Научная статья на тему 'АРРАЛИ ДЖИН КОЛОСНИКЛАРИ АЛМАШУВЧИ ЭЛЕМЕНТЛАРИНИ КОНСТРУКТИВ ЎЛЧАМЛАРИНИ АСОСЛАШ'

АРРАЛИ ДЖИН КОЛОСНИКЛАРИ АЛМАШУВЧИ ЭЛЕМЕНТЛАРИНИ КОНСТРУКТИВ ЎЛЧАМЛАРИНИ АСОСЛАШ Текст научной статьи по специальности «Механика и машиностроение»

CC BY
109
22
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
колосник / аррали жин / алмашувчи элемент / эгилиш / ишчи қисм / консол / панжара / оралиқ масофа. / rib / saw gin / replaceable element / bending / working part / console / grille / spacing.

Аннотация научной статьи по механике и машиностроению, автор научной работы — Эргашев, Илхомжон Олимжонович

Аррали жин машинаси технологик жараёнини таҳлил қилиш ва шу машина учун янги конструкциядаги кўп ишлатилиши мумкин бўлган колосник конструкциясини яратиш ва ясашнинг самарали технологиясини ишлаб чиқиш. Янги конструкциядаги колосникнинг ишчи қисмига ўрнатиладиган алмашинувчи элементнинг рационал конструктив ва технологик параметрларини илмий асослаш. Алмашинувчи элементни колосникка ўрнатиш жараёнини назарий ва тажрибавий ҳисоблаш натижалари аниқланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по механике и машиностроению , автор научной работы — Эргашев, Илхомжон Олимжонович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

JUSTIFICATION OF THE DESIGN DIMENSIONS OF THE REPLACEABLE ELEMENTS OF THE GINNING RIBS

Analyzing the technological process of the ginning ribs and developing an efficient production technology to create a multi-development design in a new design for this machine. Scientific substantiation of rational constructive and technological parameters of a replaceable element installed on the working part of a new rib design. The results of theoretical and experimental calculations of the process of installing a replaceable element on a ribs are determined.

Текст научной работы на тему «АРРАЛИ ДЖИН КОЛОСНИКЛАРИ АЛМАШУВЧИ ЭЛЕМЕНТЛАРИНИ КОНСТРУКТИВ ЎЛЧАМЛАРИНИ АСОСЛАШ»

International journal of theoretical and practical research

Scientific Journal

Year: 2022 Issue: 3 Volume: 2 Published: 31.03.2022

http://alferganus.uz

Citation:

Ergashev, I.O. (2022). Justification of the design dimensions of the replaceable elements of the ginning ribs. SJ International journal of theoretical and practical research, 2 (3), 88-97.

Эргашев, И.О. (2022). Аррали джин колосниклари алмашувчи элементларини конструктив улчамларини асослаш. Nazariy va amaliy tadqiqotlar xalqaro jurnali, 2 (3), 88-97.

Doi:

https://dx.doi.org/10.5281/zenodo.6503659

DOI 10.5Z81/zenocfo.65036 59

ISSN 2181-2357

T. 2. №3. 2022

ISJIF 2022:5.962 QR-Article

Ilhomjon Olimjonovich, Ergashev

PhD, Fergana Polytechnic Institute

UDC 677

JUSTIFICATION OF THE DESIGN DIMENSIONS OF THE REPLACEABLE

ELEMENTS OF THE GINNING RIBS

Abstract: Analyzing the technological process of the ginning ribs and developing an efficient production technology to create a multi-development design in a new design for this machine. Scientific substantiation of rational constructive and technological parameters of a replaceable element installed on the working part of a new rib design. The results of theoretical and experimental calculations of the process of installing a replaceable element on a ribs are determined.

Keywords: rib, saw gin, replaceable element, bending, working part, console, grille, spacing.

