Научная статья на тему 'КАМОЛИДДИН БЕҲЗОД – ИККИНЧИ МОНИЙ ЁҲУД ШАРҚ РАФАЭЛИ'

КАМОЛИДДИН БЕҲЗОД – ИККИНЧИ МОНИЙ ЁҲУД ШАРҚ РАФАЭЛИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
225
22
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Хирот / Камолиддин Беҳзод / Мирак Наққош / Нигористон / “Иккинчи МонийНавоий / Жомий / Ҳусайн Бойқаро / Шайбонийхон / Хусрав Деҳлавий / Низомий Ганжавий / Шарафиддин Али Яздий / Саъдий / «Зафарнома» / » / «Хамса» / «Соломон ва Ибсол» / «Темурнома» / «Гулистон» / «Бўстон» миниатюрачи мусаввир. / Hirot / Kamoliddin Behzod / Mirak Nakkosh / Nigoristan / "Second Moni Navoi" / Jami / Hossein Boykara / Shaibani Khan / Khusrav Dehlavi / Nizami Ganjavi / Sharafuddin Ali Yazdi / Saadi / "Zafarnama" / "Khamsa" / "Solomon" . and "Ibsol" / "Temurnoma" / "Guliston" / "Bo'ston" miniaturist.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — R. Hasanov

Мазкур илмий мақолада Шарқ уйғониш даври етук санъаткори. буюк миниатюрачи мусаввир, музаҳҳиблар етакчиси, устози, «Иккинчи Моний»,«Шарқ Рафаэли» деган фахрий унвонга сазовор бўлган мутафаккир, Ҳирот миниатюра мактаби асосчиси Камолиддин Беҳзоднинг ҳаёти ва ижоди, унинг бой илмий мероси ва жаҳон тасвирий санъати ривожида тутган ўрни масаласи хусусидаги фикрлар баён этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

KAMOLIDDIN BEHZOD THE SECOND MONI OR RAPHAEL OF THE EAST

This scientific article describes the opinions about the life and work of Kamoliddin Behzod, a mature artist of the Eastern Renaissance, a major miniaturist, leader of the muzakhibs, teacher, thinker, who received the honorary titles of "Second Moni", "Raphael Vostok", the founder of the Herat school of miniature, his rich scientific heritage and role in the development of world fine arts.

Текст научной работы на тему «КАМОЛИДДИН БЕҲЗОД – ИККИНЧИ МОНИЙ ЁҲУД ШАРҚ РАФАЭЛИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

КАМОЛИДДИН БЕ^ЗОД - ИККИНЧИ МОНИЙ Ё^УД ШАРЦ РАФАЭЛИ

Рах,монали Х,асанов

Камолиддин Бех,зод номидаги Миллий рассомлик ва дизайн институти доценти, Халкаро Турон ёзувчилар уюшмаси аъзоси, Махпират номидаги Урта Осиё халклари тарихи институти Тошкент филиали директори, Турон ФА академиги ва вице-

президенти https://doi.org/10.5281/zenodo.7112576

Аннотация. Мазкур илмий мацолада Шарц уйгониш даври етук санъаткори. буюк миниатюрачи мусаввир, музащиблар етакчиси, устози, «Иккинчи Моний»,«Шарц Рафаэли» деган фахрий унвонга сазовор булган мутафаккир, Хирот миниатюра мактаби асосчиси - Камолиддин Беузоднинг уаёти ва ижоди, унинг бой илмий мероси ва жауон тасвирий санъати ривожида тутган урни масаласи хусусидаги фикрлар баён этилган.

Калит сузлар: Хирот, Камолиддин Бе^зод, Мирак Наццош, Нигористон, "Иккинчи МонийНавоий, Жомий, Хусайн Бойцаро, Шайбонийхон, Хусрав Де^лавий, Низомий Ганжавий, Шарафиддин Али Яздий,Саъдий, «Зафарнома»,»,«Хамса», «Соломон ва Ибсол», «Темурнома», «Гулистон», «Бустон» миниатюрачи мусаввир.

