Научная статья на тему 'ИННОВАЦИЯЛАРНИ ЖОРИЙ ЭТИШНИНГ ЗАМОНАВИЙ ХУСУСИЯТЛАРИ'

ИННОВАЦИЯЛАРНИ ЖОРИЙ ЭТИШНИНГ ЗАМОНАВИЙ ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
инвестиция / фуқаролик / маҳсулот / кашфиётлар / инвестиции / гражданство / продукты / открытия

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы —

Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси ишлаб чиқилган ва ушбу концепция эришилган иқтисодий ўсиш суръатларини сақлаб қолишгагина эмас, уларни мустаҳкамлаб, пировард натижада инновацион типдаги иқтисодни яратишга йўналтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

MODERN FEATURES OF INNOVATION IMPLEMENTATION

нашей стране разработана концепция дальнейшего углубления демократических реформ и развития гражданского общества, и эта концепция направлена не только на поддержание достигнутых темпов экономического роста, но и на их укрепление и в конечном итоге на создание инновационной экономики

Текст научной работы на тему «ИННОВАЦИЯЛАРНИ ЖОРИЙ ЭТИШНИНГ ЗАМОНАВИЙ ХУСУСИЯТЛАРИ»

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 3 | Issue 16 | August, 2023 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org

Азизова Сайера Хамидуллаевна

ALFRAGANUS UNIVERSITY "И^тисодиёт" кафедраси катта у^итувчиси

ИННОВАЦИЯЛАРНИ ЖОРИЙ ЭТИШНИНГ ЗАМОНАВИЙ

ХУСУСИЯТЛАРИ СОВРЕМЕННЫЕ ОСОБЕННОСТИ РЕАЛИЗАЦИИ ИННОВАЦИЙ

MODERN FEATURES OF INNOVATION IMPLEMENTATION

Аннотация: Мамлакатимизда демократик ислох,отларни янада чу^урлаштириш ва фу^аролик жамиятини ривожлантириш концепцияси ишлаб чи^илган ва ушбу концепция эришилган и^тисодий усиш суръатларини са^лаб ^олишгагина эмас, уларни мустах,камлаб, пировард натижада инновацион типдаги и^тисодни яратишга йуналтирилган.

Калит сузлар: инвестиция, фу^аролик, мах,сулот, кашфиётлар.

Аннотация: В нашей стране разработана концепция дальнейшего углубления демократических реформ и развития гражданского общества, и эта концепция направлена не только на поддержание достигнутых темпов экономического роста, но и на их укрепление и в конечном итоге на создание инновационной экономики.

Ключевые слова: инвестиции, гражданство, продукты, открытия

Abstract: Our country has developed a concept for further deepening democratic reforms and developing civil society, and this concept is aimed not only at maintaining the achieved rates of economic growth, but also at strengthening them and ultimately at creating an innovative economy.

Keywords: investments, citizenship, products, discoveries

Замонавий илмий-техника жараёни инновациялар фаолияти натижаларидан келиб чи^адиган интеллектуал мах,сулотларсиз маънога эга эмас. Инновациялар деганида янги жараён, янги мах,сулот ёки хизматларни амалий узлаштириш натижаларига ^илинган "янгиликларга (инновацияларга) инвестицияларни" тушунамиз. Янгиликлар (инновациялар) лотинча novation - сузидан олинган булди, олдинлари

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 3 | Issue 16 | August, 2023 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org

учрамаган ^андайдир янгиликларни янги ходисалар, кашфиётлар, ихтиролар, ижтимоий эх,тиёжларни ^аноатлантиришнинг янги усулларини билдиради.

Инновациялар капитални янги техника ёки технологияларга, ишлаб чи^аришда мех,натни, хизмат курсатиш, бош^аришни ташкил этишнинг янги формалари ва бош^аларни жалб ^илишдан олинган материаллашган натижани ифодалайди.

Инновацияларни яратиш, узлаштириш ва тар^атиш жараёнлари инновация фаолияти ёки инновация процесслари деб аталади. Инновация фаолияти натижаларини х,ам инновация мах,сулот деб аташ мумкин.

