Научная статья на тему 'ИСПОЛЬЗОВАНИЕ РАСТЕНИЙ SALVIA OFFICINALIS L. ЕЕ ЛЕКАРСТВЕННОЕ СВОЙСТВО И РОЛЬ В НАРОДНОЙ МЕДИЦИНЕ'

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ РАСТЕНИЙ SALVIA OFFICINALIS L. ЕЕ ЛЕКАРСТВЕННОЕ СВОЙСТВО И РОЛЬ В НАРОДНОЙ МЕДИЦИНЕ Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
53
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Канатқызы Назерке, Капанова Ботагоз Султанкызы, Текетаева Сания Максутовна, Салимханова Алия Саматовна

В основе этой работы описываются исследовательские работы над лечебными расстениями природной флоры Казахстана и способы применения их в народной медицине. Огромное количество лечебных растений В Казахстане даёт большие возможности их применения в промышленности, так же, исследованиями наших Казахстанских ученых было доказано, что в лечебных расстениях много активных биологических веществ. Лечебные свойство в лечебных растениях зависят от стероидов, тритерпена, алколоида, гликозидов и многих других химических веществ в их составе. Настой шалфея можно использовать как препарат против микробов, для остановки кровотечения и для улучения секреторной активности в пищеварительной системе. A The botany description of medicine plants Salvia officinalis L. which grows in Kazakhstan, the chemical structure are made in scientific jobs.In the project, described how to use the medicine plants in the traditional medicine. A great number of medicine plants in Kazakhstan give to use them in the industry, scientists of Kazakhstan prove that there are many biology things in medicine plants. The profit of medicine plants connected with stereod, triterien, alkaloid, vitamins, essential voliatile oil in their structure. The importance of medicine plants in traditional medicine is used the scientific facts.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ИСПОЛЬЗОВАНИЕ РАСТЕНИЙ SALVIA OFFICINALIS L. ЕЕ ЛЕКАРСТВЕННОЕ СВОЙСТВО И РОЛЬ В НАРОДНОЙ МЕДИЦИНЕ»

 Придаток Придаток

Венчик Чашелистики Нижний лепесток связника верхней связника нижней ты- Нектарник Головка столбика

Статистические показатели тычинки чинки

вогнутый с отгиб ом опу ше нн ые рас се- янн о- опу ше нн ые голы е с попе-реч ной бород кой без попе-речной бород ки с рес ни чка ми без рес-ни-чек с рес-нич-кам и без рес-ни-чек глад кий шероховатый с рес-нич кам и без рес-ни-чек

Вр 100 0 0 20 80 20 80 20 80 0 100 0 100 0 100

10. г. Санкт-Петербург, ул. Энгельса. Опушка сосняка. 20.05.2012

Вс 0 10 1 6 3 6 4 10 0 10 0 7 3 0 10

Вр 0 100 10 60 30 60 40 10 0 0 100 0 70 30 0 100

ИТОГО

Вс 69 31 24 27 49 37 63 80 20 80 20 26 73 73 27

Вр 69 31 24 27 49 37 63 80 20 80 20 26 73 73 27

Вс* - встречаемость признака в популяции (количество цветков с данным признаком)

Вр** - вероятность проявления признака в популяции (% é от общего числа цветков)

Список литературы

1. Дворецкий М.Л. Пособие по вариационной статистике. 2-е изд, перераб. и доп. М.: Лесная промышленность, 1971. 104 с.

2. Клоков М.В. Подрод 4. Melanium Kupffer // Флора СССР. М.; Л.: изд-во Академии наук СССР, 1949. Т. 15. С. 452-469.

3. Немирова Е.С., Гаврилова С.Е. Род Viola L. флоры Московской области. 2-е изд, перераб. и доп. Ставрополь: АГРУС, 2010. 304 с.

4. Никитин В.В. Violaceae Batsch - Фиалковые // Флора Восточной Европы / под ред. Н.Н.Цвелева. СПб: Мир и семья - 95, 1996. Т. IX. С. 205.

5. Сырейщиков Д.П. Иллюстрированная флора Московской губернии. Дополнения, поправки и критические заметки / под ред. А.Н.Петунникова. М.: Карбасников, 1914. Ч.4. 191 с.

