CC BY
31CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda.
KLINIK LABORATORIYALAR UCHUN MO'LJALLANGAN AVTOMATLASHTIRILGAN TIZIMLARNING TAHLILI
Abduqodirov Abduvaxit Gapirovich
fizika-matematika fanlari nomzodi, Ergashev Otabek Mirzapo'latovich
katta o'qituvchi, Odilov Shukurullo Obidjon o'g'li
magistratura talabasi, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Farg'ona filiali
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada klinik laboratoriyalar uchun mo'ljallangan avtomatlashtirilgan tizimlar haqida so'z boradi.
Kalit so'zlar: zamonaviy axborot texnlogiyalari, aholi salomatligini saqlash, klinik laboratoriya, avtomatlashtirilgan tizim, LIS (Laboratory Information System).
KIRISH. Tibbiyot muassasalarining klinik diagnostika laboratoriyalari (KDL) faoliyati tahlili shuni ko'rsatadiki, laboratoriya tadqiqotlari zamonaviy diagnostika va davolash jarayonining eng muhim yo'nalishlaridan biriga aylanib bormoqda. KDL biologik ob'ektdan (qon, siydik, limfa, miya omurilik suyuqligi, turli xil sekretsiyalar va boshqa moddalar) olingan namunalarning tibbiy tahlillari asosida tananing holati to'g'risida diagnostika ma'lumotlarini olish uchun mo'ljallangan. Klinik laboratoriyalarda yuzaga keladigan katta hajmdagi ma'lumotlar bilan ishlashda avtomatlashtirilgan tizimlardan foydalanish yuqori samaradorlik beradi. Ushbu maqolada klinik laboratoriyalarda avtomatlashtirilgan tizimlarning ahamiyati haqida so'z boradi.
ASOSIY QISM. Kasalxonada bemorni tekshirish ko'p jihatdan bir qator tizimli tibbiy tahlillarni olishdan iborat. Shu bilan birga, barcha bo'limlardan materiallar shifoxonaning KDL ga tahlil qilish uchun qabul qilinadi: turli profilli terapevtik bo'limlar, jarrohlik, reanimatsiya va boshqalar. Shu bilan birga, klinik laboratoriyalardan olingan diagnostika ma'lumotlari ba'zi hollarda fiziologik darajada qayd etilgan kasalliklar belgilari boshlanishidan ancha oldin tashxis qo'yish imkonini beradi.
Ushbu tadqiqotlar yuqumli kasalliklarga tashxis qo'yish, tananing biokimyoviy holatidagi yoshga bog'liq o'zgarishlarni baholash, charchoq alomatlarini aniqlash va boshqalar uchun juda muhimdir. Shunday qilib, tibbiy laboratoriya tadqiqotlari inson tanasida hujayra, molekulyar va submolekulyar darajada sodir bo'ladigan ko'plab eng
CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda. yaxshi biokimyoviy jarayonlar haqida eng erta, to'liq va ob'ektiv ma'lumotlarni olish imkonini beradi.
Klinik sharoitlarda laboratoriya tadqiqotlarini o'tkazishdagi asosiy qiyinchiliklar davolash jarayonining diagnostikasi va nazorati uslubiy va instrumental imkoniyatlarning katta hajmini o'z ichiga olgan murakkab ko'p darajali axborot o'lchov jarayoni ekanligi bilan bog'liq. Bunday muammolarni hal qilish uchun yangi tibbiy va biologik bilimlarni olish uchun kompyuter imkoniyatlaridan foydalanadigan, nafaqat to'liq ma'lumotlar bazasini ta'minlaydigan, balki har qanday diagnostika protsedurasi bo'lgan ilmiy tadqiqotlar o'tkazish uchun vosita bo'lgan yondashuvlar kerak. Tizimli yondashuv biotibbiyot tadqiqot usullari va apparat vositalari bilan bog'liq ma'lumotlar majmuasida mavjud bo'lgan barcha ma'lumotlarni ko'rib chiqishni talab qiladi. Tashxis qo'yish uchun eng samarali usulni munosib tanlash ko'pincha qiyin kechadi, chunki har bir aniq tadqiqot usuli bo'yicha ma'lumotlarning katta miqdori mavjud. Klinik laboratoriyalarda yuzaga keladigan katta hajmadi ma'lumotlar bilan ishlashda faqatgina inson omilidan foydalanish bir qator murakkabliklarni keltirib chiqaradi. Shunday qilib, klinik laboratoriyalarda turli ishlarni rejalashtirish va bajarish, ma'lumotlarni qayta ishlash, kerakli ma'lumotni tez va oson topish uchun axborot ta'minoti bo'lib xizmat qiladigan avtomatlashtirilgan tizimni yaratish zarurati tug'iladi
Hozirda klinik laboratoriyalar faoliyatini avtomatlashtirish bo'yicha bir qator dasturiy ta'minotlar mavjud.
