Научная статья на тему 'ИНCOН КАПИТАЛИГА ИНВECТИЦИЯЛАРНИ БOШҚАРИШ ЖАРАЁНИ'

ИНCOН КАПИТАЛИГА ИНВECТИЦИЯЛАРНИ БOШҚАРИШ ЖАРАЁНИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
1
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
инcoн кaпитaли / инвecтициялaр / бoшқaриш / caрмoя / лoйиҳa / мoнитoринг қилиш / бaҳoлaш / якyнлaш / cтрaтeгия / фyнкциoнaл / динaмик / жaрaёнлaр.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Джyрaeв Умид Джyмaeвич

Ушбy мaқoлaдa инcoн кaпитaлигa инвecтициялaрни бoшқaриш жaрaёни вa шy coҳacидaги cтрaтeгияcини ишлaб чиқиш вa aмaлгa oширишнинг мyҳим жиҳaти yни иннoвaция вa инвecтиция cтрaтeгияcи тўғриcидa мaълyмoтлaр кeлтирилгaн.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ИНCOН КАПИТАЛИГА ИНВECТИЦИЯЛАРНИ БOШҚАРИШ ЖАРАЁНИ»

ИНШН КАПИТАЛИГА ИНВECТИЦИЯЛАРНИ БOШKАРИШ

ЖАРАЁНИ

Джураев Умид Джумаевич

Фан ва технологиялар университети "Иктисодиёт" кафедраси укитувчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.11005209

Аннотация. Ушбу маколада инсон капиталига инвестицияларни бошкариш жараёни ва шу сохасидаги стратегиясини ишлаб чикиш ва амалга оширишнинг мухим жихати уни инновация ва инвестиция стратегияси тугрисида маълумотлар келтирилган.

Калит сузлар: инсон капитали, инвестициялар, бошкариш, сармоя, лойиха, мониторинг килиш, бахолаш, якунлаш, стратегия, функционал, динамик, жараёнлар.

Аннотация. В данной статье представлена информация о процессе управления инвестициями в человеческий капитал и его инновационно-инвестиционной стратегии, важном аспекте разработки и реализации его стратегии в этой области.

Ключевые слова: человеческий капитал, инвестиции, управление, инвестиция, проект, мониторинг, оценка, завершение, стратегия, функциональный, динамический, процессы.

Abstract. This article provides information about the process of investment management in human capital and its innovation and investment strategy, an important aspect of the development and implementation of its strategy in this area.

Keywords: human capital, investment, management, investment, project, monitoring, evaluation, completion, strategy, functional, dynamic, processes.

Бизнинг фикримизча, инсон капиталига сармоя киритиш, асосан инвестиция жараёни булиб, инвестиция фаолиятининг барча конунлари ва тамойилларига буйсунади. Бошка хар кандай инвестиция жараёни сингари, у (1) инвестиция карорини кабул килиш (максадлар, йуналишлар ва аник инвестиция объектларини аниклаш), (2) инвестициялар киритиш ва (3) инвестиция объектидан фойдаланишдан фойдали самара олиш каби боскичларни уз ичига олади.

Масалан, И.И.Мазур, В.Д.Шапиро ва Н.Г.Ольдерогге хдр кандай инвестиция лойихасини тизимнинг дастлабки холатидан бир катор чекловлар ва механизмлар иштирокида якуний холатга утиш жараёни сифатида куриб чикганлар [104, 16-бет]. Х,ар бир инвестиция лойихаси уз хаёт циклида ривожланишнинг маълум боскичларидан утади. И.И.Мазур ва унинг хаммуаллифлари томонидан лойиханинг хаёт айланишида олтита функцияни (боскичларни) аникланган: лойихани танлаш, режалаштириш, амалга ошириш, мониторинг килиш, бахолаш ва якунлаш. В.М.Серовннг фикрича инвестиция лойихаларини бошкариш жараёни куйидаги алгоритм шаклида такдим этилиши мумкин: лойихани режалаштириш, лойихани амалга ошириш режасини бажариш, режани бажариш тугрисидаги маълумотларни хисобга олиш ва туплаш, ушбу маълумотларни тахлил килиш ва лойихани амалга оширишни бахолаш, тузатувчи карорлар кабул килиш, тузатувчи харакатларни амалга ошириш оркали амалга оширилади [219, п. 243].