И^тисодий адабиётларда инновациялар (нововведение - янги киришлар) бозорда сотилаётган янги мах,сулот ёки такомиллаштирилган мах,сулот, янги ёки такомиллашган технологик жараёндан амалий фаолиятда фойдаланилаётган инновация фаолиятининг прировард натижалари деб аталади.

Инновация ибораси билан "ихтиро" ва "кашфиёт" тушунчалари кучли бо^анган. Ихтиро тушунчаси остида инсонлар томонидан яратилган янги асбоблар, механизмлар, инструментлар тушунилади. Кашфиётлар тушунчаси билан х,озиргача маълум булмаган маълумотларни олиш ёки олдинлари маълум булмаган табиат ходисалари ани^лаш жараёнлари тушунилади. Инновациялардан фар^ли равишда, кашфиётлар, асосан фундаментал даражаларда ^илинади ва фойда олишни ма^сад ^илиб кузламайди.

Инновация - мох,иятан куп ^иррали ижтимоий-и^тисодий жараён. У доимий динамик характерга эга ва х,еч ^ачон тухтамайди. Узлуксизлик -унинг энг мух,им хусусияти.

Албатта, илмий тад^и^от натижалари ва ихтиролар уз-узидан интеллектуал мулк объектларига айланиб ^олмайди. Бунинг учун маълум ва^т ва харажат талаб ^илинади. Бу эса сох,адаги тад^и^отчилар, ихтирочилар х,амда ихтисослашган ташкилотлар ва мажбуриятларини ани^ белгилаб ^уйишни та^озо этади.

Инновация - бир мамлакат, минта^а доирасида чегараланиб ^оладиган жараён эмас. Баъзи сиёсий арбоблар ундан узига хос пиар, имиж, рейтинг даражасини ошириш ма^садида фойдаланаётган х,олатлар х,ам учраб туради. Бу эса инновация нафа^ат ижтимоий,

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 3 | Issue 16 | August, 2023 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org

и^тисодий ва ху^ий, балки сиёсий категория сифатида хам намоён булаётганидан далолат беради.

Инновация жараёни биринчи галда и^тисодиётга таъсир ^илади, уни ривожлантиради. Демак, и^тисодиёт назарияси ва ху^ий фанлар инновация масаласига доимий эътибор ^аратиши лозим. Инновация тараэдиёт манбаи сифатида ^абул ^илинар экан, ху^нинг вазифаси инновацияни хар томонлама кенгайтириш, ривожлантириш учун ху^ий майдон ва шарт-шароит яратиб беришдан иборат.

Мамлакатимизда демократик ислохотларни янада чу^урлаштириш ва фу^аролик жамиятини ривожлантириш концепциясида таъкидланганидек, ушбу концепция эришилган и^тисодий усиш суръатларини са^лаб ^олишгагина эмас, уларни мустахкамлаб, пировард натижада инновацион типдаги и^тисодни яратишга йуналтирилган.

Бутун дунё мамлакатлари и^тисодиётига глобал молиявий-и^тисодий ин^ирознинг салбий таъсири сезилиб турган шу кунларда таъкидлаш лозимки, жахон и^тисодиёти учун ин^ирозлар одатий ва циклик характердаги жараён булиб, уларни енгиб утиш тажрибаси мавжуд.

ХХ асрда ривожланган мамлакатлар кенг ^амровли ин^ирозларни янгиликлар, инновациялардан кенг фойдаланиш ор^али бартараф ^илганлар. Ин^ирозлар инновациялар билан даволанади ва мамлакатимиз и^тисодиёти хам бундан мустасно эмас. Шундай экан, реал секторни такомиллаштириш, ривожлантириш ва модернизация ^илишга и^тисодиётнинг инновацион салохиятидан кенг фойдаланибгина эришиш мумкин»1.

Бугунги кунда дунё бозорида шиддатли ва узлуксиз ра^обат мухити ^арор топган. Илгари асрлар давомида мамлакатларнинг муайян и^тисодиёт, муайян товарларга ихтисослашган холда яшашга имкони булган булса, бугун бир маромда эскича яшаш ва ишлаш хар ^андай кучли и^тисодиётга эга давлатни хам бир неча йил ичида ин^ирозга махкум ^илади.

