Научная статья на тему 'ХИЗМАТЛАР МАРКЕТИНГИ СТРАТЕГИЯСИГА ҚЎЙИЛГАН ТАЛАБЛАР ТАҲЛИЛИ'

ХИЗМАТЛАР МАРКЕТИНГИ СТРАТЕГИЯСИГА ҚЎЙИЛГАН ТАЛАБЛАР ТАҲЛИЛИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
345
78
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Маркетинг / хизмат кўрсатиш соҳаси / стратегия / маркетинг стратегияси / Ўзбекистон иқтисодиёт / Marketing / services / strategy / marketing strategy / economy of Uzbekistan

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Набиева, Нилуфар Муратовна

Жаҳон иқтисодиётида хизмат кўрсатиш соҳаси кўп йиллар давомида ўсиш суръатларини сақлаб, енг фаол ривожланмоқда. Иқтисодиётни ривожлантиришнинг технологик асосларини модернизация қилиш, бошқарувнинг янги йўналишларининг пайдо бўлиши хизматлар бозорининг ўсишига бевосита таъсир қилади. Мақолада хизмат кўрсатиш соҳасининг маркетинг стратегиясига қўйиладиган баъзи талаблар кўриб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по экономике и бизнесу , автор научной работы — Набиева, Нилуфар Муратовна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ANALYSIS OF REQUIREMENTS FOR THE MARKETING STRATEGY OF SERVICES

The service sector is developing most actively in the global economy, maintaining its growth for many years. Modernization of the technological foundations of economic development, the emergence of new business directions directly affect the growth of the services market. The article examines some requirements for the marketing strategy of the service sector.

Текст научной работы на тему «ХИЗМАТЛАР МАРКЕТИНГИ СТРАТЕГИЯСИГА ҚЎЙИЛГАН ТАЛАБЛАР ТАҲЛИЛИ»

International journal of theoretical and practical research

Scientific Journal

Year: 2022 Issue: 3 Volume: 2 Published: 31.03.2022

http://alferganus.uz

Citation:

Nabieva, N.M. (2022). Analysis of requirements for the marketing strategy of services. SJ International journal of theoretical and practical research, 2 (3), 24-41.

Ha6ueBa, H.M. (2022). XroMaraap MapKeTHHru ciparerHacHra KyHmraH T&ra6^ap Tax^H^H. Nazariy va amaliy tadqiqotlar xalqaro jurnali, 2 (3), 24-41.

Doi:

https://dx.doi.org/10.5281/zenodo.6503406

DOI 10.5281/zenodo .6 503406

ISSN 2181-2357

T. 2. №3. 2022

ISJIF 2022:5.962 QR-Article

Nilufar Muratovna, Nabieva

PhD, Department of "Economics", Fergana Polytechnic Institute

UDC 339.138.338.46

ANALYSIS OF REQUIREMENTS FOR THE MARKETING STRATEGY OF

SERVICES

Abstract: The service sector is developing most actively in the global economy, maintaining its growth for many years. Modernization of the technological foundations of economic development, the emergence of new business directions directly affect the growth of the services market. The article examines some requirements for the marketing strategy of the service sector.

Keywords: Marketing, services, strategy, marketing strategy, economy of Uzbekistan. ХИЗМАТЛАР МАРКЕТИНГИ СТРАТЕГИЯСИГА ЦУЙИЛГАН ТАЛАБЛАР

ТАХ,ЛИЛИ

Нилуфар Муратовна, Набиева

PhD, "Ицтисодиёт " кафедраси, Фарзона политехника институти

Аннотация: Жауон ицтисодиётида хизмат курсатиш соуаси куп йиллар давомида усиш суръатларини сацлаб, енг фаол ривожланмоцда. Ицтисодиётни ривожлантиришнинг технологик асосларини модернизация цилиш, бошцарувнинг янги йуналишларининг пайдо булиши хизматлар бозорининг усишига бевосита таъсир цилади. Мацолада хизмат курсатиш соуасининг маркетинг стратегиясига цуйиладиган баъзи талаблар куриб чицилган.

Калит сузлар: Маркетинг, хизмат курсатиш соуаси, стратегия, маркетинг стратегияси, Узбекистон ицтисодиёт.

© ®

24

ISSN 2181-2357

T. 2. №3. 2022

АНАЛИЗ ТРЕБОВАНИИ К МАРКЕТИНГОВОЙ СТРАТЕГИИ УСЛУГ

Нилуфар Муратовна, Набиева

РЪВ, кафедра "Экономика", Ферганский политехнический институт

Аннотация: В мировой экономике наиболее активно развивается сфера услуг, сохраняя свой рост на протяжении долгих лет. Модернизация технологических основ развития экономики, появление новых направлений хозяйствования непосредственно влияют на рост рынка услуг. В статье исследуются некоторые требования к маркетинговой стратегии сферы услуг.

Ключевые слова: Маркетинг, сфера оказания услуг, стратегия, маркетинговая стратегия, экономика Узбекистана.

Кириш

Жахонда глобаллашув жараёни чукурлашиб ва иктисодиётни ракамлаштириш тобора кенгайиб бораётган шароитда хизмат курсатиш тармокларини жадал ривожлантиришга алохида эътибор каратилмокда. «Жахон ялпи ички махсулот хажмида мазкур соханинг салмоFи уртача 65 фоизни ташкил этгани холда, мазкур курсаткич АКЩда 80 фоизни, Европа Иттифоки давлатларида 70-75 фоизни ташкил этади»20. АКШ, Германия, Буюк Британия, Япония, Жанубий Корея сингари жахоннинг ривожланган давлатлари амалиётига кура, инсон салохияти тараккиётига истикбол максадлардан бири сифатида ёндашилган инвестициялаш шароитида маркетинг стратегиялари самарали кулланилмокда. Бу уз навбатида, юкори даражадаги ижтимоий-иктисодий тараккиётни таъминлаш амалиётида маркетинг фаолияти, айникса маркетинг стратегияларидан кенг куламда фойдаланишнинг долзарблигини курсатмокда.

Жахонда ракамли иктисодиётнинг жадал ривожланиши шароитида ишлаб чикариш ва хизмат курсатиш сохаларининг ракобатбардошлигини таъминлаш, айникса хизмат курсатиш фаолиятини манзилли ва дифференциал тамойилли амалга ошириш борасида маркетинг стратегияларини такомиллаштиришга йуналтирилган илмий изланишларга алохида эътибор каратилмокда. Амалга оширилаётган тадкикотлар таркибида махсулот турлари диверсификациясини ошириш оркали истеъмолчиларнинг хизмат сифатидан коникиш даражасини кучайтириш, маркетинг ёндашувларида инновацион технологияларни кенг жорий этиш, хизмат турларини диверсификациялаш хамда уларнинг ракобатбар-дошлигини таъминлашга каратилган маркетинг тадкикотларини утказиш илмий тадкикотнинг устувор йуналишлари хисобланади.

