65Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-363-368
KIMYODAN MASALA YECHISH MASHG'ULOTLARIGA KYES TEXNOLOGIYALARINI QO'LLANILISHI
Farxod Xabibullayevich Buriyev
Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada kimyoy fanidan masalalar yechish amaliy mashg'lotlarida keys-stadi texnologiyalari elementlaridan foydalangan holda, vaziyat, muammo, vazifa, muammoni keltirib chiqargan sabablar va muammoni yechimini ochib berish ketma-ketligida ko'rsatib berilgan. Bunda axborot - kommunikatsion texnologiyalardan (AKT) foydalangan holda mashg'ulot olib borishni afzalliklari ham keltirilgan.
Kalit so'zlar: keys-stadi, vaziyat, muammo, vazifa, AKT, massa ulush.
APPLICATION OF CASE TECHNOLOGIES IN SOLVING CHEMICAL
PROBLEMS
ABSTRACT
This article describes the situation, problem, task, causes of the problem and the sequence of problem solving using elements of kyes-tadi technology in practical exercises for solving problems in chemistry. It also describes the benefits of using information and communication technologies (ICT).
Keywords: kyes-stage, situation, problem, task, ICT, mass fraction
KIRISH
Bugungi kunga kelib, kimyo mashog'ulotlarida faol o'qitish texnologiyalarini qo'llanilishi keng tarqalgan. Ularga misol tariqasida quydagilarni: loyihaviy, AKT, tanqidiy fikrlashni rivojlantirish texnologiyasi kiritish mumkin. Maqolada keys texnologiyasidan kimyodan masala yechish mashg'ulotlarida foydalanishni batafsil ko'rib chiqaylik. Kyes lotincha "casus" so'zidan kelib chiqqan - chalkash yoki g'ayrioddiy holat ma'nosini anglatodi. Bundan tashqari, "Kyes texnologiyalari" atamasi ba'zan o'quv materiallari joylashtirilgan yeig'ma papka sifatida ham ishlatiladi[1].
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-356-362
Keys - bu amaliy masalalar asosida tuzilgan, ularni yechish uchun jamoaviy yoki individual guruh bo'lib izlanishni nazarda tutadigan o'quv materiallari to'plami, bu bo'lishi mumkin bo'lgan holatlarga asoslangan muammoli vaziyatning tavsifi, topshiriq yoki vazifa shakliga o'tkazilishi mumkin bo'lgan holatdan iborat bo'lib, uning yechilishi uchun, vaziyat manbalari haqida o'ylash va ma'lumotlar yig'ish, tahlil qilish va bir to'xtamga kelish bilan hal qilinadi[2,3].
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Kyes stadi: vaziyat, muammo, muammoni keltirib chiqargan sabablar. Kyeslar uchun, har qanday matnlardan (gazetalar, jurnallar, internet materiallari va boshqalar) holatlar sifatida foydalanish mumkin. Ishlar amaliy bo'lishi mumkin, o'qitish (ta'lim va ta'lim muammolarini hal qilish uchun), tadqiqot (tadqiqot faoliyatini olib borish va tadqiqot malakasini shakllantirish uchun). Case usuli haqiqat noaniq (mavhum) bo'lgan mavzular bo'yicha bilim olish uchun mo'ljallangan[4,5].
Kyeslarga bo'lgan talablar quyidagilarda o'z aksini topgan. Birinchidan, muhokama qilinishi zarur bo'lgan va aniq echimga ega bo'lmagan dolzarb muammoning bayoni; ikkinchidan, matnning belgilangan ta'lim maqsadlariga va u taklif qilinayotgan mashg'ulot mavzusiga muvofiqligi; uchinchidan, tahlil qilish va tadqiqot muammosini hal qilish yo'llarini topish uchun etarli miqdordagi ma'lumotlar zahirasini mavjudligi; to'rtinchidan, muammoning mualliflik bahosining yo'qligi[6,7].
Kyesning maqsadi mashg'ulotlarda talabalaga - ma'lumotlarni tahlil qilish, -berilgan muammoni hal qilish uchun uni saralash, - asosiy muammolarni aniqlash, -muqobil echimlarni ishlab chiqish va ularni baholash, - maqbul echimni tanlash va harakat dasturlarini tuzish va h.k. o'rgatishdan iborat.