1 Г.С. Вапаева. Иктисодиётни инновацион ривожлантириш - молиявий инкироздан чикишнинг самарали воситаси сифатида/Инновация фаолиятини ривожлантиришда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни кенгайтиришнинг мух,им омиллари. -Тошкент: 2011. 68-б.

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 3 | Issue 16 | August, 2023 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org

И^тисодий турfунликдан ^утулишнинг энг синалган йули инновацияга асосланган и^тисодий-ху^ий тизим яратишдир. Шу боис сунгги пайтларда барча ривожланган давлатларда инновацияни раfбатлантиришга устувор ахамият ^аратилмовда.

Куп мамлакатларда инновацияга ихтисослашган махсус фирмалар фаолият олиб боради. Бу инновацияни тадбиркорликнинг бир тури сифатида эътироф этишга имкон беради2. Одатдаги тадбиркорликдан фар^ли уларов инновация тадбиркорлиги таваккалчилик даражаси юфрилиги, фаолият илмий-ижодий характер касб этиши ва махсус малакага эга ходимлар мехнатидан фойдаланилиши билан ажралиб туради.

Инновация жараёни иштирокчилари жисмоний ё юридик шахс булишидан ^атьи назар, муайян ху^ий ма^омга эга булади.

Инновация субьектларининг махсус ихтисослик, лицензия, сертификатларга, баьзи холатларда хал^аро ва миллий рейтинг даражаларига эга булиши талаб этилади.

Инновацион сохада давлат органларининг асосий функцияси ^уйидагилардан иборат:

• инновацион воситаларни туплаш;

• инновацион фаолиятни мувофи^лаштириш;

• эскирган товарларни ишлаб чи^аришга давлат та^и^ини жорий ^илиш, инновацион таваккалчиликни суfуртa ^илиш, инновацион сохада рафбатни рafбaтлaнтириш;

• инновацион жараёнда интеллектуал мулкни химоя ^илиш тизимининг ху^ий базасини яратиш, инновацион фаолиятни етук кадрлар билан таьминлаш;

• инновацион фаолиятнинг ижтимоий ма^омини кутариш, инновацион жараёнларни худудий тартибга солиш.

Жахон интеллектуал мулк ташкилоти бош директори Фрэнсис Гарри 26 апрель - Хал^аро интеллектуал мулк куни муносабати билан 2012 йилнинг - «Башоратчи новаторлар йили» деб эьлон ^илиниши боис жахон хамжамиятига йуллаган мурожаатида ^уйидагиларни таькидлаган эди: «Х,ар бир буюк инновация ор^асида, у бадиий ёки техникавий булсин, инсон тарихи туради, биз шулар хасида хикоя ^илмо^чимиз.

2 Калятин В.О. Интеллектуальная собственность (Исключительные права). Учебник для вузов. -М., НОРМА, 2000. -С. 461.

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 3 | Issue 16 | August, 2023 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org

Айрим кишиларнинг ^изи^увчанлиги, олдиндан кура билиши, ^атьиятлилиги туфайли янги имконият ва йуллар очилади. Ака-ука Райтларнинг болаликдан учиш ха^идаги fояларга муккасидан кетиши кейинчалик учиш аппаратларининг яратилишига олиб келди. ...Стив Жобснинг хамма бирдай фойдалана оладиган оддий ра^амли технологияни яратишни ^атти^ хохлаши сабабли шахсий компьютерлар эраси бошланди. Уттиз йилча утганидан кейин эса кунгилочар уйинлар саноатининг янги парадигмаси очилди»3.