КАМОЛИДДИН БЕХЗОД - ВТОРОЙ МОНИ ИЛИ РАФАЭЛЬ ВОСТОКА

Аннотация. В данной научной статье рассказывается изложены мнения о жизни и творчестве Камолиддина Бехзода, зрелого художника восточного Возрождения, крупного художника-миниатюриста, лидера музахибов, педагога, мыслителя, получившего почетные звания «Второй Мони», «Рафаель Восток», основоположника гератской школы миниатюры, его богатом научном наследии и роли в развитии мирового изобразительного искусства.

Ключевые слова: Хирот, Камолиддин Бехзод, Мирак Наккош, Нигористан, «Второй Мони Навои», Джами, Хоссейн Бойкара, Шайбани Хан, Хусрав Дехлеви, Низами Гянджеви, Шарафуддин Али Язди, Саади, «Зафарнама», «Хамса», «Соломон». и "Ибсол", "Темурнома", "Гулистон", "Бо'стон"художник-миниатюрист.

KAMOLIDDIN BEHZOD - THE SECOND MONI OR RAPHAEL OF THE EAST

Abstract. This scientific article describes the opinions about the life and work of Kamoliddin Behzod, a mature artist of the Eastern Renaissance, a major miniaturist, leader of the muzakhibs, teacher, thinker, who received the honorary titles of "Second Moni", "Raphael Vostok", the founder of the Herat school of miniature, his rich scientific heritage and role in the development of world fine arts.

Keywords: Hirot, Kamoliddin Behzod, Mirak Nakkosh, Nigoristan, "Second Moni Navoi", Jami, Hossein Boykara, Shaibani Khan, Khusrav Dehlavi, Nizami Ganjavi, Sharafuddin Ali Yazdi, Saadi, "Zafarnama", "Khamsa", "Solomon" . and "Ibsol", "Temurnoma", "Guliston", "Bo'ston" miniaturist.

КИРИШ

Х,озирги вактда юртимиздан етишиб чиккан буюк аждодларимиз — алломаларимизнинг илмий-маънавий меросини илмий асосда изчил урганиш х,ар вактдагидан х,ам долзарблик касб этмокда. Чунки бу алломаларнинг ибратларга тула хдёт йулларию колдирган беназир асарлари нафакат уз юрти ва замонаси, балки бутун инсоният тараккиётига ижобий таъсир этувчи интеллектуал мерос х,исобланиши шубхдсиз.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

«Бугун, орадан деярли минг йил утганидан кейин хам биз урта асрларда яшаб ижод килган, жахон цивилизацияси ривожига бебахо хисса кушган Шарк алломалари ва мутафаккирларининг дахоси, илм-фаннинг турли йуналишларидаги изланишлари ва комусий билимлари олдида хайратга тушамиз».

Шундай инсонлар борки,узининг илм-фан , санъат ва маданият тараккиётга кушган буюк хизматлари учун дахога айланади, эл-юрт хамиша уни эъзозлайди, неча асрлар утсада халк калбида абадий яшайди.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Ана шундай буюк инсонлардан бири, 1445йилда Хирот шахрида таваллуд топган буюк миниатюрачи мусаввир, Шарк уйгониш даври етук санъаткори. музаххиблар етакчиси, устози. «Иккинчи Моний» шунингдек «Шарк Рафаэли» деган фахрий унвонга сазовор булган мутафаккир, Хирот миниатюра мактаби асосчиси - Камолиддин Бехзоддир

