CC BY
193O'ZBEK VA INGLIZ TILLARIDA SIYOSIY EVFEMIZMLARNING QIYOSIY
TAHLILI
Zokhida Sharobidinovna Tursinova
Head of Languages -2 Department, Al-Bukhari University
ANNOTATSIYA
Bugungi maqolada evfemizm nima, shuningdek, uning kelib chiqishi va ishlatilishi xaqida fiklar o'rganiladi. So'z evfemizm sifatida ishlashi uchun uning talqini tinglovchiga nisbatan noaniq bo'lib qolishi kerak. Ular buni so'zma-so'z yoki evfemik tarzda talqin qiladilar. Evfemizmning qo'llanish doirasi kengaygan sari u evfemizmdan ko'ra asl atamaning sinonimiga o'xshaydi. Ushbu maqolani maqsadi sifatida siyosiy evfemizmlarning eng samarali va keng tarqalgan shakllarini, shuningdek terminologik o'zgarishlarning o'ziga xos xususiyatlarini aniqlash uchun, siyosiy evfemizmlarning tarkibiy shakllari o'zbek va ingliz tillarida tahlil qilindi.
Kalit so'zlar: siyosiy evfemizmlar, yashirin ma'no, yo'nalish, yaxshi nutq, majoziy taqqoslashlar, metafora, ma'nodosh iboralar.
Kirish qismi : Til inson aloqasining asosiy vositasi ekan, u darhol jamiyatdagi barcha o'zgarishlarga javob beradi. Siyosiy sohada, ijtimoiy hayotning istalgan sohasida bo'lgani kabi, muloqot juda muhim rol o'ynaydi. Siyosiy nutqda, siyosatchilar, jamiyatning e'tiborini jalb qilishga, jamiyatni bitta siyosiy kuchni qo'llab-quvvatlash uchun yo'naltirilganligi muhim o'rinni egallaydi. Shu bilan birga, siyosiy ko'rsatkichlarning matni samarali, yashirin bir lahzalar va jamiyatni to'g'ri yo'nalishda o'ylashga moyilligi juda muhimdir. Shuning uchun siyosatchilar yoqimsiz jamoat hodisalarini yashiradigan va aniqlikni bezashadigan leksik bo'linmalardan foydalanishga murojaat qilishadi. Ushbu leksik birliklarga evfemizm deb ataladi.
Evfemizmlardan foydalanish kundalik hayotda mavjud. Masalan, ishdan bo'shatishlar (dismissal) yuz berganda, siz "ishchi kuchini strategik qisqartirish (strategic reduction of the workforce) " haqida eshitasiz. Agar yonilg'i narxining ko'tarilishi bo'lsa, hukumat "yoqilg'i narxiga tuzatish (gasoline price correction)" kiritilganligini aytmoqda. Ijtimoiy haqiqatlarni yashiradigan atamalar dunyoga kirib kelayotganligini anglatadigan ba'zi bir turli xil tushunchalarni uchratasiz. Ta'sirli, nomuvofiq yoki yomon so'zlarni keltirib chiqaradigan va sizning so'z boyligingizni evfemistik atamalar bilan to'ldiradigan so'zlar, siz o'zingiz ifoda etayotgan narsalardan xabardor bo'lmasdan ham ko'p marta ishlatasiz.
Evfemizm bu - yunon tilida yaxshi nutq - bu nomaqbul, johil, qo'pol bo'lgan so'zlarni sinonim bo'lgan boshqa til birligi o'rniga ishlatiladigan ibora yoki ifodalangan tushinchalardir;
Evfemizmlarning asosiy maqsadi - xodisani kenroq yoritish uchin ushbu bo'lgan voqeaning mohiyatini hayotdan olishdir. Evfemizm ma'lum bir o'ziga xos xususiyatga vositalarning turlari bo'yicha namoyon bo'ladi.
Efemizmning mohiyatini uchta mezondan oshkor qilish mumkin:
1. Belgilangan so'zni baholash va uning maqsadi o'tkir, axloqsizlik deb tan olinishi mumkin.
2. Berilgan barcha iborani tushirib qoldirib, yumshoq va xushmuomalalik bilan gapirishni tanlash.
3.Evfemizmdan foydalanishning kontekstidan va nutq sharoitida foydalanishning qaramligi: nutqning ahvoli va o'z nutqini o'zidan tutib, o'zini tuta bilish, evfemizmlar paydo bo'lishi ehtimoli ko'proq va aksincha, zaif boshqariladigan nutq sharoitida va yuqori nutqni avtomatlashtirish bilan (oilaviy aloqa, do'stlar bilan va boshqalar), evfemizmentlar "to'g'ridan-to'g'ri", Neevfeistik vositalardan afzal bo'lishi mumkin. Shunday qilib, nutqni evaziga asosiy maqsad kommunikativ nizolardan qochish va tinglovchilarda kommunikativ noqulaylik hissini yaratmaslik kerak.