Хулоса ^илиб айтганда, инновация жараёнида юзага келадиган муносабатларнинг объектив ва субьектив хусусиятидан келиб чи^сак, инновация фу^аролик-ху^ий нормаларнинг интеллектуал мулк институтига тааллу^ли сохасидир. Юртимизда инновацион фаолиятни раfбатлантириш, унинг норматив-ху^у^ий базасини мустахкамлаш ма^садида «Узбекистонда давлат илмий-техник сиёсат туfрисидa», «Инновацион фаолият туfрисидa», «Интеллектуал мулк обьектларини муомалага киритиш туfрисидa»ги фнунларни ишлаб чи^иш ма^садга мувофи^. Зеро, Узбекистоннинг ривожланган давлатлар ^аторидан муносиб урин эгаллашини, юртимиз келажагини инновацияларсиз тасаввур этиб булмайди.

Инновацияларни жорий этиш корхоналар ра^обатдошлигини ошириш, уларнинг и^тисодий муста^иллиги ва бозордаги мав^еини мустахкамлашнинг асосий омилларидан бири хисобланади. Шуни инобатга олиб, сунгги йилларда мамлакатимизда илмий-техник ва инновацион салохиятни са^лаш хамда ривожлантириш юзасидан бир ^атор ма^садли ишлар амалга оширилмовда.

Маьлумки, инновацион фаолият ишлаб чи^ариш ва бош^а сохалари эхтиёжларини ^ондиришнинг мухим услубларидан бири сифатида фойдаланиладиган махсулотларнинг сифат узгаришлари, фаолият воситалари ва услубларини янгилаш йули билан амалга оширилади.

Мамлакат ра^обатдошлигини бахолаш курсаткичларига кура, табиий ва и^лим ресурсларидан о^илона фойдаланиш, жамfарилган бойликлардан уз урнида фойдаланиш, инвестицияларни фаол жалб ^илиш, инновацияларни ^уллаб-^увватлаш тамойилларига асосланган

3 Интеллектуал мулк хукуки: ривожлантириш истикболлари. - Тошкент: Адолат, 2012. 19-б.

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 3 | Issue 16 | August, 2023 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org

бош^арув сиёсатини амалга ошириш каби омиллар корхоналар ривожланишининг асосий стратегияси хисобланади.

Х,озирги кунда илмий-техник тараэдиёт ва бозор эхтиёжлари махсулот номенклатураси ва сифатига янги талабларни шакллантирган холда, талаб ва таклиф конъюнктурасида мухим узгаришларнинг юз беришига олиб келмовда. Шу муносабат билан ишлаб чи^ариш фаолиятининг деярли барча сохаларида инновацияларга исти^болли ривожланиш воситаси сифатида ^изи^иш янада ошади. Корхоналарни бош^ариш амалиётида бундай стратегиянинг шаклланиши инновацион жараёнларни самарали бош^ариш тизимларини яратиш заруриятини янада кучайтиради.

Инновация ва янгиликлар инновацион фаолият натижасида юзага келади, улар узаро бо^и^ тушунчалар булиб, бири иккинчисининг мавжудлигини та^озо этади. Уларнинг асосий фар^и шундаки, биринчи холатда янги махсулот шаклланиши жараёни руй берса, иккинчисида -уни тижоратлаштириш жараёни амалга оширилади.

Инновацияларни кенг ёйиш - ахборот жараёни булиб, унинг шакли ва тезлиги коммуникация каналларининг ^уввати, хужалик субьектлари томонидан ахборотни ^абул ^илиш хусусиятлари, ушбу ахборотдан амалий фойдаланишга булган фбилият ва хоказоларга бо^и^. Чунки реал и^тисодий мухитда фаолият юритувчи хужалик субьектларининг инновацияларни излашга булган муносабати ва уларни узлаштириш ^обилияти турлича булади.

Инновациявий жараёнларнинг и^тисодий ривожланишдаги роли технологик базани янгилаш, янги махсулотлар ишлаб чи^ариш, янги бозорларни эгаллаш ва бу билан и^тисодий усишнинг янада ю^ори сурьатларига эришишда уз аксини топади. Шунингдек, инновацион ривожланиш омиллари замонавий бос^ичдаги и^тисодий усишнинг асосини ташкил этган холда, ишлаб чи^ариш сохасининг купгина хусусиятларини хам белгилайди.

