Научная статья на тему 'ИЧКИ ИШЛАР ОРГАНЛАРИ ТЕЗКОР БЎЛИНМАЛАРИ ТОМОНИДАН КОРРУПЦИЯ БИЛАН БОҒЛИҚ ЖИНОЯТЛАРГА ҚАРШИ КУРАШИШНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ ИСТИҚБОЛЛАРИ'

ИЧКИ ИШЛАР ОРГАНЛАРИ ТЕЗКОР БЎЛИНМАЛАРИ ТОМОНИДАН КОРРУПЦИЯ БИЛАН БОҒЛИҚ ЖИНОЯТЛАРГА ҚАРШИ КУРАШИШНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ ИСТИҚБОЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
Коррупция / коррупция касаллигига чалиниш / худудий ички ишлар органлари / жиноятчиликка қарши курашиш тушунчаси / хуқуқий асослари / жиноят қонунчилиги соҳасидаги ислоҳотлар / рейтинг бахолаш тизими / Коррупцияга қарши курашиш агентлиги / БМТ Бош Ассамблеяси / оммавий ахборот воситалари / йўл харитаси. / Corruption / corruption disease / territorial internal affairs bodies / the concept of fighting crime / legal basis / reforms in the field of criminal law / rating evaluation system / Anti-Corruption Agency / UN General Assembly / mass media / road map.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Ашуров Отабек Умматиллаевич, Тўйчиев Умарали Исомиддин Ўғли

Мақолада Ички ишлар органлари томонидан коррупция билан боғлиқ жиноятларни олдини олиш, қарши курашиш, коррупция билан боғлиқ жиноятларнинг тушунчаси, таҳлили, хориж тажрибаси, коррупция билан боғлиқ жиноятларнинг содир этилиши, ички ишлар органлари тизимида коррупция билан боғлиқ жиноятларга қарши курашишдаги янгиликлар, коррупция билан боғлиқ жиноятларга қарши курашишда ички ишлар органларининг жамоатчилик билан ҳамкорлиги, коррупция билан боғлиқ жиноятларга қарши курашиш бўйича ички ишлар органлари тезкор бўлинмалари ходимларининг назарий ва амалий тажрибасини шакллантириш бўйича таклиф ва тавсиялар билдирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PROSPECTS FOR IMPROVING THE FIGHT AGAINST CORRUPTION-RELATED CRIMES BY THE OPERATIONAL UNITS OF THE INTERNAL AFFAIRS BODIES

In the article, prevention of corruption-related crimes by internal affairs bodies, fight against them, understanding and analysisof corruption-related crimes, foreign experience, commission of corruption-related crimes, news on fighting corruption-related crimes in the system of internal affairs bodies, corruption-related.

Текст научной работы на тему «ИЧКИ ИШЛАР ОРГАНЛАРИ ТЕЗКОР БЎЛИНМАЛАРИ ТОМОНИДАН КОРРУПЦИЯ БИЛАН БОҒЛИҚ ЖИНОЯТЛАРГА ҚАРШИ КУРАШИШНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ ИСТИҚБОЛЛАРИ»

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

/ I

: Ш

А шШш

t .Ш Л 4-

1 fi M

l^w.fin^ceand

applied sçiences

^ /, ...I ,.■,,.!»»►■""'

ARTICLE INFO

PROSPECTS FOR IMPROVING THE FIGHT AGAINST CORRUPTION-RELATED CRIMES BY THE OPERATIONAL UNITS OF THE INTERNAL AFFAIRS BODIES Ashurov Otabek Ummatilaevich

Academy of the Republic of Uzbekistan Teacher of the Department of operational search activity, major E-mail: Ashurovotabekk990@gmail.com Tuychiev Umarali son of Isomiddin Cadet of the Academy of Sciences of the Republic of Uzbekistan https://doi.org/10.5281/zenodo.11072889

ABSTRACT

In the article, prevention of corruption-related crimes by internal affairs bodies, fight against them, understanding and analysis of corruption-related crimes, foreign experience, commission of corruption-related crimes, news on fighting corruption-related crimes in the system of internal affairs bodies, corruption-related.

Received: 18th April 2024 Accepted: 25th April 2024 Online: 26th April 2024

KEYWORDS Corruption, corruption disease, territorial internal affairs bodies, the concept of fighting crime, legal basis, reforms in the field of criminal law, rating evaluation system, AntiCorruption Agency, UN General Assembly, mass media, road map.

