Научная статья на тему 'Инсон ҳаёт фаолиятига зилзиланинг таъсири хамда келиб чиқиш омиллари'

Инсон ҳаёт фаолиятига зилзиланинг таъсири хамда келиб чиқиш омиллари Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

CC BY
53
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
хаёт фаолияти / яшаш даражаси / хавфсизлик / жамият / сивилизация. / life activity / standard of living / security / society / civilization.

Аннотация научной статьи по строительству и архитектуре, автор научной работы — Рўзиев Акмал Носирджонович, Ҳамрабоев Илҳомжон Сотволдиевич

Зилзила интенсивлиги масаласи илгаридан мутахассисларни қизиқтириб келган. Зилзилани турларга ажратишга доир қизиқарли материаллар XVIII асрдан бошланиб, бизгача етиб келган. Зилзила содир бўлиб турадиган сейсмоген зоналарда ташқи ва ички кучлар таъсирида аста-секин эластик куч йиғилиб борадива йиғилган куч тоғ жинсларининг қаттиқлик нуқтаси чегарасидан ўтганда зилзила ўчоғида ердаги турли катталикдаги плиталар дафъатан бири иккинчисига нисбатан сурилади. Натижада зилзила ўчоғида йиғилган эластик энергия механик энергияга айланади ва сейсмик тўлқинлар кўринишида ҳаракатга келади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Earthquake impact on human life activities and the factors of origin

The issue of earthquake intensity has long been discussed by experts has been interested. Interesting materials on the classification of earthquakes XVIII century and reached us. A seismogen in which an earthquake occurs under the influence of external and internal forces, the elastic force gradually accumulates in the zones at the epicenter of an earthquake when the accumulated force exceeds the rock's stiffness point limit plates of different sizes on the ground are sometimes pushed against each other. As a result, the elastic energy accumulated in the earthquake center is converted into mechanical energy and moves in the form of seismic waves.

Текст научной работы на тему «Инсон ҳаёт фаолиятига зилзиланинг таъсири хамда келиб чиқиш омиллари»

Xulosa: Hozirgi kunda Namangan viloyati aholisini ekologik toza ichimlik suvi bilan taminlash borasida soxa korxonalari oldida bir qator yechimini kutayotgan muammolar mavjudligi va soxaga yangi texnologiyalar joriy etilmasa kelgusi 5-7 yil ichida muammolar ko'lami ortishi mumkin va ulardan ayrimlarini yoritib otildi. Texnik yechimlar va takliflarni kelgusi maqolalarimizda yoritib boramiz.

ADABIYOTLAR

1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-2021-yillarda "Ichimlik suvi ta'minoti va kanalizatsiya tizimlarini kompleks rivojlantirish hamda modernizatsiya qilish dasturi to'g'risida"gi qarori, Toshkent sh., 2017-yil 20-aprel PQ-2910-son.

2. O'zbekiston Respublikasining 22 iyul 2022 yildagi "Ichimlik suvi ta'minoti va oqova suvlarni chiqarib yuborish" to'g'risidagi O'RQ-784-son qonuni 1-bob.

3. Surkhandarya and namangan regional water projects - feasibility study namangan oblast non-technical summary European Bank for Reconstruction and Development December 2019. Surxondaryo va Namangan mintaqalarining suv loyihalari, Namangan viloyatining texnik-iqtisodiy asoslari yevropa tiklanish va taraqqiyot bankining texnik bo'lmagan xulosasi 2019 yil dekabr 1- 6 betlar.

4. https://uz.wikipedia.org/wiki/Suv_olish_inshootlari

5. O'zbekiston Respublikasi davlat standard O'zbekiston metrologiya va sertifikatlashtirish standartlashtirish agentligi ichimlik suvi texnik shartlar (O'z DSt 950:2011) "O'zstandart" agentligining 02.02.2011-yildagi 05-273-son qarori bilan tasdiqlangan va kiritilgan.

