CC BY
0ХУСУСИЯТ&ОИ сармоягузоришои хориш дар шароити МУОСИРЙ ЧУМ^УРИИ ТО^ИКИСТОН
ЗУВАЙДУЛЛОЕВА ГАНШИНА ХОЛМУРОДОВНА
Донишгоаи давлатии Бохтар ба номи Носири Хусрав, номзади илмх,ои ик;тисодй, дотсенти кафедраи таалили иктисод'1 ва аудит. Сурога: 735140, Лумаурии Толикистон, ш.Бохтар,
кучаи Айн'1 67.
Аннотатсия. Муалиф дар мацолаи илмии мазкур оиди сармоягузории хориш заминаро барои пайваст кардани иктисодиёти миллии Тошикистон памчун воридкунандаи (ресипиенти) сармояпо ба системаи хошагии лапош бунёд месозад. Яке аз шартпои асосии фаъол намудани воридшавии сармояи хориш дар пар як мамлакат ин таъминоти пукукии лозими ин шараён аст. Дар Лумпурии Тошикистон санади асосии конуни танзими фаъолияти сармоягузории хориширо Конуни Лумпурии Тошикистон «Дар бораи сармоягузории хориш дар Лумпурии Тошикистон» ташкил мекунад.
Калимашои калиди: саноат, сармоягузори, биржа, фонд, маблаггузори, сугурта, бозор, та^лил, метод, исте^солот, ма^сулот
ХАРАКТЕРИСТИКА ИНОСТРАННЫХ ИНВЕСТИЦИЙ В СОВРЕМЕННЫХ УСЛОВИЯХ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН
ЗУВАЙДУЛЛОЕВА ГАНДЖИНА ХОЛМУРОДОВНА
Бохтарский государственный университет имени Насири Хусрава, кандидат экономических наук, доцент кафедры экономического анализа и аудита. Адрес: 735140, Республика Таджикистан, город Бохтар, улица Айни 67.
Аннотация. В данной научной статье об иностранных инвестициях автор создает основу для подключения национальной экономики Таджикистана как импортера (получателя) капитала к мировой экономической системе. Одним из главных условий активизации притока иностранного капитала в любую страну является необходимое правовое обеспечение этого процесса. В Республике Таджикистан основным документом законодательства, регулирующим иностранную инвестиционную деятельность, является Закон Республики Таджикистан «Об иностранных инвестициях в Республике Таджикистан ».
Ключевые слова: промышленность, инвестиции, биржа, фонд, финансирование, страхование, рынок, анализ, метод, производство, продукт
CHARACTERISTICS OF FOREIGN INVESTMENTS IN THE MODERN CONDITIONS
OF THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN
ZUVAIDULLOEVA GANJINA KHOLMURODOVNA
Bokhtar State University named after Nasiri Khusrav, candidate of economic sciences, associate professor of the department of economic analysis and audit. Address: 735140, Republic of
Tajikistan, Bokhtar city, Aini street 67
Annotation. In this scientific article on foreign investment, the author creates a basis for connecting the national economy of Tajikistan as an importer (recipient) of capital to the world economic system. One of the main conditions for activating the inflow of foreign capital in any country is the necessary legal support for this process. In the Republic of Tajikistan, the main document of the law regulating foreign investment activities is the Law of the Republic of Tajikistan "On Foreign Investment in the Republic of Tajikistan".
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
Keywords: industry, investment, exchange, fund, financing, insurance, market, analysis, method, production, product,
Дар шароити муносибатшои нави хошагидор! сармоягузории хориш! ба сифати сарчашмаи маблаггузоришои пул! ба тараккиёт, васеъшав! ва азхудкунии истешсолоти нави молу хадамот, мукаммалгардонии технология, истихрош ва коркарди канданишои фоиданок баромад мекунанд. Пеш аз шама давлатшои ру ба таракк! кушиш мекунанд, ки сармоягузории хориширо шар ч! бештар ба худ шалб намоянд. Сармоягузории хориш! метавонанд бо роши ташкили корхонашои муштарак ва корхонашое, ки пурра ба инвеститсияшои хориш! таалук доранд, шойшои нави кориро таъмин кунанд. Машсулот истешсол намоянд, ба буша андоз супоранд ва бо шамин воридшавии даромадшои пуллии лозимаро ба буша таъмин намоянд. Ин даромадшоро давлат дар навбати худ метавонад дар мадди аввал барои субсидиякунонии сошашои содирот! равона кунад. Лалбнамоии сармоягузоришои хориш! барои баромадан аз бушрони иктисод! нак;ши мусбии худро мегузорад ва барои рушди ик;тисодиёти мамлакат такон дихдд.