Bundan tashqari, vaziyatni tahlil qilishda ushbu maqsadlardan tashqari, qo'shimcha samaralarga erishiladi, bunda talabalar: - muloqot qobiliyatiga ega bo'lish; - o'zaro ta'sir o'tkazish va jamoaviy qarorlar qabul qilish imkonini beradigan interfaol ko'nikmalarni shakllantirish; - ekspert ko'nikmalari va ko'nikmalariga ega bo'lish; - o'rganishni o'rganish, turli muammolarni mustaqil ishlab chiqish; -vaziyatlarni tahlil qilish; - muqobillarni baholash; - eng maqbul echimni tanlash; -amalga oshirish rejasini tuzish; - axborot bilan ishlashni o'rganish ko'nikmalarini egallaydilar[8,9].
Kyesni javobini aniqlashda quyidagi vaziyatlardan foydalanish bosqichlaridan birini yoki bir nechasini tanlash mumkin:
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-356-362
1. Tayyorgarlik bosqichi - ishni tuzish va uni tahlil qilish uchun savollar; bo'lajak dars uchun uslubiy yordamni tayyorlash.
2. Tanishish bosqichi (o'qituvchi sinfda ishni tashkil qiladi, o'quvchilar vaziyat, uning xususiyatlari bilan tanishadilar);
3. Analitik bosqich
NATIJALAR VA MUHOKAMA
Bosqichning maqsadi: guruhdagi kyesni tahlil qilish va uning yechimini topish yoki ishlab chiqish.
Faoliyatlar: - asosiy muammoni ajratib ko'rsatish; - uni hal qilish bo'yicha har qanday takliflar; - qaror qabul qilish oqibatlarini tahlil qilish.
4. Yakuniy bosqich (o'qituvchi talabalarning vaziyatni tahlil qilishdagi hissasini baholaydi, umumiy xulosani e'lon qiladi) [10,11].
Texnologiyada qo'llaniladigan usullar: 1. Intsidentlar usuli. Hodisa (lot. Incidentdan) - ish, hodisa, to'qnashuv. Bu haqiqiy yoki simulyatsiya qilingan vaziyatni chuqur va batafsil o'rganish. 2. Rollarni ijro etish usuli. Dramatizatsiya ko'rinishida haqiqat holati vujudga keladi, uni talabalar baholaydilar. Vaziyatlarni o'ynaganda, ishtirokchilar xatti -harakatlar strategiyasini, stsenariyni, rejalashtirilgan natijani mustaqil ravishda aniqlash orqali rol o'ynaydilar. 3. "Guruh muhokamasi" usuli. Odatda o'qituvchi munozarani olib boradi. Guruh muhokamasidagi umumiy muloqot qoidalari guruh a'zolariga qo'yiladigan quyidagi talablarda ifodalanadi:
Muhokama va taklif. Quyida Siziga AKT elementlaridan foydalangan holda, "Modda miqdori" mavzusi mashg'ulotiga kyes stadi tadbiqi keltirilgan.
Педагогик Аннотация
Укув предмет» «Киме» Маазу: «Модда микдори» Таьпимий максад: Талабапарга масагапар ечиш
асосида мавзуни мустахкампаш Режалашшр и пал ига н укув натижалар^ Талаоаларда киме тушунча ва ганунар буйича
назари* бьгммпарш хосип кипит ТалабагарнигГ назарий (мтимпарини амалий
мустаххаксйш М\стакип тарзда масала ечиш мапа*аг.арини шахппантириш
O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI Ol IY VA O R ТА MAXSUS TAI IM VA/IUI IGI
Tashkonl viloyati CHirchiq Davlat podagDgika inatilult
"«Modda miqdori» mavzusiga Kyeys - texnologiyasi
«Ktmyo» kafecUasi о qttuvrhir.t Kutltimitniov Nutbvk
N
II = Na
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-356-362
ПЕДАГОГИК АННОТАЦИЯ (давоми) Ахборот манбалари:
"Кимё:' дарслиги. Интернет маълумотлари
хос
белгиларига кура
Кейснинг узига тавсифномаси:
Кейс кургазмали, тахлилий - изошли, расмли кейслар категориясига киради. Кейс цисца, тузилмаланган толшир ицдир. Кейс электрон шакпда тащим этилган.
