Научная статья на тему 'ҚИШЛОқ ХЎЖАЛИГИДА ЭНЕРГИЯ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА ТАҲЛИЛИЙ - АХБОРОТ ТИЗИМЛАРИ'

ҚИШЛОқ ХЎЖАЛИГИДА ЭНЕРГИЯ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА ТАҲЛИЛИЙ - АХБОРОТ ТИЗИМЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Технологии материалов»

CC BY
39
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по технологиям материалов, автор научной работы — Нуров Х.И., Жумаев А.А., Хусанов Х.Х., Сирожев Ж.Ж., Ҳамроев И.Ф.

Қишлоқ хўжалигида энергия тежаш жараёнини моделлаштириш қабул қилинган қарорларни таҳлил қилиш ва уларни иқтисодий самарадорлигини аниқлаш .

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ANALYTICAL-INFORMATION SYSTEMS IN IMPROVING ENERGY EFFICIENCY IN AGRICULTURE

Modeling the process of energy saving in agriculture to analyze the decisions made and determine their cost-effectiveness.

Текст научной работы на тему «ҚИШЛОқ ХЎЖАЛИГИДА ЭНЕРГИЯ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА ТАҲЛИЛИЙ - АХБОРОТ ТИЗИМЛАРИ»

УДК: 621.303

Нуров Х.И. Жумаев А. А.

Тошкент иригация ва кишлоц хужалигини механизациялаш мухандислар институты Бухоро филиали Кишлоц ва сув хужалиги энергия таъминоти кафедраси уцитувчиси

Хусанов Х.Х. Сирожев Ж.Ж. Хамроев И. Ф. Тошкент иригация ва кишлоц хужалигини механизациялаш мухандислар института Бухоро филиали талабаси

КИШЛОК ХУЖАЛИГИДА ЭНЕРГИЯ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА ТАХ^ЛИЛИЙ - АХБОРОТ ТИЗИМЛАРИ

Аннотация: Кишлоц хужалигида энергия тежаш жараёнини моделлаштириш цабул цилинган царорларни таулил цилиш ва уларни ицтисодий самарадорлигини аницлаш .

Nurov H.I. Jumaev A.A. senior lecturer

department of energy supply of agriculture and water resources Bukhara branch of the Tashkent Institute of Irrigation and Agricultural

Mechanization Engineers Xusanov X.X Sirojev J.J. Khamroyev I.F. student

Bukhara branch of the Tashkent Institute of Irrigation and Agricultural

Mechanization Engineers

ANALYTICAL-INFORMATION SYSTEMS IN IMPROVING ENERGY

EFFICIENCY IN AGRICULTURE

Annotation: Modeling the process of energy saving in agriculture to analyze the decisions made and determine their cost-effectiveness.

Энг самарадор энергия тежаш тадбирлари бу кам харажат тадбирлар булиб, уларни купчилигини деярли капитал харажатларсиз амалга ошириш ва тезда самара олиш мумкин . ^ишло; хужалигида бу тадбирларни кенг жорий