Конун ба сармоягузорони хориш! барои амал! намудани фаъолияти дилхош, ки ба конуншои Лумшурии Тошикистон мухолифат намекунанд, ба хориши кишвар интикол намудани даромади худ ва дигар маблагшо бо карзихориш! дастрас намудани карзи хориш!, ишора ва истифодаи замин, бе ишозатнома воридот намудани машсулот (кор, хизмат) барои фаъолияти хошагии хеш, харидори намудани сашмия ва дигар когазшои кимматнок, дар асоси ишозатнома коркард, кофтуков ва истифодаи неъматшои таби!, рош надодан ба милликунон! ва ё реквизицияи моликият ва гайрашо кафолат медишад.
Дар ин давра инчунин дигар Конуншо вобаста ба шалби сармоягузоришои хориш!, аз шумла, Конуншои Лумшурии Тошикистон «Дар бораи фаъолияти иктисоди хориш!», ки асосшои амалиётшои содиротию воридот!, аз шумла иштироки сармоягузорони хориширо дар он ба танзим медарорад, Конуни Лумшурии Тошикистон «Дар бораи когазшои кимматнок ва биржаишои фонд!», ки аз шумла иштироки шахсони шукукии хориширо шангоми хариди когазшои кимматбашо ба танзим медарорад ташия ва кабул карда шудаанд.
Дар Лумшурии Тошикистон ба воситаи хеле пурашамияти таъмини азнавсозии иштимоию иктисод! ва устувории иштимо! табдил ёфта истодааст. Сармоягузории хориш! заминаро барои пайваст кардани иктисодиёти миллии Тошикистон шамчун воридкунандаи (ресипиенти) сармояшо ба системаи хошагии шашон! бунёд месозад. Яке аз шартшои асосии фаъол намудани воридшавии сармояи хориш! дар шар як мамлакат ин таъминоти шукукии лозими ин шараён аст. Дар Лумшурии Тошикистон санади асосии конуни танзими фаъолияти сармоягузории хориширо Конуни Лумшурии Тошикистон «Дар бораи сармоягузории хориш! дар Лумшурии Тошикистон» ташкил мекунад. Ба шамбашои муаяни воридоти сармояи хориш! ба мамлакат силсилаи дигари конуншо ба монанди «Конун дар бораи моликият», «Дар бораи ишора», «Дар бораи фаъолияти сошибкор!», «Дар бораи хусусигардонии моликияти давлат!», «Дар бораи корхонашо», ва гайрашо дахл доранд. Хусусиятшои хоси сармоягузор! дар замони шозира чунинанд:
- афзоиши босуръати сармоягузории мустаким;
- таквият ёфтани накши аз нав сармоягузории фоида, хусусан дар дохили корпоратсияшои бузург;
- озоднамоии танзими давлатии шараёншои сармоягузор!;
Хусусияти сармоягузории шашон дар он аст, ки кисми зиёди манобеи бозори шашонии сармоя байни давлатшои мутаракк! шишрат мекунад. Сармоягузор! дутарафаи мутакобил байни чунин давлатшо 70% сармоягузориро ташкил медишад. Махсусан байни гуруши сегона ШМА, Аврупои Гарб!, Лопон сармоягузории тарафайн тамоми афзуншав! дорад. Сабаби чунин хусусияти бозори шашонии сармоя, аз як тараф сиёсати шалби сармояи дар ин
давлатшо амалкардаистода буда, аз тарафи дигар интихоби сармоягузор нисбати бехавф ва бо таваккали кам сармояи худро гузошта фоизи муаяни фоида гирифтан шисоб меёбад.
