Научная статья на тему 'ИСЛОМ ТАЪЛИМОТИДА ОИЛА ЭТИКАСИ'

ИСЛОМ ТАЪЛИМОТИДА ОИЛА ЭТИКАСИ Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
247
22
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
ислом / этика / аҳлоқ / одоб / ҳулқ / оила / Қурьон карим. / islam / ethics / morality / decency / etiquette / family / Koran.

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Умида Сувонова, Нигина Рахмонова

Ушбу мақолада ислом таьлимотида оиладаги аҳлоқшунослик масалалари ўрганилган. Ислом динида одоб-аҳлоқ қоидалари атрофлича ёритилган. Мусулмон оиласида шаклланган этиканинг жамият осойишталиги ва фаравонлигида тутган ўрни ҳамда афзаллик жиҳатлари ҳақида фикр юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FAMILY ETHICS IN ISLAMIC TEACHING

In this article, the guide to Islam examines issues of family morality. In the religion of Islam, the rules of etiquette are comprehensively covered. It also emphasizes the idea of the role and advantage of ethics in ensuring peace and prosperity of society, which was formed in the Muslim family.

Текст научной работы на тему «ИСЛОМ ТАЪЛИМОТИДА ОИЛА ЭТИКАСИ»

ИСЛОМ ТАЪЛИМОТИДА ОИЛА ЭТИКАСИ

Умида Сувонова Нигина Рахмонова

УзМУ укитувчиси СамДУ магистранти

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада ислом таьлимотида оиладаги ахлокшунослик масалалари урганилган. Ислом динида одоб-ахлок коидалари атрофлича ёритилган. Мусулмон оиласида шаклланган этиканинг жамият осойишталиги ва фаравонлигида тутган урни хамда афзаллик жихатлари хакида фикр юритилган. Калит сузлар: ислом, этика, ахлок, одоб, хулк, оила, Курьон карим.

FAMILY ETHICS IN ISLAMIC TEACHING

ABSTRACT

In this article, the guide to Islam examines issues of family morality. In the religion of Islam, the rules of etiquette are comprehensively covered. It also emphasizes the idea of the role and advantage of ethics in ensuring peace and prosperity of society, which was formed in the Muslim family.

Keywords: islam, ethics, morality, decency, etiquette, family, Koran.

Дунёда мавжуд барча динлар уз таьлимоти, маьнавияти, маданияти, кадряти ва дунёкарашига эга. Динларнинг бир-бирига ухшаш ва фарк килувчи томонлари мавжуд. Хдтто оила, ундаги ахлокий меьёрлар хам тубдан фарк килади. Ислом таьлимоти асосида оилада карор топадиган этика ва эстетик карашлар бугун диккатимиз марказида булади. Биламизки исломда оила мукаддас хисобланади. Ижтимоий-сиёсий хаётимизнинг бир булагидир. Жамият хаётидаги энг куп ижтимоий жараёнлар айнан шу даргохдан бошланади. Балки шунинг учун хам оилани кичик бир жамият деб хисоблармиз.

Инсон зоти ахлок билан чекланган ихтиёр эркинлигига лойик мавжудот килиб яратилгандир. Жамиятда ва динда инсоннинг хатти харакатларини назоратда тутиб туриш учун катьий амал килиниши белгиланган конун коидалар ва нормалар мавжуд. Х,ар бир шахс нормаларга амал килади ва шу нормалар асоосида уз хаётини барпо этади. Инсон амал килиши керак булган хулк-атвор нормаларини дастлаб оилада олгани боисдан хам, биз бугун "ислом таьлимотида оила этикаси (ахлок)" хакида фикр юритамиз.

Аввало дин ва ислом дини нима эканлигини билиб оламиз.