Кейсдан куйидаги укув лредметини уцитиш жараёнвда фойдаланиш мумкин: «Анорганик кимё», «Умумий кимё».
Топширик:
КЕИС Изохли - амалий
"Муаммоли вазият"
Кептирилган моддаларни катакчаларда яширинган:
а) модда массаси
б) модда мищори
в) молекулалар сони тогиш йуллари Кандай?
Вазиятдаги муаммо тури Муаммоли вазиятни келиб чии,иш сабаблари Вазиятдан чициб кетиш харакатлари
Моддалар Масса (гр. укг.) Микдор[мсл) Молекула сони (та) Кимёвий тушунчалари Авогадро сони Кимё цонунлари
• •
УКИТУВЧИТОМОНИДАН КЕИСНИЕЧИШ ВАТА^ЛИЛ ЦИЛИШ ВАРИАНТИ
Вазиятдаги муаммо тури Муаммоли вазиятни келиб чи^иш сабаблари Вазиятдан чициб нетиш харакатлари
Моддалар Масса (тр.,кг.) Микдор (мол) Молекула сони (та) Кимёвий тушунчалари Авогадро сони Кимё цонунларини тадбиц этиш
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-356-362
XULOSA
O'qitishda masala yechish mashg'ulotlari uchun kyeslarni ishlab chiqish va joriy etish, murakkab va ko'p vaqt talab qiladigan vazifa bo'lib, Internet-resurslarni yaxshi bilishni talab qiladi, bu esa masala-kyesni tayyorlashni ancha osonlashtiradi. O'qituvchining faoliyati, vaziyatni tahlil qilishda talabalarning hissasini baholash, uni tahlil qilish va muhokama qilish uchun kyes va savollar yaratish bo'yicha ijodiy faoliyatini o'z ichiga oladi. Ammo sarflangan vaqt talabalarning aqliy faolligi, bilimlarining kuchayishi va, albatta, fanga qiziqishning ortishi bilan oqlanadi. Bu o'z navbatida talabaning masala yechishdagi intellectual qobiliyatini shakllanishiga va rivojlanishiga olib keladi.
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-356-362
REFERENCES
1. Академик http://dic.academic.ru
2. Барнс Л.Б., Кристенсен Р.К., Хансен Э.Дж. Преподавание и метод конкретных ситуаций: учебник, ситуации и дополнительная литература. - М.: Гардарика, 2000. - 502 стр.
3. Бринкенкохофф Р.О. Метод успешного случая. Быстрый способ узнать, что работает, а что нет. М.: Hippo, 2005.-224 стр.
4. Shayzakova D.A., Nasimov A.M. Kimyo fanini o'qitishda interfaol usullardan foydalanish // SamDU Ilmiy axborotnoma. 2020-yil, 6-son (124). 106-109 b.
5. Badalova S.I., Komilov Q.U., Kurbanova A.J. Case technology in chemistry lessons// Academic Research in Educational Sciences.2020. Vol. 1 No. 1, Page 262265
6. Atqiyayeva S. I., Komilov K.U. Developing intellectual capabilities of students in teaching chemistry// Журнал «Образование и наука в XXI веке». 2021. Выпуск №10,том 3.стр.684-692.
7. Shayzakova D.A. Kimyo fanini o'qitishda shaxsiy-gumanitar texnologiyalardan foydalanish. Academic research in educational sciences. Vol. 2 №4ю 2021.603-612.
8. Badalova S. I., Komilov Q.U., Kurbanova A.J. Intellectual training of students of technical institute. Academic Research in Educational Sciences. 2020, Vol. 1 No. 1, Page 266-274.
9. Yodgarov B., Komilov Q.U., Kurbanova A.J. Applying ICT for improvement general chemical education// Society and innovations.2021. №4. Page 258-263.
10. Рустамова Х.Н., Эштурсунов Д.А. Роль информационных и коммуникационных технологий в обучении общей и неорганической химии // «Экономика и социум». 2021. №5(84). 1047-157.
11. Kurbanova A.Dj., Komilov K.U. Case-study method for teaching general and inorganic chemistry// Academic Research in Educational Sciences.2021.№6. Pade 436-443.