Material va metodlar: Ingliz tilidagi siyosiy evfemizm turli guruhlarga bo'linadi: so'zlarning soni, shuningdek, foydalanish joylarida (mavzular).
1. Birinchi guruh - bu bitta so'z - evfemizm. a) Masalan, maxbus ( qamalgan) -restricted liberty, execution of a sentence;
b) sifatlar: nogironlar - jismoniy yoki aqliy zaifligi bo'lgan odamlarga tegishli muddatli atama (Disability is a term used to describe people with physical or mental disabilities); musodara qilingan - davlat tomonidan musodara qilingan xususiy mulk (confiscated - private property confiscated by the state);
2. Ikki so'zdan iborat evfemizm-iborti. a) Masalan, sifatlar va ot: yadroviy niyat -yadro qurollari bilan shug'ullanish siyosati (nuclear intent is a policy of dealing with nuclear weapons), himoya vositalari - qamoqxona - qamoq jazosi (means of protection - prison - imprisonment); b) ikkita ot: soliqlar - soliq tulovchilar (davlatga) (taxpayers to the state); c) ot va fe'l: pul yuvish vositasi - noqonuniy faoliyat olib boriladigan pullar o'zgartiriladi (the money in which the illegal activity is carried out is exchanged). (Pulni yuvish - bu noqonuniy qilingan pulni amalga oshirishdir).
Foydalanish sohasida ingliz tilidagi siyosiy evfemizm asosan bir nechta mavzularga bo'linadi: urush va yadro qurollari, soliq, noqonuniy faoliyat, siyosiy rejimlarga bo'linadi. Ingliz tilida siyosiy evfemizmlarning quyidagi sohalari, masalan, rasmiylar va ularning faoliyati, masalan, boshqariladigan demokratiya; 2) harbiy harakatlar va ularning ishtirokchilari, masalan, hududni jismoniy yo'qlik ma'nosi jihatidan mahrum qilish; 3) iqtisodiy usullar va ularning izdoshlari, masalan, narxlarni liberallashtirish, bepul narxlar narx ko'tarilishi; 4) Masalan, Afg'onistonning o'zbek millatli guruhlarining muhim ahamiyati bilan Afg'on mintaqasidan kelgan mehmonlar o'rtasidagi turli milliy va ijtimoiy guruhlar. Evfemic yoki maxsus terminologiya nafaqat
professional aloqalar sohasida, balki asta-sekin har kungi foydalanishga tegishli o'zbek va ingliz tilini taqqoslab siyosiy nuqtai nazar bilan gapirish mumkin.
Ma'ruzachilari ekstremal choralar, qarama-qarshilikka (urush haqida gap ketganda), eng yuqori darajasida (o'lim jazosi haqida) ingliz tilida quyidagi evfemizmlarga javob berishimiz mumkin: yo'q qilish uchun (o'ldirish o'rniga) zangori -ziddiyat (urush - urush o'rniga). Siyosiy nutqning evfemistik tahlilini o'rganish, siz bir nechta xulosalar chiqarishingiz mumkin. Siyosiy evhemizmlar biron bir yoqimsiz yoki yashirin narsani yashiradigan oddiy leksik vositalardan tashqarida bo'lib, ba'zi tadbirlar g'oyasini yakunlash uchun tomoshabinlarga ta'sir ko'rsatishning eng kuchli vositalaridan biri bo'ldi. Ular ijobiy yoki salbiy rasm siyosatini tuzishga, ayrim harakatlar va qarorlarni oqlash, elektoratni o'z tomonlariga va boshqalarga ko'proq jalb qilishga yordam beradi. Siyosiy evfemizmlar siyosiy arboblarning qo'lida, ular o'zlarining maqsadlari va g'oyalarini tinglovchilarga o'zbek va ingliz tillarida etkizish, evfemezmlashishning lingvistik hodisasini taqqoslash ushbu ikkala tilning ikkala tilli evfemizmlarga boy va ular belgilanganlarning mohiyatini o'zgartirish uchun ularni professional aloqada faol foydalanishadi. Siyosiy nutqdagi evfemizmlar o'zbek va ingliz tillarida o'xshash vazifalarga ega, shuningdek, foydalanishning ba'zi sohalarida ham mos keladi.
