INSON HUQUQLARINI TA’MINLASH – BOSH MAQSADIMIZ Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

>q )> d )> :>

"Talqin va tadqiqotlar" Respublika ilmiy-uslubiy jurnali №7

INSON HUQUQLARINI TA'MINLASH - BOSH MAQSADIMIZ

*

>

i j> > :> j>

Bekzod Ablakimov

Qo'qon davlat pedogogika instituti Tarix fakulteti

milliy g'oya ma'naviyat asoslari va huquq ta'limi 102-guruh 1-kurs talabasi

https://doi.org/10.5281/zenodo.6899668

' t л

Annotatsiya: Mustaqil demokratik yo'ldan dadil odimlayotgan O'zbekistonning

„ . „..... .....

eng ulug' maqsadi, avvalo, xalqimiz manfaatlaгi ko'zlangan islohotlami amalga oshirishga qaгatilgani bilan e'tiboгlidiг. Inson huquq va erkinliklariga amal qilinishini ta'minlash, haг biг shaxsning qadr-qimmatini e'zozlash biz baгpo etayotgan ochiq, eгkin va adolatli jamiyatning ajralmas xususiyatidif', deya ta'kidlagan muxtaгam Prezidentimiz.

Kalit so'zlar: Inson huquqlari, vijdon erkinligi, demokratik islohotlar, Inson

niirmnl О Г1 ГЛ ' tKüIt-I n + rv-n D 01Л ■ 1К I 1 l/nP1 lVyflllur tvinrl^nrrl 1-nrrvn 1л 1 1 Л 1 1 Í^l 1 О Г1 п 1 п rr

huquqlari bo'yicha O'zbekiston Respublikasi Milliy markazi, inson huquqlarining

>

qonunlar bilan uyg'unligi.

»

w-

-A

Kirish: Inson huquqlari - insonning davlat bilan munosabatidagi huquqiy

iW

m?

maqomini, iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy va madaniy sohalardagi imkoniyatlari hamda da,volaгini tavsiflovchi tushuncha. Inson huquqlarini erkin va samarali tarzda amalga oshirish fuqarolik jamiyati va huquqiy davlatning asosiy belgilaridan biridir. Inson huquqlarini mutlaq va nisbiy Inson huquqlariga o'lish qabul qilingan. Yashash

huquqi, qiynoqlarga, zo'гavonlikka, inson sha'nini ye^a uгadigan boshqa xil

... , ...... . . . .......

muomalaga yoki jazoga duchor etilmaslik huquqi, shaxsiy hayotning daxlsizligi

huquqi, shaxsiy va oilaviy siï saqlash huquqi, o'z sha'ni hamda yaxshi nomini himoya etish huquqi, vijdon e^inligi va dinga e'tiqod qilish huquqi, shuningdek, sud tomonidan himoya qilinish va odil sudlov huquqi hamda shu^ bilan bog'liq eng

muhim protsessual huquqlar mutlaq Inson huquqlari sirasiga kiradi. Qolgan hamma Inson huquqlaгi nisbiy bo'lib, favqulodda yoki haгbiy holat taгtibi joгiy qilingan

vaziyatda cheklab yoki to'xtatib qo'yilishi mumkin. Demokratik davlatda mutlaq Inson huquqlarini har qanday vaziyatda ham cheklashga yoki vaqtincha to'xtatishga

J-jt

(bekoг qilishga) yo'l qo'yilmaydi. Mustaqillik yillaгida O'zbekistonda Inson huquqlari va erkinliklarining ustunligidan kelib chiqadigan, xalqaro miqyosda qabul qilingan yangi yuridik tamoyil va talablarga asoslangan keng hukuqiy muhit vujudga keltirildi. Totals tuzumning tazyiq va zo'гavonligidan huquqiy me,yoгlaг sari

i J>:*-

keskin burilish yasaldi. Respublika qonunlarini Inson huquqlari sohasidagi xalqaro

me,yoгlaг va andozalarga muvofiqlashtirish, mazkur sohada Milliy harakat dasturini ishlab chiqish, Inson huquqlarini himoya qiladigan muassasalarning yaxlit tizimini

ishla.....qish ........................ioja qiladigan-----assasal------- --------------

baгpo etish, Inson huquqlariga oid xalqara shaгtnomalaг va hujatlaiga qo'shilishda

Ы> 3 ]> <}>

a > i

>q )> d )> :>

"Talqin va tadqiqotlar" Respublika ilmiy-uslubiy jurnali №7

davom etib, bu hujjatlar bo'yicha majburiyatlarni bajarishning, barcha davlat

#

organlari, mansabdor shaxslar va fuqarolar shu hujjatlar talablariga so'zsiz rioya qilishining mexanizmi yaratildi. Yurtimizda inson huquq va erkinligini ta'minlash borasida amalga oshirilayotgan ishlarga hamohang tarzda faoliyat yuritayotgan Inson huquqlari bo'yicha O'zbekiston Respublikasi Milliy markazi ham shu kabi ezgu ishlarni amalga oshirishga kamarbastalik qilmoqda. O'tgan davr mobaynida mazkur Markaz o'z oldidagi o'ta dolzarb sanalgan milliy harakat rejasini tuzish,

