Научная статья на тему 'ITALYAN HIKOYALARIDA FRAZEOLOGIK IBORALARNING BERILISHI (“GIALLO A CORTINA” VA “LA STRANIERA” HIKOYALARI MISOLIDA)'

ITALYAN HIKOYALARIDA FRAZEOLOGIK IBORALARNING BERILISHI (“GIALLO A CORTINA” VA “LA STRANIERA” HIKOYALARI MISOLIDA) Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
126
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Frazeologiya / frazeologik birlik / frazeologik ibora / tarjima / shakl va ma’no / ko’chma ma’no. / Phraseology / idioms / phraseological unit / translation / meaning / figurative meaning.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — B. Xudoyqulov, U. Tursunov

Frazeologizmlar barcha tillarda ham qiziqarli mavzulardan bo’lib, ularni soʼzma-soʼz tarjima qilish imkonsiz. Frazeologik iboralar tilni jonlantiradi, ular jilolangan va tilda alohida oʼrin egallaydi. Koʼpincha ular tili o’rganilayotgan mamlakat madaniyati va tarixi bilan bogʼliq. Bugungi kunda, frazeologik iboralar va idiomalar ustida qizg‘in izlanishlar olib borilayotgan bir paytda, frazeologik iboralarning har taraflama jihatlarini o’rganish frazeologiya sohasining asosiy vazifalaridan biridir. Frazeologik iboralarni qiyosiy jihatlarini o‘rganish asosida ularning semantik jihatlariga ham to‘xtalib o’tishimiz maqsadga muvofiqdir. Ushbu maqolada italyan hikoyalarida qo’llanilgan frazeologik iboralar tahlil qilingan bo’lib ularning semantik xususiyatlari ham tegishli misollar orqali tahlil qilingan.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

USE OF PHRASEOLOGICAL UNITS IN ITALIAN SHORT STORIES. (ON THE EXAMPLES OF “GIALLO A CORTINA” AND “LA STRANIERA”)

Phraseological units are considered one of the most interesting parts of the vocabulary. Analysis of translation and semantic features of phraseological units used in literature is one of the main issues of translation theory. This article aimed at investigating the translation and semantic features of phraseological units used in the Italian short stories. Theoretical data about phraseological units are discussed and analyzed with reasonable examples.

Текст научной работы на тему «ITALYAN HIKOYALARIDA FRAZEOLOGIK IBORALARNING BERILISHI (“GIALLO A CORTINA” VA “LA STRANIERA” HIKOYALARI MISOLIDA)»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ITALYAN HIKOYALARIDA FRAZEOLOGIK IBORALARNING BERILISHI ("GIALLO A CORTINA" VA "LA STRANIERA" HIKOYALARI MISOLIDA)

Xudoyqulov Behzod

Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti o'qituvchisi Tursunov Ulug'bek

Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti o'qituvchisi https://doi.org/10.5281/zenodo.7311308

Annotatsiya. Frazeologizmlar barcha tillarda ham qiziqarli mavzulardan bo'lib, ularni so'zma-so'z tarjima qilish imkonsiz. Frazeologik iboralar tilni jonlantiradi, ular jilolangan va tilda alohida o'rin egallaydi. Ko'pincha ular tili o 'rganilayotgan mamlakat madaniyati va tarixi bilan bog'liq. Bugungi kunda, frazeologik iboralar va idiomalar ustida qizg'in izlanishlar olib borilayotgan bir paytda, frazeologik iboralarning har taraflama jihatlarini o'rganish frazeologiya sohasining asosiy vazifalaridan biridir. Frazeologik iboralarni qiyosiy jihatlarini o'rganish asosida ularning semantikjihatlariga ham to'xtalib o'tishimiz maqsadga muvofiqdir.

Ushbu maqolada italyan hikoyalarida qo'llanilgan frazeologik iboralar tahlil qilingan bo'lib ularning semantik xususiyatlari ham tegishli misollar orqali tahlil qilingan.

Kalit so'zlar: Frazeologiya,frazeologik birlik, frazeologik ibora, tarjima, shakl va ma'no, ko'chma ma'no.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ФРАЗЕОЛОГИЧЕСКИХ ЕДИНИЦ В ИТАЛЬЯНСКИХ РАССКАЗАХ (НА ПРИМЕРЕ: "GIALLO A CORTINA" VA "LA STRANIERA")

Аннотация. Фразеологизмы - это особые выражения, устойчивые сочетания слов. Объясняя их значение, мы имеем в виду смысл всего словосочетания в целом, а не отдельных слов. Следует отметить, что фразеологизмы встречаются часто. Фразеологизмы в исходном тексте и умение найти соответствующий эквивалент в процессе перевода - наиболее ощутимые этапы для переводчика. Цель данной статьи -анализ особенности использования фразеологических единиц в итальянских рассказах. Теоретическая информачия об фразеологизмы основана на примерах.