ИЧКИ ИШЛАР ОРГАНЛАРИ ТЕЗКОР БУЛИНМАЛАРИ ТОМОНИДАН КОРРУПЦИЯ БИЛАН БОГЛИЦ ЖИНОЯТЛАРГА ЦАРШИ КУРАШИШНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ ИСТИЦБОЛЛАРИ

Ашуров Отабек Умматиллаевич

Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси Тезкор ;идирув фаолияти кафедраси у;итувчиси, майор E-mail: Ashurovotabekk990@gmail.com Туйчиев Умарали Исомиддин ^ли Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси курсанти https://doi.org/10.5281/zenodo.11072889

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 18th April 2024 Accepted: 25th April 2024 Online: 26th April 2024 KEYWORDS

Коррупция, коррупция

касаллигига чалиниш,

худудий ички ишлар органлари, жиноятчиликка царши курашиш тушунчаси, хукуций асослари, жиноят

Мацолада Ички ишлар органлари томонидан коррупция билан боглиц жиноятларни олдини олиш, царши курашиш, коррупция билан боглиц жиноятларнинг тушунчаси, таулили, хориж тажрибаси, коррупция билан боглиц жиноятларнинг содир этилиши, ички ишлар органлари тизимида коррупция билан боглиц жиноятларга царши курашишдаги янгиликлар, коррупция билан боглиц жиноятларга царши курашишда ички ишлар

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

органларининг жамоатчилик билан х^амкорлиги, коррупция билан боглиц жиноятларга царши курашиш буйича ички ишлар органлари тезкор булинмалари ходимларининг назарий ва амалий тажрибасини шакллантириш буйича таклиф ва тавсиялар билдирилган.

харитаси.

К И Р И Ш

Бугунги кунда, мамлакатимизда Президентимиз Шавкат Миромонович Мирзиёев рахбарлиги остида амалга оширилаётган кенг куламли ислохотлар натижасида, ички ишлар органлари ва фукаролик жамияти институтларининг хамкорлигини такомиллаштирилаётганлиги сабабли, ички ишлар органлари тизимида хам кенг куламли ислохотлар амалга оширилмокда. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги "2022-2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида"ги ПФ-60-сон Фармони х,амда Узбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 20 январдаги ПК-10-сон Карори ижросини таъминлаш максадида, ички ишлар органлари ходимларини "Инсон кадри учун" тамойили асосида давлатнинг юксак маънавий-ахлокий фазилатларга эга, уз бурчига содик, ватанпарвар ва халкпарвар вакили этиб тарбиялаш оркали ахолининг чинакам розилигига эришиш, ички ишлар органлари ходимларида хизмат вазифаларига халол, виждонан, Ватан ва халк олдидаги бурчини чин дилдан х,ис этган холда, юксак масъулият билан ёндашиш, жамиятда умумэътироф этилган одоб-ахло; нормаларига сузсиз амал килиш туйгусини шакллантириш, хукукни мухофаза килувчи органларнинг янги киёфасини шакллантириш ва уларнинг фаолиятини хал; манфаатлари, ;адр-киммати, хукук ва эркинликларини самарали химоя килишга йуналтирилган1.

Долзарблиги: Бугунги кунда дунёдаги энг юксак даражада ривожланган давлатларнинг асосий муаммоси булган коррупция жиноятларининг содир этилишини кучайиши даврида, жиноятчиликнинг ошиб кетиши, хукукни мухофаза килувчи органлар фаолиятини такомиллаштиришда алохида урин тутади. Шу сабабли Ички ишлар органлари тезкор булинмалари томонидан коррупция билан боглик булган жиноятларга карши курашишни такомиллаштиришга давлат даражасида алохида эътибор каратилиб, келинаётганлиги сабабли, сунгги йилларда мамлакатимизда жадал маъмурий-хукукий ислохотлар, жумладан ички ишлар органлари фаолиятини такомиллаштиришга каратилган салмокли ишлар амалга оширилди ва улар хозирга кадар давом эттирилиб келинмокда2.

1 Исмоилов И. Криминология. Умумий кисм: ИИВ олий таълим муассасалари учун дарслик / И.Исмаилов, КРАбдурасулова, И.Ю.Фозилов; Масъул мухаррир Ш.Т.Икрамов. - Т.: Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси, 2015

2 Ашуров, О. (2024). Фирибгарлик жиноятини ани^лаш ва фош этишнинг назарий тушунчалари!. Евразийский журнал права, финансов и прикладных наук, 4(1), 61-69.

цонунчилиги соуасидаги ислохотлар, рейтинг

бахолаш тизими,

Коррупцияга царши курашиш агентлиги, БМТ Бош Ассамблеяси, оммавий

ахборот воситалари, йул

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

Муаммонинг баёни: Ички ишлар органлари тизимида амалга оширилган ислохотлар натижада, Ички ишлар вазирлиги жиноят ;идирув хизматининг ташкилий тузилмаси ислох ;илинди. Ички ишлар органлари тезкор булинмалари ва худудий ички ишлар органларининг тезкор булинмалари ходимлари томонидан коррупция билан боглик; жиноятларнинг барва;т олдини олиш, бартараф этиш хамда ;арши курашиш, уларнинг вазифалари, мазмун-мохияти ;айта куриб чи;илди хамда мамлакатимизда коррупция билан богли; турдаги жиноятларга ;арши курашишда фу;ароларимиз айни;са мансабдор шахсларнинг коррупцияга ;арши курашиш буйича иммунитетини шакллантириш каби мутла;о янги механизмлар яратилмо;да.

Ушбу ма;олада биз Президентимиз Ш.М.Мирзиёевнинг ташаббусларига асосан, ички ишлар органлари тизимида амалга оширилаётган маъмурий-хукуций ислохотлар натижасини куриб чи;амиз ва улар фаолиятини такомиллаштиришга ;аратилган айрим хукуций хужжатларни тахлил ;иламиз.