этиш ва самарадорлигини ошириш энергия самарадорлик буйича ахборот -тахлилий тизимлардан фойдаланишни кенгайтиришни такозо килади. Энергия тежаш жараёнини моделлаштириш кабул килинган карорларни тахлил килиш ва уларни иктисодий самарадорлигини аниклаш имконини беради. Кишлок хужалигида энергия тежаш имкониятларини аникловчи ахборот - тахлилий тизими энергиядан фойдаланиш самарадорлигини назорат ва тахлил килишни таъминловчи бирламчи ахборотни йигиш ва электр энергияси сарфини камайтиришга йуналтирилган иккиламчи ахборотни шакллантирувчи алгоритмлар ишлаб чикишни кузда тутади. Энергия тежаш тадбирлари элементларини техник имкониятларнинг ошиб бориши билан, бошкарув объекти хакида уни бошкариш буйича асосланган карорни таъминловчи тахлилий ахборотга эхтиёж тугилади. Кишлок хужалигида янада самарадор кайдлов тизимини жорий этиш учун, богловчи бугин сифатида энергия самарадорлик буйича ахборот - тахлилий тизимини техник кайдлов тизими билан бирлаштириш зарур булади. Кишлок хужалиги бош энергетиги энергия хужалиги фаолиятини бошкаришда хар куни унлаб карорлар кабул килади. Бу карорларни аксарияти унинг тажрибасига асосланган булади. Чунки хар бир муаммоли вазият буйича маълумот йигиш, хдсоблаш ва тахлил килиш зарур булади. Куп йиллик тажрибага эга булишига карамасдан бу муаммоли вазиятлар хал этишнинг илмий асосланган услубиётидан фойдаланиб ташкил этиш куп вактни ва мехнатни талаб килади. Бундан ташкари, замонавий ишлаб чикариш муносабатлари бош энергетикдан энергия хужалигига оид карорни кабул килишда кишлок хужалиги фаолиятига оид куплаб ахборотни тахлил килишни талаб килади. Хрзирги кунда ишлаб чикаришда юкори самарадорликга эришиш омилларидан кишлок хужалигини бошкаришда замонавий ахборот технологияларидан фойдаланиш булиб колмокда . Шунинг учун замонавий рахбарларнинг столидаги компьютери асосий иш куролига айланмокда. Бундай катта хажмдаги ахборотни тахлил килувчи компьютер дастурларига эхтиёж тугилади. Шундай килиб, фойдаланишга кулай, энергия тежаш тадбирларини самарали ташкил этишни таъминловчи, энергия истеъмолини ички назоратини таъминловчи тезкор ахборот тизимига зарурият мавжуд .Замонавий ахборот технологияларига асосланган тезкор ахборот тизими энергия тежаш тадбирларини самаралирок ташкил этиш имконини беради. Кишлок хужалигида энергия истеъмоли буйича маълумотлар базасини яратиш, илмий асосланган услубиёт ва компьютер дастурлари асосида энергия тежаш буйича тахлилий маълумотлар олиш энергетик тадкикотлар ва текширувлар нархини хамда муддатини кескин кискартиради .Кишлок хужалигида бундай маълумотлар тизимини яратиш энергия тежаш тадбирларини самарали ташкил этиш ва электр энергияси истеъмоли буйича ички назоратни урнатиш имкониятини беради . Кишлок хужалигида энергия хужалигини реал холатини белгиловчи маълумотларни йигиш ва тахлил килиш энергетик тадкикотларни мохиятини белгилайди. Электр энергияси буйича энергия аудити текширувларини асосий вазифаси солиштирма

энергия сарфи катта булган истеъмол манбаларини, катта исрофлар сабабларини аниклаш ва бу ортикча исрофларни йукотиш буйича тадбирлар дастурини ишлаб чикиш хисобланади. Электр энергиясини тежаш буйича тадбирлар дастури ташкилий, хукукий, техник характерда булган тадбирлар асосида корхона фаолиятини окилона ташкил этишни курсатиб беради. Кишлок хужалигида энергияни тежаш имкониятларини аниклашда истеъмолчида ёки технологик жараёндаги энергиядан фойдаланиш самарадорлик курсаткичлари тахлили оркали аникланади. Бу курсаткичлар паст булган истеъмолчиларда энергия тежаш тадбирлари режалаштирилади. Бу тадбирларни назарий тахлил кисми автоматлаштирилган ахборот-тахлилий тизимда амалга оширилади. Тизимни ташкил этишнинг асосий тамойилларига тухталиб утамиз. Тизимнинг максади: энергия ресурслар сарфини камайтиришга йуналтирилган бирламчи маълумотлар базасини хосил килиш ва ундан энергиядан фойдаланиш самарадорлигини тахлил ва назорат килиш учун зарурий маълумотларни хосил килувчи алгоритмлари ишлаб чикишни, хамда энергия тежаш буйича карорларни кабул килишда бу маълумотлардан фойдаланишни кузда тутади. Бирламчи маълумот деб цехлар, ускуналар, жараёнларни тавсифловчи маълумотлар, иккиламчи ахборот эса бирламчи маълумотни кайта ишлаб олинган тахлилий маълумот тушунилади. Тизимининг асосий вазифалари куйидагилар: Кишлок хужалигида энергиядан фойдаланиш холатини белгиловчи, тахлил ва назорат килувчи маълумотларни хосил килиш. Энергиядан фойдаланиш самарадорлигини ошириш масалаларини хал килиш учун зарур булган маълумотларни берилган тартибда кайта ишлаш ва чикариш. Кириш ахбороти кишлок хужалигида энергияни тежаш имкониятларини аниклашга йуналтирилган вазифаларни хал килишни таъминлаши лозим. Бу вазифалар куйидагилар: янги технологик жараёнларни ва ускуналарни куллаш,энергия ташувчилардан окилона фойдаланиш,энергия манбаиларни техник иктисодий курсаткичларини яхшилаш,суткали истеъмол графикларини текислаш, кишлок хужалигида энергетик баланслари структурасини оптималлаш, энергиядан фойдаланиш тахлилларини такомиллаштириш, кайд килиш ва назорат тизимларини энергияни тежаш имкониятларини аниклаш услубиётини ва бошкариш шаклларини такомиллаштириш. Бу тизим 3 та булимдан иборат булиб ахборо ттаъминоти, услубий таъминоти ва чикиш ахбороти булимларидан иборат. Ахборот тизими энергетик ускуналарни паспорт маълумотлари, меъёрий ва бошка статистик маълумотларни уз ичига олади. Услубий таъминот булими тизимнинг асосий булими булиб, асосан энергиядан фойдаланиш самарадорлик курсаткичларини хдсоблаш услубиёти келтирилган. Энергетик балансларни тахлил килиш кишлок хужалиги энергия хужалиги фаолиятини ва энергиядан фойдаланиш самарадорлигини сифат ва микдор жихатдан бахолаш булиб, куйидаги йуналишларда ташкил этилади, кишлок хужалигида энергияни кабул килиш ва истеъмол килиш структурасини тадкик килиш,энергиядан фойдаланиш самарадорлиги курсаткичларини аниклаш, кишлок хужалигида энергия хужалиги

