Научная статья на тему 'ХАЛҚАРО ВА МИЛЛИЙ ДАРАЖАДА СИЁСИЙ БАРҚАРОРЛИКНИ ТАЪМИНЛАШДА ЁШЛАР СИЁСАТИНИНГ ТАШКИЛИЙ-ИНСТИТУЦИОНАЛ ЖИҲАТЛАРИ ВА МУАММОЛАРИ'

ХАЛҚАРО ВА МИЛЛИЙ ДАРАЖАДА СИЁСИЙ БАРҚАРОРЛИКНИ ТАЪМИНЛАШДА ЁШЛАР СИЁСАТИНИНГ ТАШКИЛИЙ-ИНСТИТУЦИОНАЛ ЖИҲАТЛАРИ ВА МУАММОЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Политологические науки»

CC BY
43
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ёшлар сиёсати / “ёшлар уюми” / сиёсий барқарорлик / сиёсий режим / давлат хавфсизлиги / аҳоли ўсиши. / молодежная политика / «молодежный бугор» / политическая стабильность / политический режим / государственная безопасность / рост населения.

Аннотация научной статьи по политологическим наукам, автор научной работы — Искандар Б. Таджидинов

Мазкур мақолада давлатлардаги барқарорликни сақлашнинг муҳим омили ҳисобланган – ёшлар сиёсатининг аҳамияти, унинг таъсир доираси ва оқибатлари, шунингдек бу борада стратегик қарорларни ишлаб чиқиш механизмлари таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ОРГАНИЗАЦИОННО-ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫЕ АСПЕКТЫ И ПРОБЛЕМЫ МОЛОДЕЖНОЙ ПОЛИТИКИ В ОБЕСПЕЧЕНИИ ПОЛИТИЧЕСКОЙ СТАБИЛЬНОСТИ НА МЕЖДУНАРОДНОМ И НАЦИОНАЛЬНОМ УРОВНЯХ

В данной статье анализируется сущность молодежной политики как важного фактора сохранения стабильности в стране, масштаб его влияния и последствия, а также механизмы выработки стратегических решений в этом направлении.

Текст научной работы на тему «ХАЛҚАРО ВА МИЛЛИЙ ДАРАЖАДА СИЁСИЙ БАРҚАРОРЛИКНИ ТАЪМИНЛАШДА ЁШЛАР СИЁСАТИНИНГ ТАШКИЛИЙ-ИНСТИТУЦИОНАЛ ЖИҲАТЛАРИ ВА МУАММОЛАРИ»

Oriental Journal of History, Politics and Law

ORIENTAL JOURNAL OF HISTORY, POLITICS AND

LAW

journal homepage: https://www.supportscience.uz/index.php/oihpl

ORGANIZATIONAL AND INSTITUTIONAL ASPECTS AND PROBLEMS OF YOUTH POLICY IN ENSURING POLITICAL STABILITY AT THE INTERNATIONAL AND

NATIONAL LEVELS

Iskandar B. Tadjidinov

Master's student

Tashkent State University of Oriental Studies

Tashkent, Uzbekistan

_ABOUT ARTICLE_

Key words: youth policy, "youth Abstract: This article analyzes the hillock", political stability, political regime, essence of youth policy as an important factor state security, population growth. in maintaining stability in the country, the

scale of its influence and consequences, as well Received: 14.05.22 as the mechanisms for developing strategic Accepted: 16.05.22 decisions in this direction. Published: 18.05.22_

ХАЛЦАРО ВА МИЛЛИЙ ДАРАЖАДА СИЁСИЙ БАРЦАРОРЛИКНИ ТАЪМИНЛАШДА ЁШЛАР СИЁСАТИНИНГ ТАШКИЛИЙ-ИНСТИТУЦИОНАЛ

ЖЩАТЛАРИ ВА МУАММОЛАРИ

Искандар Б. Таджидинов

Магистратура талабаси

Тошкент давлат шарцшунослик университети

Тошкент, Узбекистон

_МАЦОЛА Х,АЦИДА_

Калит сузлар: Ёшлар сиёсати, Аннотация: Мазкур маколада

"ёшлар уюми", сиёсий баркарорлик, сиёсий давлатлардаги баркарорликни саклашнинг режим, давлат хавфсизлиги, ахоли усиши. мухим омили хисобланган - ёшлар

сиёсатининг ахамияти, унинг таъсир доираси ва окибатлари, шунингдек бу борада стратегик карорларни ишлаб чикиш

_механизмлари тахлил килинган._

ОРГАНИЗАЦИОННО-ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫЕ АСПЕКТЫ И ПРОБЛЕМЫ