Тадкикот максади: Ички ишлар органларининг тезкор булинмалари хамда жамоатчилик вакиллари билан биргаликда коррупция билан богли; жиноятларга ;арши курашиш фаолиятида хамкорлик, ушбу сохдда амалга оширилаётган ислохотларнинг мазмуни ва мохиятини илмий тахлил ;илиш, уларни амалга ошириш натижаларини бахолаш, белгиланган вазифаларнинг мазмун-мохияти ва амалий ижроси билан богли; мухим масалаларни урганиш, шунингдек, ушбу фаолиятнинг ташкилий-хукуций ва назарий асосларини такомиллаштириш буйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чи;иш3.

Тадкикот усуллари: Ички ишлар органлари тезкор булинмалари ходимлари томонидан коррупция билан богли; жиноятларига ;арши курашишда фу;ароларимизда тарбиявий иммунитетини шакллантириш, маъмурий-хуку;ий ислохотларнинг мазмуни ва мохиятини илмий тахлил ;илиш, уларни амалга ошириш натижаларини бахолаш, белгиланган вазифаларнинг мазмун-мохияти ва амалий ижроси билан богли; мухим масалаларни урганиш, ушбу фаолиятнинг ташкилий-хуку;ий ва тактик асосларини такомиллаштириш буйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чи;иш режалаштирилган.

Бугунги кунда ривожланиб бораётган коррупция балоси, барча ;атори жах,он хамжамияти вакилларини хам тобора ташвишга солаётган глобал муаммолардан бирига айланиб бораётганлиги, шунингдек коррупция билан богли; жиноятлар жамият хавфсизлиги ва бар;арорлиги, и;тисодий, ижтимоий-маданий ривожланиши ва хукуматнинг ривожланишига тус;инлик ;илаётган иллатлардан бири булиб келмо;да. Коррупцияга оид жиноятлар хукумат вакилларининг жамият олдидаги обрусига путур етказибгина ;олмай, ички ва таш;и сиёсий, и;тисодий ва ижтимоий ало;аларнинг самарали йулга куйилишида хам жиддий муаммо тугдиради. Коррупция билан богли; муаммоларнинг кенг тал;ин ;илиниши ва хуку;ни мухофаза ;илиш органлари фаолиятида коррупцияга ;арши курашга ;аратилган чора-тадбирларнинг

3 Каршиев, А. М. (2023). Нормативно-правовая регламентация обеспечения компьютерной безопасности информационных систем в Республики Узбекистан. образование наука и инновационные идеи в мире, 25(1), 77-82.

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

кучайтирилишига ;арамай ушбу жиноятни илдиз отиб бориши унинг мохиятини янада чукурро; тахлил ;илиш ва пайдо булиш сабабларини кенгро; урганишга ундайди. Зеро, "Коррупция касаллиги"ни енгишда бугунги кунда мамлакатимизда тезкор чора-тадбирлар жорий ;илиниб келинмо;да4.

Авваломбор, биз коррупцияга ;арши курашиш юзасидан давлат органларининг вазифаларини белгилашдан олдин, коррупция тушунчасини мазмунини урганиб олсак, ма;садга мувофи; булар эди. Шу сабабли, коррупция атамаси, лотинча "сорруптио" -"талон тарож" ва "бузилиш" маъноларини англатувчи суздан келиб чи;;ан булиб, ушбу тушунчанинг ахло;ий ва маданий принциплар асосидаги тал;инида уз аксини топади. Коррупция атамаси лотин тилидаги иккита суздан иборат булиб, "сог", "гирШт" -"юрак", "рухият", "бузилиши", "барбод булиши" деган маънога эга. Оксфорд инглиз тили лугатида коррупция тушунчасининг 9 та маъноси берилган булиб, улардан фа;ат биттасини сиёсий фаолиятда ;уллаш мумкин: коррупция пора ёки бош;а таъмагирлик турлари ор;али давлат вазифаларини бажариш ёки бажармаслик давлат, корпорациялар ва бош;а идораларда коррупция амалиётларидан фойдаланиш ёки уларда иштирок этиш деб тушунсак булади.

Узбек тилининг изохли лугатида эса мансабдор шахсларнинг узларига ишониб топширилган ху;у;лари ва хокимият ваколатидан шахсий бойлик орттириш ма;садида фойдаланиши (коррупция порахурлик, мансабни суистеъмол ;илиш ва бош;а но;онуний харакатларни уз ичига олади). Бу иллатга ;арши кураш дунёнинг куплаб мамлакатларини ;амраб олмо;да. Узбекистон Республикаси хам коррупцияга ;арши курашга уз хиссасини ;ушиб келмо;да. Хозирги пайтда республикамизда коррупцияга ;арши кураш доирасида бир ;атор дастурлар ;абул ;илинди ва улар буйича кенг ;амровли ишлар амалга оширилиб келинмо;да. Коррупция бу - жамиятни турли йуллар билан исканжага оладиган дахшатли иллат эканлигига бугун барчамиз гувох булиб турибмиз5.