Шундай килиб, инсон капиталидаги инвестицияларни бошкариш, маълум бир ташкилотнинг ракобатбардошлигини ошириш ва бошка фойдали таъсирларни олиш

стратегиясига мувофик, инсон капиталини оширишга каратилган инновациялар ва инвестиция жараёнларига таъсири сифатида белгиланиши мумкин [43; 85].

Инсон капиталида инвестицияларни бошкаришнинг асосий вазифалари инсон активларига инвестицияларнинг стратегик йуналишини таъминлаш; инсон капитали таркибини оптималлаштириш; унинг турли элементлари уртасидаги мувозанатни, узаро богликликни ва узаро таъсирни саклаш; инсон капитали хдракати жараёнининг узлуксизлигини таъминлаш, унинг барча боскичларини ягона циклга бирлаштириш, инсон капиталини йук килиш ва улар орасидаги тусиклар; инсон капитали капиталига инвестициялар самарадорлигига эришиш; ташкилот учун инсон капитали кийматини оширишдан иборат.

Инвестицияларни бошкариш куйидаги ёндашувларнинг комбинациясини уз ичига олади: мустакил, функционал, динамик ва жараёнлар [219, 231-247-б.].

Инсон капиталига инвестицияларни бошкаришда асосли ёндашув инвестиция килинган объектларни, ресурсларни, шунингдек инвестицияларни амалга ошириш ва режалаштирилган иктисодий ва ижтимоий натижаларга еришиш билан боглик молиявий, маркетинг ва бошка фаолиятни бошкаришни англатади.

Агар инвестициялар инвестиция лойихдси шаклида амалга оширилса, унда нафакат лойихднинг хдкикий мавзусини, балки уни амалга ошириш сифати, вакти, киймати, таваккалчилик, шартномалар, лойихдга жалб килинган ходимлар ва ахборот алокаларини бошкариш керак.

Шу нуктаи назардан, инсон капитали инвестицияларини бошкариш инвестицияларнинг максимал иктисодий ва ижтимоий самарадорлигини таъминлаш учун ташкилотнинг молиявий, инсоний ва бошка ресурсларини бошкариш жараёни сифатида куриб чикилиши керак.

Функционал ёндашув бошкарувнинг барча асосий функцияларини тартибга солиш ва амалга оширишни ташкил килишни уз ичига олади: режалаштириш, ташкил тиш, тах,лил килиш ва назорат килиш, мувофиклаштириш, тартибга солиш, рагбатлантиришдан иборат (1-расмга каранг).

Инсон капиталига инвестицияларни режалаштириш х,ам стратегик, х,ам тактик даражада амалга оширилиши керак ва куйидагиларни уз ичига олади: ташкилот ходимларининг билимлари ва асосий компетенцияларининг асосий йуналишларини аниклаш, мавжуд инсон ресурсларини бах,олаш, келажакка инсон капиталига булган эх,тиёжни прогнозлаш, уни туплаш ва ривожлантириш стратегиясини ишлаб чикиш, инсон активларини ташкил этиш сифатини ошириш ва кайта куриш дастурини шакллантириш, шунингдек ташки мух,ит х,исобидан инсон капиталига булган эх,тиёжни кондириш, режалар ва бюджетларни ишлаб чикиш, бу биргаликда ташкилотнинг инсон капиталини шакллантириш сохдсида кутилаётган натижаларни муддатлар, аник ижрочилар ва ажратилган маблаглар билан боглайди.

Ушбу тизим инсон ресурсларини бошкариш тизимлари, билимларни бошкариш ва ташкилотнинг инвестиция фаолияти билан чамбарчас богликдир. Тизим макро ва микро мух,итнинг инсон капиталига булган талабларини амалга оширади, улардан инсон, молиявий, ахборот ва бошка ресурсларни олади, уларни инсон капитали кийматининг ошишига айлантиради, бу ташкилотга мижозларнинг эх,тиёжларини тулик кондириш ва билим иктисодиётида ракобатдош устунликларини оширишга имкон беради.