Хиротда камбагал хунарманд оиласида дунёга келган Камолиддин Бехзод ота-онадан жуда эрта ажралди.Тарихчилардан Мирзо Мухаммад Хайдар, Дуст Мухаммад ва ^ози Ахмаднинг маълумотларига кура, Бехзодни Султон Хусайннинг китобдори, Хиротнинг машхур мусаввири Амир Рухилло (Мирак Наккош) болалигидаёк уз тарбиясига олиб, тутинган отаси булди ва Камолиддинга туз-нон бериб, кийим-бош билан таъминлаб, хар томонлама илмли килиб вояга етказди. Ёш Камолиддин Мирак Наккош тарбиясида, унинг Хиротдаги Нигористонида (санъат академиясида) наккошлик ва миниатюрасозлик хунарининг сир-асрорларини урганади. Пир Саид Ахмад Табризийдан мусаввирлик санъати буйича тахсил олди. [30] Уз ижодида мусаввир Халил Мирзо Шохрухий бадиий услубини давом эттириб, уни ривожлантирган ва камолга етказган, ёш мусаввир истеъдоди жуда тез шаклланган.

Бехзоднинг буюк мусаввир, наккош ва миниатюрасоз булиб етишувининг мухим омилларидан бири — бу унинг XV асрнинг иккинчи ярмида давлат арбоби, шеърият султони Мир Алишер Навоий хазратларининг назарига тушиб, бадиий-гоявий ва эстетик жихатдан улуг мутафаккир ва хомий дахосидан бахраманд булганлигидадир.

Шуни таъкидлаш жоизки, Навоийнинг шахсий кутубхонасида уша даврнинг етук санъаткорлари Мирак Наккош, Х,ожи Мухаммад каби мусаввирлар, Хофиз Мухаммад, Зайниддин Махмуд, Султон Мухаммад Нур каби хаттотлар ижод билан банд булганлар. [29] Бехзод шу кутубхонада, айникса, хаттот Султонали Машхадий ва Ёрий Музаххиб билан якин ижодий хамкорликда булган. Бехзод ижодининг мавзу доираси, кахрамонлари шу ерда—Навоий ва бошка санъаткорлар ижоди таъсирида камол топган.

Санъат ва нафосатга иштиёки нихоятда кучли булган Бехзод гоятда мехнатсеварлиги, захматкашлиги, уткир аклу заковати туфайли истеъдоди кундан-кунга ортиб боради ва тез орада Хиротда машхур мусаввир булиб танилади.

Алишер Навоийнинг мактабдоши ва дусти, подшох Султон Хусайн Бойкаро Бехзодни уз хузурига — саройига жалб килади, унга саройдан махсус жой ажратиб, ижодий ишлар билан шугулланиши учун барча шароитларни мухайё килиб беради. 1487 йилда эса Бехзод Султон Хусайн Бойкаронинг шахсий фармони билан Хиротдаги салтанат китобхонасига бошлик этиб тайинланади.

Кейинчалик бу жой уз даврининг бадиий академиясига айланади. Уни мутахассислар «Нигорхонайи Бехзод» ёки «Бехзод академияси» деб атаганлар (Р.Х).

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Мусаввир Хиротда Навоий ва Султон Хусайн хаётлик даврида кизгин ижод билан банд булди, куплаб муътабар кулёзмаларни яратишга рахнамолик килди, маълум кисмини нафис расмлар билан зийнатлашда шахсан иштирок этди, катор замондошларининг—

Навоий, Жомий, Султон

Хусайн ва бошкаларнинг чехракушой (портрет)ларини яратди, бир гурух ёшларга рассомлик сирларини ургатди.

XV аср охирларига келиб Хиротдаги Темурийлар салтанати авж олиб бораётган тожу-тахт учун узаро жангу жадаллар туфайли аста-секин емирила бошлайди. Бу даврга келиб Бехзоднинг Хиротдаги энг севимли хомийси — Мавлоно Абдурахмон Жомий (1492 йилда), сунг устози Алишер Навоий (1501 йилда) бирин-кетин оламдан утадилар. 1506 йилда Хиротдаги Темурийлар сулоласининг сунгги кудратли вакили Султон Хусайн Бойкаро вафот этади. Шундан кейин шахзодалар Хирот салтанатини халокат ёкасига олиб келадилар.