МОЛОДЕЖНОЙ ПОЛИТИКИ В ОБЕСПЕЧЕНИИ ПОЛИТИЧЕСКОЙ СТАБИЛЬНОСТИ НА МЕЖДУНАРОДНОМ И НАЦИОНАЛЬНОМ УРОВНЯХ

Искандер Б. Таджидинов

Магистрант

Ташкентский государственный университет востоковедения Ташкент, Узбекистан

_О СТАТЬЕ_

Ключевые слова: молодежная Аннотация: В данной статье политика, «молодежный бугор», анализируется сущность молодежной политическая стабильность, политический политики как важного фактора сохранения режим, государственная безопасность, рост стабильности в стране, масштаб его населения. влияния и последствия, а также механизмы

выработки стратегических решений в этом _направлении._

КИРИШ

Бугун жахондаги мураккаб ва тез узгарувчан глобаллашув шароитида хар кандай давлатнинг замонавий жамиятга трансформацияланганлик даражаси улар томонидан сиёсий, иктисодий хамда социомаданий вокеликдаги ёшларнинг узига хос роли ва мавкеини англанганлиги билан белгиланади. Ёшлар муаммоларини хал килиш сохасидаги самарадор давлат сиёсатини амалга ошириш хдмда унда кулланиладиган механизм ва технологияларни такомиллаштириб бориш нафакат ижтимоий баркарорлик балки, умуман давлат хавфсизлиги кафолати хисобланади.

Бу эса уз навбатида умумжахон стандартлари ва миллий-минтакавий хусусиятларни узида уйгун тарзда синтезлаган инновацион механизм ва ёндашувларни куллаган холда амалга ошириладиган самарадор ёшларга оид давлат сиёсати моделини ишлаб чикишга булган заруратни янада кучайтирмокда.

Давлат томонидан ёшларга оид ишлаб чикилган самарали чора-тадбирлар комплекси (давлат ва махаллий дастурлар, стратегия ва бошка концептуал хужжатлар)нинг ишлаб чикилиши ва тулаконли амалга оширилиши жамитнинг етакчи кучи хисобланган ёшлар катламининг сиёсий элитага булган ишончини ортишига, шу билан бирга сезиларли даражада хокимиятнинг легитимлигини янада мустахкамлашга хизмат килади.

Шунинг учун хам сиёсий баркарорликни таъминлашда мухим омили хисобланган -ёшлар сиёсатининг таъсир доираси ва окибатларини инобатга олган кароорларни ишлаб чикиш уз долзарблигини саклаб келмокда.

Айникса охирги ун йилликда дунёнинг турли нукталарида юз берган сиёсий инкирозларда "ёшлар омили"нинг урни ва кулами намоён булиб, асосий триггер сифатида кун тартибига чикди.

АСОСИЙ ЩСМ

Ёшлар тушунчаси XIX асрдан бошлаб илмий истеъмолга кириб кела бошлади ва ушбу тушунчанинг шаклланиш жараёни билан биргаликда ёшлар феномени хам шакллана борди. Дастлаб ёшлар тушунчасига категория эмас, кандайдир мохият сифатида каралган. Унинг турли мавзулар доирасида илмий ва профессионал хамжамият томонидан мухокама килиниши аста-секинлик билан ёшлар тушунчасининг илмий категорияга айлана боришини такозо килди. Натижада, ёшлар тушунчаси тан олинган илмий атамага айлана борди. Турли касбий тилларда тез-тез фойдаланилиши натижасида ёшлар тушунчаси назарий жихатдан асосланиш жараёни табиий эволюциясини бошдан кечирди. Бу эса биринчи навбатда, айни тушунча таърифи билан боглик ёндашувларнинг шаклланишига олиб келди [1].

XX асрга келиб ушбу тушунча билан боглик карашлар, таърифлар илмий муомалада мустахкамлана бошлади. Жумладан, бу борада илк фаразлар Г.Стенли изланишларида [2] ва кейинчалик унинг ривожланишига туртки берган К.Гросснинг 1920-1960 йиллардаги юз берган норозилик харакатлари билан боглик ишларида кузатиш мумкин. Айнан шу даврлар ёшларни нафакат олдинги авлод тажрибаси ва анъаналарини мерос килиб оладиган объект, балки узгаришлар манбаи, мавжуд ижтимоий, сиёсий ва иктисодий сохада фаолият юритувчи субъекти сифатида тушунчанинг ривожланишига туртки булди. Маркс, Энгелс ва Мангейм ёшларни жамиятнинг алохида захираси ёки ижтимоий хаётни янгиловчи кучи деб хисоблашган, аммо ёшлар бирлаштирилмаса, бу захира яширин колиши таъкидланган

[3].