Шу сабабли, Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 29 июндаги "Узбекистон Республикасида коррупцияга ;арши курашиш тизимини такомиллаштириш буйича ;ушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги Фармонида мамлакатимизда коррупция холатини тизимли тахлил ;илишни таъминлаш, шунингдек, коррупцияга оид хавф-хатарлар ю;ори булган сохалар хамда коррупцияга оид ху;у;бузарликлар содир этилишининг сабаб ва шарт-шароитларини ани;лаш Агентликнинг асосий вазифаларидан бири сифатида курсатилган. Агентликнинг Коррупциянинг олдини олиш ва "комплаенс-назорат" тизимини жорий этиш бош;армаси томонидан Узбекистон Республикаси Давлат божхона ;умитаси фаолиятидаги айрим коррупцион хавф-хатарлар урганиб чи;илган. Ани;ланишича, Божхона кодексидаги ху;у;ий бушли; туфайли товарларни реэкспорт ;илишда (божхона худудига илгари олиб кирилган товарларни Узбекистон Республикасининг

4 Ашуров, О., & Искандаров, Н. (2023). Жазони ижро этиш муассасалари тезкор булинмалари ва худудий ички ишлар органлари тезкор булинмаларининг хдмкорлигини ривожлантириш!. Евразийский журнал технологий и инноваций, 2(1 Part 2), 217-221.

5 Машарипов, Т. Э. Коррупция билан богли; жиноятларнинг олдини олиш буйича утказиладиган тезкор-кидирув тадбирларини ташкил этиш.

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

божхона худудидан импорт божхона божлари ва солицларини ундирмасдан цайтариш ёки ицтисодий сиёсат чораларини цулламасдан олиб чициш) коррупцион хавфи юзага келмокда.

Мамлакатимизда коррупциянинг олдини олиш ва унга царши муросасиз курашишнинг илгор халцаро стандартларга асосланган тизимини жорий этиш буйича изчил чоралар курилмоцда. Жумладан, давлат органлари ва ташкилотларининг фаолиятида очицлик, ошкоралик ва шаффофликни таъминлаш х,амда мансабдор шахсларнинг ах,оли олдидаги х,исобдорлигини йулга цуйиш орцали давлат бошцарувида самарали ва таъсирчан жамоатчилик назоратини амалга ошириш учун зарур шароитлар яратилаётганлиги, рацамли технологиялар имкониятидан кенг фойдаланган х,олда транспорт воситаларига давлат рацам белгиларини бериш, нотариат ва бошца давлат хизматларини курсатиш, ер участкаларини ажратиш, йул х,аракати цоидаларига риоя этилишини назорат цилиш каби куплаб сох,аларда коррупция ва суиистеъмолчиликларнинг олдини олишга царатилган самарали механизмлар жорий этилмоцда6.

Шу билан бирга, курилаётган тизимли чораларга царамасдан, бюджет маблагларидан фойдаланиш, давлат харидлари, капитал цурилиш, лицензия ва рухсатномаларни олиш, банк кредитларини ажратиш, ишга цабул цилиш каби йуналишларда коррупция х,олатлари сацланиб цолмоцда.

Коррупцияга царши курашиш ва коррупциявий х,олатларнинг барвацт олдини олиш тизими самарадорлигини ошириш, ушбу жараёнга жамоатчиликни кенг жалб этиш ва коррупцияга нисбатан муросасиз муносабатда булиш мух,итини шакллантириш мацсадида бир цатор ислохотлар амалга оширилмоцда, хусусан, коррупцион жиноятлар учун жавобгарлик огирлаштирилгани хам айни фикримиз далилидир.

Мамлакатимизнинг ривожланишининг бугунги босцичида коррупция давлат ва жамият тарацциёти учун энг жиддий хавф-хатарлардан бири эканлиги цайд этилиб келинмоцда. Давлат органлари томонидан Коррупция х,олатларининг х,ар цандай куринишларига нисбатан муросасиз муносабатда булиш ва унга царши аёвсиз курашиш барча даражадаги давлат органлари рах,бар ва ходимларининг энг устувор вазифаси этиб белгиланди.

Хозирги вацтда, коррупциявий хавфларни аницлаш ва тизимли тах,лил цилиш, уларни келтириб чицарувчи омилларни бартараф цилиш учун масъул булган алох,ида орган — Коррупцияга царши курашиш агентлиги ташкил этилди. Давлат х,окимияти органлари ва йирик хужалик юритувчи субъектларда коррупцияга царши ички назорат тузилмалари фаолияти йулга цуйилмоцда.

Бош прокуратура, Коррупцияга царши курашиш агентлиги, Давлат хавфсизлик хизмати ва Ички ишлар вазирлиги томонидан коррупциянинг х,ар цандай куринишларига нисбатан жавобгарлик муцаррарлигини таъминлаш учун барча куч ва воситаларни сафарбар этилиб келинмоцда.

6 Masharipov, T. (2022). Коррупция билан богли; жиноятларнинг олдини олиш буйича утказиладиган тезкор-кидирув тадбирларини ташкил этиш. Science and innovation, 1(C7), 295302.