Якум хусусият аз он иборат аст, ки ташаккули институти(шуъбашои дахлдор, ва конуншо) босуръати сармоягузорй дар давраи муташакили пурра вазъи иктисоди, сиёсй, ичтимой аз сабабшои боз доштани рушди бозори сармоягузорй ба шисоб меравад.
Ва хусусияти дигаре аз он иборат аст, ки маратория барои органшои тафтишоти ки мушлати 2 сол- ро дар бар мегирифт шукуки, саншиш гузарони аз руи фаъолияти корхонашои сошибкорй, тафтишотшои андозй ва гараро дар бар мегирифт, ки барои рушди сармоягузорй дар Чумхурии Точикистон таккони чидди гардид.Дар паёми худ дар соли шор! Асосгузори сулшу вашдати миллй пешвои миллат муштарам Эмомали Рашмон мараторияи навбати барои катъ намудани шамагуна тафтишот барои корхонашои истешсоли эълон гардид, ки ин шам сошаи сармоягузориро боз таквият дода рушду нумуи иктисоди Тошикистонро устувор менамояд. Инчунин бояд кайд кард, ки Точикистон ба аъзогии СУС дохил гардид, ки дар оншо оиди сармоягузории кишваршои хориши ва ватан! шавасманд менамояд. Чунки давлатшое ки ба СУС аъзо гардиданд дар худ як низомнома оиди пешравии воридот, содирот, истешолот ва дигар фаъолияти иктисодиро ба имзо расондианд, ки ин бояд рабои рушди сармоягузори заминаи асоси шуда метавонад. Ба кодекси чинояти тагиротшо ворид гардид, ки ин назоратро барои амали гардонидани сармояшои хоричй пуркувват гардонид. Х,амаи ин амалшо бовариии сармоягузоронро нисбати Точикистон ва иктисоди он мусташкам ва боло бурд. Дигар интихоби сармоягузор нисбати бехавф ва бо таваккали кам сармояи худро гузшта фоизи муаяни фоида гирифтна шисоб меё
Сиёсати иктисодии шумшурии Тошикистон сиёсати иктисодии даршои кушода аст. Кушода будани иктисодиёт на таншо аз нуктаи назари содирот ва воридот, балки дар доираи иштироки иктисодиёти мамлакат дар шаракати байналхалкии сармоя ба назар мерасад. Маълум аст, ки иктисодиёти Тошикистон ба иктисодиёти кушоди хурд мансуб аст. Бинобар, тагйир додани нишондишандашои бозори дохилии сармоя ба шалби сармояи хориш! таъсир расонида наметавонад. Дар шалби сармояи хориш! омилшои макроиктисод!, аз шумла гуншоиши бозори дохил!, устувории курби асъор, босуботии сиёс!, инчунин дарашаи инкишофи инфрасохтор ва нишондишандашои бозори мешнат, мавкеи мушимтар доранд.
Дар ин кисмати кор масъалашои шалби сармояи мустакими хориш! ба иктисодиёти Лумшурии Тошикистон зери омузиш карор дода шудаанд. Омузиши ин масъала таншо бо ташлили нишондишандашои макроиктисод! дар самти шалби сармояи мустакими хориш! машдуд набуда, балки кушиш ба харш дода шудааст, ки дар доираи сиёсати макроиктисодии давлат низ ин масъала дида шавад. Бо баробари ин масъалашои тагйир додан ва такомули иклими сармоягузор! дар самти шаффофият! ва пешгуишаванда, бо дарназардошти ташрибаи шашон!, зери омузиш карор дода шудаанд.