J»

Konstitutsiyamiz, qonunlar va inson huquqlari sohasidagi umume'tirof etilgan xalqaro huquq me'yorlari qoidalarini amalga oshirish strategiyasini ishlab chiqish, inson huquqlari sohasida O'zbekiston Respublikasining xalqaro va milliy tashkilotlar bilan hamkorligini rivojlantirish, mamlakatimizda inson huquqlariga rioya etilishi va bu huquqlarning muhofaza qilinishi yuzasidan milliy ma'ruzalar tayyorlash, davlat hokimiyati va boshqaruv organlariga, shuningdek, inson huquqlari bo'yicha jamoat birlashmalariga maslahatlar berish, inson huquqlarini rag'batlantirish va muhofaza

n 1 I lonmnrr 11 iri 1 11 nn+1nt*i TniTOPinnii +nrlni/ir\+lni* Vmifin 1/nKi TÎO^I fo 1 om 1

qilishning turli jihatlari yuzasidan tadqiqotlar o'tkazish kabi vazifalarni

muvaffaqiyatli ado etib kelmoqda.

Asosiy qism: O'zbekistonda qisqa tarixiy muddat ichida milliy davlatchilikni shakllantirishning huquqiy asoslari yaratildi. Mamlakatimiz barcha rivojlangan

»

m?

huquqiy davlatlardagi kabi uch hokimiyatga, ya'ni qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatiga taqsimlandi. Xalq farovonligi yo'lida kuchli huquqiy davlatdan fuqarolik jamiyati sari ildam qadam qo'yish maqsadida erkin bozor munosabatlariga asoslangan kuchli iqtisodiyot barpo etildi. Shu tariqa, yurtimiz xalqaro huquqning

+r»'1 Qnr»n11 \rd tprid Vinminli oiiV\'é»1H-i rra a\r1anHi A1V\q++q Vviil arrnnrr V\arr>Viaei rra

to'laqonli va teng huquqli sub'ektiga aylandi. Albatta, bularning barchasiga Prezidentimiz Islom Karimovning jonkuyarligi, tashabbuskorligi va rahnamoligi evaziga erishildi.Inson huquqlari va erkinliklarini muhofaza qilishning ta'sirli vositasini barpo etish, xalqaro tashkilotlar va huquqni muhofaza qiluvchi organlar bilan hamkorlikni kengaytirish, davlat muassasalari xodimlari va aholining inson huquqlari bo'yicha madaniyatini oshirish maqsadida BMTning Inson huquqlari va boshqaruv tizimini demokratiyalashni qo'llab-quvvatlash dasturiga muvofiq, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 1996 yil 31 oktyabrdagi Farmoni bilan Inson huquqlari bo'yicha O'zbekiston Respublikasi Milliy markazi tuzildi. Farmonda J-jt

Tv» fi r» n l-*\ 1 l/lll/'ll n l-\ 't (1 r» IV At 11lTr 1TV n -rlrn rvl"* 1 1"» rr n/Xfin/l T rn n ri r» flITT T rn r-w-t -i-V» 1 r» 1*1 n 111

Inson huquqlari bo'yicha Milliy markazning maqsad va asosiy vazifalari aniq

belgilab qo'yildi.

1996 yil 13 noyabrdagi "Inson huquqlari bo'yicha O'zbekiston Respublikasi Milliy markazi faoliyatini tashkil etish masalalari to'g'risida"gi Vazirlar

Mahkamasining qarori Milliy markaz faoliyatining tashkiliy-huquqiy asosi

hisoblanadi. Ushbu qaror orqali Inson huquqlari bo'yicha O'zbekiston Respublikasi Milliy markazi to'g'risidagi Nizom va Milliy markaz tuzilmasi tasdiqlangan.Inson

Milliy markazi to grisidagi Nizom va Milliy markaz tuzilmasi tasdiqlangan.Inson

huquqlari bo'yicha O'zbekiston Respublikasi Milliy markazi davlatga qarashli

* : j*

-TT^ra-n -.- c--W- H^h ; >

>q )> d )> :>

"Talqin va tadqiqotlar" Respublika ilmiy-uslubiy jurnali №7

idoralararo tahlil, tushuntirish va muvofiqlashtirish organi hisoblanadi. Ya'ni, mazkur