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

Коррупцияни олдини олишга булган уринишлар хар томонлама пухта ишлаб чи;илиши, бунда ахолининг миллий менталитети, сиёсий маданияти, ижро этувчи хокимият органлари устидан назоратни амалга оширувчи фу;аролик институтларининг ривожланганлик даражасини хам ;амраб олиниши лозим.

Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 2003-йил 21-ноябрдаги резолюциясига мувофи;, 2004-йилдан бошлаб "9-декабр - Бутунжахон коррупцияга ;арши курашиш куни" сифатида нишонланиши хам бежиз эмас. Тошкентда утказилган Коррупцияга ;арши курашиш буйича хал;аро конференцияда, иштирокчиларни юксак хал;аро мукофотлар билан та;дирлаш маросимида давлатимиз рахбари нут; сузлади ва коррупцияга ;арши курашиш сохасида ;атор мухим ташаббусларни илгари сурди. Президентимиз уз нут;ида "Коррупция бутун инсониятга, барча жамиятлар асосига, и;тисодий тара;;иётга зарба берадиган, ;онун устуворлигини бузадиган ва хал;нинг давлат сиёсатига ишончини кескин сусайтирадиган, демократик институтлар ривожига тус;инлик ;иладиган хатарли тахдиддир ва у бар;арор ривожланиш ма;садларига еришиш борасидаги режаларимизга хам жиддий путур етказади" дедилар. Бундан таша;ари давлатимиз рахбари Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномасида хам Коррупция жамиятимиз ривожига гов булаётган энг катта иллат эканлиги, шунингдек, "Коррупцияга ;арши курашишда ахолининг барча ;атламлари, энг яхши мутахассислар жалб ;илинмас экан, жамиятимизнинг барча аъзолари, таъбир жоиз булса, "халоллик вакцинаси" билан эмланмас экан, уз олдимизга ;уйган юксак марраларга эриша олмаймиз. Биз коррупциянинг о;ибатлари билан курашишдан унинг барва;т олдини олишга утишимиз керак," - деб таъкидладилар7.

Таъкидлаш жоизки, коррупция бу шундай иллатки - у чегара билмайди, у бутун дунё мамлакатларини доимий эътиборида туради. Бирорта мамлакат мен коррупциядан бутунлай холиман, деб айта олмайди. Зеро, коррупция мамлакатнинг ижтимоий-и;тисодий, сиёсий хаётида ;атор салбий о;ибатлар келтириб чи;аради. Хусусан, бу сиёсий сохада умуммиллий манфаатдан, айрим гурухлар манфаатини ю;ори ;уйилиши, хал;нинг давлатга ишончи пасайиши, демократик принциплар йу;олиши, ;онун устуворлиги бузилиши, судлар фаолиятининг самарасизлигида куринади.

Коррупция - бу жамиятни турли йуллар билан исканжага оладиган дахшатли иллатдир. Мазкур иллат демократия ва ху;у; устуворлиги асосларига путур етказибгина ;олмай, инсон ху;у;лари бузилишига, молиявий бозорлар фаолиятига тус;инлик ;илинишига, хар бир жабха тара;;иётини секинлашишига ва жамият хавфсизлигига тахдид соладиган уюшган жиноятчилик, терроризм ва бош;а ходисалар илдиз отиб кетишига шароит яратиб бериши хаммамизга кундек равшандир. Коррупцияга ;арши курашиш хар бир фу;аронинг, ички ахло;ий-рухий маслаги ва

7 Ашуров, О. У. (2022). Интернет оркали ёшлар орасида экстремистик гоялар таркалишининг салбий окибатлари!. Journal of innovations in scientific and educational research, 5(4), 240-247.

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

эътицодига айланиши керакки, бу коррупцияга царши маърифатнинг узагини ташкил цилади8.

Ицтисодий сох,ада эса инвестицион мухитнинг бузилиши, кичик бизнеснинг зарар куриши, давлат ресурсларининг мацсадсиз тацсимланиши, нархларнинг сохта ошириб курсатилиши, молиявий, ицтисодий хавфнинг ошиши, яширин ицтисодиёт, ицтисодий рацобатнинг пасайишига олиб келади. Лекин, афсуски айни пайтда миллий цонунчилигимизда коррупцион жиноятлар тоифалари аниц эмас. Биз купинча пора бериш ва пора олиш, ва шу каби бошца жиноятларни коррупцион жиноят деб келамиз. Вахоланки, юцорида санаб утилганидек тугридан-тугри моддий манфаатдорлик билан боглиц булмаган жиноятлар хам коррупцион булиши мумкин9.

Хозирги глаболлашув даврида ёки жараёнида коррупция муаммоси жахоннинг деярли х,ар бир мамлакатида мавжудлигини куриш мумкин. Аммо бу - барча давлатларда хам коррупция бир хил деган маънони англатмайди. Экспертларнинг хулосасига кура, коррупциянинг вужудга келиш сабаблари турли мамлакатларда турли хил булиб, тарихий ривожланиш босцичи х,амда ижтимоий-ицтисодий муаммоларнинг мавжудлиги х,амда тарацциёт даражаси билан белгиланади. Ривожланган демократик давлатлар, жумладан, Сингапур, Швеция, Финландия давлат ислохотларини айнан мазкур иллат - коррупцияни илдизига болта уриш билан бошлаганлиги ва бу борада тизимли равишда иш олиб боришни узларининг асосий вазифалари деб белгилаганлиги учунгина жахонда коррупция даражасини урганувчи "Transparensy International" ташкилотининг коррупциянинг йуцлик индексида х,ар доим юцори погоналарида туришини таъминлайди.