Араб бахори даврида (2011-2013 й.) жахондаги баркарорликни тадкик килиш натижалари куплаб сиёсий инкирозли холатлар юз берганини курсатмокда [4]. Инкирозларнинг асосий омилларидан бири бу ёшлар ёки Голдстоун узининг "Ёшлар уюми" тадкикотида таъкидлаганидек - умумий ахолининг таркибида ёшлар улушининг усиши билан боглик [5]. Натижада, "Ёшлар уюми" давлатларнинг сиёсий режимига бекарор таъсир курсатиб, сезиларли даражада норозиликлар ва террористик харакатлар сони ортишига олиб келди.

Бирок, тадкикотлар шуни курсатадики юкоридаги омил ягона сабаб булмай, ёшларни мобиллаштирувчи ва баркарорлик даражасини пасайишига куйидаги факторлар: юкори ишсизлик даражаси шароитида таълим даражасининг усиши, ёшлар сонига нисбатан ресурслар коэффицентининг пастлиги, кашшоклик, урбанизация (ёшларнинг шахарларга миграцияси, ёшлар сонининг ортиши), ижтимоий мавке (мотивация даражаси пастлиги/оила/карьера ва бошк.), сиёсий институтларга нисбатан ишончнинг сустлашиши, коррупция даражасининг юкорилиги ва бошкалар таъсир курсатади.

Аникроги "Ёшларнинг террористик ва норозилик харакатларига мойиллиги давлат томонидан уларнинг эхтиёжларини кондира олмаслиги ва алтернатив йулларнинг йуклиги туфайли зуравонликка интилиши билан боглик" [6] булса, ёшларнинг окланмаган умидлари уларни жамоат хдракатларига бирлашишига олиб келмокда [7]. Жумладан, 2011 йилда Мисрда юз берган нотинчликларнинг сабаблари ёшларни эхтиёжларининг кондирилмаганлиги, айникса, ишсизликнинг юкори даражаси, иш билан таъминлаш учун зарур шароитларнинг етишмаслиги, кашшоклик, жамиятда ижтимоий-иктисодий тенгсизликнинг мавжудлиги, ишонч даражасининг пасайиши хамда "Ёшлар уюми" мавжудлигидан иборат [8].

Бирлашган Миллатлар Ташкилоти прогнозларига асосан дунё ахолиси 2055 йилга келиб 11 млрд.га етади (хозирда 8 млрд.га якин). Мазкур усишнинг 95%и паст ва урта даромадли давлатларга тугри келиб, биргина Африка ахолиси 1,4 млрд. (57%)га ошади ва унинг таркибини асосан ёшлар ташкил этади. Уз навбатида, ахолининг усиш тенденциясини Узбекистонда хам кузатиш мумкин булиб, 2055 йилда ушбу курсаткич 49 млн.ни ташкил этган холда ёшларнинг юкори улуши сакланиб колади [9]. Узбекистон Республикаси Давлат статистика кумитаси маълумотларига кура, 2020 йил холатига Узбекистон ахолисининг умумий сони - 34 млн.га якинни ташкил этади ва шундан 62%и 030 ёш категориясидаги ёшлардан иборат булади [10]. Юкоридаги демографик тенденция Узбекистонда ва аксарият дунё давлатларида "Ёшлар уюми"нинг шаклланаётгани ва ривожланишидан далолат беради.

Ёшларнинг улуши юкори булган давлатларда баркарорликни саклаш учун хукуматлар ёшларнинг талаб ва эхтиёжларини тулик кондира оладиган конструктив ёшлар сиёсатини амалга ошириши лозим. Зеро, ёшлар сиёсати - бу давлат томонидан ёш авлодни тизимли ва стратегик куллаб-кувватлаш, уларни таъминлаш ва ривожлантиришдир.

Шу муносабат билан, сиёсий режим баркарорлигини таъминлаш максадида ёшлар сиёсати механизмлари ва технологияларини урганиш долзарбдир.

Х,озирда сиёсий режимни баркарорлаштиришда ёшлар сиёсатининг самарадорлигини бахолаш механизми тадкик этилмаган. Ушбу механизм дунёнинг аксарият давлатларида мавжуд эмас, жумладан Узбекистонда хам.

Янги Узбекистоннинг замонавий вокелиги охирги йилларда уз хусусиятини узгартириб, у нисбатан транспарентлашди, ёшлар сиёсатида боскичма-боскич тартибда бошкарувнинг кооптацион механизмлари кулланила бошланди.