#

organ inson huquqlari sohasida davlat boshqaruv organlari faoliyatini muvofiqlashtiradi, inson huquqlari sohasidagi ishlar milliy rejasini ishlab chiqadi, O'zbekistonning inson huquqlari bo'yicha milliy ma'ruzalarini tayyorlaydi, davlat xizmatchilari uchun esa inson huquqlari muhofazasi sohasida axborot bazasini yaratadi, ularni o'qitadi, maslahatlar beradi, tashviqot ishlarini olib boradi. Shundan kelib chiqib aytish mumkinki, Markazning asosiy maqsadi bu ustuvor vazifalarni har

! Ш-

tomonlama hal etish yo'li bilan Inson huquqlari sohasidagi Milliy faoliyat dasturini, J SЛр^ ч J ^ huquq va erkinliklarni himoya etishning ko'p jihatli tizimini ishlab chiqish va

hayotga tatbiq etishdan iborat.Hozirda Markazning Axborot-huquq bo'limi huzurida

Markaziy Osiyoda yagona ixtisoslashtirilgan Inson huquqlari bo'yicha ommaviy

kutubxona faoliyat yuritadi. Mazkur kutubxona o'zbek va xorijiy tillarda nashr

etilgan kitoblar, jurnallar va boshqa adabiyotlardan iborat bo'lib, 5 mingdan ziyod

nomdagi inson huquqlariga doir kitob fondiga ega. Markaz tomonidan inson

1 zn г!п,л ^'nlnmlor wo КаЛпо пЯпк,', ,a+1 nr Ло, ,1n +

huquqlari bo'yicha 150 dan ziyod to'plamlar, kitoblar va boshqa adabiyotlar davlat

tilida ko'p ming adadda chop etildi.

O'zbekistonda Inson huquqlari bo'yicha milliy institutlarning shakllanishi mamlakatni isloh qilish va modernizatsiyalash jarayonlari doirasida davlat va

»

m?

jamiyatning barcha sohalarida demokratik islohotlar o'tkazish amalga oshirildi.

Jumladan, davlatimiz rahbarining 2008 yil 1 maydagi "Inson huquqlari umumjahon

deklaratsiyasi qabul qilinganligining 60 yilligiga bag'ishlangan tadbirlar dasturi

to'g'risida"gi Farmoni O'zbekistonda Inson huquqlari bo'yicha milliy institutlarning

huquqiy maqomini mustahkamlash yo'lida yana bir muhim qadam bo'ldi, deyish , . „ ., . , ..... .....

mumkin. Prezidentimiz Farmonida inson huquqlarini himoya qilish tizimini tashkiliy-huquqiy jihatdan yanada takomillashtirish, shuningdek, inson huquqlari bo'yicha milliy institutlarni davlat tomonidan qo'llab-quvvatlash, moddiy-texnikaviy bazani mustahkamlash, Inson huquqlari bo'yicha O'zbekiston Respublikasi Milliy markazi va boshqa milliy institutlar bo'linmalarining samarali ishlashi uchun zarur bo'lgan

sharoitlarni yaratish bo'yicha kompleks chora-tadbirlarni qabul qilish ko'zda

tutilgan.Inson huquqlari bo'yicha milliy institutlar faoliyatini qo'llab-quvvatlash to'g'risida qabul qilingan me'yoriy hujjatlar, xalqaro standartlarga muvofiqlashtirish

J-jt

maqsadlarida milliy institutlarning qonunchilik asoslarini takomillashtirish O'zbekistonning demokratik o'zgarishlarga sodiqligini yana bir karra namoyish qilmoqda.Ayni paytda mamlakatimizda faoliyat olib borayotgan inson huquqlari bo'yicha milliy institutlardan Oliy Majlis Inson huquqlari bo'yicha vakili

! И*

(Ombudsman), O'zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Amaldagi

qonunchilik monitoringi instituti hamda Milliy markazimiz zimmasidagi vazifalarni

to'laqonli bajarish yo'lida xizmat qilib kelmoqda. Bu tashkilotlarning harakati, • , • , , • ____ • , •______ ,___, • „ , . • , ____. , , _

izlanishlari o'laroq, yurtimizda inson huquqlari muhofazasi yo'lida mustahkam

Ы> 3 ]> <}>

» в j

WiW к/

>q )> q )> :>

"Talqin va tadqiqotlar" Respublika ilmiy-uslubiy jurnali №7

qonunchilik tizimi barpo etildi. Istiqlol yillarida insonning asosiy huquq va

#

erkinliklarini ta'minlashga doir konstitutsiyaviy qonunlar, kodekslar va boshqa qonunlar qabul qilinib, hayotga tatbiq etilmoqda."Bola huquqlarining kafolatlari to'g'risida"gi, "Odam savdosiga qarshi kurashish to'g'risida"gi, "O'zbekiston Respublikasida nogironlarni ijtimoiy himoya qilish to'g'risida"gi, "Nodavlat notijorat tashkilotlar faoliyatining kafolatlari to'g'risida"gi, "Xayriya to'g'risida"gi va boshqa qonunlarning qabul qilinishi inson huquqlarini himoya qilishning huquqiy asoslarini

