CC BY
12
УДК 616-003,97-95-612.015.482
Г.К. Атанбаева1, А.А. Маутенбаев1, А.Б. Еланцев, Л.Б. Умбетьярова1, М.С. Кулбаева1, О.К. Дарменов1, А.Ж. Жунисжан1 , Ж.А. Иманбекова2, Т.Т. Мельдеханов2
1Эл-Фараби атындагы Цазащ ¥лттыщ Университетi 2С.Д. Асфендияров атындагы Цазсщ ¥лттыщ медицина университета
ЕГЕУГЕУК;¥ЙРЬЩТАРДЬЩ КАН ЖАСУШАЛАРЫНА ИНФРАДЫБЫСТЫЦ
ЭСЕР1Н ЗЕРТТЕУ
Мацалада, егеуцуйрыцтарга инфрадыбыстар эсер еткен кездегь езгерктер керсетьлген. Зерттеу барсысында, 15 жэне 60 минутта экспозициялыц эcepiн mиeiзemiн егеуцуйрыцтарды инфрациялыц cэулeлeндipу цан лейкограммасын солга жылжыту арцылы лейкопенияга экеледь, нейтропения мен лимфопенияга царсы дамыган лейкопения, перифериялыц цанга жemiлмeeeн лейкоциттердi шыгару арцылы организмньц иммундыц реакциясыныц бузылуын керсетть.
TyrnHÖi свздер: егеуцуйрыц, инфродыбыстар, сэулелер, лейкоциттер, моноциттер, мемебрана, лимфоциттер
Жумысгьщ мацсыты: егеу;уйры;тардыц ;ан жасушасына инфрадыбыстыц эсер етуь Тура ;арым-;атынаста инфрадыбысты; тербел^тщ эсершщ темендегеш сонымен бiрге иммунодепрессивтi синдромга алып келедi. Сумен сэлелендiрудегi уа;ыттыц твмендiгi иммунодепрессияга алып келмейдi, б1ра; та спецификалы; иммунитетке жауапкершiлiкпен ;арайтын лимфоцитарлы кврсеткiштер ;улдырайды. [1,2,3,4]
Дыбысты; тербелiстiц негiзгi нус;асына инфрадыбыс жатады, ол кез- келген акустикалы; тербел^т немесе жиiлiк диапазонынан темен 20 Гц - ть оныц непзп ;асиеттерш керсетедi. Инфрадыбыстыц физикалы; сипаттамасына дыбысты; ;ысымныц орта квадратты; мэш жатады. Гигиеналы; багалауларга деген ;ызыгушылы;ты ортагеометриялы; жиiлiктермен бiрге октавалы; жола;тар керсетедi. 2; 4; 8; 12 жэне 16 Гц немесе 12 ушоктавты жола;тар (1,6; 2; 2,5; 3,15; 4; 5; 6,3; 8; 10; 12,5; 16; 20 ). Инфрадыбыстыц жишк диапазоны есту табалдырыгынан темен орналасады, б1ра; ендiрiстiк жагдайда инфрадыбыс теменгi жиiлiк шуылмен ;арастырылады. Дыбысты; диапазоныныц шуылымен салыстырганда инфрадыбыс улкен де узын тол;ынмен ;амтамасыз етiледi, сондагы диафракция нэтижесiнде экрандарда то;тап ;алмай, агыстардан оцай, жецы етiп шыгады. Белгiлi бiр жайга енiп, онымен ара-;атынасы Yзiлмейдi. Атмосферамен элаз сiцiсуi инфрадыбыстыц кептеген километрге орналасуына мYмкiндiк бередi. Содан бас;а инфрадыбыс резонансты жиiлiк ар;ылы KYштi деген объектiлердiц вибрациясын тудырта алады. Инфрадыбыстыц тургындарга тигiзетiн уза; мерзiмдi эсерi уй;ыныц бузылуына жэне тYCкi уа;ыттагы демалыстыц бузылуына, тYрлi бас ауруларына алып келедi. Инфрадыбыстыц уза; мерзiмдi эсер етуi бас айналуга, ;усу, дiрiлдеу, жут;ынша;тагы ауруларга, ;ор;ыныш, ;обалжу сезiмдерiнiц пайда болуына, ас;азан функциясыныц бузылуы мен тыныс алу жолыныц ;иынды1ына алып келедi, сонымен ;атар, тYрлi вегетативтi жэне вестибулосоматикалы; реакцияларды тудырады. [5,9] Инфрадыбыстыц шектелген зиянсыз децгейiнiц ауруга тигiзетiн эсерi мен психоэмоционалды сферадагы KYЙдiц жэне адамдагы когнитивтi функцияга, сонымен ;атар жануарларга ЖYргiзiлген эксперименталды зерттеулердiц нэтижелершщ негiзiндегi белгiлi бiр есеп шартпен орнатылган.(вестибулярлы жэне есту анализаторыныц ^ш, нейрогуморалды регуляция мен гомеостаздыц керсеткiштерi). Сонымен бiрге, бiздiц елде инфрадыбыстыц тургын ;урылыстары мен ;огамды; зэулiм Yйлердiц территориясына арналган мYмкiн болатын децгейлерi бар.[2,6,7,8]