Бу албатта мамлакатнинг ицтисодий ривожланиш даражасига, жумладан инвестиция фаолиятининг тарацциётига, инвестиция мухитига ижобий таъсир цилиб, давлатни х,ар томонлама ривожланишига сабаб булади. Конун талабларининг тулацонли амалга оширилиши эса, мамлакатимиз ахолисининг турмуш фаровонлигини оширишга, ривожланиш йулидаги тусицларни бартараф етишга хизмат цилади. "Таълимнинг инцирози - бу миллат инцирозидир". Абу Наср Форобий "Фозил одамлар шахри" асарида фуцаролик жамиятини цуришда туганоц буладиган муаммолардан бири коррупциядир, деб цайд этган. Х,ацицатдан хам, коррупция - тарацциёт кушандаси, хавфсизликка тахдид тугдирувчи хавфли жиноят. Бу иллатга царши курашиш тегишли органларнинггина эмас, барчанинг иши булиши зарур10. Шундагина биз ушбу хавфни бартараф этган буламиз. Бозор ицтисодиёти тизими кушандаси, давлатлар уртасида икки ва куп томонлама хамкорлик, бизнес хамда инвестиция ривожида шафцатсиз тусиц хам айни шу коррупция хисобланади. Хар йили унлаб цушма корхоналарнинг очилиши ва ёпилиши замирида ана шу "куринмас цуллар" ётади. Коррупция даражаси

8 Коррупцияга оид хукукбузарликлар профилактикаси: Укув кулланма / И.Исмоилов, Ж.С.Мухторов, С.Б.Хужакулов; масъул мухаррир ю.ф.д., проф. КРАбдурасулова. - Т.: Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси, 2017. - 42

9 Зуфаров Р.А., Ахраров Б.Ж., Мирзаев У.М. Коррупция. Конун. Жавобгарлик. Монография //Масъул мухаррир: ю.ф.д., проф. М.Х.Рустамбаев. - Т.: ТДЮИ нашриёти, 2011. - Б. 154.

10 Ашуров, О., & Назирхужаев, О. (2023). Ички ишлар органлари томонидан касддан одам улдириш жиноятларини фош этишда тезкор-кидирув тадбирларини утказиш самарадорлигини оширишнинг ижобий омиллари. Евразийский журнал технологий и инноваций, 2(1 Part 2), 205-209.

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

ю;орилашган давлатга чет эл инвестициясини киритиш камайиб бораётганининг асл сабабларини хам шу хавфли иллатдан излаш лозимга ухшайди. Бугун бу борада унгланиш, силжиш ;илмасак, миллатимиз обрусига коррупция иллати соя солиб тураверади. Токи, биз оилада, богчада, мактабда, олий таълимда угил-;изларимиз онгига, рухиятига тамагирлик, порахурлик ёмон иллатгина эмас, балки у жамиятимиз таназзули, и;тисодиётимиз ор;ага кетиши сабаби эканлиги ха;ида купро; тарбиявий ва таргибот ишларини олиб бормасак, ма;сад-муддаога эриша олишимиз ;ийин, албатта11.

Коррупция ва миллий тара;;иёт масаласи - юрт та;дири, мамлакат келажаги учун хар ;ачонгидан мухим ва долзарб ахамият касб этади. Сабаби юртимиз ахолиси бир асрлик мустамлакачилик даврида йу;отилган моддий хамда маънавий бойликлар урнини ;айта тиклаш, и;тисодиётни ривожлантириш, миллий узликни асраш йулида кечаю-кундуз мехнат ;иладиган давр келди. Японлар хам, Хитойликлар хам, Сингапурликлар хам хал; рухиятини са;лаб ;олиш, диний ;адриятларни мустахкамлаш, ватанпарварлик мафкурасини онгга сингдириш ор;али миллий тара;;иётга эришди. Биз хам шу нурли йулдан юришга муносиб хал;миз. Зеро, озодлик, эркинликка эга хал;имиз шундай бой имкониятлардан тула;онли фойдаланишга ха;лидир. Узбекистонда коррупция муаммоси ечилишига ва бу балога барчамиз бирданига ;арши курашишимиз учун масъулдирмиз12.