Янги Узбекистонни барпо этиш жараёнида ижтимоий-иктисодий тараккиёт ва ахоли турмуш даражасини оширишнинг мухим йуналишларидан бири сифатида хизмат курсатиш тармокларини ривожлантиришга алохида эътибор каратилмокда. «Хизмат курсатиш сохаси ахоли бандлигини таъминлашда энг катта захиралардан

https://ru.theglobaleconomy.com/rankings/share of services/

20

25

ISSN 2181-2357

Т. 2. №3. 2022

RESEARCH »пч. - MC-

SJIF 2022:5.962

бири хисобланади. ...Х,исоб-китобларга кура, мазкур йуналишда камида 160 минг кушимча иш урни яратиш мумкин. Х,ар бир туман ва шахар кесимида хизматлар сохасини ривожлантириш дастурини ишлаб чикиш, шу билан бирга, тармокни тартибга солиш, ундаги методология ва статистика маълумотларини халкаро стандартларга мослаштириш»21 вазифалари белгилаб берилган.

Бу борада хизмат курсатиш сохаси хажмини махсулотлар турини кескин кенгайтириш ва сифатини ошириш, корхоналар истикбол ривожини ички ва ташки омиллар шароитида ракобатли устунликни таъминлаш, истеъмол шароитидаги киска муддатли узгаришларни хисобга олиш, шунингдек, хизмат турларини худудлар кесимида маркетинг мувофиклаштириш, хизматлар бозори салохиятидан ижтимоий-иктисодий усиш нуктаси сифатида самарали фойдаланишга йуналтирилган илмий изланишларни устувор амалга ошириш максадга мувофик.

Муаммонинг урганилганлик даражаси

Хизматлар сохасини, жумладан, хизмат курсатиш корхоналари фаолиятини ривожлантиришнинг илмий назарий ва методологик муаммолари хорижлик олимлардан Аакер Д., Аванесова Г.А., Ансофф И., Бакшт К., Балаева О.Н., Бередин И.С., Бест Р., Гембл П., Джордан М., Джанстер П., Дойль П., Дихтль Е., Котлер Ф., Келлер К.Л., Лавлок К., Ламбен Ж.Ж., Минетт С., Оуэн Р. ва бошкаларнинг илмий ишларида тадкик килинган.

Шунингдек, МДХ, мамлакатлари олимларидан Б.П.Гамаюнов, Е.П.Голубков, А.С.Морунов, М.Недякин, С.М.Перминов, О.Н.Романенкова, И.Н. Синяева ва бошкаларнинг илмий асарларида урганилган.

Сунгги йилларда мамлакатимизда хизмат курсатиш корхоналарида маркетинг стратегиясидан фойдаланиш масалаларига баFишланган илмий ишлар КХ.Абдурахмонов, Г.Н.Ахунова, А.Ш.Бекмуродов, М.Р.Болтабаев, М.А.Икрамов, М.М.Зияева, Д.Х.Набиев, М.К.Пардаев, И.С.Тухлиев, А.А.Фаттахов, З.А.Хакимов, Ш.Дж.Эргашходжаева, М.С.К,осимова, М.Юсупов ва бошкаларнинг илмий тадкикотларида уз аксини топган.

Шу билан бирга таъкидлаш лозимки, республикамизда ижтимоий вазифаларни хал этишда, ахолини иш билан таъминлаш, камбаFалликдан чикариш, тобора усиб бораётган моддий ва маънавий эхтиёжларини кондиришда хизматларни тизимли йулга куйиш, унинг маркетинг стратегиясини ишлаб чикиш билан боFлик масалаларга мутахассислар ва олимлар томонидан етарлича эътибор берилмаган. Бу холат мазкур йуналишда илмий изланишлар олиб бориш зарурлигини белгилайди.

Тадцицотнинг усуллари. Тадкикотда гурухлаш, абстракт-мантикий фикрлаш, монографик, таккослаш, солиштирма тахлил, эксперт бахолаш, суровнома, иктисодий-математик, статистик, кластер тахлил, STEP тахлил усулларидан фойдаланилган.

Та^лиллар ва натижалар

Таъкидлаш лозимки, Президентимизнинг 2020 йил апрелдаги «Ракамли иктисодиёт ва электрон хукуматни кенг жорий чора-тадбирлар тугрисида»ги

21 Президент Шавкат Мирзиёев раислигида хизмат курсатиш ва ички туризм сохаларини ривожлантириш масалалари буйича видеоселектор йетилиши утказилди // Халк сузи, 2020 йил 16 июнь. - https://xs.uz

26

ISSN 2181-2357

Т. 2. №3. 2022

RESEARCH »пч. - MC-

SJIF 2022:5.962

Карори хамда 2020 йил Олий Мажлисга Мурожаатномасида мамлакатимизда ракамли иктисодиётини ривожлантириш буйича мухим чора-тадбирда ишлаб чикилишига ва хаётга тадбик этилишига асос булди. Ракамли иктисодиёт деганда, факатгина Блок чейн (Block chain) технологиясини ва улардан халкаро молия бозорларида фойдаланиш масалаларини ёки криптавалюталарни тушуниш керак эмас. Ракамли иктисодиёт (Digital economy) деганда, ракамли коммуникациялар IT ёрдамида олиб бориладиган иктисодиёт тушунилади.

Ишлаб чикариш ва хизмат курсатиш сохасида янги IT кулланиши туфайли махсулот ва хизматларнинг таннархини пасайтириш ва ракобатбардошлигини ошириш, яширин иктисодиётга бархам бериш воситаси сифатида хам караш мумкин. Жахон банкининг «Ракамли дивидентлар» номли тадкикотлари хулосалари мамлакатлар иктисодиётини ривожлантиришда ракамли иктисодиётининг накадар долзарб ва мухим масала эканлигини курсатади. Хусусан, интернет тизимининг 10 фоизга усиши мамлакат ЯИМ усишига олиб келади. Ривожланган давлатлатларда, Узбекистонлик олим С.С.Гуломов фикри буйича, бу курсаткич 1,21 фоизни ташкил этса, ривожланаётган мамлакатларда 1,38 фоизга тенг. Демак, интернет тезлиги 2 баробар ошадиган булса, ЯИМ хажми хам карийб 15 фоиз ортишига эришиш мумкин.

Мухтарам юртбошимиз 2020 йил 24 январь куни Олий Мажлисга килган Мурожаатномасида «Ракамли иктисодиётга фаол утиш- келгуси 5 йилдаги энг устувор вазифаларимиздан бири булади»,- деб таъкидлаган. Ракамли технологиялар нафакат махсулот ва хизматлар сифатини оширади, ораликча харажатларни камайтиради. Балки Президентимиз таъбири билан айтганда, энг OFир иллат -коррупция балосини йукотишда хам самарали воситадир. Турли мамлакатларда ракамли иктисодиёнинг ЯИМ даги улуши 4,5 дан то 15,5 фоизгача ташкил этади. Бундай ракамли иктисодиётнинг ривожланиш тенденциясини ва мамлакатимиз иктисодиёти, шу жумладан, хизмат сохаларини ривожланишига катта таъсир курсатишини таъкидлашимиз мумкин.

Республикамизда охирги йилларда ракамли иктисодиёни ривожлантириш борасида бир нечта конун ва меъёрий-хукукий хужжатлар кабул килиниб, уларнинг таркибида куйидагиларни курсатиб утишимиз мумкин: «Электрон хукумат туFрисида», «Ахборотлаштириш туFрисида», «Электрон ракамли имзо туFрисида», «Электрон тижорат туFрисида»ги конунлар. Ундан ташкари, Президентимизнинг 2018 йил 2 сентябрда «Ракамли ишонч»,«Ракамли иктисодиётини ривожлантиришни куллаб-кувватлаш жамFармасини ташкил этиш туFрисида» хамда бошка фармон ва карорларини келтиришимиз мумкин.