Рушди сармояи мустаким дар иктисодиёти Тошикистон -вокеияти мусоид аст. Назар ба сармояи шувз! (портфелй) ва дигар сармоягузоришо, ки арзишшои пулии баргардонидашаванда ва мушлатноканд, сармояи мустаким бо инкишофи сектори шакикии иктисодиёт, технологияшои пешкадам ва истифодаи воситашои муосири менешмент ва маркетинг алокамандии зич доранд. Бо баробари ин сармояи мустакими хориш! ба афзоиши карзи хоришии Тошикистон оварда намерасонанд. Аммо аз шадвали дар боло овардашуда аён аст, ки дар солшои охир шиссаи сармоягузоришои дигар дар машмуъ зиёд шуда истодааст, ки ба афзун гардидани карзи хоришии Лумшурии Тошикистон оварда мерасонад. Инчунин вазни киёсии сармояи мустакими хориш! ва сармоягузоришо дар иктисодиёти Тошикистон ночиз аст.
Ташрибаи шашон! нишон медишад, ки аз шаклшои гуногуни истифодаи сармояи хориш!, сармоягузории мустаким фаъолияти кормандони бахши хусусиро тезонида ба бозори шашон! баромадани оншоро осон намуда барои истифодаи технология ва усулшои нави рошбар! шароит мушаё менамояд. Дар баробари сармоягузории мустакими хориш! дар соли 1995-1996 бо авшгирии шараёни хусусигардон! сашомикунонии корхонашои истешсол! дар
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
Толикистон бозори нави когазшои кимматнок таъсис дода шуд, ки барои лалби сармояи лувз! замина гузошт. Дар тули 5 соли охир шалми сармоягузории лувз! зиёда аз 400 млн долларро ташкил намуд. Аммо бояд гуфт, ки мо то шол аз ин манбаи лалби сармояи хорил! дуруст истифода бурда наметавонем.
Дар иктисодиёти лашон тамоили устувори афзоиши лалби сармоя дар шакли ссуда (кумаки молиявии давлат!) нишон медишад, ки ягон давлати дунё шангоми гузариш ба иктисоди бозории мутаракк! бе карз ва истифода аз захирашои молиявии лашон иктисодиёташонро ба рош монда наметавонанд. Дар лашони имруза сармояи карз!, чи дар сатши давлат! ва чи дар сатши хусус!, дар асоси гуфтушуниди ду.ониба ва бисёр.ониба ба шартшои имтиёзнок ва ё тилорат! ба рош монда шудааст. Сармояи карз! (инкироз!) дар шакли кумакшои молиявии давлат бо максади таъмини тараккиёт: карз барои амал! намудани накшашои сармоягузор!, кумакшои техник!, карзи содирот!, вомбаргшо дода мешавад. Имрузшо дар лашон кисми зиёди сармоягузории карз! ба ташкилотшои молиявии байналхалк!, ба мисли хазинаи байналхалкии асъор (ХБА), бонкшои бузурги тилорат!, консорсиумшои бонк!, хазинашои миллии шамкории иктисод! бо давлатшои хори.! рост меояд. Талрибаи дашсолашои охир нишон дод, ки рошбарияти давлатшои тозаистешсол ва ру ба инкишоф вобаста ба имтиёзшои барои барои иктисодиёти мамлакат мувофик (нисбат ба бонкшои тилорат! фоизи кам, мушлати истифодаи тулон!) бештари сармояи лозимаро аз тарики созмоншои дар боло зикргардида лалб менамоянд.
Аввалин карзе, ки Лумшурии Толикистон аз хорила гирифта аст, карзи Иттифоки Аврупо (ба маблаги 54, 5млн ЭКЮ) мебошад.Солшои охир сармояи хорил! дар шакли карз низ ба Лумшурии Толикистон микдори зиёд лалб карда шудааст.
Дар тули панл соли охир дар баробари таъмини пешрафти иктисодии мамлакат кисми муайяни карзи хорилии аз тарафи ХБА лудошуда бо максади ташкими курби асъори милл! ва пушонидани касри булети давлат равона гардида буд.
