHnnamTHpHm ÖHnaH öofhhk öynraH Ba KynHHna oпepaцнoн ^aonHATgaH onHHyBHH gapoMagnap эвaзнгa KonnaHyBHH KymHMna ннвecтнцнaпapнн aKC эттнpaцн.

Ymöy öocKH^ga TagÖHpKopnap ^aMoacH a3angaH pocMaHa ^aonH^T KypcaTaeTraH KopxoHa CHHrapH y3napHHH TyTa öomnaögHnap Ba ropHgHK maxc CH^aTHga pacMHH pyöxaTgaH yTraH KOMnaHH^ra annaHagHnap. Ymöy gaBpra KenHÖ, KOMnaHH^HHHr gacraaÖKH HcretMonHHnapH MatnyM öynagH, MaxcynoT-HHHr npoTOTHnH ycTHga Hm KeHr KaMpoB^H Hmnap öynra KyÖHnagH, KOMnaHHA ^aMoacHHH TyngHpHm ynyH KaHgaö HHCOHnapHH KHnHm no3HMHHrH xaKHga

gacraaÖKH TacaBBypnap nafigo öynagH. ffly ÖHnaH ÖHpranHKga, MonHfl-namrapHm ^apaeHHga KOMnaHHa KHÖMaTHHH öaxpnam, HHBecTopnap ÖHnaH ÖHTHMnapHH nyxTa Ty3Hm KaÖH ÖHpnaMHH caBonnap naögo

January, 2023

18

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

булади. Керакли инвестицияларни уз хисобидан молиялаштириш, купинча сунгги уринларда курилади, чунки инновацион бизнес одатда тегишли маблагга эга булмаган янгидан уз фаолиятини ташкил этаётган корхона хисобланади. Бошлангич сармоя ёки устав капитали инвестицияларни молиялаштиришнинг асосий манбаи була олмайди, чунки у доимо бир меъёрда сакланиб туриши лозим, акс холда етарлича устав капиталига эга булмаган корхона тугатилиши табиий холдир.

Юкорида таъкидлаб утганимиздек, молиялаштиришнинг биринчи навбатдаги манбалари - бирламчи институционал инвесторлар - инновацион лойихаларнинг илк боскичларини молиялаштирувчи венчур фондлари, бизнес-фаришталар хисобланади. Шунингдек, университетлар, бизнес инкубаторлар, технопарклар каби молиялаштириш манбалари хам катта ахамиятга эга.

Компаниянинг бизнес модели, тадбиркор ва унинг жамоасининг тажрибаси ва обру-эътибори, шунингдек молия бозорларидаги вазиятга, молиялаштиришнинг у ёки бу турини жалб килиш имкониятлари куп жихатдан боглик. Венчур фондлари ёки стратегик инвесторлар каби институционал инвесторларнинг маблагларини осонгина жалб килиш имкониятига эга булган тажрибали тадбиркорлардан фаркли уларок, компанияни ташкил этишнинг дастлабки боскичларидаёк, янги тадбиркор уз маблагларини сарф килишга, уз якинлари ва бизнес-фаришталар орасидан инвесторларни излаб топишга, шунингдек, давлат грантлари ва тадибркорликни куллаб-кувватлаш дастурларига умид килишига тугри келади. [4]

Янгидан уз фаолиятини бошлаётган корхоналарнинг технологияси катта компания учун янги махсулот яратишга, янги сотиш бозорларининг очилишига ёки харажатларни сезиларли даражада кискартиришга имкон берганида катта компаниялар янгидан фаолият бошлаётган инновацион компаниялар билан хамкорлик килишга кизикиш билдирадилар. Стратегик шерикчилик турлича куринишларда амалга оширилиши мумкин. Бу истикболли технологияга эга булган стартап улушини катта компания томонидан сотиб олиниши ёки катта компания томонидан биргаликда ишланмаларни амалга ошириш учун пул маблаглари ажратилиши (JDA-Joint Development Agreement) кабилар булиши мумкин. Joint Development Agreement шароитида компания улушини сотиш амалга ошмайди. Технологияларни ишлаб чикиш ва илмий-тадкикот ишларини амалга ошириш учун хамкор-компания томонидан ажратилган пул маблаглари технология ёки махсулотдан эксклюзив хукуклар асосида

фойдаланиш максадида ажратилади.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

January, 2023

Х,ар бир инвесторнинг якуний максади - бу фойда олишдир. Инновацион компания бизнесни йулга куйиш ва илк усишни таъминлаш муаммоларини хал кила бошлагач, рентабеллик курсат-кичлари ва бозор киймати курсаткичлари аста-секин усиб боради. Бунинг натижасида инвестор компанияга киритилган маблагларни нафакат кайтариб олиш, балки муайян даражадаги фойда олиш имконини берувчи шарт-шароитлар таркиб топади. Компаниянинг баркарор иктисодий усиш фазасида тадбиркорга инвесторсиз узи мустакил тарзда карорлар кабул килиш имконини берувчи ва инвесторга лойихадан фойда билан чикишни таъмин этувчи, венчурли инвесторларга маълум бир фойда билан сарфланган барча маблагларни кайтариб олишга изн берувчи иктисодий натижаларга эришиш лозим.