1507 йилда кучманчи узбек кабилаларининг хони Шайбонийхон Хирот тахтини осонлик ила ишгол этади. Бундай беаёв тукнашувлар, тожу-тахт учун узлуксиз конли ур-йикитлар шароитида хам Камолиддин Бехзод Хиротда колиб, узининг ижодий фаолиятини давом эттиради. Бехзод уч йилча Хиротда Шайбонийхон салтанатига карашли саройда иш олиб бораркан, Бехзод санъати олдида лол колган Шайбонийхон унинг ижодий ишларига тускинлик килмайди, аксинча, бу улуг миниатюрасозга ишлаши учун кулай шароит яратиб беради. Бехзод Шайбонийхоннинг тасвирини айни уша йиллари чизган булиши керак.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Бехзод ижоди ва меросини урганувчи мутахассислар фикрича, унинг %озиргача маълум булган асарлари тахминан уттизта расм ва расмлар туркумидан иборат[ 29] , улардан энг машхурлари куйидагилардир:

1. Шарафиддин Али Яздийнинг «Зафарнома»сига ишланган миниатюралар.

2. Хусайн Бойкаронинг мажлислари тасвирланган мураккаъдаги 40 дан ортик гузал миниатюралар.

3. Абдурахмон Жомийнинг «Соломон ва Ибсол» асарига ишланган расмлар.

4. Амир Хусрав Дехлавийнинг «Хамса»сига ишланган 33 та ажойиб миниатюра.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

5. Саъдийнинг «Бустон» асарига ишланган гузал расмлар.

6. Низомий Ганжавийнинг «Хамса» асарига чизилган ноёб ва беназир миниатюралар.

7. Абдуллох Хотифийнинг «Темурнома» асарига чизилган расмлар.

8. СаъдийСаъдийнинг «Гулистон» асарига ишланган нафис миниатюралар.

9. Абдурахмон Жомий тасвири.

10. Хусайн Бойкаро тасвири.

11. Шайбонийхон тасвири.

12. Шох Тахмасп тасвири.

13. Шоир Абдуллох Хотифий тасвири.

14. Туялар жанги.

15. Ракси дарвиш (дарвишлар ракси).

16. Самаркандда мадраса курилиши ва хоказолар.

Бехзод ута сахий ва мехрибон устоз сифатида жуда куп атокли миниатюрасоз, мусаввир ва наккошларни тарбиялаб вояга етказди.

XV—XVI ва ундан сунгги асрларда Камолиддин Бехзод шогирдларини Хиротда, Табризда, Бухорода, Самаркандда, Шерозда, Исфахонда, Истамбулда, Хиндистонда, шунингдек, улкан Шаркнинг бошка жуда куплаб шахарларида учратиш мумкин эди. Султон Мухаммад ^осим Али Чехракушой, Дарвиш Мухаммад, Устод Мухаммадий, Музаффар Али, Юсуф Мулло, Рустам Али, Шайхзода Хуросоний, Шох Музаффар, Мир Саид Али, Махмуд Музаххиб, Абдулло каби ундан зиёд атокли мусаввирлар Бехзод мактабини, унинг услубини уз замоналари такозоларига биноан зур муваффакият билан давом эттирганлар.

Бехзод мактабининг хозирги замондаги давомчиларини Афгонистонда Узбекистонда (мархум Устод Чингиз Ахмаров) ва бошка Шарк улкаларида хам куриш мумкин. Хозирда Шарк ва Оврупо мамлакатларида санъат, рассомчилик тарихини урганишда миниатюра чизиш тарихи, хусусан, Бехзод миниатюра мактаби ало^ида урганилади ва тадциц этилади уамда махсус мактабларда укитилади.

Бехзоднинг мусаввирлик махорати ва мактаби Темурийлар даври маданияти тарихига багишланган барча тадкикотларда уз даври санъатининг ажойиб ютуги сифатида алощда таъкидлаб утилади.