6. Gigiena talablari va suv sifatini nazorat qilish; SanPiN o'z № 0211 -06 gigiena mezonlari va markazlashtirilgan maishiy suv ta'minoti tizimining suv sifatini nazorat qilish, 2006) 1-2- bob.

7. BALANCES OF SOIL WATERS OF COTTON ROOTABLE LAYER IN EXPERIMENTAL PRODUCTION SECTIONS OZATBOY BAZAROVICH IMAMNAZAROV, Associate professor, Ph.D. TOKHIRJON OLIMJONOVICH QOSIMOV, Senior Lecturer MAKHAMMADALI RUSTAMJONOVICH ABDULLAEV Lecturer, Namangan engineering-construction institute 318-bet.

УДК 55/3179

ИНСОН ХДЁТ ФАОЛИЯТИГА ЗИЛЗИЛАНИНГ ТАЪСИРИ ХАМДА КЕЛИБ

ЧЩИШ ОМИЛЛАРИ

Рузиев Акмал Носирджонович Андижон ФВБ Х.ФХ укув маркази укитувчиси arozivev09@gmail.com +998997646265

Х,амрабоев Илх,омжон Сотволдиевич Андижон ФВБ Х.ФХ укув маркази укитувчиси ilho mjo nhamraboyev2 @gmail.com +998979940443

Аннотация: Зилзила интенсивлиги масаласи илгаридан мутахассисларни кизиктириб келган. Зилзилани турларга ажратишга доир кизикарли материаллар XVIII асрдан бошланиб, бизгача етиб келган. Зилзила содир булиб турадиган сейсмоген зоналарда ташки ва ички кучлар таъсирида аста-секин эластик куч йигилиб борадива йигилган куч тог жинсларининг каттиклик нуктаси чегарасидан утганда зилзила учогида ердаги турли катталикдаги плиталар дафъатан бири иккинчисига нисбатан сурилади. Натижада зилзила учогида йигилган эластик энергия механик энергияга айланади ва сейсмик тулкинлар куринишида хдракатга келади.

Калит сузлар: хаёт фаолияти, яшаш даражаси, хавфсизлик, жамият, сивилизация.

Асосий кием

1. Зилзила нима?

Ер пустида ёки мантиянинг юкори кисмида тусатдан силжиш, синиш ёки упирилиш руй бериши окибатида вужудга келадиган ва тулкинсимон тебранишлар тарзида узокларга таркаладиган ерости силкинишлари ва тебранишлари зилзила дейилади. Бир йил давомида бир неча юз минг зилзила юз бериши мумкин, уларнинг аксарияти факатгина сейсмографлар сезадиган кучсиз зилзилалар булиб, одамлар сезадиганлари бир неча мингга етади, вайронкор ер силкинишлари эса бир йилда бир неча ундан бир неча юзтагача булиши мумкин.

Зилзилалар ер шарининг тектоник жихатдан энг фаол булган (масалан, бир кисми Узбекистонга кирган Тян-Шан, Афгонистондаги Х,индикуш, Тожикистондаги Помир каби) тог тизмалари жойлашган худудларда купрок булади.

2. Зилзила вактида нима килиш керак?

Зилзила вактида бирламчи коида, бу — вахимага тушмасликдир. Агар бино ичида булсангиз, стол ёки стул тагига кириб олинг. Шу йул билан тепадан кулаши мумкин булган нарсалардан (масалан, девор парчасидан) химояланасиз. Эшик тагида (эшик жойлашган ораликда) туриб олинг — улар бинонинг бошка кисмларига караганда мустахкамрок булади. Агар ташкарида булсангиз, бино, дарахт, сув ёки электр симларига якин борманг — электр узаткичлари сувга кулаши натижасида унга якин турганлар учун ута хавфли вазиятни юзага келтириши мумкин. Машинада булсангиз, машина ичидан чикманг, лекин у бино, девор ёки бошка кулаши мумкин булган объект якинида турган булса, ташкарига чикиб, автомобилингиз ёнида чуккалаб туринг. Зилзила тухтаганидан кейин хам хавфсиз жойдан чикмасдан, бироз кутиб туринг.