Дар Лумшурии Толикистон як чанд корхонашои муштараки азими амалкунандаро номбар кардан мумкин аст, ки дар инкишофи сошошои холагии халк, гани гардонидани бозори дохил! бо молшои сифатнок ва васеъ гардонидани иктидори содироти сашмгузоранд. Аз лумлаи оншо корхонашои муштараки Толикистониву Итолиёви «Абрешим» ва «Лавон!» оид ба коркарди нахи пахта ва истешсоли машсулоти нассол!, корхонаи муштараки Толикистониву Хито! «Зарафшон» ва «Дарвоз» оид ба истихрол ва коркарди тиллову сангшои кимматбашо, корхонаи муштараки Толикистониву Хито! «Ришта» оид ба истешсоли ресмон аз пахта, корхонаи муштараки Толикистониву Амрикои «Оби Зулол» оид ба истешсоли зарфшои пластмас! ва нушокишои сардкунанда, корхонаи муштараки Толикистониву Куриёг! «Кабоол-Толик-Текстайлз» оид ба истешсоли машсулоти нассол!, корхонаи муштараки Толикистониву йиндустош «Толик Аланта Фарма» оид ба истешсоли дорувор! ва дигар корхонашо.
Истешсоли нушокишои сардкунанда, истешсоли когаз, истешсоли маводшои ошании сохтмон!, бунёди хонашои истикомат!, истешсоли консервашо ва гайра сошашое, ки сармоягузорони хорил! максади аз оншо гирифтани фоидаи зиёд доранд ва машсулоташон дар бозори дохиливу хорил! такозопазир шастанд, сошашои дигари гузориши сармояи мустакими хорил! дар Толикистон ба шисоб мераванд.
Дар шудуди минтакав! вориди сармояи мустакими хорил! ба Толикистон нобаробар аст. Сармоягузорони хорил! дар сармоягузории худ он минтакашои мамлакатро интихоб менамоянд, ки инфрасохтори молиявиашон тараккикарда мебошад, такозои ашол! дар онло пардохтпазир аст, инчунин коршонашои бештари саноат! то соли 1991 дар он ношияшо фаъолият менамуданд. Кисми зиёди сармояи мустакими хорил! ба шашри Хуланд-маркази саноати Толикистон лалб шудаанд (44, 3% аз шалми умумии СМХ-и андухтшуда дар солх,ои охир). Ба шашри Панлакент (18%) СМХ ба сошашои истихроли металлшо ва сангшои кимматбашо равона шудаанд. Ин шашр аз руи СМХ-и андухтшуда пешсаф буд, аммо бо сабабх,ои гуногун аз тарафи сармоягузорони Британияи Кабир хорил намудани
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
сармояи худ 80 млн. долл. аиссаи ин минтака кам гардид. Ба соаааои иктисодии Вилояти Сугд кариб 72, 1% аашми СМХ-и андухтшуда раовна карда шудаанд, ки дар ин минтака корхонааои асосии саноат'1 шойгир шудаанд. Ба шаари Душанбе бошад дар аашми 46 млн. долл. СМХ шалб карда шуда аст, ки 21, 4% -и аашми умумиро ташкил менамояд. Кисми зиёди сармоягузориаоро ба соаахаои ин минтака сармоягузоришои дигар ташкил менамояд (беш аз 90 % аз аашми умумии сармоягузориаои дигар). йатто шумораи бештари КМ дар шаари Душанбе фаъолият намоянд аам, аиссаи СМХ дар ин шаар нисбатан кам аст.
йамин тарик, нобаробарии таксимоти митакавии сармоягузориаои мустаким аён аст. Яке аз сабабаои чунин номутаносибьсуст будани сиёсати минтакавии шалби сармояи хориш'1, пеш аз аама дар самти инфрасохтори наклиёт! ва бозор'1, сугурта, гаравгош, кафолати бехатарии сармоя ва сармоягузорон, таъмини онао бо иттилоот оид ба лоиаахои сармоягузор'1 ба аисоб меравад. Ба таври имкон сармоягузориаои хориш'1 бояд ба ноаияаои сусттараккикарда равона карда шаванд.