Шуни алохида кайд этиш жоизки, хозирги кунда жахоннинг куплаб музейлари хамда кутубхоналарида, Камолиддин Бехзод ва унинг замондошлари томонидан яратилган санъат асрлари сакланиб келинмокда.

Буни биз санъатшунос олимлар томонидан олиб борилган тадикотлар хамда интернетдан олинган манбалар асосида куйидаги асарларни яратилиши хамда унинг хозирги кунда каерда сакланаётганлиги хусусидаги кискача маълумотларни кайд этмокчимиз... Булар куйидагилар:

1.ЖАХОН КУТУБХОНАЛАРИДА САЦЛАНАЁТГАН АСАРЛАР *Дублиндаги Честер Битти кутубхонасида:

- Саъдийнинг "Бустон" асари кулёзмаси расмлари(1478)

- Амир Хисрав Дехлавийнинг "Хамса" асари кулёзмасидаги(1495й.) 13 та расмнинг 4 тасида Камолиддин Бехзод асарларига хос хусусиятлар мавжуд; "Султон Русайн богда" кушалок расм(1485-1490),

* Оксфорддаги Бодли кутубхонаси ва Манчестрдаги Жон Рейландс кутутхонасида :

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

- Навоийнинг "Хамса" кулёзмасига (1485й.) ишланган 13 та расмнинг "Пайгамбар уз сахобалари билан", "Хожа Абдуллох Ансорий дарвишлар билан сухбатда", "Моний Бахромга Дилоромнинг расмини курсатмокда" ва бошка миниатюралар Бехзод ижодига мансубдир.

*^ох,ирадаги Миллий кутубхонасида:

- Саъдийнинг "Бустон" асари Миср нусхаси (1488) расмлари ( кулёзмани хаттот Султонали Машхадий кучирган, накшларни Ёрий Музаххиб яратган) - 12 расмдан 6 тасида Камолиддин Бехзод имзоси бор: "Султон Хусайн саройида зиёфат"(куш расм),"Доро ва отбокарлар", "Масжиддаги бахс", "Олимлар сухбати", Зулайхонинг Юсуфга илтижоси" номли расмлар Камолиддин Бехзод томонидан яратилган;

* Хирот,Тех,рондаги Салтанат кутубхонасида:

- Шарофиддин Али Яздийнинг "Зафарнома асарининг хаттот Султон Мухаммад Нур кучирган нусхасига(1528й.), Камолиддин Бехзод расмлар чизган;

*Эрондаги Ризо Кутубхонасида:

- Абдурахмон Жомий портрети

*Санкт-Петербургдаги Салтиков-Шчедрин номидаги халк кутубхонасида:

- "Султон Хусайн ва Алишер Накоий" кушалок расм

- Амир Хисрав Дехлавийнинг "Лайли ва Мажнун" достони кулёзмасига (1495, Камолиддин Бехзод "Лайли ва Мажнун мактабда", "Дустлари ва отаси Мажнунга насихат килмокдалар" номли расмларни чизган;

- Шунингдек, Амир Хисрав Дехлавийнинг "Лайли ва Мажнун" достонининг Султон Мухаммад Хиравий кучирган кулёзмасида Камолиддин Бехзодга нисбат берилган "Мадрасадаги бахс" , "Лайли ва Мажнун мактабда", "Лайли ва Мажнун сахрода", "Мажнун Лайлининг ити билан" ва"Мажнуннинг элчиси Лайли хузурида" номли миниатюралари бор;

II. ЖАХОН МУЗЕЙЛАРИ ВА МАЖМУАЛАРДА САЦЛАНАЁТГАН АСАРЛАР *Нью-Йоркдаги Метрополитен музейида:

- Атторнинг "Мантик ут-тайр" асари кулёзмасига (1483, 1487йй.) чизилган расмлар мавжуд;

*Лондондаги Британия музейида:

- Низомийнинг "Хамса " асари нусхасига (1442, 1493 -1535 йиллар давомида) ишланган 19 та миниатюрадан 3 таси Камолиддин Бехзод ижоди махсули: "Лайли ва Мажнун кабилалари жанги", "Суворийлар жанги" ва "Бахром Гурнинг аждар билан олишуви". Буларда "Саварраху ал-абд Бехзод" деган ёзув бор;

- Низомийнинг "Хамса" асари нусхасидаги (1494й) 22 расмдан 7 тасида Камолиддин Бехзод номи кайд этилган.