Шуни айтиб утишимиз жоизки, 2016 йил Республикамизда ишлаб чикилган хизматлар сохасини ривожлантириш Дастурида инобатга олинган вазифалар тулик равишда амалга оширилмади. Бунинг асосий сабаблардан бири, бизнинг фикримизча, хизмат курсатиш сохасига куйилган тамойиллар, ишлаб чикилган стратегиялар уша даврдаги эхтиёждан келиб чикмаганидандир. Х,озирги кунда хукумат сохасини ракамли иктисодиёт талабларига мос равишда ишлаб чикишни хохласак, унда биринчи навбатда ушбу соха ва ундаги корхоналар маркетинг стратегиясини туFри танлаш ва ишлаб чикишдан иборат. Юкорида курсатиб

27

ISSN 2181-2357

T. 2. №3. 2022

RESEARCH »пч. - MC-

SJIF 2022:5.962

утилган Дастурда хизмат курсатиш сохасининг ЯИМ улушида 48,7 фоизга етказиш режалаштирилган эди. К,ишлок хужалиги шароитида уларнинг хажмини 1,8 маротаба ошириш мулжалланган эди. 2017 йил ушбу курсаткич 47,3 фоизни ташкил топди.

Вахоланки, курсатиб утилган Дастурда 2030 йили хизмат курсатиш сохаси ЯИМ таркибида 49,9 фоизни ташкил этилиши башоратлаштирилган. Албатта бундай курсаткичлар, олдинги параграфларда курсатиб утганимиздек жуда паст, вахоланки, ривожланган давлатларда ушбу курсаткич 70-80 фоизни ташкил этади.

Демак, бизнинг фикримизча, ахолимизнинг усиб бораётган моддий ва маънавий эхтиёжларини кондириш, ахолини иш билан таъминлашни амалга ошириш хамда глобал иктисодиётнинг ракамлаштириш жараёнларида хизмат сохасини ривожлантирадиган маркетинг стратегияларини танлашимиз лозим булади. Бу борада устозларимиз Ш.Д. Эргашходжаева, А.Н. Самадов ва И.Б. Шарипов томонидан тайёрланган «Маркетинг» дарслигида маркетинг жараёнларининг икки киёфасини курсатиб, тахлил килиб берган. Уларнинг утказган тадкикотлари асосида маркетинг жараёнини икки тоифага, яъни стратегик ва операцион маркетингга таксимлашган (1- расмга каранг).

Стратегик маркетинг (тахлил жараёни)

• Эхтиёжлар тахлили: асосий бозорини аниклаш

• Бозорни сегментлаш: макро ва микросегментлаш

• Жалб этувчанликни тахлил килиш: бозорнинг салохияти - хаёт даври

• Ракобатдошлик тахлили: бозорнинг бир катор устунлиги

• Усиш стратегиясини танлаш

Операцион маркетинг ( фаол жараёни)

• Максадли сегментни танлаш

• Маркетинг режаси (максадлар, вазифалар, тактика)

• Комплекс маркетинг ( 4Р)

• Маркетинг бюджети

• Режани амалга ошириш ва назорат

1-расм. Маркетингнинг икки киёфаси22

Бизнинг тадкикотимиз олдига куйилган асосий вазифалардан бири устозларимизнинг жиддий ишланмаларидан хизмат курсатиш сохасини ривожлантириш маркетинг стратегияси асосида фойдаланиш, хозирги кундаги ракамлаштириш жараёнларига мослаштиришдан иборатдир. Вахоланки, маркетинг стратегиясининг корхона ва ташкилотлар микёсида манфаатли иктисодий имкониятларига йуналтириш, яъни унинг «ноу- хау» ва ресурсларига мос келадиган, унинг усиш ва рентабеллик салохиятини таъминловчи имкониятларига йуналтиришдан иборат. Маркетинг стратегиясининг асосий вазифаси тарикасида фирманинг миссиясини аниклаш, максадларни белгилаш, усиш стратегиясининг

Муаллиф ишланмаси.

22

28

ISSN 2181-2357

T. 2. №3. 2022

RESEARCH »пч. - MC-

SJIF 2022:5.962

ишлаб чикдш ва товар (хизматлар) портфелининг мувозанатланган тузилмасини таъминлашдан иборат.

Замонавий дунёда ахборот-коммуникация ва ракамли технологиялар барча сохада етакчи уринни эгаллади. Бу баркарор тараккиётга, хар томонлама юксалишга эришишнинг зарур шарти тарикасида ёндашишни талаб килади. Бизнинг фикримизча, ишлаб чикиладиган маркетинг стратегияларга асосий талаб тарикасида караш мумкин.

Мамлакатимизда ракамли иктисодиётга утиш якин беш йилликнинг устувор вазифаси этиб белгиланди ва жорий йил «Илм, маърифат ва ракамли иктисодиётни ривожлантириш йили», деб номлангани бу йуналишда туб бурилиш ясайдиган узгаришлар амалга оширишидан далолат беради. Хусусан, «Ракамли Узбекистон -2030» дастури ишлаб чикилмокда. Замонавий ахборот ташкилотлари таълим, соFликни саклаш, жамият ва давлат бошкаруви тизимларининг барча боскичига жорий этилмокда. Айни пайтда 7 мингта соFликни саклаш, мактабгача ва мактаб таълими муассасалари юкори тезликдаги интернетга уланган булса, 2022 йилда уларнинг сони 19 мингтага етади. Агар 2019 йилда барча шахар ва туман марказларини юкори тизимдаги интернетга улаш ишлари якунига етказилган булса, 2022 йилда жами кишлоклар ва махаллалар бундай имконияти билан таъминланиши назарда тутилмокда.

Ракамли иктисодиёт даврида энг ривожланаётган хизмат сохалари ахборот-коммуникация технологиялари, банк-молия, суFурталаш, таълим сохалари булганлиги сабабли, хизмат хусусиятлари анча узгаришга мойил булади. Масалан, электрон валюта, биткоинлар пайдо булиши, электрон савдони ривожланиши хизмат сохасининг тубдан узгаришига олиб келмокда. Оммавий офат -Коронавируснинг пайдо булиши, тизимнинг куп турини масофавий шаклга утказилиши хам шулар жумласидандир.

Академик Гуломов С.С. нинг куп илмий макола ва чикишларида хозирги кунда интеллектуал салохиятни шакллантириш мухим урин эгаллашига катта эътибор каратилган. Узбекистон инновацион ривожлантириш учун социал сохада «СоFломлаштирадиган аклли таълим» модели ишлаб чикилган. Ушбу моделнинг асосига кадимги файласуф Сукротнинг интеллектнинг усиши аклли тиббиёти ва аклли оилага боFликлиги, ундан 30-35 фоиз наслга, 30-35 фоиз озик-овкатга, 3035 фоиз укитувчи, устоз ва устознинг махорати боFликлиги курсатиб утилган. Бугунги кунда 34 миллионлик ахолига эга мамлакатимиз 60 фоизини ёшлар ташкил этади. Шу боис «креатив жамият» барпо этиш, юксак интеллектуал салохиятли ва илм-фаннинг аник сохалари буйича чукур билимга эга булган креатив фикрловчи мутахассисларни тайёрлаш устувор вазифаларимиз сирасига киради.