Дин сузи лугатда "дин, ислом. ибодат, тоат, хукм, фармон, миллат....." каби турли

маьноларни ифодалайди. Шариатда эса "дин" Пайгамбарнинг инсонларга

етказган Аллох таолонинг амр ва истакларини акл сохибибулган кишиларни кабул килишга чакирувчи илохий конундир. Ушбу илохий конунга риоя килингани боис дин дейилади. Ислом-Аллохни хар кандай кайфиятда хам билишдир[1. 22-24]. Ислом дини бировни хакорат килишни, кунглига озор беришни, бошка мусулмонгга тугул хатто узига хам зиёд етказиш гунох саналади. Чунки Ислом динида инсонга рух Аллох томонидан ато килинган дейилади.

Х,ар кандай фарзанд маьлум бир мухитда, маьлум бир оилада дунёга келади. Унинг келажакда ким булиб етишиши албатта бевосита фарзандга бериладиган эьтикодий, ахлокий тарбияга богликдир. Фарзандларга одоб бериш аввало оиладан бошланади. Маьнан юксак, гузал хулкка ега ота-оналарнинг фарзандлари хам одобли булади. Бу гузал хулк, бошкаларнинг хавасини келтирадиган одоб-ахлок инсон курки саналади. Гузал хулк тугри тарбияга дахлдордир. Ота-она фарзандларига яхши билан ёмоннинг, халол билан харомнинг, маьрифат билан жахолатнинг, саховат билан бахлликнинг фаркини аник тушунтира билиши ва хар вакт уларни эзгулик йулига чорлашлари лозим булади. Шу уринда бир савол пайдо булади ота-онанинг узи фарзанд тарбиясида меьёрни каердан олади? Жавоби мусулмон киши учун осон, биринчиси Курьони каримда баён этилган хукмлар була, иккинчиси Мухаммад (с.а.в.) хадислари одобни тугри шакллантириш, юксалиши, эзгуликка интилиши , халолни харомдан фарклай билиши, инсон уз хаётининг мазмун-мохиятини англаб олиши учун нихоятда мухимдир. Суннатга караб яшаш эса мусулмон кишига хотиржамлик, викор, салобат багишлайди. Абу Хурайра розияллоху анхудан килинган бир хадисда: "Суннатта мувофик килинган оз амал бидьат аралашган куп амалдан яхшидир", дейилади. [2]

Кейинги пайтларда кишилар уз-узидан бегоналашиб ака-ука, кариндошлар уртасида мехр-окибат, яхшилик кутарилмокда.[3.64] Зеро Хадис китобининг 142-бобида Цариндошларга закот бермоц хацида шундай дейилган. Набий салаллоху алайхи ва саллам: "Кдриндошларга закот берган одамга иккита савоб теккайдир - бири кариндошларига окибат килгани учун, иккинчиси - закот бергани учун", - дедилар. [4. 401.]

Исломият оламида оила куришдан бошлаб уни кандай давом этиришгача булган ёрикномалар мавжуддир. Хддиси шарифларда оила куриш билан боглик холат куйидагича баён этилади. "Расулуллох соллоалоху алайхи васаллам: Кимники Аллох солиха аёл билан ризклантирган булса, батахкик, у динининг ярмига ёрдам берибди. Иккинчи ярмида Аллохга такво килсин-дедилар".[5.34]

Ахлокимиз биносининг гузал ва чиройли булишига тарбиянинг зур таьсири бордир. Тарбия уч кисмдан иборат: бадан тарбияси, аклий тарбия ва ахлокий тарбияси. Бунда болалар тарбиясига алохида эбтибор берилади. Чунки болалар ахлокий тарбияни мухитдан оладилар, бошкача килиб айтганда, болалар сувга

ухшайдилар, сув идишининг шаклини олганидек, болалар хам мухитнинг одоб-ахлокини кабул киладилар.

Мусулмон оиласида фарзандга тарбия энг аввалда Аллохни таниш билан бошланади. Буни биз ота-онанинг фарзандига "салом" ни ургатганидан билишимиз мумкин. Чунки салом бу Аллохнинг исмларидан биридир. Шунинг учун хам хадиси шарифларда "саломдан аввал гап бошламанг" дейдилар [2].