Shunday tizimlardan biri rossiyalik dasturchilar tomonidan ishlab chiqilgan laboratoriya axborot tizimi (LIS - Laboratory Information System) "1C: Tibbiyot. Klinik laboratoriya" dasturi barcha o'lchamdagi va darajadagi davlat va tijorat tibbiyot laboratoriyalarida texnologik jarayon va buxgalteriya hisobini avtomatlashtirish uchun mo'ljallangan. LIS laboratoriya tadqiqotlari uchun buyurtmalar qabul qilishni, namunalar olish va markalash, laboratoriya analizatorlarida tadqiqotlarni amalga oshirish, laboratoriya tomonidan ko'rsatiladigan tibbiy xizmatlarning avtomatik hisobini ta'minlaydi.
LISning integratsiya mexanizmlari federal laboratoriya tadqiqotlari ma'lumotnomalariga (FSLI) asoslangan bo'lib, HL7TCDA R2.0T xabarlar tuzilmasidan Rossiya Sog'liqni saqlash vazirligining IEMK va TREMD hujjatlari tuzilishi talablariga to'liq mos ravishda ishlab chiqilgan. A.I. Gaidukov (1C kompaniyasi), V.V. Mixeev (Altei guruhi) va S.V. Poluektov (Altei guruhi) lar tomonidan ishlab-chiqilgan LIS dasturi hududdagi o'nlab laboratoriyalarni yagona markazdan boshqariladigan axborot infratuzilmasi bilan birlashtiruvchi bulutli yechimlarni yaratish imkonini beruvchi masshtablash mexanizmlarini o'z ichiga olganligi bilan ajralib turadi.
CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda.
1-rasm "1С: Tibbiyot. Klinik laboratoriya " dasturi interfeysi
Ushbu dasturiy ta'minot davlat va tijorat tibbiyot laboratoriyalarida texnologik jarayon va buxgalteriya hisobini avtomatlashtirish uchun mo'ljallangan: bemorlarni ro'yxatga olish va laboratoriya tekshiruvlariga buyurtmalar, tadqiqot natijalarini ro'yxatga olish va laboratoriya tomonidan ko'rsatiladigan tibbiy xizmatlarni hisobga olish.
Ushbu dastur har yili o'tkaziladigan "Eng yaxshi tibbiy axborot tizimi" tanlovida 2014-yili eng yaxshi tibbiy axborot tizimi diplom bilan taqdirlandi.
XULOSA. Xulosa o'rnida shuni aytish mumkinki, hozirgi kunda inson sog'ligini saqlashda muhim ahamiyatga ega bo'lgan klinik diagnostika laboratoriyalarida zamonaviy axborot texnlogiyalari va avtomatlashtirilgan tizimlardan foydalanish yuqori samaradorlik beradi. Bunday tizimlardan foydalanish klinik laboratoriya xodimlarining ish unumdorligini oshirish bilan birga mijozlarga tez va sifatli xizmat ko'rsatishni ta'minlaydi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Shipulin Y. G. et al. INTELLIGENT OPTOELECTRONIC DEVICE FOR MEASURING AND CONTROL WATER FLOW IN OPEN CHANNELS //Chemical Technology, Control and Management. - 2020. - Т. 2020. - №. 5. - С. 58-63.
2. Mirzapo'lotovich E. O. et al. TA'LIMDA JARAYONIDA LMS TIZIMLAR TAXLILI //ТАЪЛИМ ВА РИВОЖЛАНИШ ТАДЛИЛИ ОНЛАЙН ИЛМИЙ ЖУРНАЛИ. - 2022. - С. 118-122.
3. Шипулин Ю. Г. и др. ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНОЕ МИКРОПРОЦЕССОРНОЕ УСТРОЙСТВО КОНТРОЛЯ ПАРАМЕТРОВ СТОЧНЫХ ВОД //Эффективность
CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda. применения инновационных технологий и техники в сельском и водном хозяйстве. - 2020. - С. 421-423.
4. Эргашев О. М., Эргашева Ш. М. Регулярные алгоритмы коррекции динамической погрешности средств измерений //Universum: технические науки. - 2020. - №. 2-1 (71).
5. Эргашев О. М., Эргашева Ш. М. Алгоритмы динамической фильтрации с учетом инерции измерительного устройства //Universum: технические науки. -2020. - №. 2-1 (71).