Бугун таълим тизимини такомиллаштириш, таълим хизматлари доирасини кенгайтириш ва сифатини яхшилаш, хар бир инсоннинг умри давомида билим олиш имкониятини куллаб-кувватлаш борасидаги саъй-харакатлар замирида хам худди шу эзгу интилишлар мужассам. Бундай холат иш билан бандларнинг ичида олий маълумотликларнинг микдорини 50 фоиздан ошик булишлигини таъминлаш, ишсизликни камайтириш-буларнинг хаммаси хизмат сохасини ривожлантириш билан боFликдир. Хизмат курсатишни кисман сакланиши ва мулк тарикасида

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

29

ISSN 2181-2357

Т. 2. №3. 2022

RESEARCH »пч. - MC-

SJIF 2022:5.962

утказилиш имконияти факат ракамли технологияларга асосланган иктисодиёт шароитида амалга ошира бошланди.

Тан олишимиз керак, хозирги кунгача хизмат курсатиш сохасига етарли даражада муносабат билдирилгани йук. Минг афсус, ушбу сохага тегишли меъёрий хужжат, конун ва бошка йурикномалар жуда кам ишлаб чикилган. Шу сабабдан, бизнинг илмий позициямиз, хозирги кунда Узбекистан Республикасида хизматлар сохасига, айникса, юкорида таъкидлаб утганимиздек ахборот-коммуникация технологиялар, таълим, банк-молия, савдо, овкатланиш ва бошка турли хизматлар курсатиш сохасида маркетинг стратегиясини ишлаб чикилаётганда Майкл Портер томонидан ишлаб чикилган кенгайтирилган ракобат концепциясидан кенг фойдаланишни жорий этилиши керак. М. Портер томонидан 1982 йили киритилган кенгайтирилган ракобат концепциясининг мазмуни шундан иборатки, корхонанинг асосий бозордаги ракобатли афзалликдан фойдалана олиш кобилияти факатгина узи дуч келаётган бевосита ракобатга эмас, балки шу бозордаги потенциал ракобатчилар, товарлар уриндошлари, мижозлар ва воситачилар кучларнинг таъсирига хам боFликдир.

Потенциал ракобатчилар ва уриндош товарлар корхона учун бевосита хавф уЙFотса, мижозлар ва воситачилар эса узаро талаблари билан билвосита тахдид солиб туради (2 - расмга каранг).

2-расм. Ташкилотчиларнинг савдолаш кобилияти

23

23 Портер М. Конкурентная стратегия: Методика анализа отраслей и конкуренции.М., 2016,38 бет. @ ®

30

ISSN 2181-2357

T. 2. №3. 2022

ISJIF 2022:5.962

M. nopTep y3HHHHr «KoHKypeHTHaa cTpaTerua» acapuga MaHa my KyH.apHHHr y3apo Tatcupu oxup oKuöaraga TOBap (xH3MaT) öo3opHHHHr peHTaöe..HrHHH öe.rH.afigH. TaöuHHKH, pa^oöaT MyxHTHHH TamKH. KH.yBHH acocufi KyH.ap Typ.H öo3op.apga Typ.HHa öy.Hmu MyMKHH.

Ey epga pa^oöaTga Ta.aö Ba TaK.H$ этн.aeтгaн coh KopxoHa ynyH y3rapyBHH.ap Ba3H^acHHH öa^apagu. EyHga Ta.aö ^h^hach Kyfiugaru TecKapu öof.hk.hkhh TamKH. этagн:

P = f ( Q ),

öy epga, P - öo3op öaxocu - öof.hk y3rapyBHH; Q - TaKHH^ этн.aeтгaн MHKgop, öof.hk öy.MaraH y3rapyBHaH.

EyHga KopxoHa y3 xo.aTHHH axmunam Ma^caguga eKH eTKa3um xa^MHHH y3rapTupumH eKH um.aö HH^apum (xu3MaT KypcaTHm) ^a^MHHu MyBO^HK^amTupumu .o3hm öy.agu. K,uc^a Myggarau puBO^naHumga $upMa ynyH paKoöaTHH.apHHHr umnaö HH^apum xa^MHHH Ba AHru paKoöaTHH.apHHHr Ke^umuHH Ky3aTuö öopum, nyHKH öaxo.ap guHaMHKacuHH o.gHHgaH Kypa öu.Hm hmkohhhh öepagu. Ammo aManueT myHH KypcaTMo^gaKH, xu3MaT KypcaTHm öo3opuga co$ pa^oöaT KH.um MexaHH3MH xa.H Ty.H»; umnaö HHKH.MaraH.Hru ymöy coxaHH puBo^naHumura aKc TatcupuHH yTKasMo^ga. Arapga MaM.aKaTHMH3 EBpoocue H^THcogufi ^aMHtfrara Kymu^aMaH geca, Tam^apugaru KopxoHa Ba TagöupKop.ap öu.aH pa^oöaT Ku.umHH xaM yfi.am.apH KepaK. Ey xo.arga gн$$epeнцнfl cTpaTeruacugaH $ofiga.aHum Ma^cagra MyBo^H»; öy.ap эgн.

yhh aMa.ra omHpHmHHHr Kyfiugaru пpннцнп.apнгa puoa KHflumHH .o3hm, geö Tonagu:

■ xap KaHgafi gн^^epeнцнaцнa xapugop ynyH «KufiMaT»ra эгa öy.Hmu KepaK;

■ ymöy KHHMaT $ofiga.aHum caMapacuHH omupum (KyH.H ^oHH^um) Ba HcretMo. xapa^aT.apuHH KaMafiTupumgaH uöopar öy.Hmu .o3hm;

■ ymöy KHHMar my gapa^aga ro^opu öy.Hmu KepaKKH, xapugop yHHHr ynyH Kynpo^ HapxHH Ty.amra po3H öy.Hmu KepaK;

■KopxoHa y3 gн^^epeнцнaцнa э.eмeнтннн pa^Hö.ap yHgaH gapxo. Hycxa KyHupuö o.Mac.Hru ynyH xhmoa KH.a onumu KepaK;

■ xapugopra Ma^öy. HapxHHHr KyTapu.HmH KopxoHa gн^^epeнцнaцнa э.eмeнтннн um.aö HH^apumra eKH xu3MaT KypcaTHmra cap^.araH xapa^aT.apHHHr opTumugaH KynpoK öy.Hmu KepaK;

■hhxoat, arap gн^^epeнцнaцнa э.eмeнтн ce3H.apcu3 öy.ca Ba öo3op yHH TaH o.MaraH öy.ca, $upMa yHH oMMa.amTHpum ynyH curHa..apHH By^ygra Ke^Tupumu ^o3hm.

AKcapu^T KopxoHanapHHHr cTpaTeruacu ycum Ma^cag^apu: caBgo x,a^MH, öo3op y^ymu, KopxoHa gapoMagu eKH y^naMHHHr ycumuHH Ha3apga TyTagu. ffly caöaögaH TagKH^oT^apHMH3 KefiHHru öocKun^apuga xH3Mar KypcaTHmHH TamKH^ этнm, yHHHr MapKeTHHr cTpaTeruacuHH um^aö HHKum, öy op^anu ucTetMo^HH^ap xoxum-ucTaK^apuHH y3^apuHHHr gapoMag^apura afi^aHTupum Ta^puöacuHH Tax^u^ KH^umra xapaKaT KH.raMH3.