фаолиятини ва ривожланишини белгиловчи умумлашган курсаткичларни аникдаш, кишлок хужалигида энергетик баланслари структурасини оптималлаш учун керак булган бошлангич маълумотларни олиш. Кишлок хужалигида электр энергиясини тежаш тадбирлари услубиёти батафсил баён килинган. Жумладан, ишларда электр таъминоти тизими элементларини иктисодий самарадорлик курсаткичлари буйича танлаш услубиёти батафсил келтирилган. Бунда, электр узатиш йулларини, цех подстанцияларини ва коплаш ускуналарини иктисодий мезонлар буйича танлашга алохида урин берилган. Энергия тежашбуйича электротехник хисоблашларни бажаришда Элэктрон хисоблаш машиналаридан фойдаланиш услубиёти берилган. Илмий тадкикот ишини бажаришда асосан юкорида келтирилган адабиётларда берилган услубиётлардан фойдаланилди. Бундан ташкари, маълумотлар базаси таркибини ва хдсоблаш услубиётини ишлаб чикишда ишлар натижаларидан фойдаланилди.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Хашимов А.А., Имомназаров А.Т. Электромеханик тизимларда энергия тежамкорлик. Ташкент: 2005.

2. Каххоров С.К., Мирзоев Д.П. ИЗУЧЕНИЕ КОММУТАТСИОННЙХ УСТРОЙСТВ эуропеан сcиенcе № 2 (51). Парт ИИ [6].

3. Дубровский В.С., Виестур У.Е. Метановое сбраживание селскохозяйственных отходов. - Рига: Зинатие, 1988. 204 с. [4.55]

4. Имомов Ш.Ж., ХвангСангГу., Усмонов К.Е., Шодиев Э.Б., Каюмов Т.Х., «Алтернативное топливо на основе органики» Т., 2013 гг. 160 стр.[7.45]

5. KHamroyev G.F, To'ayev S.S. Efficient use of preparation aggregates for planting lands in a single pass with a straightening torsion work // матерiали мiжнародноi науково! конференщ! (Т. 1), 12 червня, 2020 рш. Кшв, Украта: МЦНД. 119-121 б.

6. Nurov KH, KHamroyev.G.F, Sirojev.J, Zayniyev.O, Mardonov.M, Преимущества технологии применения посевных машин универсал в бухарской области // The Way of Science. 2019. № 12 (70). Vol. II. - c. 62-64.

7. Г.Ф Хамроев, С.С Тураев. Выбор рабочего оборудования гидроцилиндра, установленного в комбинированном агрегате // Электронный журнал «Столица Науки» 2020. №3 МАЙ 5(22). https: //ftp. scientific -capital.ru/may2020/40052020.pdf

8. FU Zhurayev, GF Khamrayev, AN Zhurayev. Technology of reclamation machines application in the conditions of irrigated agriculture // The Way of Science, 2014. №3. c. 32.

9. KN Sabirov, NS Hamroev, GF Khamroyev Prospects for the development of tourism animation activities // Экономика и социум, 2020. №11. - с. 335-338.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.