3. Зилзилани олдиндан билиш мумкинми?

Зилзила хакида аник маълумот берадиган тизим хали яратилмаган, шунинг учун хам качон ва каерда хамда кандай кучдаги зилзила руй беришини олдиндан айтишнинг хозирча иложи йук. Факатгина зилзила вактида содир буладиган узгаришлар аникланган холос. Бундан ташкари зилзиладан дарак берувчи омиллар куп. Масалан — форшок (зилзила олдидан содир буладиган тулкинлар). Узбекистон Фанлар академияси Сейсмология институти лаборатория мудири, академик Каххорбек Абдуллабековнинг сузларига кура, 1984 йил январь ойида Наманган вилоятининг Поп тумани атрофида кунига бир—иккита майда зилзилалар кайд этилган, орадан бир ой утиб эса бундай форшокларнинг сони суткасига 100—150 тага етган. Шунда махаллий маъмуриятга зилзила содир булиши хакида хабар берилган ва хакикатан хам Попда 8 балли зилзила руй берган. Лекин форшоклар доим хам кузатилмайди.

Масалан, 1966 йилги Тошкент зилзиласи арафасида форшок булмаган, факат афтершоклар кузатилган. 1978 йили Андижондан 120 километр жанубда Олой зилзиласи руй берган. Ушанда ерости сув таркиблари ва магнит майдонлари узгаргани кайд этилган ва охирги марта зилзиладан 6 соат аввал махаллий маъмуриятга зилзила хавфи борлиги хакида хабар берилган. «Ушанда Андижонда рахбарлар соат 24:00 гача кутиб утирган, бирок охири зилзила булишига ишонмай хамма уй-уйига таркаган. Бирок соат 01:50 да 6 балли зилзила содир булган», — дейди академик.

4. 26 октябрь куни Узбекистонда сезилган зилзила кучлими, кучсиз?

Зилзила вактида юзага келувчи сейсмик тулкинлар энергияси магнитудаларда

улчанади. Магнитудалар 1 дан 9,5 гача булинган булиб, учоги карийб 200 километр чукурликда булган Х,индикушдаги 26 октябрь зилзиласи магнитудаси 7,5 га тенг. Яъни, бу силкиниш йилига купи билан 20 тагача содир буладиган «катта зилзила»лар каторига

киради. ^ушни Афгонистондаги ер кимирлаши Термизга 5,5, Тошкентга 5 магнитуда билан етиб келди. Таккослаш учун, 1966 йили Тошкентнинг марказий кисмини амалда тулик вайрон килган зилзила магнитудаси 5,3 га тенг эди, бирок унинг учоги бевосита шахдр остида ва атиги 8—10 километр чукурликда булгани сабаб, етказилган зарари кулами жуда катта булган. Сунгги йилларнинг энг дах,шатли ер силкиниши — 2011 йил 15 мингдан ортик одамнинг хдётига зомин булган Буюк Шаркий япон зилзиласи вактида магнитуда 9,1 га етган.

5. Зилзилаларни ким/кайси ташкилот кузатиб, урганиб боради?

А^Ш Геология хизмати ёки Европа—Уртаер денгизи сейсмология маркази каби муассасалар деярли бутун жах,он буйлаб юз бераётган ер кимирлашлари хдкида онлайн ахборот узатади. Якин кушни мамлакатлар, хусусан, ^озогистондаги Миллий ахборот маркази Марказий ва Жанубий Осиё минтакасидаги силкинишлар хдкида уз сайтида мунтазам маълумот беради. Узбекистон Фанлар академияси кошидаги Сейсмология институти мазкур йуналишда илмий-тадкикот ишлари олиб бораётган олимлар фаолиятини мувофиклаштириб турса, «Тошкент» марказий сейсмик станцияси Узбекистон буйлаб юз берган силкинишлар хдкидаги ахборотларни туплайди (телефонлар: (+998-71)-235-02-30, (+998-71)-235-91-51), мазкур ахборотлар Узбекистон ракамли сейсмик тармогида эълон килиб борилади.