Сармоягузор'1 ба соаааои сармоягузориаш кутоамуддат ва зудхарошотбароранда майл доранд. Дар аолати маадуд будани бозори дохил дарашаи «истифодаи» соааао, ки тамом мегардад, сармоягузорони хориш'1 сармояи худро ба дигар соааао равона месозанд. Яъне онао ба он корхонааои амалкунанда ва муфлисшудаи мамлакат сармоягузор'1 менамоянд ки дигар сармоягузорон аоло ба онао даст назадаанд. Сухан оиди корхонааои то соли 1991 амалкардаистода меравад, ки Гайридавлат кунонида шуда истодаанд. Дар доираи ин корхонаао корхонааои муштарак ё корхонааои тоза хориш'1 ташкил шуда истодаанд.
Тадкикотао нишон медиаанд, ки тамоюли афзоиши содироти сармоя аз тарафи на факат мамлакатаои тараккикарда, балки аз тарафи як катор мамлакатаои ру ба инкишоф низ ба назар мерасад. Дар бозори байналхалкии сармоя Чин, йиндустон, Эрон, Руссия ва як катори дигар аамчун сармоягузор баромад карда истодаанд. Ширкатао ин мамлакатао, бо максади фойдагир'1 ва дарёфти сарчашмааои ашёи хом ва кувваи кории арзон, сиёсати сармоягузории экспансиониро (содироти сармоя) пеш гирифтаанд. Махсусан, ширкатаои чин'1 бо максади шамоварии технологии маасулот ва истифодаи бартариятаои аамкории истеасол'1, дар шустушуи бозораои хоришианд.
Бо дарназардошти ташрибаи мамлакатаои нави саноатии Осиёи Лануб'ьШарй', иктисодиёти Лумаурии Тошикисон мавкеъи нави худро дар таксимоти байналхалкии меанат (ТБМ) ишгол намуда метавонад. Бинобар ин зарур аст, ки сиёсати сармоягузории мамлакат бояд ба аавасмандкунии сармоягузории корхонаао ба соаааои истеасолот равона шуда бошад, ки мавкеъи мамлакатро дар ТБМ мустаакам созад.
Бешубаа, СМХ бо роаи васеъ гардонидани сектори аакикии (истеасолии) иктисодиёт ба зиёд гардидани даромади милл'1 оварда мерасонад. Роли технологии сармояаои хориширо бисёрии иктисодчиён инкор намекунанд.
Сармояаои мустакими хориш'1 дар натишаи мубодилаи байналхалкии «ноу-хау» дар шакли ташрибаи идоракуш, технология, нишонаи тишорат'1, ки барои истеасоли маасулоти иктисодиёти милл'1 имконотнадошта шароит фароаам меорад, ба мамлакати кабулкунандаи фоидаи потенсиал'1 оварда метавонанд. Аз тарафи дигар, бартариаои ширкати хориш'1 дар бозори милл'1 имконият медиаад, ки фоида инаисор'1 ба даст орад. Барои як катор мамлакатао истеасоли маасулоти муайян (масалан, дорувор!') бе мубодилаи «ноу-хау»-и хориш'1 гайриимкон аст. Дар ин аолат сармояи хориш'1 барои иктисодиёти милл'1 дар аакикат манфиатнок аст.
Бо баробари ин, нисбати тарафаои манфии СМХ акоиди гуногун вушуд доранд, ки аз фаамиши гуногунии инкишофи иктисод'1 бармеоянд. Бояд кайд намуд, ки ширкатаои фарромиллал'1 (ШФМ) ба худ максади инкишофи иктисодии мамлакати сармоякабулкунандаро нагузошта, балки максади фоидагир'1 аз сармоягузориашонро пеш мегузоранд. Мувофики назарияи «ааракати даврагии мол» ШФМ одатан технологияи аз шааати маънав'1 куанашударо, ки дар бозори мамлакатаои тараккикарда ба фуруш
намераванд, ба мамлакати кабулкунандаи сармоя ворид месозанд. КМ «Зарафшон» дар Толикистон чунин мисоли намоён буда метавонад.