© ©

31

ISSN 2181-2357

T. 2. №3. 2022

SJIF 2022:5.962

Тахлил килиш учун биринчи навбатдаги мавжуд хизматлар сохасининг холатидан олдин хукумат томонидан ушбу сохани ривожланишига куйилган максад ва режаларни бажарилишига эътибор каратишимиз лозим булади. Юкорида эслаб утилган Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2016-2020 йилларга хизмат курсатиш сохасини ривожлантириш Дастурида, максадли параметрлар ишлаб чикилган эди. Улар 1 - жадвалда келтирилган.

1- Узбекистон Республикаси 2016-2020 йилларга мулжалланган хизматлар сохасини ривожлантириш буйича максадли параметрлари 24

№ Хизматлар номланиши 2016 йил 2018 йил 2020 йил 2020-2016 га нисбатан

ЯИМ даги улуши 47.5 48.2 48.7 1.8 марта

Уртача усиш темпи 112.2 112.2 113.3 ошиши

Жумладан : кутилган

1 Алока ва ахборот хизматлар 119.6 123.8 127.8 2.9

2 Молиявий хизматлар 112.2 112.5 113.0 1.8

3 Транспорт хизматлари 107.0 108.2 109.4 1.5

3.1 Шу жумладан, автотранспорт 108.0 108.4 109.5 1.5

4 Овкатланиш ва яшаш хизматлари 111.5 112.1 112.7 1.8

5 Савдо хукуматлари 110.0 110.5 111.0 1.6

6 Кучмас мулк хизмати 107.0 106.6 110.0 1.5

7 Таълим хизмати 108.3 108.9 110.0 1.5

8 СоFликни саклаш хизмати 113.8 113.0 114.0 1.9

9 Ижара хизмати 112.3 112.6 112.6 1.8

10 Маиший хизмат, товар ва компания божхона хизмати 110.0 110.5 111.0 1.6

11 Индивид хизмати 110.0 110.9 111.5 1.7

12 Архитектура, мухандис-изланувчи ва тех. синов ва тахлиллар хизмати 111.5 111.7 111.9 1.7

13 Бошка хизмат 111.5 112.7 112.7 1.8

Ракобатбардошлик хар кандай корхонанинг бозордаги муваффакияти учун асос булиб, ракобатбардошлик муаммосини хал килиш унинг энг кийин вазифаларидан бири булиб, маркетинг хизматининг мувофиклаштирувчи функцияси билан барча булинмаларнинг мувофиклаштирилган, максадга мувофик ишларини талаб килади, корхона фаолияти - бу муаммони хал килиш учун стратегик ёндашувларни ишлаб чикиши лозим. Хизматлар маркетинги амалиётида чексиз куп ракобат стратегияси мавжуд. Бунинг сабаби, ракобатдош позициясини узгартириш ёки химоя килишда (турли хил бозорлар ва ракобат шароитлари мавжуд булганда) хал этилиши керак булган турли жихатларга боFлик.

Ракобатли бозор шароитида хар бир корхона учун узок муддатли истикболда ракобатбардош позицияларни яратиш, саклаш ва мустахкамлаш масаласи айникса долзарб булиб турибди, бу уз-узидан ривожланиш стратегиясини ишлаб чикмасдан ва уни самарали амалга оширмасдан мумкин эмас. Хизмат курсатиш корхоналар фаолиятида окилона харакатларни талаб килади, чунки нафакат ташки мухит, балки корхоналарнинг узи хам вакт ва шароитлар таъсири

24 Узбекистон Республикаси 2016-2020 йилларга мулжалланган хизматлар сохасини ривожлантириш дастуридан олинган.

32

ISSN 2181-2357

T. 2. №3. 2022

SJIF 2022:5.962

ocTHga ce3H.ap.H gapa^aga y3rapuö öopMo^ga. EyHgafi mapourga xH3MaT.ap öo3opuga ^ao.H^T ropmyBHH KopxoHa.apHHHr MapKeTHHr cTpaTeruacuHH acoc.am 3apypaTH MaB^yg öy.uö, y.ap xH3MaT.ap öo3opgaru Ta.aöHH Ty.HK KoHgupumu KepaK, geMaK y.apHHHr cTpaTeruK Ba xH3MaT Kypcarum gacTyp.apu pea. Ba пoтeнцнa. HcTetMo.HH.apHHHr ucTaK.apu Ba KyTHm.apura MaKcHMa. gapa^aga Moc.amraH TH3HM.apugaH ^ofiganaHumu .o3hm. MapKeTHHrHH öom^apum TH3HMugaH ^ofiganaHHm um.aö HH^apum Ba coTHm ^ao.H^THHH o^H.oHa öom^apumHH TatMHH.afigH, öy y3oK MyggaT.H öo3op MyHocaöaraapHHH puBo^naHTupumra epgaM öepagu Ba, aBBa.o, ucTetMo.HH.ap Ta.aöura Kapaö öo3opra fiyHa.THpH.raH.HrHHH TatMHH.afigH.

Xu3MaT.ap TacHH^ugaH Ke.uö HHKKaH xo.ga xH3Mar Kypcarum KopxoHa.apu ToMoHHgaH $oöga.aHH.agHraH MapKeTHHr cTpaTeruacuHHHr acocufi э.eмeнт.apннннг MaHTH^HH guarpaMMacHHH 3-pacMra Kypa TaK.H$ этн.agн.

MapKeTHHr crpaTerHa^apHHHHr acocnii э^eмeнт^apн (MЭN)

3-pacM. MapKeTHHr crpaTerHH^apH a^eMeHT^apu25

1 Mya..ufo um.aHMacu.

33

3 - расмда тизимлаштирилган химат курсатиш корхоналарининг "маркетинг стратегияси" концепциялари нафакат маркетинг максадларига эришишнинг комплекс режаси сифатида балки, корхонанинг маркетинг стратегиясининг узига хос нукталари сифатида хам хизмат килади.

Деярли хар бир тадкикотчи "маркетинг стратегияси" тоифасининг мохиятини узига хос тарзда тушунади. Х,ар бир мутахассис ушбу тоифага уз таърифини беради, аммо, бизнинг фикримизча, бу таърифлар жуда чекланган ва улар билан тулик келишиб булмайди. Бизнинг нуктаи назаримиздан маркетинг стратегияси - бу ракобатдош позицияларини мустахкамлаш, истеъмолчиларни кондириш ва мавжуд ресурслардан фойдаланган холда белгиланган максадларга эришишга каратилган, узок муддатли, сифат жихатидан аникланган, аммо ривожланишнинг катъий йуналиши эмас. Ташкилотнинг эришган ютукларини, маркетинг максадларини ва уларни амалга оширишга таъсирини хисобга оладиган йуналиш, бу ташкилотнинг ташки мухити омиллари ва узининг ички имкониятлари.

Маркетинг стратегиясининг куплаб таснифлари мавжуд булиб, уларни тизимлаштирилган холати 4-расмда келтирилган.