Бiра; та, ;озгалыста1ы механикалы; тербелiстердiц дене вибрациясы мен оныц эр мYшесiне типзетш эсер ету фактiлерiн есепке алу ;ажет. Вибрация резонанс эффектiсiне багыттала, ягни ол дегенiц тербелiс ;озгалыстарыныц вибрация жиiлiктерiмен сэйкестендiрiлуi кезiнде, оныц ^шекн кезiнде бай;алады. Бауырдыц тербел^тж резонансты; жиiлiгi 5 Гц, бYЙректiкi 7 Гц, ЖYректiкi 6 Гц, бас 20 Гц- т ;урайды. Дененiц отыру кезiнде резонанс 4-6 Гц жишкл керсетедi. Агзаныц езшдж
резонансты; жиiлiгi мен вибрация жишп ;арама-;арсы болганда, организмге деген жагымсыз эсердiц жогары мэндiлiгi все бастайды. Адамныц iшкi агзасындагы тербелiс жшлжтершщ 6spi твменгi диапозонды; децгейдi ;урайды жэне оныц табиги жиiлiгiне диапазонныц сырт;ы жиiлiгiн ;осу жасушаландырудыц бузылуына алып келедь Адам агзасыныц жэне биологиялы; улпаларыныц резонансын есепке алатын жиiлiк спектрi бойынша орта;, жалпы вибрацияныц классификациясы бар: резонансты емес твменп жиiлiк -0,1- 5 Гц; резонансты твменп жиiлiк-6-10 Гц; резонансты орта жишж-11-30Гц; резонансты емес орта жшлж-31-50Гц; жогаргы жиiлiк-50Гц- тен жогары.[10,11] Ауру адамдардыц жиiлiгi у;сас келген кезде, ОНЖ сия;ты функцияныц жэне журек, суйек аппараты мен ас;азанныц функциясыныц бузылуы бай;алады.[6]
Инфрадыбыстыц адамныц иммунды; ЖYЙесiне типзетш эсерi туралы жайлы эдебиет аз.
Материял мен эд^ер. Тэжiрибелiк жумыс эл-Фараби атындагы Цаз¥У-ныц биология факультетшщ "Адам жэне жануарлар физиологиясы жэне биофизика" кафедрасыныц лабораториясында орындалды. Тэжiрибеге алынган 200-250 гр. ересек егеу;уйры;тар алынды, олар стандартты виварлы тама;пен тама;тандырылды. ИФС -1 инфрадыбысты; сэулеленудi аш;ан (Орал ;, ТОО «Батыс-Медтех», ЦР академик Казаков
0.А ).
Тэжiрибеге алынган егеу;уйры;тар 6-топ;а бвлiндi. 1- топ-60 мин. бойынша инфрадыбыс ар;ылы объектке деген тжелей сэулелендiру, 2-топ- 15 мин. бойынша инфрадыбыс ар;ылы объектке деген тжелей сэулелендiру, 3-топ- 60 мин. бойынша суды инфрадыбыспен сэулелендiру оны егеу;уйры;тарга енгiзу, 4- топ- 15 мин. бойынша суды инфрадыбыспен сэулелендiру оны егеу;уйры;тарга енгiзу, 5-топ 15-60 мин объеклш сэулелендiрiп жэне сэулелендiрiлген суды егеу;уйры;тарга енгiзу, 6-топ ба;ылау. Эксперименттi ЖYргiзу уа;ыты он ^н. Зерттеу эдiсi: ба;ылау, Горяев камерасыныц квмегiмен жалпы лейкоцитарлы кврсеткiштi аны;тау, лейкоцитарлы; формула бойынша есептеу Романовский - Гимза бойынша ;ан жагындысы жасалды. Статистикалы; вцдеу Windows Exell компьютерлiк программасында ЖYргiзiлдi. Зерттеу нэтижелерi мен оларды тал^ылау.