Талафот аз сармояшои и ШФМ чунин буда метавонанд:
- ШФМ дуализми иктисодиёти милл! ва нобаробарии даромадро байни ааол! устувортар мегардонад;
- онао ба манфиати гуруаи хурди коркунонии муади ворашон баланд фаъолият намуда фаркияти ааолии даромадашон баланд ва камбизоатро зиёд мегардонанд;
- дар асоси лойгиркунии истеасолот дар шаарао фарки байни шаар ва деаотро зиёд мегардонанд;
- маасулоти онао бештар барои ааолии даромадашон баланд равона карда мешавад;
- мавкеи инаисор! ва рекламаи худро истифода бурда даралаи такозоро ба маасулоташон баланд мебардоранд;
- технологияи сармояталаби ба шароити мааалл! номувофикро истифода мебаранд.
Дар ладвали оид ба бурду талафот аз сармояаои мустакими хорил! назарияв! гузаронида шудааст.
Корхонааои муштараки амалкунанда дар Толикистон на танао барои васеъгардонии иктидори иктисодии мамлакат, балки барои васеъкунии иктидори содирот! саам гузошта истодаанд. Кисми зиёди СМХ дар мамлакат ба соаааои истеасоли маасулоти нассол!, истихроли металлао ва сангаои кимматбаао, истеасоли нушокиао ва консерваао равона шудаанд. Ин гуна молао дар таркиби содироти моли тайёр аз Толикистон аиссаи калон доранд.
Дар давоми сад солаао савдои когазаои кимматнок аамчун амалиёти дохилии иктисод! маънидод мешуд, чунки элементи когазаои кимматнок ва харидорони когазаои кимматнок (маблаггузорон) дар дохили як давлат карор доштанд. Когазаои кимматнокро одатан аукумат, корхонааои шахс!, шахсони воке! интишор менамуданд. Ин когазаоро ё мефурухтанд, ё ба мерос медоданд ва ё туафа мекарданд. Аммо тайи солаои охир когазаои кимматнок аамчун объекти лалби маблаггузориаои хорил! низ баромад менамоянд. Яъне хариду фуруши когазаои кимматнок хусусияти байналхалкиро соаиб шуданд.
РУЙХАТИ АДАБИЁТ&О
1. А. Киреев «Международная экономика» Часть первая. Москва «Международные отношение» 2002г, 416 стр.
2. Б. С Исмоилов «Инвестиционный механизм в условиях перехода к рыночным отношениям» ТГУ, Душанбе 1993, 17 саш
3. В. А Розиков, Ш, М Рашимов, С.Р Сафаров «Инвестиционная политика Республики Таджикистан и основные направления ее активизации». Нашриёт «Сарпараст» с 2001, 174 саш.
4. Г.Расулов «Иностранные инвестиции и их роль в развитии экономики Республики Таджикистан», Душанбе «Ирфон», с 2005, 37 саш.
5. Газетаи Asia Plus № 14 6 апрели 2006.
6. Л. Саидмуродов «Иктисодиёти байналхалк!; назария, таърих, сиёсат», Душанбе «Ирфон», с 2004, 144 саш.
7. М. Оймашмадов, М. Муртазоев «Иктисодиёти Лашон» Тешрон «Нашри Замон», с 2001, 800 саш.
8. Малалаи «Иктисодиёти Толикистон; стратегияи тараккиёт». Душанбе шумораи солшои 2007-2008.
9. Конуни Лумшурии Толикистон «Дар бораи сармоягузоришои хорил!»№555 1992 (бо тагироту иловашо аз 1.02.1996, аз 12.12.1997, аз 11.12.1996, 12.11.2002 ва 12..05.2007)
10. Вазъи илтимоию иктисодии Лумшурии Толикистон дар соли 2007.Маълумотномаи Кумитаи давлатии омори Лумшурии Толикистон, Душанбе 2009
11. Исоматов Бобокалон «Асосшои назарияи иктисод!» Душанбе-2007 Боби 14
12. Расулов Г.Р Привлечения прямых иностранных инвестиций в экономике Республике Таджикистан, кандидатская диссертация-Ду
13. шанбе 2005
14. Хасанов М.М , Саидхолаев Х.Д. «Внешний долг, мировые тенденции и их приложение к экономике Таджикистана»-Душанбе 2004.