Купчилик сейсмолог олимлар зилзила содир булиши тугрисидаги америкалик олим Г.Д.Рид томонидан яратилган эластик кайтиш (бушалиш) назариясини хдкикатга якин деб биладилар. Ушбу назария 1906 йилда Сан-Францискода содир булган кучли зилзила окибатларига асосланган булиб, Сан-Андреас ёриги буйлаб 300-400 км масофага чузилган кундаланг силжишни обдон урганиш натижасида ишлаб чикилган. Ушбу назария деформациянинг эластик энергиясини бирданига бушалишига таянади. Жинсларни босим остида кенгая олмаслиги ва хджмини узгармаслиги структуравий доналар туташув жойларида (контактида) кучланишларни ошишига олиб келади. Бундай пайтда доналар каттик сикилади ва устивор х,олатга утишга хдракат килади.

Ушбу х,олат "Дилатанция" номини олган. Натижада жинсларнинг эластик деформациялари уларни синдиргунга кадар купаяди. Шундай килиб, деформация жараёнида жойларда тупланган потенциал энергия (ички кучларнинг микдори ишкаланиш кучлари микдоридан ошганда) кинетик энергияга айланади ва окибатда отилиш ёки силжиш (бушалиш) руй беради. Демак, зилзила содир булади. Зилзила манбаи механикаси тугрисида аникрок тасаввурга эга булиш учун тартиби куйида келтирилган тажриба билан танишиб чикиш максадга мувофик

Оддий шиша пробирка олинади ва унинг ичига чикиб турадиган килиниб, пружина урнатилади. Диаметри бир оз каттарок ва узунрок булган бошка пробиркага ёпишкок суюклик (мой) куйилади.

Зилзила манбаи механикасига оид тажриба намунаси

Пружинали пробирка пастки томони билан катта мойли пробирка ичига туширилади. Бунда мойнинг ярми катта пробиркадан окиб тушади. Шундай килиб, булажак зилзила манбаи атрофида жойлашган тог жинсларининг оддий модели х,осил килинади. Манбанинг моделини х,осил килиш учун иккита ёгоч тахтача устма-уст куйилади. Тахтачаларнинг бир-бирига тегиб турган сирти геологик синик ролини уйнайди. Ер кобигида х,осил буладиган кучлар тажрибада кул билан х,осил килинади. Ташки пробиркани ушлаб турган х,олда пружинанинг чикиб турган учи устки тахтачанинг унг сиртига такалади ва бир текисда силжитишга хдракат килинади. Бунда тахтача бир текис силжимайди. Ташки пробирка тахтача томон хдракатланиб келишига карамай, тахтача маълум вактгача кузгалмай туради. Аммо, пружинанинг кискариши ва икки

пробирка деворлари орасидаги мойнинг аста-секин силкиб чикиши кузатилади. Шу йул билан «тог жинслари»да эластик кучланиш (пружинанинг кискариши) ва пластик деформация (кичик пробирканинг катта пробирка ичига кириб бориши) туплана боради.

Тахтачанинг каршилик курсатишига ишкаланиш кучлари ёрдам беради. Бирок пружина кискариб, тахтачалар орасидаги ишкаланиш кучларини енга оладиган даражадаги эластик кучланиш туплангач, устки тахтача бир зумда киска масофага силжийди («узилиш» руй беради), яъни зилзила содир булади. Пружина кисман кенгаяди, кулда зурикиш камаяди. Босим остида мойнинг окиши маълум вактгача тухтайди. Аммо «тог жинслари»нинг эластик-пластик деформацияланиш жараёни давом этади. Орадан маълум вакт утгач, «синик» буйлаб яна силжиш руй беради ва навбатдаги зилзила юзага келади. Реал геологик шароитда навбатдаги кучли зилзиланинг содир булиши учун ун-юзлаб йиллар муддат утиши мумкин.