ХУЛОСА

Шундай килиб, баркарор усиш ва кенгайишнинг якуний боскичи булиб, бу инвестициялардан чикиш фазасига тайёргарлик куриш хисоб-ланади. Ушбу боскичда компания фойда ёки зарарни кайд этиш максадида инвесторнинг компаниядаги улушини сотишни кузда тутувчи лойихадан чикишни истикболли режалаштиришга утиши ва узок муддатли корпоратив стратегияни ишлаб чикиши лозим. Инвесторнинг компаниядан чикишининг: тугридан-тугри сотиш; оммавий оферта (шу жумладан, IPO) оркали сотиш; хисобдан чикариш; имтиёзли акцияларни карзларни тулаб бериш; бошка венчур капитали эгасига сотиш; молия муассасасини сотиш каби усуллари мавжуд. [4]

REFERENCES

1.А.Абдувохидов ва бош;. Инновациялар и;тисодиёти, олий у;ув юртлари талабалари учун у;ув ;улланма. Т., «Мумтоз суз»-2020.

2. А.Ильдяков. Проблемы финансирования инновационной деятельности предприятия.Современные исследования социальных проблем.№1(09),2012 г.

3.UNIDO (United Industrial Development Organization)

4.https://www.cfin.ru/mvestor/venture/e-coach.shtml

5. Олимова, Н. Х., Абдухалилов, Н. Х. У., & Тургунов, Э. К. У. (2022). Вопросы эффективной организации инновационных мероприятий на строительных предприятиях и повышения их экспортного потенциала. Ceteris paribus, (4), 3033.

6.Олимова, Н. Х. (2021). Анализ развития и факторов конкурентоспособности промышленных предприятий региона. Cognitio rerum, (7), 32-35.

January, 2023

2G

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

7. Олимова, Н. Х., & Суфиев, Р. А. (2021). Перспективные направления перехода отечественных предприятий на международные стандарты финансовой отчетности (МСФО). Cognitio rerum, (7), 39-42.

8. Olimova, N. K., & Sotvoldiev, N. N. (2021). Prospects for the transition of domestic enterprises to international financial reporting standards (IFRS). Ceteris Paribus, (2), 14-17.

9. Olimova, N. K., & Ergashev, A. K. (2021). Prospects for effective use of marketing strategies to increase investment activity of Fergana region. Ceteris Paribus, (2), 11-14.

10. Олимова, Н. Х., Тешабаева, О. Н., & Жураева, Н. Х. К. (2022). Узбекистонда инновацион жараёнларни такомиллаштириш оркали корхоналар ракобатдошлигини ошириш масалалари. Scientific progress, 3(3), 276-282.

11. Юлчиев, А. О. (2022). Узбекистон иктисодиётини ривожлантиришда бюджет ташкилотларини молиялаштириш. Modern scientific research achievments, 1, 6-11.

12. Tolipov, A., & Teshabaeva, O. (2021). Innovative entrepreneurship is a factor in the development of the economy of modern production in Uzbekistan. Студенческий, (2-4), 96-99.

13. Олимова, Н. Х., & Эргашев, А. Х. (2017). Особенности оценки инвестиционной привлекательности реального сектора экономики. www. issledo. ru Редакционная коллегия, 120.

14. Олимова, Н. Х. (2021). Оценка и анализ уровня использования основных фондов текстильного предприятия «Aynur Universal Po».Cognitio rerum,(2),25-

15. Олимова, Н. Х., & Ахунова, О. Э. (2019). Научно-теоретические аспекты организации торговли текстилем. In Тенденции развития мировой торговли в XXI веке (pp. 66-69).

16. Тешабаева, О. Н., & Нишонбоев, Д. Э. У. (2021). Корхоналарнинг таркетинг салохдятини бахолаш омиллари. Scientific progress, 2(7), 657-661.

17. Юлчиев, А., Эрматов, Р., & Мохинур, Ж. (2022). Мамлакатимизда кичик бизнес ва тадбиркорликни ривожлантириш ва ахрли бандлигини таъминлаш. Research and education, 1(2), 104-111.

31.

January, 2023

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.