Научная статья на тему 'ИМПОРТ ҚИЛИНГАН ҚОРА-ОЛА ГОЛШТИН ЗОТЛИ ЯХШИЛОВЧИ БУҚАЛАРДАН ТАНЛАШ ВА УЛАРДАН САМАРАЛИ ФОЙДАЛАНИШДА ПОДАЛАРНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

ИМПОРТ ҚИЛИНГАН ҚОРА-ОЛА ГОЛШТИН ЗОТЛИ ЯХШИЛОВЧИ БУҚАЛАРДАН ТАНЛАШ ВА УЛАРДАН САМАРАЛИ ФОЙДАЛАНИШДА ПОДАЛАРНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Животноводство и молочное дело»

CC BY
26
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Қора-ола ва голштин зотли моллар / яхшиловчи буқалар / чатиштириш / сунъий уруғлантириш / подани такомиллаштириш / Cattle and Holstein cattle / breeding bulls / cross-breeding / artificial insemination / improvement of herd.

Аннотация научной статьи по животноводству и молочному делу, автор научной работы — М.Х.Досмухамедова, Ш.С.Мамталиев

Ушбу мақолада қора-ола зотли қорамолларни подаларини такомиллаштиришда, қора-ола голштин зотли яхшиловчи буқаларни танлаш ва улардан сунъий уруғлантиришда самарали фойдаланиш бўйича маълумотлар келтирилди

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

In the state-of-the-art system of the Chernysh-Pestrogo scooter, by the transfer of bulkheads of the Holstein Steamer and effective in the use of screwdrivers in the system.

Текст научной работы на тему «ИМПОРТ ҚИЛИНГАН ҚОРА-ОЛА ГОЛШТИН ЗОТЛИ ЯХШИЛОВЧИ БУҚАЛАРДАН ТАНЛАШ ВА УЛАРДАН САМАРАЛИ ФОЙДАЛАНИШДА ПОДАЛАРНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 yil 30 noyabr | scientists.uz

УДК:636.22

ИМПОРТ ЩЛИНГАН ЦОРА-ОЛА ГОЛШТИН ЗОТЛИ ЯХШИЛОВЧИ БУКАЛАРДАН ТАНЛАШ ВА УЛАРДАН САМАРАЛИ ФОЙДАЛАНИШДА ПОДАЛАРНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ М.Х.Досмухамедова, к.х.ф.д., профессор Ш.С.Мамталиев, мустакил тадкикотчи Тошкент давлат аграр университети https://doi.org/10.5281/zenodo.7358281

Аннотация. Ушбу мацолада цора-ола зотли цорамолларни подаларини такомиллаштиришда, цора-ола голштин зотли яхшиловчи буцаларни танлаш ва улардан сунъий уруглантиришда самарали фойдаланиш буйича маълумотлар келтирилди.

Калит сузлар: Кора-ола ва голштин зотли моллар, яхшиловчи буцалар, чатиштириш, сунъий уруглантириш, подани такомиллаштириш.

Abstract. In the state-of-the-art system of the Chernysh-Pestrogo scooter, by the transfer of bulkheads of the Holstein Steamer and effective in the use of screwdrivers in the system.

Keywords: Cattle and Holstein cattle, breeding bulls, cross-breeding, artificial insemination, improvement of herd.

Мавзунинг долзарблиги. Маълумки, республикамизда сут, сут-гушт йуналишидаги зотли корамоллар 1930 йилдан бошлаб урчитилиб келинган ва улар турли вилоятлар худудларида мослаштирилиб, районлаштирилган. Республикада урчитилаётган корамолларнинг асосий кисмини кора-ола зоти ташкил этиб, корамолчиликнинг наслчилик базасини ташкил этишда асосий манба булиб хисобланади. Барча сигирларни сунъий уруглантириш ва унда яхшиловчи зотли букалардан самарали фойдаланиш уз ечимини кутмокда. Бу борада кора-ола голштин зотли яхшиловчи букалардан фойдаланиш ва кора-ола зотли моллар подаларини такомиллаштириш омилларига эътибор бериш сут корамолчилигида алохида ахамиятга эга [1; 2; 3].