1.Психоэмоционалды физиологиялы; KYЙiн ба;ылау.
1.1. Жануарларды 60 - мин. бойынша сэулелендiру. Жануарлар тэбетшщ болмауы, агрессивтiлiгi, Yлкен дэреттщ бузылуымен сипатталган. Барлы; жануарлардыц мойын куысындагы фронтальды бвлiмiнде жара бар.
1.2. 60 мин. бойынша сумен сэулелендiру. Сумен сэулелендiрiлген жануарлардыц квцы-^ш, аппаратпен сэулелендiрiлген жануарлардыц квцiл- ^йшен еш;андай айырмашылыгы жо;. Мунда жануарлар агрессивтшжпен, Yлкен дэретiнiц бузылуымен сипатталады. ЖYнi лас жэне терец т^телген iздерi бар. Барлы; жануарлардыц мойын бвлИнде жара бар.
1.3. 15 мин. бойы жануарларды сэулелендiру. Жануарлардыц ЖYрiс-турысы кездейсо; агрессиялы;
ЮеиЫ1к ХажМММ №1-2019
;обалжулармен ерешеленедь Денеа аздаган лас, улкен дэрет суйы;.
1.4. 15 мин. бойы суды сэулелендiру оны жануарларга енпзу. Жануарлардыц ЖYрiс-т¥рысында еш;андай взгерiстер бай^алган жо;.
2. Егеу;уйрык;тардыц ;анындагы шетк ;анындагы лейкограммасыныц анализi.
2.1. Жануарларды сэулелендiру уа;ыты- 60 мин. Сэулеленудщ оныншы KYнiнде жануарларда шеткi ;андагы жетiлмеген лейкоциттiц лейкограмма фонында бай;алды. Миелоицит пен жас нейтрофильдiц кeрсеткiшi (Кесте 1) 9,5%- ке жетть Нейтрофильдiц тая;ша ядролы; кврсеткiшi
4,05 есеге есть Сегментоядролы; нейтрофильдiц саны 2,4 есеге темендедь Моноцит керсеткiштерi Yш есеге ескенi бай;алды. Жануарлар мембранасы борпылда; болуымен жэне хромативтж материялдардыц жогарлауымен ерекшеленедi.
Сегментоядролы; нейтрофильдщ ядросы хромотивтi талшы;тармен толтырылган гиперсегменттермен ерекшеленедь Ядроныц формасы бес жапыра;ты гYл тэрiздi керсетедi. Лимфоциттер Yлкен мелшерi мен жануарлардыц ;айталанбас формасыммен ерекшеленедi. Кейбiр миелоциттерде ядросыныц шеп бай;алады.
Кесте 1 - Егеук;уйрык;тар к;аныныц жалпы лейкоциттер саны мен лейкограммасыныц керсетюштер1
Дыбыс турлер! лейкоциттер миедашп жас нейтрофнл нейтрофилдер эозинофил базофил лимфоциты моноциты
Таякша тэр13Д1 Сегмент! яд^олы
бакылаудагы 11446,11± 2386.21 0 0 0 0 503.6±10,58 4,412,1 3056.11+160.14 26,715.24 240. 410.96 2.110.4 240.4+1,15 2.110.48 6673.1+473 58.317.1 732.6+13.2 6.411.8
60 минут дыбыс 7426,21± 1933.33 230.21±7.14 3,1±1.2 705.47±12.7 9,5±1,8 1321,8+31.7 17,812,4 1811.94+83.49 24,414,6 0.0+0.2 0.010,0 185.6611.19 2,510,64 1789.7+150 24.118.4 1381.3+26.2 18,611,9
Суды 60 мин. дыбыс 6632,71± 1744.64 278.57+3.62 623.47+9.98 1253.6+31.3 1903.6+121.83 0.0+0.1 185.72+1.86 968.4+52.3 1419.4+29.8
4,2±1,3 9,4±1,6 18,912.5 28,7+6,4 0,0+0,03 2,8+1,0 14,6+5,4 21,4+2,1
15 минут дыбыс 8711,11± 2344,42 182.93+0.88 191.64+1.88 679.47+13.6 2134.2+58.9 209.07+2.1 331.02+3.97 4163.9+266 818.84+25.4
2,1+0,48 2.2+0,98 7,812,0 24,512,76 2,411.0 3,811,2 47,816,4 9,413,1
Суды 15 минут дыбыс 12870.341 2344,44" 0 0 0 0 695,1116,68 5,4+2,4 3693.791245.3 28,7+6.64 283.1512.77 2,2+0,98 720.74124.5 5,613,4 6525.31548 50,718,4 952.41118.1 7,411,9