*Гарварддаги Фогг санъат музейида:

- Саъдийнинг "Гулистон" асари кулёзмасининг (1486й.) хаттот Султон Машхадий кучирган нусхасига Камолиддин Бехзод томонидан ишланган 2 та расм сакланмокда

*Тех,рондаги Гулистон музейида:

- "Туялар олишуви" расми сакланмокда.

*Швециядаги Ф.Мартин мажмуасида:

- Султон Хусайн портети

*Нью-Йоркдаги Кеворкян мажмуасида:

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

- "Чол ва йигит" расми

* А^Ш, Балтимордаги Жон Хопкинс университетида:

- Шарофиддин Али Яздийнинг "Зафарнома" асари кул ёзмасининг (1467) хаттот Шерали кучирган нусхасидаги 12 та миниатюранинг 8 таси Камолиддин Бехзод га мансуб. Расмларда расмий кабул, жанг лавхалари, калъа камали билан бир каторда Самарканддаги, Бибихоним масжиди курилишини тасвирловчи кушалок расм хам мавжуд;

Юкоридаги манбалардан куриниб турибдики, биз хакли равишда XVII асргача булган даврдаги Шарк миниатюра санъатини дунё оламида бекиёс даражада таргиб килган, буюк мусаввир Камолиддин Бехзоддир дейишга асосимиз бор. Шу боис унга "Иккинчи Моний","Шарк Рафаэли" каби нисбат берилиши бежиз эмас ,албатта. Куйида Камолиддин Бехзод томонидан ишланган баъзи бир миниатюра асарлари фото нусхасини хавола этамиз:

Лондон.Британия кутубхонасида сакланаётган Низомийнинг "Хамса" асарига ишланган миниатюралар:

1-Расм."Исканлдар ва етти 2-расм. "^алъа курилиши" (1495—1496йй.),

донишманд" (1495—1496йй.),

3-расм "Лайли ва Мажнун 4-расм. Искандар ва 5-расм. Хорун аль Рашид

кабилалари жанги" (1442-1443). сиреналар (1495-1496) хамомда(1495-1896)

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

МУ^ОКАМА

Тасвирлардан куриниб турибдики, Жахон тамаддуни ривожига узининг санъат асарлари билан йирик хисса кушган Шарк миниатюра санъатини дунё оламида бекиёс даражада таргиб килган, буюк мусаввир Камолиддин Бехзод асарлари хозирги кунда хам миниатюра санъатида дастури амал була олади.

Шуни алохида кайд этиш жоизки,Узбекистон Мустакилликка эришгач, Буюк аждодларимиз меросини урганишга, илм-фан, санъат ва маданият ривожига катта эътибор каратилди, Унлаб мутафаккирларимиз номлари абадийлаштирилди, шахарлар, кучалар, таълим муассасаларига уларнинг номлари берилди. Халкаро микёсда юбилей саналари нишонланди. Жумладан, Узбекистон Республикаси Биринчи Президенти Ислом Каримов фармони (1997-йил 23- январь)га биноан Буюк мусаввир Камолиддин Бехзод номи абадийлаштирилиб, Камолиддин Бехзод номидаги Давлат мукофати таъсис этилди, шунингдек,Миллий рассомлик ва дизайн институтига унинг номи берилди.