АРРАЛИ ДЖИН КОЛОСНИКЛАРИ АЛМАШУВЧИ ЭЛЕМЕНТЛАРИНИ КОНСТРУКТИВ УЛЧАМЛАРИНИ АСОСЛАШ

Илхомжон Олимжонович, Эргашев

PhD, Фаргона политехника институти iergashev022384@gmail. com

Аннотация: Аррали жин машинаси технологик жараёнини таулил цилиш ва шу машина учун янги конструкциядаги куп ишлатилиши мумкин булган колосник конструкциясинияратиш ваясашнинг самарали технологиясини ишлаб чициш. Янги конструкциядаги колосникнинг ишчи цисмига урнатиладиган алмашинувчи элементнинг рационал конструктив ва технологик

88

параметрларини илмий асослаш. Алмашинувчи элементни колосникка урнатиш жараёнини назарий ва тажрибавий уисоблаш натижалари аницланган. Калит сузлар: колосник, аррали жин, алмашувчи элемент, эгилиш, ишчи цисм, консол, панжара, оралиц масофа.

ОБОСНОВАНИЕ КОНСТРУКТИВНЫХ РАЗМЕРОВ СМЕННЫХ ЭЛЕМЕНТОВ ПИЛЬНОГО ДЖИНА

Илхомжон Олимжонович, Эргашев

PhD, Ферганского политехнического института

iergashev022384@gmail. com

Аннотация: Проанализированния технологический процесс колосники пильного джина и разработивания эффективную технологию производства, чтобы создать многоразвию конструкцию в новом дизайне для этой машины. Научно обосновано рациональных конструктивно-технологических параметров сменного элемента, устанавливаемого на рабочую часть новой конструкции колосников. Определены результаты теоретических и экспериментальных расчетов процесса установки сменного элемента на колосныку.

Ключевые слова: колосник, пила, сменный элемент, изгиб, рабочая часть, консоль, решетка, зазор.

Аррали жиннинг нормал ишлаши ва ишлаб чикарилган тола сифатини саклаш учун яроксиз кисм ва деталлар хдмда механизмларни уз вактида алмаштириш таълаб этилади. Аммо колосник ишчи зонасидаги горизонтал юзалари фарки 2 мм (1 расм) ва ундан катта булганида колосниклар алмаштирилиши лозим. Колосниклар ишчи зонасидаги тиркиш 2,8-3,2 мм оролотида булиши, юкори лапкаларда улар 8 мм булиши колосникларнинг юкори кисмида толалар тикилиш холатини камайтиради. Колосник ишчи зонасида тиркиш юкорига караб катталашиб боради. Консолли колосникларни брусга котириш факат юкори кисмда булиши туфайли колосникларнинг пастки кисми толалар билан тикилишининг олди олинади. Пахта толасини арра тишларидан ечиб олиш учун чуткали барабандан фойдаланилади. Чуткали барабаннинг максимал диаметри - 380 мм, айланиш тезлиги эса - 1552 айл/дац (141, 161 ва 201 аррали жинларда). Бу жинларнинг конструкциясида аррали цилиндрларнинг айланиш тезлиги - 615 айл/дац. Жин конструкцияси буйича улюк тепада колосникли панжара ортида ва пастда, аррали цилиндр остида, ечиб олинади. Тезлатгичсиз 141 аррали жин учун чуткали барабан диаметри - 380 мм, айланиш тезлиги - 1850 айл/дац, аррали цилиндр айланиш тезлиги эса - 625 айл/дац.

сс

®

89

INTERNATIONAL JOURNAL OF THEORETICAL AND PRACTI

RESEARCH ^

1

b-25

5

b

1-расм. Колосник ишчи юзасининг конструктив элементлари.

иишчи юзанинг узунлиги; Ь-ишчи юза ени; д-ишчи зонасидаги горизонтал юзалари фарци; а- горизонтал юзалари фарцининг огиш бурчаги.