Ескерту: алымы - жалпы ;ан саны 1 клеткалар мкл3., белiмi - салыстырмалы клеткалар %, * - р < 0, 05
Егеук¥ЙрЬщтар кдныныц лейкограммасынын кeрсеткiштерi - лейкоциттер
14000 -
12000 — 10000 8000 — 6000 — 4000 2000
бакылаудагы 60 минут Суды 60 мин. 15 минут Суды 15
дыбыс дыбыс дыбыс минут дыбыс
Сурет 1
0
Егеук^йрыктар канынын лейкограммасынын кeрсеткiштерi - миелоциттер
Основной Основной Основной Основной Основной Основной Основной
бак,ылауда™ 60 минут Суды 60 мин. 15 минут Суды 15
дыбыс дыбыс дыбыс минут дыбыс
Сурет 2
Егеук^йрыктар кдныныц лейкограммасынын KepceTKMTepi - жас нейтрофилдер
800 700 600 500 400 300 200 100 0
1
1 1
бакылаудагы 60 минут Суды 60 мин. 15 минут Суды 15 минут дыбыс дыбыс дыбыс дыбыс
Сурет 3
Егеук^йрыктар канынын лейкограммасынын кepсеткiштеpi - тая;ша тэpiздi нейтрофилдер
1400 1200 1000 800 600 400 200 0
I
бакылаудагы 60 минут Суды 60 мин. 15 минут Суды 15
дыбыс дыбыс дыбыс минут дыбыс
Сурет 4
Vestnik KazNMU №1-2019
Егеук¥ЙрЬщтар канынын лейкограммасынын KepceTKMTepi - cerMeHTTi ядролы нейтрофилдер
4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500
бакылаудагы 60 минут Суды 60 мин. 15 минут Суды 15
дыбыс дыбыс дыбыс минут дыбыс
Сурет 5
Егеук¥йрыктар канынын лейкограммасынын кeрceткiштeрi - эозинофилдер
300 250 200 150 100 50
бак,ылауда™ 60 минут Суды 60 мин. 15 минут Суды 15 минут дыбыс дыбыс дыбыс дыбыс
Сурет 6
Егеук¥йрыктар канынын лейкограммасынын кeрceткiштeрi -базофилдер
800 -
700
600
500
400
300
200
100
I I I
бак,ылауда™ 60 минут Суды 60 мин. 15 минут Суды 15 минут дыбыс дыбыс дыбыс дыбыс
Сурет 7
0
0
0
Егеук¥йрыктар канынын лейкограммасынын кeрсеткiштерi- лимфоциттер
8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000
I
бакылаудагы 60 минут Суды 60 мин. 15 минут Суды 15
дыбыс дыбыс дыбыс минут дыбыс
Сурет 8
Егеук¥йрыктар канынын лейкограммасынын кeрсеткiштерi- лимфоциттер
8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000
I
бакылаудагы 60 минут Суды 60 мин. 15 минут Суды 15
дыбыс дыбыс дыбыс минут дыбыс
Сурет 9
Егеук¥йрыктар канынын лейкограммасынын керсетюштер^ моноциттер
1600 1400 1200 1000 800 600 400 200
бакылаудагы 60 минут Суды 60 мин. 15 минут Суды 15
дыбыс дыбыс дыбыс минут дыбыс
Сурет 10
0
0
0
Vestnik KazNMU №1-2019
2.2. Суды сэулелендiру уа;ыты 60 мин. 60 мин. бойынша агзаны судыц эсерiмен инфрадыбыс ар;ылы сэулелендiру шеткi ;андагы аналогиялы; нэтижеге алып келедi. Жалпы лейкоцитарлы керсеткiш интакттiлi жануарлармен салыстырганда, 1,7 есеге темендеп кеттi, ал жануардыц аналогиялы; керсеткiшiнен темен болды. Лейкограммасы аппаратпен сэулеленген жануарлардыц ;анындагы лейкограммага у;сас, лейкограмма сол жа;;а ;озгалды. Лейкопения лимфопения мен моноцитоз фонында. Лимфоциттерi Yлкен келеммен ерекшеленедь Моноциттер гипертрофирленген.