6. Цингер В.Я. Сборник сведений о флоре Средней России. М.: Университетская типография, 1885. 520 с.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ РАСТЕНИЙ SALVIA OFFICINALIS L. ЕЕ ЛЕКАРСТВЕННОЕ СВОЙСТВО

И РОЛЬ В НАРОДНОЙ МЕДИЦИНЕ

Канатцызы Назерке,

преподаватель по предмету биологии, в гимназии №62 имени Ш.Смаханулы, г.Алматы

Салимханова Алия Саматовна, преподаватель по предмету биологии, в гимназии №62 имени Ш.Смаханулы, г.Алматы

Капанова Ботагоз Султанкызы, ученица 11 класса, гимназии №62 имени Ш.Смаханулы, г.Алматы

Текетаева Сания Максутовна, ученица 11 класса, гимназии №62 имени Ш.Смаханулы, г.Алматы

АННОТАЦИЯ

В основе этой работы описываются исследовательские работы над лечебными расстениями природной флоры Казахстана и способы применения их в народной медицине.

Огромное количество лечебных растений В Казахстане даёт большие возможности их применения в промышленности, так же, исследованиями наших Казахстанских ученых было доказано, что в лечебных расстениях много активных биологических веществ.

Лечебные свойство в лечебных растениях зависят от стероидов, тритерпена, алколоида, гликозидов и многих других химических веществ в их составе.

Настой шалфея можно использовать как препарат против микробов, для остановки кровотечения и для улу-чения секреторной активности в пищеварительной системе.

ABSTRACT

In the project, described how to use the medicine plants in the traditional medicine.

A great number of medicine plants in Kazakhstan give to use them in the industry, scientists of Kazakhstan prove that there are many biology things in medicine plants.

The profit of medicine plants connected with stereod, triterien, alkaloid, vitamins, essential voliatile oil in their structure.

The importance of medicine plants in traditional medicine is used the scientific facts.

The botany description of medicine plants Salvia officinalis L. which grows in Kazakhstan, the chemical structure are made in scientific jobs.

Salvia officinalis L. еамдтнщ шипалык касиел, халык медицинасында колданылуы мен манызы.

Казакстан флорасы пайдалы еамдттерге, онын Ынде ерекше манызды болып саналатын дэрЫк еамдт-терге ете бай. Олардан жасалатын препараттардын тшмдшкке айналFаны белплк Сонын нэтижесшде бул ^нде фитотерапия айтарлыктай дамып отыр.

Сэлбен (лат. Salvia) ерiнгYлдiлер тукымдастарынын ен кеп тараFан тYрi, таукалакай туысына жатады. Олардын 700-ге жуык тYрi белгiлi. Казакстанда сэлбен туыстастар-дын 8 тYрi бар. Жер шарынын барлык тропикалык жылы аймактарында таралFан. Бiржылдык, кепжылдык жэне жартылай буталы тYрлерi бар. Тропикалык аймактарда ол кепжылдык еамдт болFaнымен, бiздiн климаттык жaFдaйдa тек бiржылдык гYлдер. Бшклп 20-50 см ара-

ль^ында [4, с.16]. ^лдершщ tycî жабайы eceTÎH typ-лерiнде кою сиякек, ал ГYлзарлардаFы тYрлерiнде ашык Кызыл. Мамырдан кыркYЙекке дейiн ГYлдеп, жемк са-лады. Молынан ГYлдейтiн Ke3i штде айынан бастап алFашкы суык TYCKeHre дейiнгi аралык. TYpiHe карай гулшщ TYci ак, KYлгiн, ^рец, кызыл, кызFылтым болады. Жeмiсi - жа^акша. ГYл формуласы: Т(5)К(2+3)А2Ж(2) кырлы.

Кырынан караFанда ГYлi аузын ашкан адамньщ кeскiнiн бeйнeлeйтiн, YCTHn 2 ^лтеа - жоFaры eрiндi, асты^ы 3 ^лтеа TeMeHri eрiндi еске TYdpeTrn есiмдiктeр eрiнгYлдiлeр тукымдасына топтaстырылFaн. Булардьщ жа-пырактары карама-карсы орналасады. ЖaпырaFындa бебeшiк жапырак болмайды. ЕрiнгYлдiлeр - буталы, шептeктi есiмдiк. СaбaFы - терт кырлы. [1, с. 21-38, 2, с. 312]._

Рисунок 1. Растения Salvia officinalis L. и готовый лекарственный препарат

Емдт максатта ^лдеу кезе^нде жинaлFaн жапы-рактары пайдаланылады. Сэлбеннiн жапырактары зарар-сыздандыратын, аскындырмайтын, туткырлык, кан токта-татын, жумсартатын жэне тер белшуш шектейтiн эсерлi кaсиеттерi бар. Гипертониялык, атеросклероз, сондай-ак шипалы былaуFa тYсiру, шаю Yшiн пайдаланылады [3].