Аррали жин учун колосникларнинг 2 тури мавжуд: икки таянчли ДП.АН.005 маркали, ДП-130 ва 4ДП-130 аррали жинларда ишлатилади (2 расм) хамда 5ДП-130 аррали жиндаги 5ДП.03.00 консолли колосниклар ишлатилади [1, 2]. Колосникли панжаранинг юкори кисмида махсус тешик - "совутгичлар" (холодильник) билан жихозланган булиши керак. Панжараларнинг улчамларини текшириб булгач, зарур булганда улар ишлайдиган юзалари силликланади. Шу билан бирга барча нотекисликлардан тозаланади. Панжараларни монтаж килиш махсус стендларда урнатилган стандарт цилиндрларда амалга оширилиши лозим. Колосникларни йотишда стандарт цилиндр ва темир-пулатдан ясалган рамка ёрдамида амалга оширилади.

Шундай килиб, аррали жин колосниклари ресурсини ошириш муаммоси буйича бир катор изланишлар олиб борилаётганлиги таъкидланиши мумкин. Шу билан бирга, уларнинг хеч бири ишлаб чикаришнинг талабига жавоб бермаслиги ёки фойдаланиш самарасизлиги туфайли амалиётга кулланилмаган. Бундан ташкари, ДП.АН.005 ва 5ДП.03.003 белгили колосниклар асосий камчиликлари брусларга котириш мустахкамлигининг ва колосниклар иш ресурсининг пастлиги билан изохланади. Пахта тозалаш корхоналаридаги аррали жин амалиётида арраларнинг колосникларга тегмаган холатлари деярли учрамайди. Жинлаш жараёнида толанинг шикастланиши асосан арра тиши билан колосникнинг уткир кирраси орасида содир булади. Шу билан бирга, арранинг текисликдан OFиши хам унинг колосникка тегишига олиб келиши ва тола арра теккан жойидан шикастланиши мумкин (3 расм). Колосникли панжарани пахта тозалаш корхоналарида й^ишда хар бир колосник уз жойига мослаштирилиб, яъни кушимча ишлов берилиб, жойига урнатилади. Лекин бу жараён юкори малакали ишчилар учун хам кийинчиликлар келтириб чикаради. Х,озирда мавжуд

© ®

колосниклар конструкцияси хамда колосникли панжарани йотиш технологияси колосниклар орасидаги тиркишнинг аниклиги билан бирга колосникларнинг, панжарада нисбий жойлашишини олдиндан башорат килиш имкон беради [3; 2526 б.].

2-расм. Арранинг тртри чизивдан OFиши ва колосникка тегиш схемаси.

1-колосник; 2-цистирма; 3-арра; 4-бурис.

Назарий тадкикотлар натижасида кура колосникли панжаранинг конструкция элементларини тайёрлашга минимал мехнат сарфланади ва колосникли панжараси йотишдаги тулик узаро алмашинувчанлик коидаси асосида амалга оширилади. Колосникларни пулатдан тайёрлаш яроксиз колосниклар фоизини камайтириш имконини яратади. Бу холда колосниклар прокатлаш ёки штамплаш йули билан олиниши мумкин. Пулат колосниклар шакл буйича талабга жавоб бермайдиган колосникларни узгартириш имконияти яратилади [3; 25-26 б.].

Бундан ташкари колосникни ясаш жараёнида калинлиги буйича улчамлари камайиб боради, натижада юкори брусдаги туртбурчак тешиклар ва колосникларнинг унга кириш буртикларининг улчамлари бир хиллиги таъминланмайди. Шу каби колосник ишчи зонасидаги тешик ва унга урнатиладиган алмашинувчи элемент улчамлари бир бирига якинлиги сабабли урнатилиш мустахкамлиги таъминланмайди (4.а-расм). Юкоридаги камчиликларни бартараф этиш учун юкори брусдаги колосник урнатиладиган тешикларнинг бурчаклари доирасимон булган туFри туртбурчак килиб тайёрланган (4.б-расм). Бундан ташкари колосник ишчи зонасидаги тешик марказий бурчаги а ни ташкил этса (4.в-расм), унга урнатиладиган алмашинувчи элемент марказий бурчаги а+А (4.г-расм) оширилиши бирикма хосил килинишида мустахкамлиги таъминланади.