Ракобат стратегияси корхонанинг маркетинг стратегиясининг бир тури сифатида унинг маркетинг максадларини амалга ошириш воситаларидан бири хисобланади ва шу билан у максадли бозорда муваффакиятли ракобатлаша оладиган ва яратишга кодир булган корхонанинг кучли томонларини аниклашга каратилган. корхона учун ракобатбардош устунлик.26

Ракобатбардошлик хар кандай корхонанинг бозордаги муваффакияти учун асос булиб, ракобатбардошлик муаммосини хал килиш унинг энг кийин вазифаларидан бири булиб, маркетинг хизматининг мувофиклаштирувчи функцияси билан барча булинмаларнинг мувофиклаштирилган, максадга мувофик ишларини талаб килади, корхона фаолияти - бу муаммони хал килиш учун стратегик ёндашувларни ишлаб чикиши лозим.

Хизматлар маркетинги амалиётида чексиз куп ракобат стратегиялари мавжуд. Бунинг сабаби, ракобатдош позициясини узгартириш ёки химоя килишда (турли хил бозорлар ва ракобат шароитлари мавжуд булганда) хал этилиши керак булган турли жихатларга боFлик. Шу билан бирга, корхона бир вактнинг узида хар бирининг маълум бир фаолият турига тегишли булган бир нечта маркетинг ракобат стратегиясидан фойдаланиши мумкин. Вазиятнинг бу холати маркетинг ракобатбардош стратегияси корхона бошкарувининг стратегик даражасида мавжуд ва унинг маркетинг фаолиятининг барча жихатларини камраб олади деган хулосага келишимизга имкон беради.

26 3. Заблодська 1.В. Репональна промислова полтгика: питання теори та практики: монографiя. Луганськ: СНУ iH. В. Даля, 2007. 344 с.

34

Eo3opgarH T&ra6 xo-rara SyflH^a MapKeTHHr crpaTerHH^apH (MCi)

CuHxpoHO MapKeTHHr

KoHBepcHMH MapKeTHHr

KpeaTHB MapKeTHHr

Par6aT^aHTHpyBHH MapKeTHHr

PeMapKeTHHr

fleMapKeTHHr

^y.ma6 KyBBamoBHH MapKeTHHr

s

Oh

<

5 -

H

<

Oh H

u -

ffi s

H

w

6

Oh

<

BCG мaтрнцaснгa acocraHraH MapKeTHHr crpaTerHarapH (MC5)

Ycum

^y.ma6 - KyBBamoBHH

Tynnam

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Эпнмннaцнfl

,Э,н$$epeнцнaцнн CTpaTerHH^apu (MC6)

XH3MaT Typ.apu 6yftHHa

XH3MaT gapaxacH 6yftHHa

HMHX (6peHg) 6yftHHa

Xyn^-aT^op xycycHflmapu 6yftHHa

4-paeM. Xu3MaT Kypearam KopxoHa.iapiiHiiHr MapKeTHHr CTpaTerHH^apHHHHr TacHH^H27

Myannufo HmnaHMacH.

35

Ракобат стратегиясини танлаш иккита асосий нукта билан белгиланади.

Биринчиси, хизмат курсатиш корхонаси фаолият юритадиган соха тузилиши. Турли сохалардаги ракобатнинг табиати жуда хилма-хил ва турли сохаларда узок муддатли фойда олиш эхтимоли бир хил эмас.

Иккинчи асосий элемент - бу корхона хизматлар бозорида ичида эгаллаб турган позициясидир. Тармокнинг уртача рентабеллигидан катъий назар, баъзи стратегиялар бошкаларга караганда анча фойдали. Хизмат курсатиш корхоналари узларининг аник максадли йуналишлари учун стратегик йуналишларни танлай олмаслик эса асосий муаммолардан биридир.

Маркетинг стратегиясининг хар хил турларининг мазмунини хисобга олган холда, тадкикотлар шуни курсатадики, муваффакиятли стратегик концепция улардан бирини туFри танлаш натижаси эмас, балки бир вактнинг узида куплаб стратегик таркибий кисмларнинг ягона тупламини ишлаб чикишдир. Яъни, хар бир корхона, стратегик тармокда таклиф килинган куплаб стратегиялардан бири ёки бир нечта стратегияларининг мажбурий иштироки билан, корхона имкониятлари ва максадларига жавоб берадиган факат битта узига хос стратегик йуналишни шакллантириши керак.

Муайян маркетинг стратегиясини танлаш куплаб омилларга ва параметрларга боFлик булиб, улар орасида энг мухими ракобатчиларнинг харакатлари ва махсулотнинг хаётий циклининг боскичидир. Корхонанинг маркетинг максадлари махсулот бир боскичдан иккинчи боскичга утиши билан узгаради ва маркетинг стратегиясини кайта шакллантириш лозим булади.

Шундай килиб, амалга ошириш боскичида корхонанинг барча харакатлари оммабопликни таъминлашга ва истеъмолчини харид килишга ундашга каратилган. Усиш ва етуклик боскичида саъй-харакатлар ракобатбардошликни яратишга ёки маълум бир товар белгиси учун истеъмолчиларнинг фойдасини хис килишни саклашга йуналтирилиши мумкин.

Бозор холатларининг хилма-хиллиги, шунингдек, корхонанинг маркетинг ракобатбардош стратегиясини ташкил этувчи маркетинг воситалари комплексининг турли хил комбинацияларини назарда тутади. Стратегияни танлаш корхона ресурслари ва менежмент кабул килишга тайёр булган таваккалчиликка боFлик.

Ракобат стратегиясини танлаш иккита асосий холат билан белгиланади. Биринчиси, хизмат курсатиш корхонаси фаолият юритадиган соха тузилиши ва ресурс имкониятларини белгиловчи локал элементлар хисобланади. Иккинчи асосий элемент - бу корхона хизматлар бозорида ичида эгаллаб турган урни хисобланиб, динамик тавсифга эгадир. Маркетинг стратегиялари элементлари (МЭп) куйидагилардан иборат: максадли бозорни урганиш (МЭ1), позициялаш (МЭ2), нарх сиёсати (МЭ3), товар сиёсати (МЭ4), таксимлаш сиёсати (МЭ5), коммуникация сиёсати (МЭ6).

Хизмат курсатиш корхоналарининг маркетинг стратегияси элементлари нафакат маркетинг максадларига эришишнинг комплекс режаси сифатида балки, узига хос усиш нукталари сифатида хам хизмат килади. Бирок, корхоналари

36

ISSN 2181-2357

T. 2. №3. 2022

SJIF 2022:5.962

узларининг аник максадли йуналишлари учун стратегик йуналишларни танлай олмаслиги эса асосий муаммодир.

Хизмат курсатиш корхоналарининг узгарувчан ракобатда устунлигини таъминлашга каратилган маркетинг стратегиялари танлашда хизматларнинг тармок хусусияти, корхонанинг бозордаги холати ва ресурс имкониятларидан фойдаланиш лозим (5-расм).

Элемент

Тармок

хусусияти

Бозор холати

Ресурс салохияти

Корхоналар маркетинг стратегияси

А

Стратегия

Б

Стратегия

С

Стратегия

j L .