2.3. Жануарларды сэулелендiру уа;ыты 15 мин.
15 мин. дейш уа;ытты тYсiргенмен, 60 мин. бойынша сэулеленген жануардагы аналогты керсеткiшпен салыстыргандагы мэнсiз лейкоцитарлы; керсеткiштiц жогарлауына экелш со;тырды. Бiра;, интактiлi жануарлардагы салыстырмалы анализ лейкоцитарлы керсеткiштiц (Кесте 1) 1,3 есеге темендегеш керсетедi. Лейкоцитарлы формуланыц ;озгалысы мэнсiз сегменттi ядролы нейтрофил мен миелоциттiц шыгысы жэне жас шетк ;андагы нейтрофильдердiц теменп дэрежесiмен солга ;арай. 10 % ба;ылаумен салыстырганда лимфоцитарлы керсеткiш темен тYседi жэне моноцитарлы керсеткiшi кездейсо; жогарлайды. Лейкоцитарлы; керсеткiштер жануардыц морфологиялы; анализi ;алып жагдайдан тыс еш;андай ауыт;ушылы;ты керсеткен жо;.
2.4. Сумен сэулелендiру уа;ыты 15 мин. Инфрадыбыс ар;ылы сумен сэулелендiру кезiнде жануарлардагы жалпы лейкоцитарлы; керсеткiш езгерген жо;. Сонымен бiрге ;анныц лейкограммасындагы езгер^ бай;алган жо;. (Кесте
1). Лимфоцитарлы; керсеткш темендеп, базофильдi керсеткiш есе бастады. Лейкоцитарлы жасушалардыц морфологиялы; анализi нормадан тыс еш;андай ауыт;ушылы;ты керсеткен жо;.
60 мин. бойына жануарларга тигiзетiн инфрадыбыстыц тура эсерi лейкопениям, лимфопения мен моноцитоз фонында дамып жетiлуiне алып келедi. Жануарлардыц агзасында лейкопения ;ан жасау улпасыныц ;улдырауы нэтижесiнде дамиды. Сонымен бiрге, жасушалар хромотивтiк материял мен мембрананыц борпылда; жагдайымен ерекшеленедi. Лейкограмманыц ;андагы ;озгалысы жетiлген иммунды; жасушаларды алып шыгаруында солга ;арай жылжуын жэне жануар агзасындагы патология жайында айтады. Моноцитарлы керсеткштщ жогарлауы химиялы; жэне iсiк ауруымен агзаныц тYрлi интоксикациясымен жэне керек емес жасушаныц есiмiмен, есирген жасушаныц жогаргы фонымен байланысты. Агзаны инфрадыбыс ар;ылы 60 мин. бойына сэулелендiру шеткi ;андагы аналогиялы; нэтижеге алып келедь Тура ;арым-;атынаста инфрадыбысты; тербелiстiц эсерiнiц темендiгi сонымен бiрге иммунодепрессивтi синдромга алып келедi. Сумен сэулелендiрудегi уа;ыттыц темендiгi иммунодепрессияга алып келмейдь бiра; та спецификалы; иммунитетке жауапкершшжпен ;арайтын лимфоцитарлы керсеткiш ;улдырайды.
Цорытындылар мен талдаулар: зерттеу барысында инфродыбыстардыц егеу;уйры;тыц ;ан жасушаларына эсерiн аны;тады;. Инфрадыбыс су ар;ылы тжелей жэне жанама эсер ету кезшде иммунодепрессивтi, мутагендi белсендiлiкпен ;амтамасыз етыетшш аны;тады;.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Стеценко О. Н., Борзова Н. В., Линднер Д. П., Иванова А. С. Влияние иммуномодулятора полиоксидония на восстановление костного мозга, поврежденного действием гидрокортизона и циклофосфана // Иммунология. - 2005. - №6, Т. 26. - С. 365-368.
2 Казаков О.А. Лечение инфразвуком и другие его возможности. - Алматы: Полиграфист, 1999. - 142 с
3 Пашкевич И. А., Успенская Ю. А., Нефедова В. В., Егорова А. Б. Анализ ядрышкового аппарата клеток костного мозга при свинцовой интоксикации // Гигиена и санитария. - 2002. - №4. - С. 58-59.