ХУЛОСА

Юкоридагиларга асосланган холда шуни айтиш мумкинки, коррупцияни вужудга келтирувчи ва унинг ривожланишига таъсир этувчи шарт-шароитлар ва омиллар узаро ало;адорликда харакат ;илиб, бир-бирининг мавжудлигини таъминлаб жамият хаётининг турли сохаларига узининг салбий таъсирини курсатиб келмо;да. Бу эса, уз навбатида, коррупциянинг Узбекистон миллий хавфсизлигига тахдидлар тизимидаги урнини белгилаб бермо;да. Х,ар бир мамлакатда давлат ва жамиятнинг куч ва воситалари ёрдамида коррупцияга ;арши кураш амалга оширилиб, бунинг учун катта маблаглар сарфланмо;да. Коррупцияни келтириб чи;арувчи сабабларни урганиш ор;али унинг содир этилиш механизмларини ани;лаш ва коррупцияга ;арши курашиш сиёсатини амалга ошириш ма;садида ;уйидагилар таклиф этилади:

Биринчидан: Давлат амалдорлари ва муассасалари халоллигини са;лаш ва бунга имконият яратиш ма;садида, нафа;ат корхона, муассаса, ташкилот доирасида, балки унинг таш;арисида хам ходимларнинг та;и;ланган хулк-атвор куринишларини намоён этадиган, коррупция харакатларининг турли шаклларини ани; белгилайдиган хулк-атвор кодексини жорий этиш зарур. Хулк-атвор кодекси бузилган холларда ходимларни жавобгарликка тортиш имконини берувчи хулк-атвор санкциялари турларининг ;атъий тартибини белгилаш, хулк-атвор кодексига зид булган вазият мавжудлиги тугрисида ахборот йигишга ёрдам берувчи хабарчи-ходим химоясини кафолатлайдиган,

11 Каршиев, А. М. (2023). К вопросу о понятии «оперативная комбинация». образование наука и инновационные идеи в мире, 25(1), 68-71.

12 Ашуров, О. (2023). Вояга етмаганларга нисбатан жиноий зуравонликларнинг профилактикасини такомиллаштириш!. Евразийский журнал права, финансов и прикладных наук, 3(Special Issue), 128-132.

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

xa6ap ^H^HfflHHHr hhkh aHOHHM th3hmhhh Ge^ruflam, TamKRAOT eKH KopxoHaga коррупцннгa MOHH.A 6y^raH coxa^apHu aHH^^am acocuga TapMOK^ap KecuMuga кoppупцннгa oug xapuTa^apHH Ty3um Ka6u MexaHH3M^apHH ^opufi STum Ky3ga Tyru^agu.

HKKHHMHgaH: Кoppупцнн 6u^aH 6of^uk ^yKyK^y3ap^uK^ap y^yH ^aBoGrap^uKKa Topra^raH maxcflapHu Ba y^apHuHr hkuh KapuHgom^apuHu MaHca6 ^aBO3uM^apura TaHuH^aMac^uK aMa^ueTuHu ^opufi STum MaKcagra MyBO^uKgup. MaHca6 STuKacuHu 6y3raH^urura Huc6aTaH ^aBoGrap^uKHuHr 6e^гн^aнгaн^нгннн Ha3apga TyTraH xo.flga MaHca6gop maxc^apHuHr xyKyK Ba мa^:6ypннт^apн тнзнмннн um^a6 HuKumHu TaKO3O STagu.

YHHHHHgaH: Pecny6^uKa MuKecuga, xygyg^ap Ba a^oxuga 6y^uM^apga кoppyпцнннннг o^guHu o^um Ba yHra Kapmu Kypamumra Maciy« 6y^raH MyTaxaccuc^apHu Tafiep^oBHu, y^apHuHr Maxcyc Ba KyHuKMa^apuHu puBo^^aHTupumHu

Ta^MuH^oBHu, MaHca6gop maxc^apra кoppyпцнннннг 3apap^u OKuGaT^apuHu TymyHTupyBHu MyHTa3aM paBumga Ma^6ypufi yKuTum y^yH Tai^uM тнзнмннн nparam ^o3um.

TypTHHHHgaH: Axo^uHuHr xyKyKufi OHrru Ba xyKyKufi MagaHu^TuHu roKca^Tupum, ^aMuflTga кoppyпцннгa Huc6aTaH Mypocacu3 MyHoca6arau maK^aHTupum, myHuHrgeK, кoppyпцнн oMu^^apuHu aHuK^am, кoppyпцнн xaB^-xaTap^apuHu 6omKapum Ba y^apHu MuHuMa^^amTupum 6yfiuHa Hopa-Tag6up^ap Kypum 6opacuga o^ufi Tai^uM Myaccaca^apu yKyB ^apaeHura "Кoppyпцннгa Kapmu xy^K-aTBop cTaHgapT^apu" ^huhu ^opufi STu^umu a^o^uHuHr xyKyKufi OHrru Ba xyKyKufi MagaHu^TuHu roKca^Tupum, ^aMu^Tga кoppyпцннгa Huc6aTaH Mypocacu3 MyHoca6arau maK^aHTupumra xu3MaT Ku^agu.