Ислом таьлимотининг этикаси хакида гапирар эканмиз бевосита одоб ва ахлок деган тушунчаларни таьрифлаймиз. "Ахлок " сузи арабчадан олинган булиб, инсонинг муомала ва рухий хусусиятлари мажмуини, феьлини, табиатини англатадиган " хулк" сузининг куплик шаклидир.Одоб - инсон хакида ёкимли таассурот уйготадиган, лекин жамоа, жамият ва инсоният хаётида бурилиш ясайдиган даражада мухим ахамиятга эга булмайдиган, миллий урф-одатларга асосланган чиройли хатти-харакатларни уз ичига олади.

Ислом динининг мукаддас китоби булган Курьони карим уч илдиздан бахра оладиган абадий дарахтга ухшайди. Унинг биринчи илдизи -тавхид, иккинчи илдизи-ахлок, учинчи-илм. Х,ар бир муслим ва муслима Аллохнинг якка-ягоналигига, шериги йуклигига шак келтирмаслиги, юксак ахлок эгаси булиши ва доим, умр буйи илм олишга интилиши керак. Демак, хар бир мусулмон учун эьтикод, ахлок ва тафаккур хамма нарсадан устувор маьнавий ходисалардир.[5.48]

Мусулмон оиласидаги урф-одатлар, аньаналар хам ислом ахлокшунослигининг бир куринишидир. Масалан: катталарни хурмат, кичикларни иззат килиш, отанинг оилага нисбатан хукуки ва маьсуляти, худди шундай фарзанднинг хам оилага булган бурчлари, дастурхонга биринчи булиб ёши улуг инсоннинг кул узатиши ва хк лар. ^атто мусулмон оиласида ота-она турган уйнинг томига фарзанднинг чикмаслиги хам узига хос ахлокнинг белгисидир.

Юкоридаги макола юзасидан куйидаги хулосага келамиз:

Биринчидан: дин, хусусан ислом дини асосида шаклланган одоб-ахлок коидаларининг инсон хаёти ва ижтимоий фаолиятидаги, хамда жамият тараккиётидаги урни бекиёсдир.

Иккинчидан: мусулмон оиласида кадрят булиб колган хулк атвор нормалари, ислом таьлимоти асосида юзага келган одоб коидалари ёшларни-келажак бунёдкорларини вояга етказишда етакчи ролни уйнайди.

Учинчидан: оилада фарзанд тарбиясининг асоси сифатида аввало ота-она тарбияси, уларнинг амаллари, эьтикод ва дунёкарашлари мухим ахамият касб этади.

REFERENCES

1. Hampra TaëpnoBHunap: ATaMypogoB ffl., ffloroospBa "nafiraMÔapnap Tapuxu", T.: "Fo^yp FynoM", -2018. - E. 444.

2. Myarnu^: www.ziyouz.com/ KyryôxoHa/ MycynMOHHHHr ogoS khtoôh/ 3oxug:«:oH HcnoMOB, 2008.

3. fflafix MyxaMMag Cogus; MyxaMMag Mcy$. " EaxTuëp ouna", T.: "fflapK", 2012. -E. 504.

4. CymaHOBa r.C. X,agucnapuga ryMaHucTuK Ta^aKKyp Ba TonepaHTnuK TaMOHHnn//HMOM Eyxopufi CaôoK^apu. MatHaBHH-Matpu^HH, HHMHH-agaÔHH ^ypHan. 3/2019. - E. 63-64.

5. ASy ASgynnox, MyxaMMag H6h Hcmohh An-Eyxopufi X,aguc. 1. An-^oMHt Ac-caxux. T.: "KpMycnap 6om Taxpupu^Tu", 1997. - E. 560.

6. ASgyrna fflep "Axno^myHocnuK", -T.:"Y36eKucToH ^afinacy^napu mkmuh ^aMu^m", 2010. - E. 328.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.