5-расм. Корхоналарининг маркетингнинг имкониятини берувчи услубий ёндашув28

стратегиялари танлаш

Маркетинг стратегиясининг куплаб таснифлари мавжуд булиб, уларни тизимлаштирилган холати куйидагича: бозордаги талаб холати буйича маркетинг стратегиялари (МС1), М.Портернинг ракобатда устунлик стратегиялари (МС2), товарнинг хаётийлик даври буйича маркетинг стратегиялари (МС3), Ф.Котлернинг ракобат холатига мослашувчан стратегиялари (МС4), BCG матрицасига асосланган маркетинг стратегиялари (МС5), дифференциация стратегиялари (МС6). Бозор холатларининг хилма-хиллиги, шунингдек, корхонанинг ракобатбардош стратегиясини ташкил этувчи маркетинг воситалари комплексининг турли хил комбинацияларини назарда тутади. Стратегияни танлаш корхона ресурслари ва менежмент кабул килишга тайёр булган таваккалчиликка боFликдир.

Хулоса

1. Мамлакатда хизматлар сохасини ривожлантиришда хар бир хизмат курсатувчи корхона ёки тадбиркор амалга ошираётган фаолиятида холистик маркетинг концепциясига таянган холда истеъмолчининг хохиш ва истакларини кондиришга эътибор каратиши хамда хизматлар сифатини ошириб бориши лозим.

! Муаллиф ишланмаси

37

ISSN 2181-2357

T. 2. №3. 2022

RESEARCH »пч. - MC-

SJIF 2022:5.962

2. Xизмaтлap сохдсини pивожлaнишининг конуниятлapи вa хусусиятлapи, aдaбиёт вa aмaлиёт фaолияти тэх,лил килиниб, ушбу сохдга тaъсиp этувчи омиллap тизимлaштиpилди. Ишдa хизмaтлap ишлaб чикapишнинг ЯИМ улуши aниклaниб, aсосий эътибоpни кэйси йyнaлишлapгa кapaтилиши лозимлиги кypсaтилгaн.

3. Xизмaт вa товap Уpтaсидaги aсосий фapклap Уpгaнилиб, коpхонa вa тaдбиpкоpлapнинг кэндэй мapкетинг стpaтегиясини ишлaб чикдлиши мaсaлaси х,эл этилди. Рэкэмли и^тисодиёт тaлaблapи шapоитидa АКТ вa тaълим хизмaтлapини сэклэш вa келaжaккa yткaзиш имконияти aсослaб беpилгaн. Мумтоз мapкетологлap aгap 4 тa фapкни ифодaлaгaн бyлсa, тaдкикотлap нaтижaсидa бaъзи хизмaтлap туpини сэклэш имконияти мaвжудлиги исботлaнди. Мaсaлaн, интеллектуэл мулк нaслдaн-нaслгa утиши, aхбоpот технологиялapидa кэттэ мэссив мaълумотлapни сэклэй олиш имконияти боpлиги бизнинг тезисимиз дaлилидиp.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Akramovich, I. M., & Muratovna, N. N. (2019). Importance of Peculiarities of Services in Management of Enterprises. Asian Journal of Technology & Management Research [ISSN: 2249-0892], 9(1).

2. Covid-19 pandemic in central Asia: policy and environmental implications and

responses_for_SMES_support_in_Uzbekistan Konstantin

Kurpayanidi and Alisher Abdullaev Published online: 20 May 2021 Doi: https://doi.org/10.1051/e3sconf/202125805027

3. Covid-19 pandemic in central Asia: policy and environmental implications and

responses_for_SMES_support_in_Uzbekistan Konstantin

Kurpayanidi and Alisher Abdullaev Published online: 20 May 2021 Doi: https://doi.org/10.1051/e3sconf/202125805027

4. Imamov O. Sh., & Ikramov M.A. (2021). Corporate Insurance Development Trends In The Republic Of Uzbekistan. Euro-Asia Conferences, 7(1), 582-584. Retrieved from http://papers.euroasiaconference.com/index.php/eac/article/view/185

5. Ivanovich, K. K. (2020). About some questions of classification of institutional conditions determining the structure of doing business in Uzbekistan. South Asian Journal of Marketing & Management Research, 10(5), 17-28. Doi: https://doi.org/10.5958/2249-877X.2020.00029.6

6. Karimullin, A. Economic levers to stimulate the competitiveness of products / A. Karimullin // Фоpум молодых ученых. - 2021. - No 9(61). - P. 3-9.

7. Kurpayanidi, K. (2021). National innovation system as a key factor in the sustainable development of the economy of Uzbekistan. Published online: 20 May 2021. Doi: https://doi.org/10.1051/e3sconf/202125805026

8. Kurpayanidi, K. (2021). National innovation system as a key factor in the sustainable development of the economy of Uzbekistan. Published online: 20 May 2021. Doi: https://doi.org/10.1051/e3sconf/202125805026

9. Kurpayanidi, K.I. (2022, April 10). ^^TOpfc^ волосы pегулиpовaния paзвития мэлого пpедпpинимaтельствa в pегионе. https://doi.org/10.31219/osf.io/5yg29

38

ISSN 2181-2357

Т. 2. №3. 2022

RESEARCH »пч. - MC-

SJIF 2022:5.962

10. Kurpayanidi, K. (2021). Актуальные вопросы цифровизации в индустриальном секторе экономики Узбекистана. Общество и инновации, 2(4/S), 201-212. https://doi. org/10.47689/2181-1415-vol2-iss4/S-pp201 -212

11. Kurpayanidi, K. (2021). Актуальные вопросы цифровизации в индустриальном секторе экономики Узбекистана. Общество и инновации, 2(4/S), 201-212. https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol2-iss4/S-pp201 -212

12. Kurpayanidi, K. I. (2021). Financial and economic mechanism and its role in the development of entrepreneurship. ISJ Theoretical & Applied Science, 01 (93), 1-7. Doi: https://dx.doi.org/10.15863/TAS.2021.01.93.1 .

13. Kurpayanidi, K.I.(2022). Issues of regulation of small business development in the region. Proceedings of the XV International Multidisciplinary Conference «Prospects and Key Tendencies of Science in Contemporary World». Bubok Publishing S.L., Madrid, Spain. 2022. doi:10.32743/SpainConf.2022.1.15.331624

14. Mamatova, Z. M., Nishonov, F.M. end ets. (2019). To the question of science approach to the construction of outsourcing business model of modern enterprise structure. Dostijeniya nauki I obrazovaniya. 7 (48). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/to-the-question-of-science-approach-to-the-construction-of-outsourcing-business-model-of-modern-enterprise-structure

15. Margianti, E. S., (2020). Role of goal orientation as a predictor of social capital: Practical suggestions for the development of team cohesiveness in SME's. Monograph. Gunadarma Pulisher, Indonesia. Doi: http://dx.doi.org/10.13140/RG.2.2.28953.44641

16. Mukhsinova, S. O. end ets. (2021). The problem of optimal distribution of economic resources. ISJ Theoretical & Applied Science, 01 (93), 14-22.

17. Muminova, E. A. (2021). Directions for improving the organizational and economic mechanism of corporate governance in the textile industry. Экономика и предпринимательство, (2), 779-784.

18. Muminova, E. A., Abdullaev, A. M., Nabieva, N. M., Kurpayanidi, K. I., & Honkeldieva, G. S. (2020). Economic and Social Policies During Covid-19 Period: Relief Plan of Uzbekistan. International Journal of Advanced Science and Technology, 29(06), 5910.