Республика Вазирлар Махкамасининг 1997 йил 23 декабрдаги карорига биноан, 2000-йилнинг ноябрида Тошкент, Самарканд шахарларида ва хорижий мамлакатларда ЮНЕСКО хомийлигида Бехзод таваллудининг 545 йиллиги кенг нишонланди. 2000-йил 23-ноябрда Тошкентдаги Темурийлар тарихи давлат музейида Камолиддин Бехзод таваллудига багишлаб Узбекистон, Буюк Британия, Туркия, Х,индистон, Озарбайжон ва Тожикистонлик олимлар иштирокида нуфузли халкаро илмий конференция утказилди.Юбилей муносабати билан Бехзод хаёти ва ижодига багишланган бир канча тадбирлар амалга оширилди. Жумладан, 2 кисмдан иборат "Камолиддин Бехзод" хужжатли фильм яратилди. 2020 йил 14-16 октябрь кунлари эса, рассом таваллудининг 565 йиллиги муносабати билан утказилган Халкаро симпозиум бунга яккол мисол була олади.

Шуни таъкидлаш жоизки, Халкаро симпозиум пандемия сабаб онлайн тарзда утказилди. Унда 20 дан ортик хорижий давлатлардан таникли санъатшунослар, Шарк миниатюра санъатининг етакчи мутахассислари, бехзодшунослар иштирок этишди. Йирик анжуман доирасида Камолиддин Бехзод ва унинг даврига доир илмий-ижодий карашлар хакида маълумот берилиб, фондда сакланаётган асарлар, Шарк миниатюра санъати устаси Шомахмуд Мухаммаджоновнинг 60 дан ортик шахсий кургазмаси, шунингдек, Тошкент фотосуратлар уйида 6 та давлат: Эрон, Буюк Британия, Туркия, ^озогистон, Х,индистон, Покистон каби мамлакатлардан рассомлар ижоди намойиш этилди. Симпозиум «Камолиддин Бехзод ижоди Шарк ва Гарб бадиий маданияти кесимида» мавзуидаги халкаро илмий-амалий онлайн конференция билан якунланди.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Анжуман якунида К. Бехзод ижодини саклаш ва таргиб этиш, рассом ижодининг асл нусхалардан иборат кургазмалар ташкил этиш,ижодкор ёшлар учун давлат стипендиялари таъсис этиш каби масалалар мухокама этилиб, халкаро доирада фикр алмашишга янада кулай имкон яратди.Узбекистон Бадиий Академияси таклифи хамда Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2020 йил 6 ноябрдаги 691-сон ^арори асосида Комилиддин Бехзод номидаги Давлат стипендияси таъсис этилди. ХУЛОСА

Бугунги кунда миниатюра санъатини нафакат Шаркда, балки Гарбда хам урганиш ривожланиб боряпти. Хусусан, «Шарк Рафаэли» деб аталувчи Камолиддин Бехзод

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ижодини хам бадиий асар сифатида, хам илмий жихатдан тадкик этишга эътибор ортиб бораётгани сир эмас.

Шуни таъкидлаш жоизки, учинчи Уйгониш даврининг таянч устунлари: насл-насаби тоза халкимиз, томиримизда не-не тамаддунлар бешигини тебратган буюк дахолар,олиму уламолар, Ватан учун хатто жонидан кечган фидойи инсонлар кони окмокда. Уларнинг ноёб асарлари биз учун бебахо мерос,эзгу амаллари харбиримиз учун ибратдир.

Бизнинг томирларимизда ана шундай улуг боболариизнинг кони окар экан, уларнинг муносиб ворислари булиш, улар каби юксак максадлар сари интилиб яшаш барчамизниг эзгу бурчимиздир.

Бугун биз давлатимиз ва жамиятимизнинг бор куч ва имкониятларини сафарбар этган холда, мамлакатимизда Учинчи Ренессанс пойдеворини яратиш йулида катта кадамлар куймокдамиз.

