Научная статья на тему 'ИМПОРТ ҚИЛИНГАН ҚОРА-ОЛА ГОЛШТИН ЗОТЛИ БУҚАЛАР НАСЛДОРЛИГИНИ АВЛОДЛАР ХЎЖАЛИК ФОЙДАЛИ ХУСУСИЯТЛАРИНИ ШАКЛЛАНИШИ'

ИМПОРТ ҚИЛИНГАН ҚОРА-ОЛА ГОЛШТИН ЗОТЛИ БУҚАЛАР НАСЛДОРЛИГИНИ АВЛОДЛАР ХЎЖАЛИК ФОЙДАЛИ ХУСУСИЯТЛАРИНИ ШАКЛЛАНИШИ Текст научной статьи по специальности «Животноводство и молочное дело»

CC BY
12
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
давлат корхонаси / қора-ола голштин / лидер / яхшиловчи / пода / генотип / генетик маҳсулдорлик потенциал / наслдорлик индекси / сут ва гўшт маҳсулотлари / хўжалик фойдали хусусиятлари / сунъий уруғлантириш.

Аннотация научной статьи по животноводству и молочному делу, автор научной работы — Мухайё Хуснитдиновна Досмухамедова, Шерзод Мамталиев Содиқжонович, Ахмадов Шохрухбек Мамаюсуф Ўғли

Мақолада “Ўзнаслчилик” давлат корхонасига Германия давлатидан импорт қилинган қора-ола голштин зотли яхшиловчи буқаларни генотипи бўйича баҳолаш ва танлашга эътибор берилган. Импорт қилинган наслдор буқалар авлодларининг сифати бўйича баҳоланган ота ва она аждодларини индивидуал буюртмали саралаш ва жуфтлаштиришдан олинган бўлиб, яхшиловчи буқаларнинг оталари авлодининг сифати бўйича баҳолашда юқори генетик наслдорлик ва маҳсулдорлик сифатларини намоён қилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по животноводству и молочному делу , автор научной работы — Мухайё Хуснитдиновна Досмухамедова, Шерзод Мамталиев Содиқжонович, Ахмадов Шохрухбек Мамаюсуф Ўғли

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ИМПОРТ ҚИЛИНГАН ҚОРА-ОЛА ГОЛШТИН ЗОТЛИ БУҚАЛАР НАСЛДОРЛИГИНИ АВЛОДЛАР ХЎЖАЛИК ФОЙДАЛИ ХУСУСИЯТЛАРИНИ ШАКЛЛАНИШИ»

УДК: 636

ИМПОРТ ЦИЛИНГАН ЦОРА-ОЛА ГОЛШТИН ЗОТЛИ БУЦАЛАР НАСЛДОРЛИГИНИ АВЛОДЛАР ХУЖАЛИК ФОЙДАЛИ ХУСУСИЯТЛАРИНИ

ШАКЛЛАНИШИ

*Мухайё Хуснитдиновна Досмухамедова 2Шерзод Мамталиев Содицжонович 3Ахмадов Шохрухбек Мамаюсуф ^ли

^ишлок хужалиги фанлари доктори, Умумий зоотехния ва ветеринария кафедраси профессори, Тошкент давлат аграр университети, Тошкент, Узбекистон 2Тошкент давлат аграр университети Умумий зоотехния ва ветеринария кафедраси тадкикотчиси, Тошкент, Узбекистон 3Тошкент давлат аграр университети Зооинженерия (корамолчилик) талабаси,

Тошкент, Узбекистон https://doi.org/10.5281/zenodo.10083291

Аннатация. Мацолада "Узнаслчилик" давлат корхонасига Германия давлатидан импорт цилинган цора-ола голштин зотли яхшиловчи буцаларни генотипи буйича бауолаш ва танлашга эътибор берилган. Импорт цилинган наслдор буцалар авлодларининг сифати буйича бауоланган ота ва она аждодларини индивидуал буюртмали саралаш ва жуфтлаштиришдан олинган булиб, яхшиловчи буцаларнинг оталари авлодининг сифати буйича бауолашда юцори генетик наслдорлик ва маусулдорлик сифатларини намоён цилган.

Калит сузлари: давлат корхонаси, цора-ола голштин, лидер, яхшиловчи, пода, генотип, генетик маусулдорлик потенциал, наслдорлик индекси, сут ва гушт маусулотлари, хужалик фойдали хусусиятлари, сунъий уруглантириш.

Аннотация. Статья посвящена оценке и отбору племенных быков черно-ольской голштинской породы, завезенных из Германии на государственное предприятие «Узнаслчилик», по их генотипу. Производители и матери импортного племенного быка были получены в результате индивидуально заказанного отбора и спаривания, а быки-производители быков-улучшителей демонстрировали высокую генетическую плодовитость и продуктивные качества в потомстве, оцененном по качеству.