19. Nabieva, N. (2021). The Use of Digital Technology in Marketing. Бюллетень науки и практики, 7(6), 375-381.

20. Nabieva, N. M. (2021). Digital marketing: development. Theoretical & Applied Science, (2), https://dx.doi.org/10.15863/TAS.2021.02.94.65

21. Nabieva, N. M. (2021). Digital marketing: development. Theoretical & Applied Science, (2), https://dx.doi.org/10.15863/TAS.2021.02.94.65

22. Tkach, D. V. and ets. (2020). Some questions about the impact of the COVID-19 pandemic on the development of business entities. ISJ Theoretical & Applied Science, 11 (91), 1-4. Doi: https://dx.doi.org/10.15863/TAS.2020.11.91.1

23. Tsoy, D., Tirasawasdichai, T., & ets. (2021). Role of Social Media in Shaping Public Risk Perception during COVID-19 Pandemic: A Theoretical Review. International Journal of Management Science and Business Administration, 7(2), 35-41.

current trends in 333-340. Doi:

current trends in 333-340. Doi:

39

ISSN 2181-2357

Т. 2. №3. 2022

RESEARCH »пч. - MC-

SJIF 2022:5.962

24. Аакер Д., Кумар, Дэй Дж. Маркетинговая исследования, СПб., 2007

25. Абдуллаев, А., & Мухсинова, Ш. (2021). Analysis of the macroeconomic policy of the Republic of Uzbekistan. Общество и инновации, 2(6/S), 248-252.

26. Абдурахмонов К.Х. Новые тенденции в экономической науке и образовании. Монография. - Т., 2016

27. Аванесова Г.А. Сервисная деятельность, - М., 2006

28. Ансофф И. Стратегическое управление. - М., 1989

29. Ахунова Г.Н.Исследование рынка образовательных услуг в Узбекистане. -Т., 2003

30. Ашуров, М. (2021). Проблемы формирования конкурентоспособной национальной инновационной системы Республики Узбекистан. Общество и инновации, 2(4/S), 213-223. https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol2-iss4/S-pp213-223

31. Ашуров, М.С. и др. (2020). COVID-19 пандемия шароитида тадбиркорлик ва ривожлантириш масалалари: назария ва амалиёт - Предпринимательство и направления его развития в условиях пандемии COVID-19: теория и практика. GlobeEdit, С. 212. Doi: http://doi.org/10.5281/zenodo.4025593

32. Байдинов, Ж. (2021). Развитие маркетинга и его природа, особенности. Общество и инновации, 2(4/S), 345-353. https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol2-iss4/S-pp345-353

33. Бакшт К. Построение отдела продаж. - СПб., 2015

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

34. Балаева О.Н., Предводителева М.Д. Управление организации сферы услуг. -М., 2010

35. Бекмуродов А.Ш., Косимова М.С., Эргашходжаева Ш.Дж. Стратегический маркетинг. - Т., 2010

36. Бередин И.С. Маркетинговый анализ. Рынок. Фирма-товар. - М., 2007

37. Бест Р. Маркетинг от потребителя. - М., 2018

38. Гамаюнов Б.П. Маркетинг и продажа услуг: книга о правильной продаже и покупке услуг. - Р-на Д, 2010

39. Гембл П., Стоун М., Вудкок Н. Маркетинг взаимоотношений с потребителями. - М., 2002

40. Голубков Е.П Маркетинг: стратегии, планы, структуры. - М., 2015

41. Джанстер П., Хасси Д. Анализ сильных и слабых сторон компании. - М., 2004

42. Джордан М. Бережливое производство - шесть сигм в сфере услуг. - М., 2011

43. Дихтль Е., Хершген Х. Практический маркетинг. - М., 1996

44. Дойль П. Маркетинг ориентированный на стоимость. - СПб., 2001

45. Зияева М.М. Хизматлар бозорини ривожлантиришнинг маркетинг стратегияси. Автореф. - Т.,ТДИУ, 2018

46. Икрамов М.А., Абдухалилова Л.Т. Маркетинг тадкикотлари. - Т., 2017

47. Икрамов, М. А., & Алимов, Г. А. (2019). Формирование спроса как фактор инновационного развития Узбекистана. In Экономический рост России: проблемы и стратегические перспективы (pp. 38-44).

48. Котлер Ф., Келлер К.Л. Маркетинг менеджмент. - СПб., 2014

© ©

40

ISSN 2181-2357

Т. 2. №3. 2022

RESEARCH »пч. - MC-

SJIF 2022:5.962

49. Курпаяниди, К.И. (2020). Corporate industry analysis of the effectiveness of entrepreneurship subjects in the conditions of innovative activity. Экономика и бизнес: теория и практика - Journal of Economy and Business. 2-1. С.164-166. Doi: https://doi.org/10.24411/2411-0450-2020-10111

50. Курпаяниди, К. И. (2022). Теоретические аспекты развития предпринимательства. Экономика и бизнес: теория и практика. 3-1(85). - С. 186188. - Doi 10.24412/2411-0450-2022-3-1-186-188. - EDN GTSXVO.

51. Курпаяниди, К.И. (2021). Современные концепции и модели развития предпринимательства. Бюллетень науки и практики. 7(9).

52. Курпаяниди, К.И. (2021). Создание малых предприятий: саморазвитие или интеграционное развитие, какой путь выбирают страны мира. Проблемы современной экономики, 3.

53. Лавлок К. Маркетинг услуг: персонал, технология, стратегия. - М., 2018

54. Минетт С. Маркетинг: разные подходы к разным клиентам. - М., 2004

55. Муронов А.С, Хончев М.А., Афонин С.Е. Зарубежный опыт организации эффективного функционирования предприятий сферы услуг. - М., 2013

56. Набиев Д.Х.Совершенствование управления маркетингом образовательных услуг в условиях модернизации экономики. - Т., 2009

57. Недякин М. Искренний сервис. Как мотивировать сотрудников сделать для клиента больше, чем достаточно. Даже когда шеф не смотрит. - М., 2018

58. Оуэн Р., Брукс Л. Сервис, который приносит прибыль. - М., 2016.

59. Пардаев М.К, Мусаев Х.Н.Хизмат курсатиш, сервис ва туризм сохаларини ривожлантириш: муаммолар ва уларнинг ечимлари. - Т., 2008

60. Пардаев М.К., Аминов З.Ю. Хизмат курсатиш корхоналар иктисодий хавфсизлиги: муаммолар ва уларнинг ечимлари. - Самарканд, 2020

61. Перминов С. М. Управление компанией на рынке В2В. - СПб., 2015.

62. Президент Шавкат Мирзиёев раислигида хизмат курсатиш ва ички туризм сохаларини ривожлантириш масалалари буйича видеоселектор й^илиши утказилди // Халк сузи, 2020 йил 16 июнь. - https://xs.uz

63. Толибов, И. Ш. (2019). К вопросу оценки состояния и эффективности инфраструктуры предпринимательства в регионах Узбекистана. Экономика и бизнес: теория и практика, (1).

64. Тухлиев И.С. Особенности матриц SWOT и БКГ в стратегическом планировании организационных систем. - Т., 2014

65. Фаттахов А.А. ва бошкалар. Маркетинг: бошкарувнинг бозор концепцияси. -Т., 1999

66. Эргашходжаева Ш.Ж. Бозор ракобати шароитида кишлок жойларида кооперацияни ривожлантиришнинг маркетинг стратегияси. Диссертация. - Т. Т., 2014.

67. Юсупов М. ва бошкалар. Маркетинг. Укув кулланма. - Т., 2020.

© ©

41

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.