Юкорида келтирилган тажриба зилзила манбаининг соддалаштирилган ва такрибий модели булиши мумкин. Реал шароитда эса манба хар томондан тог жинслари билан уралган булиб, бу жинслар силжиш пайтида силжувчи блокларга каршилик курсатади. Зилзиланинг юзага келиши сабаблари? Зилзиланинг сабабчиси ернинг мураккаб харакати ва унда доимо содир булиб турадиган турли жараёнлар хисобланади. Ер уз уки атрофида секундига 463 метр тезлик билан гарбдан шаркка караб доимий харакатда. Унинг узи эса Куёш системасидаги планеталардан бири булиб куёш атрофида секундига 29 км тезликда харакат килади. Куёш системаси эса галактика атрофида секундига тахминан 200 километр тезликда доимий харакат килади. Ундан ташкари ер кобиги ундаги йирик плиталарнинг узаро харакати ва унинг чукур катламларидаги мураккаб механик, кимёвий ва бошка мураккаб жараёнлар таъсирида доимий харакатда булади.

Зилзила содир булиб турадиган сейсмоген зоналарда ташки ва ички кучлар таъсирида аста-секин эластик куч йигилиб борадива йигилган куч тог жинсларининг каттиклик нуктаси чегарасидан утганда зилзила учогида ердаги турли катталикдаги плиталар дафъатан бири иккинчисига нисбатан сурилади. Натижада зилзила учогида йигилган эластик энергия механик энергияга айланади ва сейсмик тулкинлар куринишида харакатга келади. Зилзила учогида йигилган энергия канчалик куп булса зилзила шунчалик кучли булади.

Хозирги замон мобилистик назариясига асосан Х,индистон плитаси жанубдан шимолга доимий харакатда булиб у Евроосиё плитаси билан тукнашади ва Марказий Осиёда содир булиб турадиган зилзилаларни келтириб чикаради. Бу энг содда тушунча, албатта. Аслида бу тукнашув нихоятда мураккаб характерга эга. Чунки плиталар бир нуктада эмас бир неча юз километр масофада тукнашади. Таъсир кучининг асосий кисми тоглар хосил булишига ва шунингдек чукурлиги 200-300 километр га етадиган катламларга таъсир килади. Х,озирги замон геологик даврида Марказий Осиёнинг хамма жойида тог хосил булиш жараёни давом этмокда. Кутарилиш тезлиги майдон буйлаб турлича булиб тоглик худудларда йилига тахминан 1 сантиметр кутарилса, паст текисликларда кутарилиш тезлиги анча паст булиб бир неча миллиметрни ташкил килади. Натижада купрок тог ёнбагирларида турли сурилишлар, узилишлар ва бошка мураккаб харакатлар содир булади. Албатта, ернинг чукур катламларидаги юкори босим, темпуратура ва бошка мураккаб жараёнлар хам уз таъсирини утказмай колмайди. Шундай килиб зилзилаларни ер кобигида аста-секин йигилувчи ута мураккаб ички ва ташки кучлар келтириб чикаради.

Зилзила кандай жойларда содир булади? Зилзила асосан ер шарининг учта сейсмик камарида руй беради. Уларнинг тахминан 84-85 фоизи Тинч океани сейсмик камарида, 1015 фоизи Урта ер денгизи-Осиё сейсмик камарида, 1-3 фоизи эса Атлантика океанининг

уртасида жойлашган сув ости тог тизмалари ва 1-2 фоизи ер шарининг бошка турли жойларида содир булади. Зилзилаларнинг йиллик уртача сони 2-жадвалда келтирилган.