Ключевые слова: государственное предприятие, черно-пестрая голштинская порода, лидер, улучшитель, стадо, генотип, генетический потенциал продуктивности, племенной индекс, молочно-мясная продукция, экономические показатели, искусственное осеменение.

Abstract. The article focuses on the evaluation and selection of breeding bulls of the Black-Ola Holstein breed importedfrom Germany to the state enterprise "Uznaslchik" according to their genotype. Imported breeding bull progeny graded sires and dams were obtainedfrom individually ordered selection and mating, and sires of improver bulls exhibited high genetic fertility and productivity qualities in quality graded progeny.

Keywords: state enterprise, black-and-white Holstein, leader, improver, herd, genotype, genetic productivity potential, breeding index, milk and meat products, economic properties, artificial insemination.

Мавзунинг долзарблиги. Узбекистон чорвачилигини ривожлантиришнинг жадаллаштирилган даври бошланди десак, хдкикатга тугри келади. Чунки, ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш кумитасини ташкил этилиши бунга мисол булади.

Юртбошимиз Мух,тарам Шавкат Миромонович Мирзиёевнинг окилона рах,барлигида ах,олининг фаровон хаёти ва халк хужалигининг жадал ривожланиб бориши,

узининг истикболларини намоён этмокда. 2019 йил 28 мартда 4254-сонли "Узбекистан Республикаси Ветеринария ва Чорвачиликни ривожлантириш давлат кумитаси фаолиятини ташкил этиш тугрисида"ги ^арори кабул килиниб, унинг ривожланиш омилларига хос булган барча чора-тадбирлар белгилаб берилган. Бунда "Узбекчорванасл" агентлигини ташкил этилиши, унга хос булган тизимларни шаклланиши республикада наслчилик ишларини такомиллаштиришда ва кенг микёсли селекция усулларини жорий этишда уз самарасини беради [1; 2].

Шу боис, наслдор букалардан куп сонли мах,сулдор авлодлар олиш билан подалар такомиллашади ва селекция самарадорлиги жадал кутарилиб боради.

Тадкикот объекти ва услублари. Республиканинг кора-ола зотини такомиллаштириш, унинг сермах,сул подаларини шакллантириш хдмда кора-ола голштин зотини наслчилик заводларини ташкил этиш, бу борада наслдор букалар генетик потенциалидан фойдаланиш долзарб омиллардан бири х,исобланади.

Шу боисдан, биз "Узнаслчилик" давлат корхонасига хорижий давлатлардан импорт килинган кора-ола голштин зотли яхшиловчи букаларни генотипи буйича бах,олаш ва танлашга эътибор бериб, замонавий танлаш селекция усулларини кулладик.

Маълумки, кора-ола голштин зотли корамоллар узининг генетик мах,сулдорлик потенциали буйича дунё сут йуналишидаги зотлар орасида биринчи уринни эгаллайди. Уларнинг сут согими турли давлатларда уртача 10 минг килограммдан 12 минг килограммгача кутарилган, рекордист сигирлар бир лактациясида 30-40 минг килограммдан сут бермокда. Ушбу зотга ва унинг наслдор букаларига булган талаб тобора ошиб бормокда. Узбекистонда х,ам катта истикболларга эга. Яхшиловчи букаларнинг наслдорлик индекси х,ам кутарилиб бормокда. Буни Германиядан импорт килинган букалар мисолида куриш мумкин. Букаларни импорт килишда уларнинг генотипининг наслдорлик индексини хдмда олинган авлодларда хужалик фойдали индексларини шаклланиш сифатларини аникалаш усулларини кулладик. Импорт килинган 17 бош букани ушбу сифатлари буйича яхшиловчи ва яхшиловчи лидер букалар гурух,ларига утказилиб, уларнинг наслдорлик сифатларини тах,лил килдик [3; 4; 5; 6].

