CC BY
89>q )> d )> :>
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6
INGLIZ TILI O'QITISH METODIKASI TERMINLARI VA ULARNING
O'ZBEK TILIDAGI MUQOBILLARI
utp
Ashurova Nasiba Muhammadiyevna
Termiz Muhandislik Texnologiyasi instituti O'zbek tili va adabiyoti kafedrasi, ingliz tili o'qituvchisi https://doi.org/10.5281/zenodo.6773290
ß-<\ > Cj )><#
Annotatsiya: Ushbu maqolada ingliz va o'zbek tillaridagi pedagogik atamalaming tahlili, so'z atamalarining texnologiya, fan, san'at va ijtimoiy hayotdagi o'rni haqida ma'lumotlar berilgan.
Kalit so'zlar: pedagogik atama, baholash, tarjima, terminologiya, lug'at.
> >i > Terminologiya - bu tilning o'ziga xosligi. Atamalar umumiy so'zlardan, boshqa
+i11nrnnm n r\' '~r \ n rrl n n i rrvVi +11 o oll n/in/^ n An mnirmn Krv'1 rrnn m rvr-mm o 1 nr/inn -f i i r-w-i 11 n Ui
tillardagi so'zlardan yoki tilda allaqachon mavjud bo'lgan morfemalardan tuzilishi
>
*
mumkin. Hozirgi vaqtda o'zbek terminologiyasining boyligi, asosan, boshqa tillar va so'z birikmalaridan foydalanish natijasidir.
Ma'lumki, ingliz tili hozirda dunyoning asosiy muloqot tili hisoblanadi. Shunday
m?
qilib, ingliz tili o'z lug'atiga doimiy ravishda yangi so'zlarni qo'shish orqali rivojlanmoqda. Ingliz tilining o'zbek tiliga ta'siri juda katta va uni asosan fan, pedagogika, texnologiya va ijtimoiy hayotning turli sohalarida ko'rish mumkin. Ko'p hollarda biz o'zbek tilining ichki imkoniyatlaridan kelib chiqib, ingliz tilidan kelgan
atamaning ekvivalentini topishga harakat qilamiz. Ammo xalqaro atamalar (yoki . , . , , ., , , ........ . , ,
xalqaro so'zlar) deb sotiladigan shunday atamalar mavjudki, ular ingliz va o'zbek
tillarida bir xil shaklda hech qanday o'zgarishsiz qo'llaniladi. Masalan, yunon va lotin so'zlari texnik va ilmiy atamalar sifatida keng qo'llaniladi.
A.Avloniy ta'kidlaganidek: "Ta'lim biz uchun hayotdir. Bu o'lim, najot, halokat, baxt yoki salomatlik masalasidir. Darhaqiqat, inson hayoti, baxtu saodati, sof insoniy faoliyatida ta'lim-tarbiyaning o'rni g'oyat muhim. Ma'lumki, yosh avlodni tarbiyalash ishimizning asosiy vazifasi bo'lib, bu biz uchun ijobiy natijadir, shu bois ularni millatimizga, millatimizga sadoqat, har tomonlama sadoqat ruhida J-jt tarbiyalashimiz zarur. Bunga erishish uchun, birinchi navbatda, yosh avlod ongiga milliy g'urur, milliy g'urur, ma'naviyat, milliy g'oya va boshqalar kabi
tushunchalarni singdirishimiz kerak. Zero, xalq tarixini, ona tilini bilmasdan,
J "1 > "1 >
o'rganmasdan, ulardan ma'naviy ozuqa olmasdan, yorug' kelajakni orzu qilish,
albatta, mumkin emas.
Behbudiy, Avloniy, Ayniy, Munavar Qori, Hamza va boshqalar salomlashgan
shogirdlar Orenburg va Srimda yangi shoxchalar ochdilar. Ular rus tilini o'qitish
.....,, • .....,, • • ___________, • _______cii.....
usullari va usullarini o'rgandilar va ularni o'z sharoitlariga moslashtirdilar. Shunday
u>,* ^ «KQs
>q )> d )> :>
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6
qilib, ushbu maktablar uchun birinchi darslik va qo'llanmalar yaratilgan va bu
#
>
kitoblarga birinchi marta ta'limga oid maxsus atamalar kiritilgan. Yangi pedagogik atama barcha tillardagi leksik sohani o'rganish bilan bog'liq. Tilning sifati va so'z yasalish modellari va usullarini ishlab chiqish darajasi bo'yicha yangi atamalarni shakllantirish qobiliyati.