Марказий Осиё давлатлари, жумладан Узбекистон хам Урта ер денгизи - Осиё сейсмик камарида жойлашган. Бу камарнинг кенглиги

1200-1400 километрга тенг булиб, у жанубда Шимолий Х,индистондан бошланиб, шимолда Евроосиё плитаси билан чегараланган. Бизнинг регионда руй берадиган энг кучли зилзила Рихтер шкаласи буйича магнитудаси М=8.2 гача тенг булиб, у жанубда Помир ва Тян-шон тогларининг чегарасида (Х,исор - ^окшол - ^оратог - Газли) ер ёригида жойлашган. Шимолда эса Х,индистон-Евроосиё плиталари туташган жойда, Шимолий Тян-шон ер ёригида жойлашган. Бу ерларда хам магнитудаси М=8.2 гача булган кучли зилзилалар содир булиши мумкин (масалан1889 йилги Челак, 1902 йилги ^ашкар, 1911 йилги Верний зилзилалари). Сейсмиклик Еарбдан-Шаркка аста-секин кучайиб боради. 12 балли Халкаро МШК-64 (Медведев, Шпонхоер, Карник) шкаласи буйича ^оракалпогистонда 5-6 балли, Шаркий Узбекистонда (Фаргона водийси-Газли-^оратог сейсмоген зонаси) 9 ва ундан ортик балли зилзила содир булиши мумкин.

Зилзила турткилари сериялар холида булиб утади ва учга булинади: форшок (инглиз тилида Fore - олди, олдиндаги ва Shock - туртки), асосий туртки ва афтершок (инглиз тилида After - кейинги ва Shock). Турткилар сони ва уларнинг уртасидаги оралик вактлар хар хил булиши мумкин. Асосий туртки энг юкори кучга эга булади. Асосий турткининг давомийлиги - бир неча секунд, лекин одамлар томонидан субъектив даражада узок булгандай сезилади.

Зилзилани урганиб чиккан психиатр ва психологларнинг маълумотига кура, афтершок асосий тебранишдан хам кучли рухий таъсир курсатади. Афтершоклар таъсирида одамларда вахима, мукаррар фалокатдан куркиш туйгуси пайдо булади ва натижада хавфсиз жой кидириш урнига хеч нарса килмайдилар.

Зилзила интенсивлиги масаласи илгаридан мутахассисларни кизиктириб келган. Зилзилани турларга ажратишга доир кизикарли материаллар XVIII асрдан бошланиб, бизгача етиб келган. 1983 йилда

10 балли (Росси-Ферел), 1900 йилда 7 балли (Омори) шкалалари тузилган. Такомиллаштирилган ушбу шкала хозир хам Японияда кулланмокда. Дунёда энг куп таркалган шкала 12 балли шкаладир (Меркалли-Конкани-Зиверг).Ушбу бахолаш усулида зилзилани изохли ва микдорий параметрлар оркали характерлайдилар. Мазкур 12 балли шкала Халкаро сейсмологлар ассосиацияси томонидан 1957 йилда маъкулланган. 1931 йилдан бери А^Шда Меркаллининг модификациялашган (ММ) шкаласидан фойдаланадилар. МДХ,га кирган мамлакатларда Москва Ер физикаси институти (ЕФИ) томонидан тавсия этилган 12 балли шкаладан фойдаланилади. Бу шкаланинг 6-9 балли кисми курувчилар учун мухим амалий ахамиятга эга хисобланади. Ушбу шкалада зилзила кучини характерлаш учун инструментал аниклаш ишлари утказилади ва изохли курсаткичлари келтирилади. Изохли курсаткичлар 3 булимдан ташкил топган: бино ва иншоотлар; грунтдаги колдик холатлар хамда грунт ва сирт сувларининг тартиблари; бошка белгилар. Ушбу изохли курсаткичлар булимлари уртасида мос тушмаслик холатлари учраб колса, унда биринчи белги хисобланган бино ва иншоотлар асосий белги сифатида кабул килинади, чунки бу шкаланинг асосини шу бино ва иншоотларнинг шикастланиш даражаси ташкил этади.