сс

®

91

ISSN 2181-2357

T. 2. №3. 2022

а

3-расм. Такомиллаштирилган колосник конструкцияси

1-колосник; 2-алмашинувчи элемент; 3-ишчи зонадаги тешик; 4-винт; 5-паз; 6-юцори брус; 7-буртиц; 8-колосник оёцчаси; 9-бурчаклари доирасимон тугри

туртбурчак

Тавсия этилаётган янги колосник пулатдан тайёрлаш яроксиз колосниклар фоизини йукотиш имконини яратади. Бу колосникларни кесиш ёки штамплаш йули билан ясаш мумкин. Пулат колосниклар шакл буйича талабга жавоб бермайдиган колосниклар шаклини узгартириш имконияти беради. Пулатдан тайёрланган колосниклар чуян колосникларга нисбатан купрок муддат ишлаш имкониятига эга. Бундан ташкари таклиф этилаётган аррали жин колоснигининг ишчи зонасини алмашинувчи элемент урнатилиши оркали бу колосниклардан кайта фойдаланиш имконияти яратилади.

Таклиф этилаётган аррали жин колоснигининг конструкциясида алмашинувчи элемент урнатилиши бир марта ишлатилувчи колосникдан ишчи зонасини алмаштириш хисобига колосникни куп марта кайта фойдаланишга имкон беради [4].

Лекин бу алмашинувчи элементга аррали цилиндр томонидан таъсир этувчи Р куч канчалик эгилишга олиб келишини хисоблаш катта ахамият касб этади. Бунинг учун биз материаллар каршилиги фанидан маълум булган хисоблаш схемаси (2.2-расм) ва куйидаги тенгламалардан фойдаланамиз [5]:

0 =

Pl2

16EJ,,

(1)

f = 0 —-

J max wA ^

l 1

2 EJ„

P (V2)3 2 6

+ 0

Pl3

Pl3

Pl3

32EJy 96EJy 48EJy

(2)

Г

92

ISSN 2181-2357

T. 2. №3. 2022

4-расм. Аррали жин колоснигининг алмашинувчи элементининг эгилишини

^исоблаш схемаси

6-расмда колосник алмашинувчи элемент курсатилган. Бунда эгрилик радиуси (Я ва Я2) булган туFри туртбурчакли пластина кундаланг кесими калинлиги хдсобга олинган, айлана контур бурчаги а аникланган. Бунда: к -алмашинувчи элемент баландлиги, Ь - алмашинувчи элемент кесимининг эни, Я0 -алмашинувчи элемент эгрилик радиуси, Я - алмашинувчи элемент ташки чизотининг эгрилик радиуси, Я2 - алмашинувчи элемент ички чизотининг эгрилик радиуси, г - алмашинувчи элемент нейтрал катламининг эгрилик радиуси.

Алмашинувчи (2.4-расм) элементи нейтрал катламининг г эгрилик радиуси куйидагича х,исобланади [5]:

r = Rr

1 -

h

2 Л

12 R02 j

(3)

Нейтрал укдан алмашинувчи элементнинг маразий катламигача булган масофа куйдагича х,исобланади [5]:

h7

Z0 =

12 Rn

(4)

5-расм. Алмашинувчи элемент эгрилик радиусини ^исоблаш схемаси

93

ISSN 2181-2357

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Т. 2. №3. 2022

RESEARCH »пч. - MC-

SJIF 2022:5.962

(3) ва (4) тенгламадан фойдаланиб т^рибурчакли кесим учун алмашинувчи элемент кундаланг кесимининг статик моментини W аниклаймиз:

W = F ■ zn =

J bh3

R0 12 R0

(5)

Бу ерда J - алмашинувчи элементнинг OFирлик марказидан утадиган кесим укига нисбатан инерция моменти, м4.