4 Рослякова Е.М. Влияние инфразвука на возбудимые ткани: Автореферат. Дисс. ... Канд.мед.наук - Алматы, 2006. - 16 с.
5 Соловьев А.И. Особенности влияния и профилактика вредного действия инфразвука низкочастотного шума и вибрация на горняков угольных шахт: Автореф. дисс. ... канд.мед.наук - Киев, 2006. - 20 с.
6 Чернобров В. Энциклопедия загадочных мест мира. - М.: Вечер, 2004. - 397 с.
7 Бинги В.Н., Савин А.В. Физические проблемы действий слабых магнитных полей на биологические системы // Успехи физических наук. - 2003. - Т.173, №3. - С. 265-300.
8 Темурьянц Н. А., Мартынюк В. С. Биологическая активность слабых ПЭМП сверхнизких частот // Материалы междисциплинарного семинара «Биологические эффекты солнечной активности». - Пущино: 2004. - С. 7-13.
9 Сорока С.А., Негода А.А. Акустический канал влияния солнечной активности на биосферу // Материалы междисциплинарнрго семинара «Биологические эффекты солнечной активности». - Пущино: 2004. - С. 14-18.
10 Иноземцев А.Н., Новоселецкая А.В., Бережной Д.С., Киселев Н.А., Киселева Н.М. Влияние акустического воздействия высокой интенсивности на поведение крыс // Вестник Московского университета. - 2015. - №2. - С. 3-7.
11 Полетаева И.И., З.А.Зорина. Формирование поведения животных в норме и патологии: К 100-летию со дня рождения Л.В.Крушинского [1911-1984]. - М.: Промедиа, 2013. - 529 с.
Г.^.Атанбаева1, А.А. Маутенбаев1, А.Б.Еланцев1, Л.Б.Умбетьярова1, М.С.Кулбаева1, О.К.Дарменов1, А.Ж.Жунисжан1 , Ж.А. Иманбекова2, Т.Т. Мельдеханов2.
1Национальный Казахский Университет имени аль-Фараби, Алматы,Казахстан 2 Казахский Национальный медицинский университет им.С.Д.Асфендияров, Алматы, Казахстан
ИССЛЕДОВАНИЕ ВЛИЯНИЯ ИНФРАЗВУКА НА КЛЕТКИ КРОВИ У КРЫС
Резюме: В статье приведены исследования клеток крови у крыс под влиянием инфразвука. Установлено, что инфразвуковое облучение крыс с экспозицией облучения в 15 и 60 минут приводит к лейкопении со сдвигом лейкограммы крови влево, с выходом несозревших лейкоцитов в периферическую кровь, о развившаяся лейкопения на фоне нейтропении и лимфопении свидетельствует о разрушении иммунного ответа организма. Ключевые слова: крысы, инфразвук, лейкоциты, моноциты
G.K. Atanbaeva1, A.A. Mautenbayev1, А.B.Еlancev1, L.B. Umbetyarova1, M.S.Kulbayeva1, O.K.Darmenov1, A.Z.Zhuniszhan1, Z.A.Imanbekova2, T.T.Meldechanov2
1Al-Farabi Kazakh national university 2Asfendiyarov Kazakh National medical university
INVESTIGATION OF THE INFLUENCE INFLUENCE ON BLOOD CELLS IN RATS
Resume: In the article, studies of blood cells in rats under the influence of infrasound are presented. It has been established that infrasonic irradiation of rats with exposure exposure of 15 and 60 minutes leads to leukopenia with a shift of the leukogram to the left, with the emergence of unripe leukocytes into the peripheral blood, the development of leukopenia against neutropenia and lymphopenia indicates the destruction of the immune response of the organism. Keywords: rats, infrasound, leukocytes, monocytes
y^K 575.174.015.3-612.017.4-574.24
A.M. Mukhamedova, N.Ye. Aukenov, M.R. Masabaeva, N.Zh. Chayzhunusova
Semey State Medical University, Kazakhstan
DETOXICATION GENES POLYMORPHISM AND HUMAN ENDOECOLOGICAL STATUS
(LITERATURE REVIEW)
Due to the increasing anthropogenic impact, the study of the influence of environmental factors on human health is an important. This literature review presents the mechanisms of xenobiotic biotransformation, analyzes domestic and foreign literature data describing the association of polymorphic variants of the xenobiotic detoxification system genes and their effect on human health. Keywords: polymorphism, detoxification genes, xenobiotics, environmental pollution, health adverse effects
Introduction. Today, the problem of environmental pollution with industrial waste and its impact on human health is acute throughout the world, including in Kazakhstan, this is due to the annually increasing rate of technogenesis [1]. Due to the current state of the environment, East-Kazakhstan region(EKR) is one of the most disadvantaged regions of the republic due to the current socio-economic development. According to the regulatory and legal documents on environmental protection (RLEP), the EKR is included in the number of 6 environmentally unfriendly areas of Kazakhstan and assigned to zone "B" by the nature and level of pollution. This is due to the high concentration of metallurgical, mining and energy industries here. Ust-Kamenogorsk is a city with the most