BemHHMHgaH: MaM^aKaTgaru 6apna coxa^apHuHr кoppyпцнн^amгaн^нк gapa^acuHu aHuK^am, axo^u ypTacuga cyp0BH0Ma.flap 6opum Ba xap fiu^u oMMara

siaoh 6opum MaKcaguga xa^Kapo "Transparency International" HogaB^aT-Hora^opaT

TamKu^oTuHuHr "Transparency International ^GeKucTOH" homu ocTuga aHa^oruHu TamKu^ STum MaKcagra MyBO^uK.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

O^THHHHgaH: MaiMypufi xy^a^uK opraH^apuHuHr OHuK^uru

Ba ma^^o^^uruHu TaiMuH^am opKa^u MaHca6gop maxc^ap TOMOHugaH pyxcaT 6epum eKu TaKuK^am 6yfiuHa Maca^a^apHuHr KaHgafi xa^ Ku^uHumuHu Ky3ara6 6opum Ba ago^aTcu3^uK^ap^apHuHr o^guHu o^um MaKcaguga "OPEN" gacrypuHu ^opufi STum MaKcagra MyBO^uK. By sca, ^yKapo^apra MaHca6gop maxc^apra ro6opraH Mypo^aaT^apuHuHr ^apaeH^apuHu ohuk Ky3ara6 6opum umkohuhu 6epyBHu, apu3a^apuHuHr KaHOH, kum TOMOHugaH pyfixaTra о^ннгaн^нгннн, yHuHr u^pocu y^yH kum Maciy^^uruHu Ba Mypo^aarauHr xa^ STu^umu ^apaeHuHu, Mypo^aaT ro3acugaH o^uHraH ^aBo6 ro3acugaH y3 эlтнpоз^apннн 6н^gнpнmгa, apu3acuHuHr HuMa ca6a6gaH KOнgнpн^мac^нгнгa ^:aBo6Hu pea^ BaKT unuga o^um umkohuhu npaTumga xu3MaT Ku^agu13 ge6 o^caK, MaKcagra MyBO^uK 6y^agu.

13 AMOHOB, O. C., & HypMyx,aMMegoBa, r. E. (2022). Коррупцнa Gu^aH GOF^HK ^HHoaT^ap cogup этнпнmнгa hmkoh GepyBHH mapT-mapoHT^ap Ba y^apHHHr o^ahhh oaum Maca^a^apH. Academic research in educational sciences, 3(4), 419-428.

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

References:

1. Исмоилов И. Криминология. Умумий кисм: ИИВ олий таълим муассасалари учун дарслик / И.Исмаилов, КРАбдурасулова, И.Ю.Фозилов; Масъул мухаррир Ш.Т.Икрамов. -Т.: Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси, 2015

2. Ашуров, О. (2024). Фирибгарлик жиноятини ани;лаш ва фош этишнинг назарий тушунчалари!. Евразийский журнал права, финансов и прикладных наук, 4(1), 61-69.

3. Каршиев, А. М. (2023). Нормативно-правовая регламентация обеспечения компьютерной безопасности информационных систем в Республики Узбекистан. образование наука и инновационные идеи в мире, 25(1), 77-82.

4. Ашуров, О., & Искандаров, Н. (2023). Жазони ижро этиш муассасалари тезкор булинмалари ва худудий ички ишлар органлари тезкор булинмаларининг х,амкорлигини ривожлантириш!. Евразийский журнал технологий и инноваций, 2(1 Part 2), 217-221.

5. Машарипов, Т. Э. Коррупция билан боглик; жиноятларнинг олдини олиш буйича утказиладиган тезкор-;идирув тадбирларини ташкил этиш.

6. Masharipov, T. (2022). Коррупция билан богли; жиноятларнинг олдини олиш буйича утказиладиган тезкор-;идирув тадбирларини ташкил этиш. Science and innovation, 1(C7), 295-302.

7. Ашуров, О. У. (2022). Интернет оркали ёшлар орасида экстремистик гоялар таркалишининг салбий о;ибатлари!. Journal of innovations in scientific and educational research, 5(4), 240-247.

8. Коррупцияга оид хукукбузарликлар профилактикаси: Укув кулланма / И.Исмоилов, Ж.С.Мухторов, С.Б.Хужакулов; масъул мухаррир ю.ф.д., проф. КРАбдурасулова. - Т.: Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси, 2017. - 42

9. Зуфаров Р.А., Ахраров Б.Ж., Мирзаев У.М. Коррупция. Конун. Жавобгарлик. Монография //Масъул мухаррир: ю.ф.д., проф. М.Х.Рустамбаев. - Т.: ТДЮИ нашриёти, 2011. - Б. 154.

10. Ашуров, О., & Назирхужаев, О. (2023). Ички ишлар органлари томонидан касддан одам улдириш жиноятларини фош этишда тезкор-;идирув тадбирларини утказиш самарадорлигини оширишнинг ижобий омиллари. Евразийский журнал технологий и инноваций, 2(1 Part 2), 205-209.

11. Каршиев, А. М. (2023). К вопросу о понятии «оперативная комбинация». образование наука и инновационные идеи в мире, 25(1), 68-71.

12. Ашуров, О. (2023). Вояга етмаганларга нисбатан жиноий зуравонликларнинг профилактикасини такомиллаштириш!. Евразийский журнал права, финансов и прикладных наук, 3(Special Issue), 128-132.

13. Амонов, Ф. С., & Нурмух,аммедова, Г. Б. (2022). Коррупция билан богли; жиноятлар содир этилишига имкон берувчи шарт-шароитлар ва уларнинг олдини олиш масалалари. Academic research in educational sciences, 3(4), 419-428.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.