Научная статья на тему 'ИБН СИНОНИНГ “РИСОЛА ФИ ХИФА АС-СИҲҲА” РИСОЛАСИДА ЖИСМОНИЙ БАРКАМОЛЛИК ҒОЯСИ'

ИБН СИНОНИНГ “РИСОЛА ФИ ХИФА АС-СИҲҲА” РИСОЛАСИДА ЖИСМОНИЙ БАРКАМОЛЛИК ҒОЯСИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
31
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
САЛОМАТЛИК / ТАРБИЯ / ЖИСМОНИЙ БАРКАМОЛЛИК / МУҲИТ / ҲАРАКАТ / ФАОЛИЯТ / НАТИЖА

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Қобилжонов Қ.Қ.

Мазкур мақолада Ибн Синонинг “Рисола фи хифа ас-сиҳҳа” рисоласида ёритилган инсон саломатлиги, ёшларни хар томонлама баркамол ва етук қилиб тарбиялаш жараёнида жисмоний тарбиянинг аҳамияти ва ўрни ҳақидаги қарашлар мазмуни келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IBN SINO'S IDEA OF PHYSICAL PERFECTION IN «RISOLA FI HIFA AS-SIHHA»

This article contains the content of Ibn Sina's views on human health, the importance and role of physical education in the process of raising young people to become well-rounded and mature, which were covered in the treatise "Risola fi khifa as-sihha".

Текст научной работы на тему «ИБН СИНОНИНГ “РИСОЛА ФИ ХИФА АС-СИҲҲА” РИСОЛАСИДА ЖИСМОНИЙ БАРКАМОЛЛИК ҒОЯСИ»

Цобилжонов Ц.Ц.

Бухоро давлат университети Жисмоний маданият факултети Спорт назарияси ва методикаси кафедраси уцитувчиси

ИБН СИНОНИНГ "РИСОЛА ФИ ХИФА АС-СИХДА" РИСОЛАСИДА ЖИСМОНИЙ БАРКАМОЛЛИК ГОЯСИ

Аннотация: мазкур мацолада Ибн Синонинг "Рисола фи хифа ас-сщуа"рисоласида ёритилган инсон саломатлиги, ёшларни хар томонлама баркамол ва етук цилиб тарбиялаш жараёнида жисмоний тарбиянинг ауамияти ва урни уацидаги царашлар мазмуни келтирилган.

Калит сузлар: саломатлик, тарбия, жисмоний баркамоллик, мууит, уаракат, фаолият, натижа.

Kabiljanov K.K. teacher

Faculty of physical culture Department of Sports Theory and Methodology

Bukhara State University

IBN SINO'S IDEA OF PHYSICAL PERFECTION IN «RISOLA FI HIFA

AS-SIHHA»

Annotation: this article contains the content of Ibn Sina's views on human health, the importance and role of physical education in the process of raising young people to become well-rounded and mature, which were covered in the treatise "Risolafi khifa as-sihha".

Key words: health, education, physical fitness, environment, action, activity, result.

Узбекистан Республикасининг 11.03.2019 йилдаги УРК,-528-сон "Фукароларнинг репродуктив саломатлигини саклаш т^рисида"ги К,онунида: фукароларнинг репродуктив саломатлиги инсоннинг жисмоний, аклий ва ижтимоий жихдтдан соFломлиги хрлати булиб, бу х,олат унинг бола туFилишига кодирлигини белгилайдиган репродуктив тизими, ушбу тизимнинг функциялари, хдётий жараёнлари билан боFлик булади дея таъкидланган. Шунингдек, соFлом авлодни вояга етказиш борасидаги чора - тадбирларни янада кучайтириш, соFлом болалар туFилиши ва уларни тарбиялаш билан боFлик масалалар юзасидан ах,оли уртасида тушунтириш ва маслахат ишларини кучайтириш хакида дастурий вазифлар белгиланган.

Боланинг саломатлиги у яшайдиган мухдт шароитига чамбарчас боFлик эканлиги бугунги кунда хеч кимга сир эмас.

Бола саломатлигига таъсир этувчи омиллар ва унинг хам аклий, хам жисмоний баркамоллиги тиб илмининг билимдони буюк Ибн Синонинг "Рисола фи хифа ас-сивда" асарида хам уз аксини топган булиб унда саломатликнинг асосий гарови сифатида жисмоний баркамоллик коидалари баён килинган.

Ибн Синонинг жисмоний баркамоллик хакидаги карашлари, ижтимоий таффакур ва амалиёт тарихидаги буюк мерос хисобланади. Касалликларни келиб-чикиши, олдинини олиш, даволашга доир маслахатлар, инсон саломатлиги ва жисмоний баркамоллигининг атроф-мухитдаги омилларга боFликлиги хакидан фикрлар Абу Али Ибн Сино ижодига сингиб кетган.

Унинг таъкидлашига: инсон саломатлиги атрофимизни ураб турган хавонинг таркибига боFлик, чунки хаво гавдамизни ва рухимизнинг таркибига кирган турт асосий унсурнинг биридир. Х,аво муътадил ва соф булиб, унда рухнинг мижозига тескари ёт бир моддалар аралашмаганида у соFлик учун ярокли булади, акс холда эса касаллик манбасидир.

Фан ва техник таракий этган хозирги замонда хавоси нафас олиш учун бутунлай яроксиз холатга келиб колган жойлар хам мавжудлиги касалликларнинг янги турларини ривожланиб боришига сабаб булмокда.

Ёшларни хар томонлама баркамол ва етук килиб тарбиялашда барча экологик ва ижтимоий тадбирлар туркумига кирадиган жисмоний тарбиянинг хам ахамияти катта.