Ilmiy-texnik matnning neytral tilidan farqli o'laroq, gazetalarning tili ko'pincha hissiy jihatdan to'yingan, bu uni badiiy adabiyot tiliga olib keladi. Biz unda majoziy taqqoslashlar, metafora, hazil, hazil, kinolar, istehzo va boshqa elementlar bilan bir qatorda uchrashamiz, ammo gazeta maqolasi odatda ma'lum bir siyosiy yo'nalishga ega. Bularning barchasi ijtimoiy-siyosiy matn tarjimoni oldida qo'shimcha vazifalarni qo'yadi. Gazeta materiallarining to'liq translyatsiyasi tarkibning asl holatiga qo'shimcha ravishda tarkibni aniq uzatish, o'quvchilarga va asl nusxada ilova qilingan barcha hissiy elementlarga, shuningdek, siyosiy yo'nalishga etkazilishi kerak.
Natija va taxlillar: Agar ilmiy-texnik matnning leksik asoslari texnik va texnik terminologiya bo'lsa, gazeta matnida siyosiy va davlat hayoti bilan bog'liq maxsus atamalar bilan juda ko'p to'lanadi; Biz siyosiy partiyalar, davlat idoralari, jamoat tashkilotlari, jamoat tashkilotlari va ularning faoliyati masalalariga duch kelamiz, masalan: Hamjamiyatlar Xavfsizlik palatasi, Xavfsizlik Kengashining Xavfsizlik Kengashi, ofis vakolat muddati.
Siyosiy terminologiya qon aylanishiga ega bo'lsa-da, asosan, ijtimoiy siyosiy nuqtai nazar sezilarli darajada tarqalgan holda, ijtimoiy-siyosiy nuqtai nazar sezilarli darajada tarqalgan va ular hayotning barcha sohalariga kirib boradi va umumiy meros bilan amalga oshiriladi.
"Prezident Klinton jurnalistlarga maqtalganligi haqidagi taklifdan hayratda qolgan, deya xabaridan juda hayratda qolgan." Matndan ma'lumki, biz hayratlanarli narsa haqida gapirayotganimiz ayon bo'ladi va endi biz tasvir elementini saqlash uchun bir vaqtning
o'zida harakat qilish uchun sarlavhaning tarjimasini berishimiz mumkin. Biroq, qoshlarni ko'tarish uchun inglizcha iboraning qoshlarini ko'tarish uchun tasvirni o'zbek tiliga olib chiqishga majbur bo'lamiz: "Klinton ajablanib yuz (teskari tarafga) buradi" yoki "Klinton nutqi xammani hayron qoldirdi"
Ko'p holatlarda, sodir bo'layotgan voqeani amalga oshirish istagi, aslida: Masalan, bir-biridan ajratib bo'lmaydigan ma'lumotni bajarishni to'xtatishga olib keladi, bunday hollarda, maqolaning matnidan qo'shimcha ma'lumotlarni jalb qilish orqali sarlavhani kengaytirishga murojaat qilish kerak.
Ko'pincha sarlavhani to'g'ri tushunish va tarjimasi uchun matn mazmuni bilan oldindan tanishishni talab qiladi.
Inglizcha matn tarjimalari, taniqli harajat bilan ajralib turadi, qisqartirish paytida asl tilidagi tarjimasi yanada silliq bo'lishi kerak, chunki bu butun tarjimonlar uslubidir. V.V. Vinogradovning yozishicha, "Terminologiya tarixi bu tabiat va jamiyat haqidagi bilim qonunchiligi haqidagi hikoya" Til, birinchi navbatda, aloqa vositasi sifatida boshqa ko'plab funktsiyalarni bajaradi, bu kelajakka o'tmishga va pardani kelajakka ochishga imkon beradi. Maxsus siyosiy evfemizmlarni ifodalaydigan so'zlar, ba'zi faoliyat yo'nalishlari tushunchasi atamalar deb ataladi. Muddat bo'yicha fanlar 20-asrda, ilmiy-texnikaviy ixtirolar va insoniy fikrlarni rivojlantirish paytida, yangi tushunchalarni va ularning har bir soha uchun aniq talqinlarni talab qilganiga qaramay dunyoga turli voqelikning qadimiyligidagi rivojlanish darajasini ko'rsatadi. Xulosa qismi: Ta'kidlash kerakki, o'zbek va ingliz tillarida siyosiy evfemizmlarning qiyosiy tahlili lug'at sohasidagi mutaxassislarga va ko'pchilik fuqarolarga tushunarsiz bo'lgan bilimlarga asoslangan poliotologik terminologiyadan to'ldirilgan. Biroq, axborot oqimi dunyodagi voqealarni ifodalaydi, tor atamalardan foydalanadi va shuning uchun ularni siyosiy fanlar
bo'yicha bilimlarni keng auditoriyaga ko'rsatadi. Globallashuv davrida yopiq manbalardan foydalanish uchun axborotning qiymati juda katta miqyosda, urushlar va hujumlar amalga oshirilmoqda, shuningdek, tarjima tillarida ekvivalentlar mavjud bo'lgan xalqaro maydonda siyosiy harakatning nomini berish zarur. Bundan tashqari, siz evfemizmni boshqa muddat bilan almashtira olmaysiz va xuddi shu kognitiv, ijtimoiy va uslubiy effektlarni to'liq saqlay olmaysiz.