Инвестиция объектини танлаш ва инсон капиталига инвестицияларни режалаштириш

Тузатиш харакатларини амалга ошириш

Инвестицияларни амалга ошириш режасини бажариш

Инсон капиталига инвестициялар буйича тузатувчи карорлар кабул килиш

Режанинг бажарилиши тугрисида маълумот туплаш

/

Ушбу маълумотни тахлил килиш ва инвестицияларни амалга оширишни бахолаш

1-расм. Инсон капиталига инвестицияларни бошцариш жараёни

Инсон капиталидаги инвестицияларни бошкариш функциялари [84, 37-бет]:

- ташкилотнинг ташки ва ички мухитини урганиш ва инсон капиталига инвестицияларга булган эхтиёжни аниклаш;

- ташкилотнинг инсон активларига сармоя киритишнинг стратегик йуналишларини ишлаб чикиш;

- инсон капиталини туплаш ва купайтириш учун инвестиция ресурсларини шакллантириш стратегиясини ишлаб чикиш, куриб чикилаётган инвестицияларни молиялаштириш манбалари таркибини оптималлаштириш;

- инсон активлари буйича энг самарали инвестиция лойихаларини танлаш, инсон капиталини ривожлантириш дастурини шакллантириш;

- инвестиция дастури ва индивидуал инсон капитали инвестиция лойихаларини амалга оширишни жорий режалаштириш ва тезкор бошкариш, уларни амалга ошириш самарадорлиги ва самарадорлигини назорат килиш;

- самарасиз лойихалардан уз вактида чикиб кетиш ва капитални кайта инвестиция килиш буйича карорларни тайёрлаш ва амалга ошириш.

Инсон капиталига инвестицияларни бошкаришда икки жихатни ажратиш керак -ташки ва ички. Ташки жихат ташкилот учун ташки булган инвестиция объектларига бошкарув таъсирини камраб олади (масалан, ташкилот учун кадрлар тайёрлайдиган мустакил таълим муассасалари билан узаро муносабатлар). Ички жихат корхонанинг узида инвестиция объектларини бошкаришни уз ичига олади (масалан, иш жойида кадрларни тайёрлаш ва кайта тайёрлаш).

Инсон капитали инвестицияларини бошкариш тизими бошкарув жараёнининг ташкилий, услубий ва ахборот асоси булиб, бошкарув функцияларининг бажарилишини, ташкилотнинг инсон капитали хажми ва тузилишига самарали таъсирини таъминлайди.

Инсон капиталига инвестицияларни бошкариш учун тегишли ташкилий тузилмани

(функционал, лойихд ёки матрица) яратиш керак. Ушбу инвестицияларни бошкариш учун

ташкилотнинг функционал тури билан тегишли функцияларни бажариш учун жавобгар

х,исобланади.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати

1. Мазур И.И., Шапиро В.Д., Ольдерогге Н.Г. Управление проектами: учеб, пособие. 3-е изд. М.: Омега-Л, 2005. 664 с.

2. Sharipov, D., Abdukadirov, A., Khasanov, A., & Khafizov, O. (2020, November). Mathematical model for optimal siting of the industrial plants. In 2020 International Conference on Information Science and Communications Technologies (ICISCT) (pp. 1-3). IEEE

3. Гаибназарова З.Т., Фарходов Б. Priority directions and trends of the mechanism of sustainable development of the activities of small business entities in industrial sectors of Uzbekistan. Направления развития благоприятной бизнес-среды в условиях цифровизации экономики. 2022;1(01):54-8.

4. Гаибназарова З.Т., Фарходов Б. Experience of foreign countries in improving the mechanism of sustainable development of small entrepreneurship. Направления развития благоприятной бизнес-среды в условиях цифровизации экономики. 2022;1(01):50-3.

5. Gaibnazarova Z.T., Gaibnazarov S.S. The relationship of human capital with intellectual capital. Взаимосвязь человеческого капитала с интеллектуальным капиталом. Непрерывная система образования «Школа - университет». Инновации и перспективы: сборник статей VI Международной научно-практической конференции. - Минск: БНТУ, 2022. - С. 105-109.