USE OF PHRASEOLOGICAL UNITS IN ITALIAN SHORT STORIES. (ON THE EXAMPLES OF "GIALLO A CORTINA" AND "LA STRANIERA")

Abstract. Phraseological units are considered one of the most interesting parts of the vocabulary. Analysis of translation and semantic features of phraseological units used in literature is one of the main issues of translation theory.

This article aimed at investigating the translation and semantic features of phraseological units used in the Italian short stories. Theoretical data about phraseological units are discussed and analyzed with reasonable examples.

Key words: Phraseology, idioms, phraseological unit, translation, meaning, figurative meaning.

KIRISH

Frazeologiyaning eng murakkab tomoni bu tadqiq qilinadigan frazeologik birliklarning tarjimasi sanaladi. Frazeologizmlarning ko'chma ma'nolari nutq situatsiyasi yoki kontekst yordamida oydinlashadi. Iboralar tilshunоslikning аlоhidа bir qismi bo'lib shаkllаngаnigа hаli ko'p vаqt bo'lmаgаn bo'^-d^ uning kеlib chiqish tаriхi til tаrаqqiyotining ilk bоsqichlаrigа ЬопЬ tаqаlаdi. Ilmiy tаdqiqоtlаrdаn mа'lum bo'lishich^ iboraviy birlikkr til bikn Ы^а pаydо

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

bo'lib, til bilan birgalikda rivojlanib kelgan. Ammo jamiyatning turli davrlarida ularning o'rni va ahamiyati turlicha baholanadi. Iboralar tuzilishi, leksik-semantik, funktsional-uslubiy va sintaktik vazifalari, shuningdek, o'ziga xos shakllanish xususiyatilariga ega bo'lgan til birligidir. Boshqa chet tillari kabi italyan tili ham iboralarga boy til hisoblanadi.

ASOSIY QISM

Har bir tilda bo'lgani kabi italyan tilida ham frazeologik iboralar muhim tadqiqot mavzusi bo'lib, shu paytgacha ko'plab tilshunoslar tomonidan o'rganilib kelinmoqda. Boshqa chet tillari kabi italyan tili ham iboralarga boy til hisoblanadi.

Frazeologizmlar turli tillarda o'sha xalqning ba'zi urf-odatlarini aks ettiradi. Bu kabi xususiyatlarni ifodalovchi frazeologik iboralar adabiy hikoyalarda ham tez-tez uchraydi. Masalan, italyan tilidagi hikoyalarda ham bu kabi iboralar ko'p qo'llanilishini kuzatishimiz mumkin.

Jumladan, yozuvchi Raffaella Nencinining "Giallo a Cortina" hikoyasida qo'llanilgan iboralarni misol qilib olishimiz mumkin:

"L'esperienza gli ha insegnato che dare corda all'avvocato Venanzi puo essere pericoloso". [2, p.5]. Dare corda: ruhlantirmoq. Sinonimi - incoraggiare.

"Finalmente il camper gira a destra, Marcello mette la quarta e approfitta di un rettilineo per superare due machine". [2, p.6]. Rettilineo: To'g'ri, burilishsiz ko'cha. Sinonimi - tratto di strada dritto, senza curve.

"- Ma si, suo nipote... No, ma cosa dico, mio nipote. Oddio, sono veramente a pezzi ! Manu in effetti sembrava un po' strana, ma come si poteva pensare...?". [2, p.8]. Essere a pezzi: Aqlan va jismonan juda charchash. Sinonimi - essere molto stanchi, esauriti. Puo riferirsi sia a condizioni fisiche che psicologiche.

"- Fantastico, vado matta per i funghi. E tu cosa prendi?" [2, p.10]. Andare matto per qualcosa: Biror narsaga alohida ishtiyoqli bo'lish. Sinonimi - provare uno speciale entusiasmo per qualcosa.

""Perfetto, va tutto a gonfie vele ", pensa Marcello, e la guarda dritto negli occhi verdi". [2, p.11]. Andare a gonfie vele: Biror ish juda yaxshi uddalanishi/silliq kechishisi. Sinonimi - dice quando qualcosa va benissimo.