Тадкикот объекти ва услублари. Тадкикотлар манбаи булиб, сунъий уруглантириш тизими "Узнаслчилик" давлат корхонасида кора-ола голштин зотли яхшиловчи ва яхшиловчи лидер букаларни танлаш, улар билан кора-ола зотли сигирларни чатиштириш омиллари кулланилди. Тадкикотларда зоотехния селекциясида кабул килинган танлаш ва саралаш усулларидан фойдаланилди. Букаларни генотипи хамда она аждодлари махсулдорлик индекси буйича бахолашдаги янги усуллар кулланилди [7; 8; 9].

Тадкикот натижалари. Тадкикот ишлари "Узнаслчилик" давлат корхонасида, кора-ола голштин зотли букаларни импорт килиниб, генотипи, турли индивидуал курсаткичлари буйича бонитировка килиниб, танлаб олинди. Яхшиловчи лидер ва яхшиловчи букалар гурухлари шакллантирилди. Уларни шакллантириш аввало оталари генотипи, яъни ота авлодларини уз тенгдошлари курсаткичларидан сут махсулдорлиги ва сифат курсаткичлар индекслари буйича бахоланди. Сунгра она аждодлари махсулдорлик индекси буйича шакллантирилди.

Импорт килинган наслдор букалар препотентлигини, яъни уз ирсий хусусиятларини авлодига утказиш кобилиятини башорат килишда ота генотипини тахлил килиш ва улар устиворлигини аниклаш селекция ишида уз самарасини беради [5].

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 yil 30 noyabr | scientists.uz

Яхшиловчи лидер букалар ота аждодларининг барча сифат курсаткичлари буйича яхшиловчи гурух букаларидан устиворликка эга. Жумладан, яхшиловчи лидер букалар гурухида ота авлодларининг лактация даврида берган сут согими уз тенгдошлари курсаткичларидан 1185,3 кг устиворлик килган булса, сут ёги микдори 58 кг ва сут оксили 50,7 килограммга куп [6].

Бу курсаткичлар яхшиловчи букалар гурухида 859,8 кг, 28,4 ва 30,2 килограммга тенг. Сифат курсаткич индекслари биринчи гурухда тенгдошларига нисбатан 119,1-143,6 фоизга устунлик килган булса, иккинчи гурухда 122,1-134,2 фоизга фаркланган. Ушбу икки категориядаги букалар барчасининг оталари авлодининг сифати буйича бахоланган ва яхшиловчи категориясига мансубдир. Демак, импорт килинган кора-ола голштин зотли букалар ота наслидан утган маълум препотентлик сифатларига эга. Шундай булса-да, улар Республика назорат хужаликлар шароитида авлодининг сифати буйича бахоланиб борилади [1; 2; 10; 11].

^ора-ола голштин зотли яхшиловчи лидер букалар гурухидаги "Урсел" ва "Урис" лакабли букалар Дижон бука тизимига хос булиб, унинг авлодлари уз тенгдошларига нисбатан сутни 1361 килограммга, сут ёгини 56 кг ва сут оксилини 54 килограммга куп берган. Махсулдорлик индекси 146%, наслдорлик индекси 137 ва экстерьер индекси 129 фоизни ташкил этган. "Бсардо" бука тизимига хос булган "Урса" DE0122657353 ва "Уриел" DE0122657319 букалари хам юкори наслдорлик ва махсулдорлик сифатлари билан характерланади.

Тажрибадаги 16 та кора-ола голштин зотли импорт килинган букаларни она аждодлари махсулдорлик индекси буйича икки категорияга ажратдик. Нисбатан сермахсул она аждодларидан олинган букалар яхшиловчи лидер букалар гурухига утказилган булса, ундан пастрок категориядагилар яхшиловчи букалар гурухини ташкил этди. Улар наслдор ва сермахсул она аждодларидан келиб чикканлиги аникланди.