6. Гаибназарова З.Т., Юсупхожаева Ф.Д. Формирование механизма взаимодействия и интеграции национальных инновационных систем республики узбекистан и зарубежных стран мира. Научно-аналитический журнал наука и практика Российского экономического университета им. Г.В.Плеханова. 2022;13(4):83-93.

7. Гаибназарова З.Т., Юсупходжаева Ф.Д. Современные формы дистанционного обучения: проблемы, решения и трансфер технологии. Modern forms of distance learning: problems, solutions and technology transfer. Непрерывная система образования «Школа -университет». Инновации и перспективы: сборник статей V Международной научно-практической конференции. - Минск: БНТУ, 2021. - С. 54-57.

8. Гаибназарова З.Т. Анализ инвестиционной деятельности железнодорожной системы республики Узбекистан. Научно-аналитический журнал наука и практика Российского экономического университета им. Г.В.Плеханова. 2021;13(3):79-91.

9. Гаибназарова З.Т., Тешабаев А.Э. Пандемия COVID-19 и проблемы развития высшего образования в Узбекистане. COVID-19 pandemic and problems of higher education development in Uzbekistan. Непрерывная система образования «Школа - университет». Инновации и перспективы: сборник статей V Международной научно-практической конференции. - Минск: БНТУ, 2021. - С. 50-53.

10. Gaibnazarova Z.T. Improving the national education system using international experience of investing in human capital. International Relations: Politics, Economics, Law. 2021;2020(1):97-109.

11. Гаибназарова З.Т. Повышение качества человеческого капитала как императив развития промышленных компаний. Экономика и образование. 2020 Jun 26;1(3):15-21.

12. Saitkamolov M.S., Gaibnazarova Z.T., Cowie J. Modern model for assessing the efficiency of investments attracted in railway transport. Technical science and innovation. 2020;2020(1):34-42.

13. Гаибназарова З.Т. Подготовка кадров в Республике Узбекистан: социально-экономические аспекты. Научно-аналитический журнал Наука и практика Российского экономического университета им. Г.В.Плеханова. 2020;12(2):56-64.

14. Gaibnazarova Z.T. Human capital as an intense factor of the development of industry and driver of innovative waves. International Finance and Accounting. 2020;2020(1):24.

15. Gaibnazarova Z.T. Theoretical and methodological development of human capital and determining its effectiveness. Economics and Innovative Technologies. 2019(6):6.

16. Гаибназарова З.Т. Качество образовательных услуг как развития человеческого капитала. Экономика и инновационные технологии. 2016, 12(6):149-56.

17. Гаибназарова З.Т. Оценки стоимости инвестиционных проектов методом реальных опционов. Экономика и инновационные технологии. 2015, 14(6):49-56.

18. Zumrat Talatovna Gaibnazarova. Improving the quality of personnel as an imperative for the development of companies (overview of in-house training). Journal of Management Value & Ethics. July-Sept. 2020, Vol. 10, No.03

19. Ibragimova Gulchexra Toxirovna. The role of foreign investment in the economy of country, INDO - ASIAN JOURNAL OF MULTIDISCIPLINARY RESEARCH(IAJMR). Volume -5; Issue - 2; Year - 2019; Page: 1640 - 1647 DOI: 10.22192/iajmr.2019.5.2 www.ipsscientificpublications.com

20. Ibragimova Gulchexra Toxirovna. Innovative development of economy: factors, opportunities and experience, International Journal of Scientific & Engineering Research Volume 11, Issue 2, February-2020

21. Ibragimova Gulchexra Toxirovna. Iqtisodiyotni barqaror rivojlanishda yashil iqtisodiyotning о 'mi, Yashil iqtisodiyot va taraqqiyot. Ijtimoiy, Iqtiqsodiy, ilmiy, ommabop jurnal. 2024-yil 29-fevral.

https://scholar.google.com/citations7view op=view citation&hl=ru&user=0U8wZT8AAAA J&citation for view=0U8wZT8AAAAJ:u5HHmVD uO8C