Дэртт сэлбен - Salvia officinalis L. - халык медицинасында ете кеп пайдаланылады. Ерте кезден ак Жерорта те^зшде пайдалана баст^ан. Сонымен катар грек жэне рим дэр^ерлершщ емдеу практикаларында да кол-дaнFaн. Гиппократ сэлбендi «^ршшш шебЬ> деп атап кеншен пайдалануды усынFaн. Сэлбен «salvia», латынша

salvere - «сау болу» деген сезден шыккан. Б!здщ ор-манды-далалы зонамызда халык медицинасында ерте-ден колданылатын дала сэлбен (луговой) жиi кeздeсeдi.

Сэлбеннщ жапырактарында витаминдер, фитон-цидтер, эфир майы, алкалоидтар, флавоноидтар, органи-калык кышкылдар, шайыр жэне илiк заттар т.б. кептеген пайдалы заттар бар.

Сэлбеннщ кaбынуFa карсы, микробка карсы, кан токтату, оргaнизмдi KYшeйту жэне ас корыту жYЙeсiнщ секреторлык бeлсeндiлiгiн арттыратын, аскорыту селшщ белiнуiн KYшeйтeтiн, тершецдтт азайтатын кaсиeттeрi бар.

Сэлбеннщ емдт касиет асказан ауруларын, бауыр, бYЙрек, вирустык, инфекциялар, ангина, бронхит, гингивит, паротит, полиартрит, радикулит, неврит, диабет, эйелдер жэне терi аурулары, жаракаттар, ойык жара, фурункул, ^шк, демiкпе жэне т.б. ауруларта пайдалануда анык,талды.

Емдiк препараттар дайындауда сэлбеннщ жас жэне кептiрiлген жапырактары пайдаланылады. 0амдттщ жас жапырактарын сырттай терi ауруларына, жаракатка, ойык жараларта, iсiктерге, сонымен катар ку-линарияда дэмдеуш ретiнде пайдаланылады. Сэлбендi емдiк максатта кец пайдалану Yшiн одан тунба, кайнатпа, май, сыкпа майлар дайындалады.

Уй жатдайында дайындатанда всiмдiк жапыраты-ныц су экстракты (тунба, кайнатпа) квбшесе сусамыр ау-руына, ш втуге, кабынута, тершецдтке жэне аскорыту жYЙесiн жаксарту Yшiн пайдаланылатынын умытпау ке-рек. Сэлбен всiмдiгiнен тунба, кайнатпа жасау ре-цептершщ бiрнеше варианттары бар. 0лшемдiк катынасы мен эдiстерi калай пайдаланутабайланысты болып келедк Рецептердi белгiлi бiр аурута байланысты арнайы аныкта-малардын карау керек. Сыртай жэне iштеу пайдалану Yшiн кецшен таралтан всiмдiк внiмi жэне судыц1:10 каты-насында кептiрiлген жапырактан, 1:5 катынасында жас жапырактан дайындалтан тунбаны пайдаланута болады. 1 сататка жеткiзбей термоска буктырып кояды немесе кайнаута жеткiзбей су моншасында дайындалады.

Кайнатпа Yшiн де жотарыдатыдай катынас пайдаланылады, бiрак 10-15 минут бэсец отка койылады.

Тунба мен кайнатпа ауыз куысыныц кабынула-рында, компрес терi ауруларында, ревматизмда, арт-ритта, жаракаттануда, жарада, Yсуде пайдаланылады. Квптеген ауруларды емдеу Yшiн тамактанар алдында 30 минут бурын немесе аш карынта кабылдайды. Халык ме-дицинасында сэлбен туберкулездегi тершецдтт басу Yшiн, эйелдердщ климакстык кезiнде пайдаланылады. Тершецдттщ бэсецдеуi 20-30 минуттан кешн-ак байкалады, эсерi тэулiгiне 3-4 сататка дейiн созылады. Ерте кезден сэлбен эйелдердi емдеу Yшiн пайдалантан. К^рп медиктер оныц курамындаты фитогормондардыц эйелдер организмше эсер етушщ эстрогенге уксас екендiгiн дэлелдедi. Сондыктан да ерте кезден сэнкойлар терiнi жасарту Yшiн кYнде сэлбен тунбасын пайдалантан. Сэлбен жем!сшщ тунбасымен урпаксыздыкты емдеуге пайдалантан, бул Yшiн кейде жем^щ жYзiм шыры-нындаты тунбасы пайдаланылтан.