Ибн Сино таълимотича боланинг саломатлиги куп жихатдан ота-она соFлигига боFлик булиб, у усаётган ва ривожланаётган мухит хам уз таъсирини курсатади.

Бола организми майин, янги нихолдек эгилади, узгариб туради. Маълум шароитларда ёмон туFма хусусиятлар юзага чикмай колиши ва жиддий касалликлар манбаи булиши хам мумкин. Худди шу каби яхши куртаклар ё ривожланиши ва такомиллашини ёки суниб, йук булиб кетиши мумкин.

Ибн Синонинг айтишича одам ёруF дунёга чидамлилик, бардошлик "тайёр" мослашувчанлик механизмларнинг маълум жамFармаси билан келади. Буни сехргар сахий табиат хар бир булажак фарзандга ато этган тухфа, деб хисоблаш мумкин. Бирок ана шу табиат инъомини саклаш учун ундан билиб, окиллик билан фойдаланиш керак.

Масалан, чакалокда иссикликни идора этадиган табиий механизмлар жуда такомилига етган булади. Совукда жавобан организмда иссиклик берилишининг тезда камайишига, исиб кетишга жавобан эса унинг ошишига имкон берадиган реакцияларнинг мурракаб занжири пайдо булади.

Агар нагрузка тобора ошириб борилса, механизмлартобора ишончлирок, саркашлик килмай ишлайдиган булиб бораверади. Мабодо бу хидаги машк булмаса, уларнинг "созлиги" сезиларли даражада сусаяди.

Бошкача айтганда, агар бола чиниктирилса, у совук котишга (факат ундагина эмас!) анча чидамли булади, агар бола ураб -чирмалса, салгина шамол тегишидан асраб-авайланса, шамоллаш касалликларига ва бошка хасталикларга чидамлилик сусаяди.

Ибн Сино инсон камолотида жисмоний тарбиянинг мухим ахамиятини хам назарий, хам амалий жихатдан тахлил этади. Мутафаккирнинг фикрича, инсоннинг камолга етишида жисмоний тарбиянинг таъсири хакида бир бутун, яхлит, таълимот ёритилмаган эди. Ибн Сино биринчи булиб жисмоний тарбиянинг илмий педагогик жихатдан бир бутун тизимини яратди.

Жисмоний машклар, туFри овкатланиш, уйку, баданни тоза тутиш тартибига риоя этиш инсон соFлиFини саклашда мухим омиллардан эканлигини хам илмий хам амалий жихатдан асослади.

Болага хам хали у туFилмасдан туриб Fамхурлик килиш, гудаклик давридан бошлаб тарбияни бошлаш зарурлигини таъкидлайди. Боланинг етук нсон булиб шаклланишида унга Fамхурлик, поклик, масъулиятни хис этиш, дустона муносабатлар туЙFусини сингдириб бориш зарур, дейди олим.

Куриниб турибдики, аллома наслнинг соFлиги, жамият аъзоларининг соFлом турмуш тарзи жамиятнинг равон осуда хаёти, фаровон турмушини таъминлашга хизмат килишини назарда тутиб, инсон саломатлигини саклаш хамда тиклаш борасидаги уз кимматли фикр ва карашларини улмас ва бетакрор асарларида ифода этган.

Республикамизда кабул килинган "СоFликни саклаш тизимини ислох килиш" туFрисидаги дастур, "СоFлом авлод" жамFармаси ва орденининг таъсис этилиши, "Она ва бола" марказларининг ташкил этилиши, "Ёшлар йили", "Баркамол авлод йили"нинг эълон килиниши Президентимиз ва Республика рахбариятининг бу сохага булган эътиборларининг накадар катта эканлигини курсатади. Келажакда хам жисмонан, хам маънан соFлом авлодни вояга етказиш масаласида аждодларимизнинг карашлари ва фаолияти маънавий асослардан бири булиб хизмат килиши, шунингдек, улардан фойдаланиш ислохотларни янада самаралирок бориши ва утказилишига ёрдам бериши шубхасиздир.

Адабиётлар:

1. АБДУЛЛАЕВ К. Ф. Мыслители востока о педагогической профессии //Культура мира и ненасилия подрастающего поколения: ракурсы интерпретации и педагогические условия развития. - 2020. - С. 117-120.

2. Абдуллаев Кобилжон Файзуллаевич Воспитание двигательных качеств подростков в семье // Вестник науки и образования. 2020. №9-2 (87).

3. Абдуллаев К.Ф., Бобомуродова Н. Ж., Кобилжонов К. К. Высокая духовность основа экологической культуры //Научное пространство: актуальные вопросы, достижения и инновации. - 2020. - С. 5-8.

4. Абдуллаев К. Ф., Бобомуродова Н. Ж. Физическая культура и спорт-эффективное средство предотвращения вредных привычек у подростков //Человек и природа. - 2018. - С. 195-198.

5. Кобилжонов К.К., Фазлиддинов Ф.С., Фозилова З.Ж. Идея совершенной личности в трудах мыслителей востока //Педагогическое образование и наука. - 2020. - №. 1. - С. 100-103.

6. Кобилжонов К. Роль семьи в обучении детей национальной борьбе кураш //Вестник науки и образования. - 2020. - №. 9-2 (87). - С. 67-69.

7. Qobiljonov Q. Kurash kurashi bolalarni axloqiy tarbiyalash vositasi sifatida: Wrestling as a means of moral education of children //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). - 2020. - Т. 2. - №. 2.

8. Qobiljonov Q. СУТЬ НАЧАЛЬНОГО ВОСПИТАНИЯ зороастрийцы //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). - 2021. - Т. 8. - №. 8.

9. Емельянова И. Е., Абдуллаев К. Ф. ББК 74.200. 5я73 Е 60. - 2020.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.