22. Isaeva N.Kh, Eldorbekov Gafurbek Iskandarbek oglu. Use of Experience of Foreign Countries in Investing Investment in the Education System, Spanish Journal of Innovation and Integrity; Vol. 6 (2022): Spanish Journal of Innovation and Integrity; 2023/8/21 https://dspace.umsida.ac.id/handle/123456789/10890

23. Isaeva N.Kh, Use of Experience of Foreign Countries in Investing Investment in the Education System, Scienceweb academic papers collection 01.01.2022 https://scienceweb.uz/publication/4405

24. Исаева Наргиза Хамидовна. Укрепление ресурсной базы коммерческих банков на основе инноваций, Наука и образование сегодня. 2021 3 (62) https://scholar.google.ru/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=HWckezcAAAAJ& citation for view=HWckezcAAAAJ:UeHWp8X0CEIC

25. Исаева Наргиза Хамидовна, Г.Ибрагимова. Формирование навыков экономической культуры будущих педагогов современной системы образования, Наука и образование

сегодня. 2018 4 (27) 65-66.

https://scholar.google.ru/citations7view op=view citation&hl=ru&user=HWckezcAAAAJ& citation for view=HWckezcAAAAJ:zYLM7Y9cAGgC

26. Isaeva N.Kh. Effective ways to prepare future managers for economic activities, Экономика и социум. 2023 1(104) https://cyberleninka.ru/article/n/effective-ways-to-prepare-future-managers-for-economic-activities

27. Isayeva Nargiza Xamidovna, Omonxonova Muslimaxon Paxlavonxo'ja qizi. Raqamlashtirish sharoitida ta'limni moliyalashtirish va bo'lajak menejerlarni iqtisodiy faoliyatga tayyorlash, E Conference Zone/ 24.12.2022 54-57. http://www.econferencezone.org/index.php/ecz/article/view/1816

28. Наргиза Хамидовна Исаева. Современное развитие коммерческих банков в Узбекистане, Наука и образование сегодня. 2022 2 (71) 62-63. https://cyberleninka.ru/article/n/sovremennoe-razvitie-kommercheskih-bankov-v-uzbekistane

29. Наргиза Хамидовна Исаева. О теоретических и практических аспектах депозитных операций коммерческих банков на основе инноваций, Вестник науки том 2, 1 (22)141-145. https://cyberleninka.ru/article/n/o-teoreticheskih-i-prakticheskih-aspektah-depozitnyh-operatsiy-kommercheskih-bankov-na-osnove-innovatsiy

30. Наргиза Хамидовна Исаева. Формирование финансовой компетентности у будущих специалистов по менеджменту образования, Вестник науки 2022, Том 5(50) https://cyberleninka.ru/article/n/formirovanie-finansovoy-kompetentnosti-u-buduschih-spetsialistov-po-menedzhmentu-obrazovaniya

31. Nargiza Hamidovna Isaeva. Development of ensuring a resource base of joint-stock banks based on innovations, Theoretical & Applied Science, 2019 № 4 https://elibrary.ru/item.asp?id=39211356

32. Komolov Sadiriddin Xayriddinovich. Creating an attractive environment based on innovative investments in pharmaceutical industry, Journal of Management Value & Ethics, April-June 22 Vol. 12 No. 2, https://www.imveindia.com/iournal/APRIL-JUNE- 18-6-22.pdf

33. Комолов Садириддин Хайриддинович. Формирование инновационных инвестиций в стратегическую деятельность промышленных предприятий, Научно-аналитический журнал "Наука и практика", Российского экономического университета имени Г. В. Плеханова, Т. 14. № 3 (47). 2022 https://www.rea.ru/ru/org/managements/izdcentr/SiteAssets/Pages/archivenauka/%D0%B6% D1%83%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%BB%203%20(47).pdf

34. Khamitova Mavluda Sindarovna. Statistical study of population migration processes in Uzbekistan, International bulletin of applied science and technology. https://doi.org/10.5281/zenodo.7969047

35. Tuychiyeva Madina Gaffarovna. For The Research Title "Innovative strategies of foreign banks", International Journal of Management and Economics Fundamental. 2023-12-24. https://doi .org/10.37547/iimef/Volume03 Issue12-11

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.