Бу борада юртимизда янгича шакл ва мазмундаги Президент мактаблари, ижод ва ихтисослашган мактаблар тизими яратилганини таъкидлаш лозим.Ушбу мактабларда таълим олаётган куплаб укувчилар нуфузли халкаро танловарда юкори натижаларни кулга киритмокдалар, ишонч билан айтаоламизки, биз юксак марраларни эгаллашга кодирмиз. Чунки илм-фанга интилиш бизнинг конимизда, замонавий килиб айтганда, генимизда бор...

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг «Тасвирий ва амалий санъат сохаси самарадорлигини янада оширишга доир чора-тадбирлар тугрисида» 2020 йил 21 апрелдаги П^-4688-сон карори

2. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг "Комилиддин Бехзод номидаги Давлат стипендияси таъсис этиш тугрисида"ги 06.11.2020 йилдаги 691 -сон ^арори

3. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг « Камолиддин Бехзод номидаги Миллий рассомлик ва дизайн институти фаолиятини янада такомиллаштириш хамда моддий-техника базасини мустахкамлаш чора- тадбирлари тугрисида»ги, 08.01.2021 йилдаги 8-сон карори

4. Alisher Navoiy dostonlariga ishlangan rasmlar (Albom muallifi HamidSulaymon), T., 1970

5. Акимушкин О. Ф., «Легенда о художнике Бехзаде и каллиграфе Махмуде Нишапури» в кн. «Средневековый Иран. Культура, история, филология» СПб. Наука. 2004

6. Акимушкин О. Ф., «Заметки к биографии Камал ад-Дина Бехзада» в кн. «Средневековый Иран. Культура, история, филология» СПб. Наука. 2004

7. O.F. Akimushkin. Arabic-script sources on Kamal al-Din Behzad. Manuscript Orientalia. Vol.7 2 June. Thesa, St. Petersburg. 2001.

8. Ashrafi M. M., Bexzad i razvitiye buharskoy shkoli 16v., Dushanbe, 1987;

9. Kamal al-Dîn Behzäd // AlKindi (онлайн-каталог Доминиканского института востоковедения)

10. Бехзад / Т. Х. Стародуб // «Банкетная кампания» 1904 — Большой Иргиз. — М. : Большая российская энциклопедия, 2005. — С. 443. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 3). — ISBN 5-85270331-1.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

11. Бехзад Кемаледдин — статья из Большой советской энциклопедии.

12. Kamaliddin Bekzad: K 525 letiyu so dnya rojdeniya. Materiali nauchnoy konferensii, T., 1984;

13. E. Bahari. Bihzad. Master Of Persian Painting. London — N-Y. 1997

14. «Бабур-наме», Ташкент, 1958 г. стр. 239-40

15. Деннике Б. Живопись Ирана. М., 1938

16. Кази Ахмед. Трактат о каллиграфах и художниках. М. — Л., 1947

17. Кильчевская Э. Два портрета Кемалетдина Бехзада. в сб. «Сокровища искусства стран Азии и Африки» выпуск I, М., 1975

18. Мастера искусств об искусстве, т. I, М., 1965

19. Norqulov N., Kamoliddin Bekzod, T., 1964;

20. Norqulov N., Nizomitdinov I., Miniatyura tarixidan lavhalar, T., 1970;

21. Пуладов У. Кемаледдин Бехзад. Душанбе. 1978.

22. Полякова Е. А., Рахимова З. И. Миниатюра и литература востока. Ташкент. 1987.

23. Usmonov A., Kamoliddin Bekzod va uning naqqoshlik maktabi, T., 1977;

24. Usmonov O., MadraimovA., Kamoliddin Behzod, T., 2000;

25. Qo'ziyev T., Behzod va tamaddun. T., 2000.

26. Behzad // Internet Speculative Fiction Database (англ.) — 1995

27. https://ziyouz.uz/

28. https://storage.kun.uz/source/7 /

29. http://ferlibrary.uz/bezod_kamoliddin

30. https://ru.wikipedia.org/wiki Кемаль-ад-Дин Бехзад

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.