Тадкикот натижалари. Асосий олинган ва тах,лил килинган курсаткичлар - букалар генотипининг наслдорлик индекси (RZG) хдмда ота авлодининг мах,сулдорлик (RZM), экстерьер (RZE), соматик хужайралар (RZS), пуштдорлик (RZN) ва хужаликда фойдаланиш (RZR) индекслари бах,оланди. Х,ар бир наслдор бука ушбу индекслари буйича индивидуал бах,оланди ва танланди. Ушбу усуллар буйича букаларни бах,олаш ва танлаш республика наслчилик амалиётида биринчи бор кулланилмокда. Импорт килинган наслдор букалар авлодларининг сифати буйича бах,оланган ота ва она аждодларини индивидуал буюртмали саралаш ва жуфтлаштиришдан олинган. Барча букаларнинг оталари авлодининг сифати буйича бах,олашда юкори генетик наслдорлик ва мах,сулдорлик сифатларини намоён килган. Жумладан, келтирилган тажриба гурух,ларида уларнинг наслдорлик индекси тегишлича уртача 130,6 ва 144,5 ни ташкил этган. Уларнинг индивидуал курсаткичларидаги индекслар 116-150 да тебранган. Ушбу келтирилган наслдорлик индексларида бука оталари авлодларининг хужалик фойдали индекслари турли даражада шаклланган. Яъни, генетик наслдорлик ирсиятлиги турли даражада уз таъсирини курсатган. Жумладан, яхшиловчи букалар гурух,ида ота авлодларининг сут мах,сулдорлик индексини 122,7 га, экстерьерини тизимли индекси 120,3 га, соматик хужайралар индекси 107,1 га, пуштдорлик индекси 111,6 га ва хужаликда фойдаланиш муддати индекси зот структурага нисбатан 105,1 га

кутарилган булса, бу курсаткичлар яхшиловчи лидер букалар гурух,идан янада юкори даражада намоён булган - тегишлича 132,7, 127,2, 113,7, 123,1 ва 107,6 фоизда. Юкори генетик наслдорли ва мах,сулдорли аждодлардан олинган авлодларнинг сут мах,сулдорлиги экстерьерини тизимли шакли жадал яхшиланиб кутарилиб борган. Бошка сифат курсаткич индексларида ва айникса пуштдорлик белгиларида юкори даражадаги кутарилиш кузатилмади [7; 8; 9].

Селекция усуллари такомиллаштирилган ривожланган давлатларда генотипи буйича (келиб чикиши ва авлодларнинг сифати) бах,оланган букалардан сунъий уруглантиришда кенг фойдаланиш узининг ижобий натижаларини бермокда [9].

Х,озирда республиканинг фермер хужаликларида уртача 1775 килограммдан сут согиб олинаётган булса, ах,оли подаларидаги сигирлардан олинган авлодларнинг сут согими 3000-4000 килограммга, наслчилик фермер хужаликларида эса 5000-6000 килограммга кутарилади. Хужаликларда селекция ва иктисодий самарадорликка эришилади.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 28 мартдаги "Узбекистан Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат кумитаси фаолиятини ташкил этиш тугрисида"ги П^-4254-сонли ^арори.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини янада ривожлантиришнинг бешта устивор йуналиши буйича "Харакатлар стратегияси тугрисида"ги ПФ-4947-сонли ^арори. Тошкент. 2017.

3. Носиров У.Н., ва бошк. "Классик ва замонавий селекция усуллари" Тошкент. 2008.

4. Носиров У.Н., Максудов И., Досмухамедова М.Х. Узбекистонда корамолчиликни ривожлантириш омиллари. SML-ASIA. 2011. 195 б.

5. Рябов Р.И., Любимов А.И. Взаимосвязь качественных и количественных показателей семени быков-производителей с сезоном года. // Зоотехния. 2012. №8. С. 29-30.

6. Сударов Н.П., Абылкасымов Д., и др. Реализация генетического потенциала продуктивности голштинизированного скота ОАО ПЗ «Агрофирма Дмитрова гора» Тверской области. // Зоотехния. 2017. №2. С. 14-25.

7. Досмухамедова М.Х., Носиров У.Н., Шакиров ^.Ж., Мамуров F., Эсанов А. Selection of imported black-motley bulls - improvers of holstein breed and their efficient usage in improvement of black-motley strain herds // EPRA International Journal of Research Development (IJRD) Monthly Peer Reviewed & Indexed International Online Journal. Volume: 4, Issue:5, May 2019. Р.97-99.

8. Досмухамедова М.Х., Носиров У.Н., Ходжаев У., Мавлонов Ш. Selection and evaluation on the father ancestors genotype and mother ancestors productive indices of imported fleckvieh simmental and schwyz breed combined- productive improver bulls // International journal of advanced research (IJAR). Int.J.Ady.Res. 2019, 7(5). Scientific journal impact factor (SJIF) P.321-324.

9. Маматкулов О., Досмухамедова М.Х., Носиров У.Н., ва бошк. Selection of imported bulls of red-motley holstein and angler breeds, and also red strain of dairy direction herds' improvement in the artificial insemination system // International journal for innovative research in multidisciplinary field. Volume-5, lssue-5, May-2019. Р.205-207.

10. Досмухамедова М.Х., Шакиров ^.Ж., Исроилов С.У. ^ора-ола зотли подаларни такомиллаштиришда кора-ола голштин зотли яхшиловчи букаларни танлаш ва улардан самарали фойдаланиш // "Чорвачилик ва наслчилик иши". Ж. 2019. №01. Б. 9-11.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.