ХУЛОСА

Шундай килиб, фукаролар мухофазаси хар кандай фавкулодда вазиятларда фукароларни, моддий ресурсларни мухофаза килиш, фукароларни кандай хатти-харакат этиши, уларга кандай чора-тадбирлар билан ёрдам бериши, шикастланган зоналарда

куткарув ва тиклов ишларини олиб бориш, зилзилада тугри харакат килиш коидаларини ёдда тутишга хамда ишлаб чикариш тармокларини муттасил ишлашини таъминлаш вазифаларини бажаради. Зеро ер юзида умумий киргин куроллари, хужумкор куролларнинг замонавий турлари мавжуд экан, шу билан бирга табиий ва техноген хусусиятли фавкулодда вазиятларни булишлиги мукаррар булганлигидан х,ар бир давлатда ва унинг х,ар бир худудида ва бугинида фукаролар мух,офазаси давлат тизими ташкил этилади ва унинг вазифалари аник белгиланади.

АДАБИЁТЛАР

1. Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг Карори: "Узбекистон Республикаси фавкулодда вазиятларда уларни олдини олиш ва харакат килиш давлат тизими тугрисида", 23.12.1997, № 558.

2. Узбекистон Республикаси фавкулодда вазиятлар Вазирлигининг "Фукаро мух,офазаси" илмий амалий журнали, 2011-2012.

3. М.Тожиев, И.Неъматов, М.Илхомов "Фавкулодда вазиятлар ва фукаро мух,офазаси" дарслиги, Т., 2012.

4. Ёрмухдммедов К. "Х,аёот фаолияти хавфсизлиги", Т., 2011.

УДК 624.5

ОСМА ВА ВАНТАЛИ КУПРИКЛАР

Холмуродов Аслон Ибрагимович Мирзо Улугбек номидаги СамДАКУ укитувчиси, т.ф.н., доцент, (97) 576-88-87

Абдуазизов Иномжон Алишерович Мирзо Улугбек номидаги СамДАКУ докторанти, (90) 474-64-84

Маматов Шерзод Комилжон угли Мирзо Улугбек номидаги СамДАКУ магистранти, (97) 934-13-13

Аннотация: Маколада пиёдалар учун мулжалланган осма ва вантали куприкларни кичик ва урта равоклар учун самарали эканлиги такидланган. "Геофундаментпроект" илмий текшириш лойихд корхонаси томонидан лойихдланган Каттакургон каналидан пиёдалар утиши учун мулжалланган вантали куприкнинг умумий куриниши (3-расм) ва ванталарнинг уланиш тугунлари(4, 5- расм) келтирилган.

Аннотация: В статье указано, что висячие и вантовые пешеходные мосты эффективны для малых и средних арок. Представлены общий вид вантового моста конструкции «Геофундаментпроект» для пропуска пешеходов через Каттакурганский канал (рис. 3) и узлы соединения арматуры (рис. 4, 5).

Annotation: The article emphasizes that suspension and cable-stayed bridges for pedestrians are effective for small and medium-sized arches. A general view of the cable-stayed bridge designed by the "Geofundamentproekt" scientific investigation project enterprise for the passage of pedestrians over the Kattakurgan canal (Fig. 3) and connection nodes of the valves (Fig. 4, 5) are presented.

Калит сузлар: Равок, тусин, ферма, тугун, осма, вантали, пулат тушама, пилон, консол.

Ключевые слова: Пролёт, балка, ферма, узел, висячий, вантовой, сталъной, настил, пилон.

Key words: Girder, beam, truss, knot, suspension bridge, cable-stayed bridge, steel bed,

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.