"Michela fa una smorfia buffa come per dire "Lascia perdere", ma arrossisce, anche perché i primi non sono ancora arrivati e hanno gia bevuto vari bicchieri di vino". [2, p.11]. Arrossire: hijolat bo'lib qizarish. Sinonimi - diventare rosso, per timidezza o imbarazzo.

"- In effetti e uscito qualche anno fa, nel 1896, precisamente. E non mi risulta che abbia avuto un grande successo. Sicuramente meno di Rose nella polvere. Pero non e un brutto romanzo, vero Michela? - dice strizzando l'occhio all'amica che gli sorride dalla prima fila". [2, p.22]. Strizzare l'occhio: sheriklik/hamfiklik belgisi. Sinonimi - gesto di simpatia o complicitá.

"- Questo e stato un grave errore, e chiaro. Ma la Turchetti e Furio se ne erano lavati le mani, loro avevano solo fretta di andarsene insieme in udamerica". [2, p.23]. Lavarsene le mani: Biror bir ma'suliyatni bo'yniga olmaslik. Sinonimi - scaricarsi di ogni responsabilitá riguardo a qualcosa.

Bundan tashqari - italyan yozuvchisi Nicoletta Santonining "La straniera" hikoyasida ham frazeologik iboralar, idiomalar ko'plab qo'llanilgan bo'lib, ularni quyidagi misollar orqali tahlil qilamiz:

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

"Accanto alla barella, un uomo: quarant'anni circa, brizzolato, camicia leggera, bianca, apertafinoa metà petto, pantaloni bianchi, scarpe da tennis." [1, p.3]. Brizzolato: Oqsoch (Sochiga ko'p oq tushgan). Sinonimi-con molti capelli bianchi.

"L'ambulanza riparte. Il condominio, dopo questo breve episodio di confusione, riprende la sua paralisi quotidiana, insensibile ormai alla donna bionda e fortunata" [1, p.3]. Paralisi: Umumiy harakatsizlik. Sinonimi-immobilità totale.

"A San Lorenzo o incontri persone anziane o incontri giovani squattrinati ."

[1, p.5]. Squattrinati: Pulsiz,mablag'siz. Sinonimi - che non hanno soldi.

"- Mah... Io non so niente di queste cose. Chiedi a Enzo, lui non se ne perde una..." [1, p.6]. Non se ne perde una: Birorta xabar/yangilikni o'tkazib yubormaydigan. Sinonimi - non si lascia sfuggire nessuna novità, nessuna notizia mondana.

"- Si certo - Enzo trema come una foglia." [1, p.6]^Trema come una foglia: Juda hayajonlangan. Sinonimi - è molto emozionato.

"- No perché c'era la polizia. Mia sorella ha un sacco di manifesti di Lola. Li tiene tutti appesi in camera sua..." [1, p.6]. Un sacco di: Juda ko'p. Sinonimi - molto/a/i/e.

"Oliver ora è nello studio del professor Perroni davanti alla grande scrivania vuota del medico. Si siede. Gli scoppia la testa." [1, p.9]. Gli scoppia la testa: Boshi og'riyapti/boshi qotgan. Sinonimi - ha molto mal di testa; è molto confuso.

"- Non sappiamo molto per ora. La signorina ha i sintomi di un avvelenamento. È fuori conoscenza." [1, p.9]_E fuori conoscenza: Esini yuqotgan. Sinonimi - non riconosce niente e nessuno.

"Ha voglia di reagire, di gridare. Ma a cosa servirebbe? Decide di mantenere la calma, com'è nel suo stile." [1, p.9]. Com'è nel suo stile: O'zi bilganidek. Sinonimi - come è solito fare.

"Ha fatto la maestra nei quartieri più poveri di New York. Poi un talent scout l'ha notata e ha cominciato a fare qualche sfilata. Lei sa cosa vuol dire farsi da soli, e non è certo stupida..." [1, p.10]. Farsi da soli: O'z kuchi, urinishi bilan muvaffaqiyatga erishmoq. Sinonimi - emergere, avere successo solamente grazie alle proprie forze e capacità.

"Oliver è in piedi nel triste corridoio dell'ospedale. Un dolore acuto gli parte dallo stomaco, gli tocca il cuore e infine sale, cercando una via di uscita che non trova. Rimane li, fermo, bloccato con un nodo in gola." [1, p.13]. Un nodo in gola: Kuchli hayajonlanib/entikish. Sinonimi - quando siamo molto commossi e angosciati e non riusciamo a piangere.