Агар нисбий чузилиш s=(R1-r)/r эканлигини хисобга олсак, Алмашинувчи элементнинг эгиш кучи куйидагича:

о b ■ h2 Р = — -в •n,

(6)

бу ерда ав=380 МПа - 10 мм гача калинликдаги СтЗсп пулат учун вактинчалик каршилик [6]; n - эгилувчи материал мустахкамлигини тавсифловчи коэффициент

[7].

Алмашинувчи элементни эгиш учун керак буладиган эгувчи моментни, алмашинувчи элемент тайёрламасининг эгрилик марказига нисбатан а айланма кучланишни чузилиш ва сикилиш зонасида хосил буладиган (2.6-расм) моментлар йиFиндисидан аниклаймиз:

M =

Р ■ b ■ h

4

(7)

Бу ерда ^=1.15 - уртача асосий кучланиш таъсирини хисобга олувчи узгарувчан (Лоде) коэффициенти [7].

8-расмнинг тахлили шуни курсатдики, М момент ва Р куч узгариш конунияти узаро мос келади.

2

© ®

94

ISSN 2181-2357

T. 2. №3. 2022

SJIF 2022:5.962 x

6-

расм. Алмашинувчи элемент калинлиги h га боFлик холда эгувчи М момент

ва Р кучнинг узгариш конунияти

Алмашинувчи элемент эгилишининг тажрибавий натижалари

1-жадвал

№ m, кг P, Н fmax, mm

1. 0 0 0

2. 5 58,836 0,025

3. 15 147,09 0,051

4. 25 235,344 0,08

5. 35 353,016 0,131

6. 45 441,27 0,175

7. 55 529,524 0,225

8. 65 647,196 0,31

9. 75 735,45 0,38

10. 85 833,51 0,495

11. 95 921,764 0,625

95

ISSN 2181-2357

T. 2. №3. 2022

7-расм. Алмашинувчи элементнинг P куч таъсирида fmax эгилиш деформациясининг узгариш конуниятлари

Алмашинувчи элементни эгиш операциясини бажаришда хар доим материалнинг эластик деформацияси мавжудлигини хисобга олиш керак.

Хулоса

Машинасозлик ва листни штамплаш буйича манбалар ва материаллар каршилиги фундаментал асосларидан фойдаланган холда колосникнинг алмашинувчи элементининг эгилиш жараёни технологик курсаткичларини утказилган хисоблардан фойдаланиб аниклаймиз. Улчамлари ¿=0.0142 м, h=0.004 м, /=0.05975 м булган алмашинувчи элементни эгиш технологик жараёнида куйидагилар аникланди:

- алмашинувчи элемент нейтрал катлам эгрилик радиуси r=0.12198907 м;

- нейтрал укдан марказий катламгача булган масофа z0=8.958-10-5 м;

- кундаланг кесим статик моменти W=6.208-10-10 м3;

- кесим марказидан утган инерция моменти J=7.57333-10-11 м4;

- алмашинувчи элементни эгувчи куч Р=2600.8 Н;

- алмашинувчи элементни эгувчи момент М=24.82 Н-м;

- алмашинувчи элемент ташки 01=673.5 МПа ва ички <г2=636.1 МПа катламларининг кучланишлари.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Пахтани дастлабки ишлашнинг мувофиклаштирилган технологияси. ПДИ 70-2017. "Пахтасаноат илмий маркази" АЖ. Тошкент, 2017,- 94 б.

2. Первичная обработка хлопка-сырца. Учебное пособие / Под общей ред. Зикриёева Э.З.- Ташкент: Мехнат, 1999. -398 с.