unfavorable state of the atmosphere. On the territory of Ust-Kamenogorsk more than 150 enterprises are located that have a negative impact on this environment as a result of their work[2]. The activities of the enterprises of the metallurgical industry, heat and power engineering and motor transport cause air pollution. In addition, the years of explosions on Semipalatinsk nuclear test site (SNTS) have led to sustained radioactive contamination of the test zone and adjacent territories. Geographically, the landfill is located in three areas: East Kazakhstan, Pavlodar and Karaganda. Radioactive clouds of 55 air and ground explosions and the gas fraction of 169 underground tests went beyond the site. The 224 explosions caused the radiation pollution of the entire eastern part of the territory of Kazakhstan. The population of the territories adjacent to the SNMP were exposed to acute and chronic irradiation in large and small doses. Factors of technogenesis of the EKR have a great influence on the development of the modern ecosystem of the region and have a negative effect on the population health[3-5]. Intense anthropogenic impact on the environment leads to the emergence of environmentally caused diseases in humans, which lead to disruption of the functions of various systems, as well as disruption of growth and development of the organism[6]. The development of environmentally related diseases is determined by both the damaging effects of chemicals and the characteristics of the body. Different people may show resistance or, on the contrary, increased sensitivity to toxic substances entering the body. The deviation of the functions of the detoxification system,which is determined as process of biotransformation of foreign chemical agents, or xenobiotics entering the body through blood, the gastrointestinal tract, lungs or skin, leads to
the formation of pathologies.The ability of organs and tissues to metabolize xenobiotics depends on the activity of enzymes involved in the detoxification process. The activity of enzymes is determined by the genetic characteristics of the organism and depends on gender and age[7]. Additional factors that significantly affect the content and activity of enzymes are environmental conditions[8]. The human endoecological status is the spectra and amount of exogenous and endogenous toxins of chemical and biological origin in the human body, and the ability of the organism to resist foreign chemical agents, manifested in immunological stress, changes in homeostasis and all levels of regulation of metabolic processes in the body[9]. The process of biotransformation of xenobiotics is divided into three phases. In phase 1, metabolic reactions occur — their transformations into more polar metabolites, by adding new or modifying functional groups to the xenobiotics (-OH, -SH, -NH3). Xenobiotics are activated by cytochrome P-450. A side effect of the oxidation of toxins by cytochrome P-450-dependent monooxygenase system is the generation of free radicals and active metabolites capable of initiating the process of lipid peroxidation (POL) in membranes, which is one of the leading mechanisms for the development of toxic hepatitis[10]. In the process of phase 2 biotransformation, conjugation reactions occur — intermediate metabolites combine with endogenous ligands to form polar hydrophilic compounds that are involved in other metabolic transformations, are transported by the blood, and are excreted from the body by excretory organs[11]. The enzymes involved in the 2 phase include N-acetyltransferase (NAT), glutathione S-transferase (GST), glucuronosyltransferase (UDF), epoxide hydrolase and methyltransferase. During the biological oxidation of polycyclic aromatic carbohydrates, free-radical processes in cells are initiated, as a result, the mutagenic, carcinogenic, cytotoxic action of polycyclic aromatic carbohydrates is activated[12]. The excretion of xenobiotics into bile or blood through the carriers - is the 3rd phase of biotransformation - the phase of evacuation. Search and study of genetic markers associated with the resistance of an organism to various toxic substances will allow screening among residents of various regions with environmental disasters[13]. Screening of these markers has a high practical yield for the prevention of the development of characteristic pathology in individuals living in these territories. The purpose of this review - to analyze data on the association