Икки наслдорлик гурухига булинган букалар юкори махсулдорли сигирлардан олинган. Биринчи гурухдаги букалар она аждодларининг сут согими уртача 1245,8 кг, ёг микдори 3,87%, оксил микдори 3,36%, сут ёги микдори 482,2 кг ва сут оксил микдори

418.2 кг булса, иккинчи яхшиловчи гурух букаларида тегишлича 1158,4 кг, 3,69%, 2,25%,

427.3 кг ва 376,3 килограммга тугри келган. Демак, импорт килинган букалар авлодининг сифати буйича бахоланган яхшиловчи букалар билан сермахсул булган сигирларни индивидуал саралаш усулида олинган. Она аждодларининг махсулдорлик ирсиятлари хам олинадиган янги авлодлар махсулдорлигига ижобий таъсир курсатади.

Шу боис хам импорт килинган кора-ола голштин зотли букаларни сунъий уруглантириш тизимида фойдаланиш узининг ижобий таъсирини курсатади, кора-ола зотли подаларнинг такомиллашиши жадаллашади.

Хулосалар: 1. ^ора-ола зотли голштин генотипли сигирларни уруглантиришда яхшиловчи букалардан кенг фойдаланиш, уларни оталари генотипи буйича танлаш ва саралаш услубларини жорий этиш.

2. Сунъий уруглантириш тизимини такомиллаштириш, ахолининг шахсий ёрдамчи, дехкон ва фермер хужаликларида урчитилаётган барча кора-ола зотли сигир ва таналарни кора-ола голштин зоти билан режали саралаш ишларини кенгайтириш.

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 yil 30 noyabr | scientists.uz

REFERENCES

1. Досмухамедова М.Х., Носиров У.Н. Сигирларнинг сути тилида. Зооветеринария, №3, 2008, Б. 30-31.

2. Досмухамедова М.Х. Создание групп продуктивного скота, совершенствование стада и ресурсосберегающей технологии в дехканских и фермерских хозяйствах. Автореферат дисс...докт.с.-х.наук.-Ташкент, 2016, -62 с.

3. Носиров У.Н., ва бошкалар. Узбекистонда чорвачиликнинг холати ва жадал ривожлантириш омиллари. // Ж. Зооветеринария. 2017. №11.

4. Носиров У.Н., Максудов И., Досмухамедова М.Х. Узбекистонда корамолчиликни ривожлантириш омиллари.// Укув кулланма. SML-ASIA. 2011. 195 б.

5. Попов Н.А., и др. Генетические основы формирования племенного стада красно-степной породы ООО «Ераловское». // Молочное и мясное скотоводство. 2014, №3, С. 7-10.

6. Сакса Е.И. Реализация генетического потенциала голштинского скота при создании высококачественного стада ЗАО «ПЗ Рабитицы». // Молочное и мясное скотоводства. №3. 2019. С. 21-24

7. Dosmukhamedova M.KH., and others. Selection of imported black-motley bulls -improvers of holstein breed and their efficient usage in improvement of black-motley strain herds / EPRA International Journal of Research Development (IJRD) Monthly Peer Reviewed & Indexed International Online Journal. Volume: 4, Issue:5, May 2019. Р.97-99.

8. Mamatkulov O.E., and others. Selection of imported bulls of red-motley holstein and angler breeds, and also red strain of dairy direction herds' improvement in the artificial insemination system / International journal for innovative research in multidisciplinary field. Volume-5, lssue-5, May-2019. Р.205-207.

9. Mamatkulov O.E., Dosmukhamedova M.Kh. Selection of red motley holstein bulls by genotype and their extensive use in breeding / EPRAInternational Journal of Published By :EPRA Publishing CC License Multidisciplinary Research SJIF Impact Factor :7.032 ISI I.F. Value : 1.188 DOI : 10.36713/epra2013 Indexed By: ISSN (Online) : 2455 - 3662 Monthly Peer Reviewed & Indexed International Online Journal Volume: 6 Issue: 5 May 2020.

10. Bhakt M., Mohonty T.K. Raina V.S., Gurta A.K., Kharn H.M., Mahapetra R.K. Effect of and season on semen quality parameters in sahiwal bullis. // Trop Anim. Hedthprod. 2011. Vol 43. P. 1161-1168.

11. Nasirov T. Usmanov O. RSA Genetic in Uzbekistan. Die genetische Effirienz von RSA - Vchwarsbunton Kiihcn in Uzbekistan. RSA Magazin Rindersucht Verbond sacheen-anhart OG. Sammer, 2008, p. 34-35.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.