Keling, pedagogik atamalarning bo'linishini ko'rib chiqaylik. Pedagogik atama ikki guruhga bo'linadi:
Ta'lim nazariyasi shartlari. Ta'lim tizimining shartlari, predmeti, ta'limning
J O > r- > o
tabiati, o'rganish predmeti.
Tarbiya nazariyasi shartlari. Tarbiya, tarbiyachi, axloqiy tarbiya, laboratoriya tarbiyasi.
Tilshunoslik ilmiy tadqiqotlariga ko'ra, pedagogik atamalar soni o'n mingdan ortiq. Bundan tashqari, shuni ta'kidlash kerakki, ingliz va o'zbek tillarida pedagogik atamalar bir necha guruhlarga bo'lingan:
Pedagogik tushunchalarni ifodalovchi atamalar: maktab, institut, dars, amaliyot,
metod, pedagogika, imtihon, kitob va boshqalar.
Ta'limga aloqador shaxslarning ismlari: o'qituvchi, sinf rahbari, restoran, vise-restoran, dekan.
»
m?
Qonunchilik atamalari o'zbek va ingliz pedagogikasida keng qo'llaniladi. Masalan, Davlat madhiyasi (Davlat madhiyasi) - mustaqil davlatning muhim ramzlaridan biri bo'lib, odatda maxsus holatda ijro etiladigan tantanali va musiqali kompozitsiyadir.
Davlat granti (Davlat granti) - To'lanadigan mablag'lar olimlar, olimlar, san'at va adabiyot mualliflarini moliyaviy qo'llab-quvvatlash uchun ajratiladi. Grant - bu ilmiy tadqiqotlarni amalga oshirish uchun qo'llab-quvvatlash va qaytarib to'lanishi kerak bo'lgan qarz emas. Davlat granti - bu davlat tomonidan moliyalashtiriladigan universitetlar talabalarining o'qishi uchun to'lanadigan grant.
Davlat ta'lim standarti (Davlat ta'lim standarti) ta'limga qo'yiladigan asosiy
m
talablarning asosiy o'choqlari to'g'risidagi hujjatdir.
XXI asr axborot va texnologiyalar asri. Shu sababli, hozirgi vaqtda u innovatsion texnologiyalarsiz pedagogik pedagogik va o'quv jarayoni imidjiga
J-jt
tarqaldi. Demak, ta'lim tizimida ishlayotgan har bir kishi o'qitish jarayonida kompyuter texnologiyalari, lestronin materiallaridan qanday foydalanishni bilishi kerak.
Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, pedagogikani maxsus atamalarsiz tasavvur qilib bo'lmaydi. Sinov jarayonida atamalar yuqori darajada import qilinadi. Ularning yordami bilan ta'lim jarayoni yanada samarali va tushunarli bo'ladi. Bu o'rinda ingliz tilining ahamiyatini ham ta'kidlash lozim. Ushbu pedagogik atamaning aksariyat
i >-;> >
ы*
иф
эй* >*
-^fV-liT f---^SfV-^ï f.—
142
Г-5 Ji
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6
qismlari ingliz tilidan olingan. Ulardan ba'zilari o'zbek tiliga tarjima qilingan, ba'zilari esa o'zgarishsiz qolgan.
Adabiyotlar:
1. Yusupova S.A. Pedagogik atamalaming ingliz va o'zbek tillariga tarjimasi, ingliz va o'zbek terminologiyasi. 2021 yil
2. X.Paluanova, M.Musumonova, K.Risqulova, Z.Qurbonniyozova. "Pedagogik atamalar ro'yxati" 16.11.2012 y.
3. Abdullaeva Marhabo Rahmonqulovna. (2021). Ingliz tilidan o'zbek tiliga tarjima va uning o'ziga xos xususiyatlari. Innovatsiyalar, integratsiya va ta'lim xalqaro jurnali, 2 (2).
4. Nizomova Mohinur Baratboyevna. Ingliz va o'zbek tillarida pedagogik atamalarning tasnifi. 2020
5. Www.ziyonet.uz
6. Www.kitob.uz
7. Www.google.uz
>
j>> * ! •
Ы >
Щ >
um
j
и
i+i > Щ >
q >>:
и*-
Ы > Ы >
q
i'H >
ÜN >
ЦМ >
q
Ц
-1 d3*
|:H>
q > >
Ы >
q щъ q <;>