6. Кадиров О. Х. и др. СИНТЕЗ МНОГОКАНАЛЬНЫХ ИНФОРМАЦИОННО-УПРАВЛЯЮЩИХ СИСТЕМ КОНТРОЛЯ ТЕХНОЛОГИЧЕСКИХ ПРОЦЕССОВ ОЧИСТКИ СТОЧНЫХ ВОД //Наука. Образование. Техника. - 2019. - №. 3. - С. 5-11.
7. Sobirovich K. V., Mirzapulotovich E. O., Mirzaolimovich S. M. Advantages of using LMS as a System for Monitoring, Evaluating and Monitoring Learning Outcomes //International Journal of Development and Public Policy. - 2022. - Т. 2. -№. 2. - С. 1-5.
8. Шипулин Ю. Г., Рустамов Э., Эргашев О. М. ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНЫЙ ОПТОЭЛЕКТРОННЫЙ ДАТЧИК НА ОСНОВЕ ПОЛОГО СВЕТОВОДА ДЛЯ КОНТРОЛЯ ШЕРОХОВАТОСТИ МАТЕРИАЛОВ //Проблемы получения, обработки и передачи измерительной информации. - 2019. - С. 253-258.
9. Шипулин, Ю. Г., Махмудов, М. И., Мухамедова, Ш. Р., & Эргашев, О. М. (2018). ПРИМЕНЕНИЕ ОПТОЭЛЕКТРОННЫХ МЕТОДОВ ДЛЯ КОНТРОЛЯ КАЧЕСТВЕННЫХ И КОЛИЧЕСТВЕННЫХ ПАРАМЕТРОВ СТОЧНЫХ ВОД. In Оптико-электронные приборы и устройства в системах распознавания образов, обработки изображений и символьной информации. Распознавание-2018 (pp. 292-294).
10. Эргашев О. М. ОБЕСПЕЧЕНИЕ ИНФОРМАЦИОННОЙ БЕЗОПАСНОСТИ РАДИОТЕХНИЧЕСКИХ СИСТЕМ //Теория и практика современной науки. - 2018. - №. 6. - С. 689-691.
11. Эргашев О. М. РАЗРАБОТКА МЕТОДОВ ЗАЩИТЫ ИНФОРМАЦИИ В ВОЛС НА ОСНОВЕ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ КОНЦЕПЦИИ КОДОВОГО ЗАШУМЛЕНИЯ //Теория и практика современной науки. - 2018. - №. 6. - С. 686-688.
12. Шипулин Ю. Г., Махмудов М. И., Эргашев О. М. кандидат технических наук, доцент ТИТЛП РУз //ОБРАЗОВАНИЕ Т Е Х Н И К А. - С. 5.
13. Акбаров Д. Е., Умаров Ш. А., Акбаров Д. С. Новый алгоритм блочного шифрования данных с симметричным ключом. - 2016.
CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda.
14. Умаров Ш. А., Акбаров Д. Е. Разработка нового алгоритма шифрования данных с симметричным ключом //Журнал Сибирского федерального университета. Техника и технологии. - 2016. - Т. 9. - №. 2.
15. Akbarov D. E., Umarov S. A. MATHEMATICAL CHARACTERISTICS OF APPLICATION OF LOGICAL OPERATIONS AND TABLE SUBSTITUTION IN CRYPTOGRAPHIC TRANSFORMATIONS //Scientific-technical journal. - 2021. -Т. 4. - №. 2. - С. 6-14.
16. Umarov S. A. Use of Chebyshev polynomials in digital processing of signals. International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology. Vol. 6, Issue 2, February 2019
17. Khonturaev, Sardorbek, and Shohida Eshmatova. "Saving environment using Internet of Things: challenges and the possibilities." Современные образовательные технологии в мировом учебно-воспитательном пространстве 8 (2016): 152-157.
18. Saloydinov, S. Q. (2021). Creation of feasibility studies to reduce energy costs in ginneries. "Экономика и социум", 9(88), 147-149.
19. Салойдинов, C. К. (2021). Образовательные кредиты в Узбекистане. "Экономика и социум", 12(91), 470-472.
20. Салойдинов, C. К. (2021). Спрос на рынке дифференцированных продуктов. "Экономика и социум", 12(91), 473-476.
21. Салойдинов, С. К. (2022). С паровой турбиной 471 МВт на Талимарджанской ТЭЦ расчет электрических режимов при максимальной зимней нагрузке. "Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)", Special issue, 116-121.
22. Сaлoйдинoв, С. К. (2022). Иннoвaциoннoе решение для пoлyчения биoгaзa. "Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)", 2(3), 280-285.