Xususan, ingliz tilida qat'iy va mutlaq sinonimlar mavjud emas. Evfemizmning qo'llanish doirasi kengaygan sari u evfemizmdan ko'ra asl atamaning sinonimiga o'xshaydi, va evfemizmni kimdir aytgan kontekstda aniqlashni suhbatdoshlarning bilimi, ijtimoiy foydalanish va e'tiqodlari aniqlaydi.
Har qanday atamaning manbasini aniq aniqlash uchun murakkablikni anglatadi va etimologik tahlilni talab qiladi.
Ijtimoiy va siyosiy a terminologiyani o'rganishning dolzarbligi nafaqat mavjud leksik birliklarni va ularning kiruvchi ekvivalentlarini tizimga kiritish, balki hozirgi bosqichda, terminologiya shakllantirilganligini ko'rsatadi milliy ommaviy axborot vositalarida ham, ingliz tilidagi matbuotning ta'siri ostida, ular tilning almashtirish manbalarida, milliy tillarni buzish va axborotni idrok etishdagi qiyinchiliklar aks ettirilgan. Har yili tillar har yili minglab yangi so'zlar bilan to'ldiriladi, ijtimoiy-siyosiy mavzularning lug'ati darajasida o'zgarishlar ijtimoiy rivojlanish jarayonlarini aks ettiradi. Ushbu maqolani maqsadi sifatida siyosiy evfemizmlarning eng samarali va keng tarqalgan shakllarini, shuningdek terminologik o'zgarishlarning o'ziga xos xususiyatlarini aniqlash uchun siyosiy evfemizmlarning tarkibiy shakllari o'zbek va ingliz tillarida tahlil qilindi.
REFERENCES
1. Kazyullina (Sokolova), M.A. Siyosiy atamaning siyosiy ekspluatik tavsifi / m Kazyullin // 2010 yildagi Moskva pedagogika davlat universitetining chet tillari fakultetida - 2011 yil - M .: Mil. b.72 - 74.
2. Vinogradov V.V. Kalomni ochish // Terminologiya savollari. Ittifoqli terminologiya yig'ilishining materiallari. 1961 yil.
3. Grinev-Grinevich S.V. Tadqiqotlarning terminologiyasi. To'rtinchi versiya. Yuqori. Tadqiqotlar. Transport vositalari / C.V. Grinev-Grinevich. - "Akademiyaning" nashriyoti markazi, 2008 yil. b.304.
4. Liechik V.M. Terminologiya: Mavzu, usullar, tuzilish. Ed. 3-chi - m .: LCA Nashriye, 2007 yil.
5. Komarov Z.I. Maxsus so'zlarning semantik tuzilishi va uning leksikografik tavsifi -Sverdlovsk, 1991 yil.
6. Kryuchkova TB Ijtimoiy-siyosiy lug'at va terminologiyani shakllantirish va rivojlantirishning xususiyatlari. - m .: ilm, b.1991-153 .
7. Kazyulina (Sokolova), M.A. Bosma mediadagi siyosiy atama sifatida elektr leksemaning ishlashi / m.A. Kazyullina // Moskva davlat mintaqaviy universitetining byulleteni. Tilshunoslik seriyasi - 2011. №4 - b.88 - 101.
8. "Murodova L.A. Zamonaviy frantsuzlarning ijtimoiy-siyosiy lug'atining semantey-funktsional xususiyatlari. - m.: Ma'rifat, 1986 yil. - b.61.