Сэлбен тунбасы мен кайнатпасы шаш тYбiн катай-тады, шаштыц тYсуiн азайтады. Бутан дэлел квптеген суса-бын курамында сэлбеннщ болуы. Сонымен катар картаю кезiнде еске сактау кабтетш, жYЙке жYЙесiнщ жумысын жаксартуда, колдыц дiрiлдеуiн азайтуда пайдалы. Та-макты шаю Yшiн 1 шэй касык сэлбенге 250 г кайнатан су куйып 10 минут бетiн жауып кояды. Сэлбенмен ауызды шаю миндалинд^ тамакты, ауыз куысын, тiс тYптерiн, па-радонтозды емдеудщ бiрден-бiр тэс^ [4, с.16].

Сэлбен жапырактарынан дайындалтан шэй бYЙректiц кабынуын емдейдi. Эйелдер бедеултнде 1

шэй касык ешмге 1 стакан кайнатан су куйып кайнатып, кYнiне 3 ке белт кабылдайды.

Сэлбен шырынын кYнiне 2 рет аш карынта жэне кешке кабылдайды. Гинекологиялык аурулардыц алдын алуда жэне емдеуде сэлбеннен дайындалтан жылы булау кабылдау керек. Ингаляцияны ангинада, бронхитта, тра-хеитта, ларингитта, фарингитта колданылады.

Бронхитта эмальдi кастрюлге 1 стакан сYт куйып, отан 1 ас касык сэлбен косып, бетш жауып коямыз. Осы коспаны баяу отка койып кайнатып, сутып коямыз да, сYзiп аламыз. Бетiн жауып койып таты да кайнату керек. ¥йьщтар алдында ыстык кYЙiнде кабылдау керек.

Шаншуларда 2 шэй касык кетчр^ен жапыракка 2 стакан кайнатан су куйып, 20 минут тундырып койып, сYзiп алады. Эр 2-3 сатат сайын 1 ас касыктан кабылдау керек.

Насекомдардыц шатуында ауыртан жерге сэлбеннщ езтген жапыратын кою керек.

Тесек тартып жатудан пайда болтан жарата сэлбен уксусыныц жаксы эсерi бар. Бетелкенi сэлбен гYлiмен тол-тырып Yстiне алма немесе вино уксусын куяды. 2 апта жылы жерге немесе ^н кезiне кояды [3].

Сонымен корыта келе, Казакстан флорасындаты дэрiлiк есiмдiктерге жYргiзiлген зерттеулерде дэрiлiк еамдттщ халык медицинасында колдану ерекшелiктерi сипатталды.

Кажеттi дэрiлiк еамдттердщ бiрaз белiгi биологи-ялык ерекшелiктердi байкаудыц жеткiлiксiздiгiнен те-ре^рек зерттеудi кажет етедi, бул оларды сактаута, кал-пына келтiруге жэне Казакстан флорасыныц биологиялык тYрлiлiгiн толыктырудыц мацызды белiгi болып табы-лады.

Дэрiлiк еамдттщ вегетaтивтiк мYшелерiнщ анато-миялык диагностикалык белгiлерiн аныктау шикiзaтты фармакологияда пайдаланута iрiктеп алу сапасын жотарылатады. Адамдарта пайдалы дэрiлiк есiмдiктердi зерттеу дэстYрлi салыстырмалы морфологиялык жэне анатомиялык эдiстердi де пайдалануды талап етедi.

«Список литературы»

1. Арыстанталиев С.А., Рамазанов Е.Р. Казакстан еамдттерк - Алма-Ата, 1977. - 21-38 б.

2. Барыкина Р.П. и др. Справочник по ботанической микротехнике. Основы и методы. -М., Изд-во МГУ, 2004.-312с.

3. Губанов И. А. и др. 1444. Xanthium strumarium L. — Дурнишник обыкновенный //Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3 т. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл., 2004.

4. Кулжабаева Г.Э. «бамдттер элемЬ> оку-эд^е-мелт кешенi, Бiржылдык гYлдер: Дидактикалык материал. - Алматы, 2011. - 16 стр; ISBN 978-6017237-49-3

5. Salvia L. Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture (сентябрь 2004). Проверено, 15 декабрь 2009.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.