"- Miriam. Ti rendi conto di quello che dici? Tuo zio è uno degli avvocati più famosi di Roma e tu dici che non impari niente... non hai unalira e cerchi un appartamento al centro... non sei nessuno e vuoi fare l'investigatrice privata?!" [1, p.16]. Non sei nessuno-Taniqli/mashhur emasan. Sinonimi - non sei Famoso

"Jane organizzano le feste lo chiamano per servire gli ospiti. Lui li conosce bene. Oliver è cotto di Jane..." [1, p.17]. Cotto: Shaydo bo'lib/Juda sevib qolgan. Sinonimi - molto innamorato (colloquiale).

"Miriam ha un lampo di genio: ha davanti a sé la più grande occasione della sua vita." [1, p.17]. Ha un lampo di genio - Unda juda zo'r g'oya bor. Sinonimi - ha una buonissima idea.

"Si innamora di Oliver Lombardo e vanno a vivere insieme... - i due fratelli ascoltano assorti senza osare interrompere - ...fila tutto liscio". [1, p.22]. Fila tutto liscio: Barchasi yaxshi bo'ladi (silliq kechadi). Sinonimi - va tutto bene.

"Enzo dalla sorpresa rovescia il bicchiere pieno di birra: quella ragazza

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

prima o poi lo fará uscire di testa". [1, p.23]. Uscire di testa: Aqldan ozish. Sinonimi -impazzire.

"Finalmente ecco che con un gesto deciso si toglie cappello e occhiali. Miriam rimane senza fiatoV [1, p.29]^Rimane senza fiato: Hayratlanib/so'zsiz qolish. Sinonimi - rimane senza parole, molto sorpresa.

"Dalla pistola parte un colpo, ma per fortuna va verso l'alto, proprio come nei film a lieto fine." [1, p.42]. A lieto fine: Hayrli yakun topish. Sinonimi - che finiscono bene.

Xorijiy tildagi iboralarning tarjimasi va muqobilini topish ham muhim ahamiyat kasb etadi. Hozirgi kunda o'zbek tilidagi iboralarni chet tillarida va aksincha chet tillardagi iboralarni to'g'ridan to'g'ri asliyat tilidan o'zbek tilidagi tarjimada aks ettirish alohida ahamiyatga ega. Tarjimada shakl va mazmun munosabatini bejirim talqin etish hamda tarjimaning badiiy nafosati va milliy xususiyatini yuzaga keltiruvchi barcha lisoniy-uslubiy vositalar vazifalarini ijodiy aks ettira oladigan muqobil til va nutq birliklari tanlash vazifasi qo'yiladi. Chunonchi, muallif tomonidan foydalanilgan har bir bayon va tafsilot, har qanday so'z va ibora asosiy g'oyaning vujudga kelishida muhim ahamiyat kasb etadiki, asarning tarkibiy qismini tashkil etadigan bunday badiiy-tasvir vositalarning to'la-to'kis idrok etilishi va tarjimada ijodiy qayta yaratilishigina muloqot maqsadiga erishish imkoniyatini yaratadi.

REFERENCES

1. Nicoletta Santoni (1997) "La straniera"// Livello 2/4. Roma, Bonacci. 56 p.

2. Raffaella Nencini. (1997) "Giallo a Cortina// "Mosaico Italiano. Racconti per stranieri. Livello 2/4. 28 p.

3. Roberta Andres. (2000) Margherita e gli altri// Bonacci.

4. Rahmatullaev Sh. (1970) Nutqimiz ko'rki. - Toshkent: Fan, - B. 56.

5. Sayfullaeva R.R., Mengliev B.R., Boqieva G.H., Qurbonova M.M., Yunusova Z.Q., Abuzalova M.Q. (2009) Hozirgi o'zbek adabiy tili. O'quv qo'llanma. - Toshkent, - 122 b.

6. Turrini G., Alberti C. (2002) Santullo M. L., Zanchi G., Capire l'antifona. Dizionario dei modi di dire con esempi d'autore, 6th ed., Bologna.

7. Xudoyqulov B., Jumayeva M. FRAZEOLOGIK IBORALARNING TEMATIK VA SEMANTIK TAHLILI (ITALYAN TILIDAGI IBORALAR MISOLIDA) //Academic research in educational sciences. - 2022. - T. 3. - №. 2. - C. 698-706.

8. Xudoyqulov B., Yangiboyeva M. ITALYAN VA INGLIZ TILLARIDAGI AYRIM RANG KOMPONENTLI IBORALARNING SEMANTIKASI //Academic research in educational sciences. - 2022. - T. 3. - №. 4. - C. 564-570.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.