Давлат инновацион жараёнлар ривожланишини махсус хукумат инвестициявий жамfармалари ор^али имтиёзли шароитларда кредитлаш, исти^болли сохаларга нисбатан миллий и^тисодиётни химоя ^илиш сиёсатини амалга ошириш, нотижорат тад^и^от институтларини ^уллаб-^увватлаш ва компанияларни илмий тад^и^отлар ма^садида соли^лардан озод этиш йуллари билан раfбатлантириши мумкин.

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 3 | Issue 16 | August, 2023 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org

Х,озирги кунда хал^аро илмий-техник ва савдо муносабатларининг ривожланиши купгина махсулотлар бозорининг глобаллашуви, хал^аро мехнат та^симоти хамда турли хил альянслар ва ^ушма корхоналар яратилиши билан бо^и^. Шу билан бирга, «инсон ресурсларини» бош^ариш инновацион сиёсатни амалга оширишнинг сунгги булини булиб, самарадорликни ва иш сифатини ошириш масалаларини хал этишга ходимларнинг кенг доирасини жалб этишни та^озо этади.

^айси бир давлат энг самарали инновациявий механизмга ва инновацияларни амалга оширишнинг ривожланган инфратузилмасига эга булса, айнан шу давлат жахон бозоридаги ра^обат курашида муваффа^иятга эришади. Х,озирги кундаги илмий-техник тараэдиётнинг бир ^исми сифатида эьтироф этиладиган илмий-техник инновациялар -и^тисодиётни жонлантирувчи ва унинг ра^обатдошлигини са^лаб ^олувчи куч хисобланади.

Инновациявий фаолиятни ривожлантириш учун тармо^ инфратузилмаларининг катта имкониятлари мавжуд эканлигини англаган холда ривожланган давлатлар хукуматлари инновацияларни ^уллаб-^увватлашни давлат сиёсати даражасида амалга оширмовдалар.

Адабиётлар:

1. Г.С. Вапаева. И^тисодиётни инновацион ривожлантириш - молиявий ин^ироздан чи^ишнинг самарали воситаси сифатида/Инновация фаолиятини ривожлантиришда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни кенгайтиришнинг мухим омиллари. -Тошкент: 2011. 68-б.

2. Калятин В.О. Интеллектуальная собственность (Исключительные права). Учебник для вузов. -М., НОРМА, 2000. -С. 461.

3. Интеллектуал мулк ху^и: ривожлантириш исти^боллари. - Тошкент: Адолат, 2012. 19-б.

4. Н.Г.Муминов. Применения IT-технологий как фактор обеспечения прозрачности сферы торговли и услуг// ALFRAGANUS, №4, 2023.-Б.32-39.

5. Совершенствование инновационного развития национальной экономики в условиях глобализации. Абдуллаева Р.Г., Абулкасимов Х.П., Амбарцумян А.А., Аранжин В.В., Ваганова О.В., Вдовиченко Л.Ю., Герман М.В., Ефимова А.В., Зенькова И.В., Зохирова Г.М.,

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 3 | Issue 16 | August, 2023 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org

Ильина Т.Г., Ищук Т.Л., Каз Е.М., Каз М.С., Каримов Д.М., Ким Т.В., Клысяк М.Д., Клюня В.Л., Королькова Д.И., Костюченко Е.А. и др.. Монография. Т.: «Университет», 2021. 700 с.

6. Muminov N. THE ROLE OF INTELLECTUAL POTENTIAL IN THE INNOVATIVE DEVELOPMENT OF THE NATIONAL ECONOMY: THEORETICAL AND HISTORICAL APPROACH // German International Journal оГ Modern Science №19, 2021. VOL. 2. ISSN (Print) 2701-8369. ISSN (Online) 2701-8377. DOI: 10.24412/2701-8369-2021-19-2-27-29

7. Muminov N.G., Fu D.Yu. LEGISLATIVE FRAMEWORK AND INFRASTRUCTURE INNOVATION ACTIVITIES OF THE PEOPLE'S REPUBLIC OF CHINA. Проблемы и пути трансформации национальных экономик: новые вызовы инвестиционно-инновационного прорыва. Тезисы докладов республиканской научно-практической электронной конференции. Ташкент, 2019. С. 34-37.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.