3. Норматов Э.А. Аррали жин колосникларини ресурстежамкор конструкциясини ишлаб чикиш ва параметрларини хисоблаш методлари: тех.фан. буйича фалсафа доктори PhD дис... - Ташкент: ИМиСС АН РУз, 2020. - 118 б.

96

ISSN 2181-2357

Т. 2. №3. 2022

RESEARCH »пч. - MC-

SJIF 2022:5.962

4. УзР Фойдали моделига Uz FAP № 01169 патент. Аррали жин колосникли панжараси // Мухаммадиев Д.М., Ахмедов Х.А., Ибрагимов Ф.Х., Мухаммадиев Ш.Д. // Расмий ахборотнома.-2017, №2, 50-51 б.

5. Усманов, Д.А., Умарова, М.О., & Жумаев, Н. К. (2019). Построение графика проекций поверхности отклика для типа барабана и формы сороудаляющей сетки очистителя хлопка-сырца. Проблемы современной науки и образования, (11-1 (144)), 42-44.

6. Мансуров К.М. Материаллар каршилиги курси. Т.:Укитувчи, 1983. - 504 б.

7. Анурьев В.И. Справочник конструктора-машиностроителя (том I). М.:Машиностроение, 2001. - 920 с.

8. Яковлев С.С. Ковка и штамповка: Справочник (Т. 4- Листовая штамповка). М.:Машиностроение, 2010. - 732 с.

9. Эргашев И.О. Куп ишлатилиши мумкин булган аррали жин колоснигини ясашнинг самарали технологиясини ишлаб чикиш: тех.фан. буйича фалсафа доктори PhD дис... - Наманган: ИМиСС АН РУз, 2021. - 120 б.

10. Мухаммадиев, Д. М., Ахмедов, Х. А., Примов, Б. Х., Эргашев, И. О., Мухаммадиев, Т. Д., & Жамолова, Л. Ю. (2019). Влияние радиуса кривизны лобового бруса и фартука рабочей камеры на показатели пильного джина с набрасывающим барабаном. Известия высших учебных заведений. Технология текстильной промышленности, (5), 105-110.

11. Мухаммадиев, Д. М., Ахмедов, Х. А., & Эргашев, И. О. (2020). Расчет перемещений вставки относительно колосник. In Инновационные исследования: теоретические основы и практическое применение (pp. 103-105).

12. Жураев, У. Ш. (2010). Численное решение плоской задачи Лемба. Пробл. мех,(4) , 5-8.

13. ERGASHEV, I. I. Factors Affecting the Efficiency of Investment in Small Business and Private Entrepreneurship and Their Characteristics. JournalNX, 6(11), 424426.

14. Мухаммадиев, Д. М., Ахмедов, Х. А., Эргашев, И. О., Жамолова, Л. Ю., & Мухаммадиев, Т. Д. (2020). Силовой расчет соединений колосника пильного джина со вставкой. Известия высших учебных заведений. Технология текстильной промышленности, (1), 137-143.

15. Mukhammadiev, D. M., Akhmedov, K. A., Ergashev, I. O., Zhamolova, L. Y., & Abdugaffarov, K. J. (2021, April). Calculation of the upper beam bending of a saw gin. In Journal of Physics: Conference Series (Vol. 1889, No. 4, p. 042042). IOP Publishing.

16. Sagdiyev, K., Boltayev, Z., Ruziyev, T., Jurayev, U., & Jalolov, F. (2021). Dynamic Stress-Deformed States of a Circular Tunnel of Small Position Under Harmonic Disturbances. In E3S Web of Conferences (Vol. 264). EDP Sciences.

17. Ergashev, I. O., Karimov, R. J. O. G. L., Karimov, R. X., & Nurmatova, S. S. (2021). Kolosnik almashinuvchi mashinasi elementi egilishining nazariy tadqiqotlari. Scientific progress, 2(7), 83-87.

© ®

97

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.