! Ш-

takomillashtirishga zamin bo'lmoqda.Ayni paytda mamlakatimizda inson huquq va erkinliklarining huquqiy asoslari yaratilishi va uning amalda qo'llanishi hamda kafolatlanishini kuzatuvchi mexanizmlardan yuqorida tilga olib o'tilgan institutlar bilan bir qatorda Oliy sud huzuridagi Sud qonunchiligini demokratlashtirish va liberallashtirish hamda sud tizimi mustaqilligini ta'minlash bo'yicha tadqiqot markazi va Adliya vazirligi, Bosh prokuratura, Ichki ishlar vazirligida inson huquqlari bo'yicha bo'linmalar va boshqarmalar samarali faoliyat yuritmoqda.

О' ^KûVi о+апл n vnl логл nurmnmnrr ntrmtv»a'+irrvT a-fil rrn-n nrmlcm тгп плгтптп

O'zbekistonda xalqaro huquqning umume'tirof etilgan printsip va normalari

ustunligi konstitutsiyaviy asosda e'tirof etiladi. Bugungi kunda mamlakatimiz inson huquqlari bo'yicha 70 dan ziyod xalqaro hujjatlar, xususan, BMT tomonidan inson huquqlari bo'yicha qabul qilingan 10 ta majburiy xalqaro shartnomalarni ratifikatsiya

»

qilib, o'zining xalqaro majburiyatlarini muntazam ravishda bajarib kelmoqda. Shavkat Mirziyoyev BMT Inson huquqlari bo'yicha kengashining 46-sessiyasida nutq so'zladi.O'zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev Birlashgan Millatlar Tashkiloti Inson huquqlari bo'yicha kengashining 46-sessiyasida ishtirok etib, nutq so'zladi. Ta'kidlash joiz, O'zbekiston ilk bor Inson huquqlari bo'yicha kengashi

a'zosi sifatida qatnashdi

Prezident mamlakatda demokratik yangilanishlarni chuqurlashtirishning ustuvor yo'nalishlari hamda Inson huquqlari bo'yicha kengash doirasidagi ishlarning asosiy vazifalariga to'xtalib o'tdi.Insonning asosiy huquq va erkinliklarini ta'minlash O'zbekistondagi islohotlarda eng muhim o'rinda turadi.

«2030 yilgacha mo'ljallangan Barqaror rivojlanish maqsadlari mamlakatimizda har bir insonning huquq va qonuniy manfaatlarini ta'minlashni ko'zda tutadigan „hech kimni e'tibordan chetda qoldirmaslik" tamoyili asosida amalga oshiriladi. Bu J-jt o'rinda so'z Inson huquqlari bo'yicha Oliy komissar boshqarmasi ekspertlarining faol ishtirokida ishlab chiqilgan Inson huquqlari bo'yicha milliy strategiyani amalga oshirish to'g'risida bormoqda», — dedi Shavkat Mirziyoyev.

Xulosa: Bir so'z bilan aytganda, O'zbekistonning demokratik o'zgarishlarga sodiqligini namoyish qilish, yurtimizda kechayotgan ulkan o'zgarishlar va yangilanishlar davrida avvalo inson huquqlarini himoya qilish va rag'batlantirish birlamchi vazifalardan sanaladi. Bunda jamiyatimizda mavjud milliy institutlar ichida

.......— — Bunda jamiyatimizda ......... ..................

I > >

>q ] i )> >

а j

"Talqin va tadqiqotlar" Respublika ilmiy-uslubiy jurnali №7

Inson huquqlari bo'yicha O'zbekiston Respublikasi Milliy markazining o'rni beqiyosdir.

Prezidentimizning biz yoshlarga berilayotgan huquq va erkinliklardan to'g'ri va oqilona foydalanishimiz lozimdir.Bu imkoniyatlardan unumli foydalanib mustaqil taraqqiyotimiz rivojiga o'z hissamizni qo'shsak davlatimiz rahbarini ishonchini oqlagan bo'lamiz.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Davlat va huquq nazariyasi, Konstitutsiyaviy huquq, O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi, BMT Inson huquqlari bo'yicha kengashining 46-sessiyasida Prezident nutqi.

*<b> >*

-^fV-liT }»--^SfV-^ï f.—

55

jW^ y

q ж**

!>3*:

i ;••»

* I •

mi'i \>

sо

&Ц >

q И>

u

щ>

1>5*:

з> и*-

q

Ы >

^й >

q

>

^й >

И**

>

q

>

q > >

q щъ q

*4>