Таъкидлаш жоизки, 2016 йилдан Узбекистон ёшлари ижтимоий-сиёсий жараёнларнинг объектига айланиб, бунга охирги беш йилда яратилган хукукий база, жумладан Узбекистон Республикасининг 2016 йил 14 сентябрь "Ёшларга оид давлат

сиёсати тугрисида"ги УР^-406-сонли ^онуни, Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февраль "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Х,аракатлар стратегияси тугрисида"ги ПФ-4947-сонли Фармони, Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 5 июль "Ёшларга оид давлат сиёсати самарадорлигини ошириш ва Узбекистон ёшлар иттифоки фаолиятини куллаб-кувватлаш тугрисида"ги ПФ-5106-сонли Фармони, Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 30 июнь "Узбекистон Республикасида ёшларга оид давлат сиёсатини тубдан ислох килиш ва янги боскичга олиб чикиш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-6017-сонли Фармони ва бошка норматив-хукукий хужжатлар асос булиб хизмат килди.

Шунингдек, Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевни БМТ Бош Ассамблеясининг 72-сессиясидаги нуткида "Ёшлар хукуклари тугрисида"ги Конвенция ва "Маърифат ва диний багрикенглик" резолюциясини ишлаб чикиш ва кабул килиш долзарблиги асосий фундаментал ташаббус сифатида кун тартибига куйилди. Ушбу гоя БМТга аъзо барча давлатларнинг куллаб-кувватлаши асосида 2018 йилнинг 12 декабрида утказилган БМТ Бош Ассамблеясининг ялпи мажлисида кабул килинди.

Ёшлар сиёсатига стратегик нуктаи назардан ёндашилиб, Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномасида (24.01.2020) ёшлар сиёсатидаги туб узгаришлар ва истикболда ёшларга оид давлат сиёсатини янада ривожлантиришнинг долзарблиги хакида таъкидланди. Хусусан, "Узбекистон ёшлари -2025" Концепциясини ишлаб чикиш ва ёшлар билан ишлаш самарадорлигини бахолашнинг ягона мезонларини жорий килиш буйича топшириклар берилди [11]. Ушбу йуналишдаги ислохотлар узвийлигини таъминлаш максадида 2020 йилда мамлакатда ёшларга оид давлат сиёсатини мувофиклаштирувчи, ёшлар билан боглик соха ва йуналишларда ягона давлат сиёсати, стратегик йуналишлар ва давлат дастурларини ишлаб чикиш хамда амалга оширишга масъул - Узбекистон Республикаси Ёшлар ишлари агентлиги фаолияти ташкил этилди хамда 2021 йил Узбекистонда "Ёшларни куллаб-кувватлаш ва ахоли саломатлигини мустахкамлаш йили" деб эълон килинди [12].

ХУЛОСА

Умуман олганда, жахон ахолисининг купайиб бориш тенденцияси ва унда ёшлар улушининг юкорилиги ижобий характер касб этиши билан бир каторда, давлат ривожланиши ва баркарорлигига салбий таъсирнинг триггерига (уз эхтиёжларининг давлат томонидан кондирилмаганлиги сабабли) айланиши мумкин. Шуни инобатга олиб, давлатлар сиёсий баркарорликни мустахкамлаш ва унга таъсир килувчи омилларни олдини олиш буйича стратегиясида ёшларга оид сиёсатга алохида урин ажратиши лозим. Айникса, Узбекистонда ёшларга оид давлат сиёсатини амалга ошириш самарадорлигини бахолаш

моделини ишлаб чиккан холда, хар йили соханинг яхлит манзарасини акс эттирувчи тахлилий хужжат тайёрлаш ва унинг хулосалари асосида эса ёшларга оид давлат сиёсати самарадорлигининг йиллар кесимидаги динамикасини ишлаб чикиш хамда шунга кура келгуси йиллардаги истикболли стратегияни аник белгилаб олиш зарур.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ

1. ^.Ахмедов "Ёш малакали кадрлар тайёрлаш истикболлари" //Узбекистон Республикаси ёшлар сиёсатини амалга оширишнингдолзарб масалалари Республика илмий-амалий конфренцияси материаллари. Т.: 'Тофур Гулом", 2013.Б - 57.

2. Пель В.С. Государственная молодежная политика//Новосибирск: Изд-во: СибАГС, 2015, С.143.

3. Манхейм К. Диагноз нашего времени Пер. с нем. и англ.- М.: Юристъ, 1994, С.697., Стр.337.

4. Коротаев А.В., Шишкина А.Р. "Волна глобальной социально-политической дестабилизации 2011-2015 гг.: количественный анализ"//Полис. Политические исследования. 2017. № 6. С. -. DOI: https://doi.org/10.17976/jpps/2017

5. Goldstone J. A., Bates R.H., Epstein D. L., Gurr T. R., Lustick M. B., Marshal M. G., Ulfelder J., Woodward M. A "The global model for forecasting political instability"// American Journal of Political Science. 2010. Vol.54, No.1. P.195.

6. Urdal H. "A clash of generations? Youth bulges and political violence"//International studies quarterly. №. 3. 2006. P.620.

7. Gurr T. "Urban disorder: Perspectives from the comparative study of civil strife"//The American Behavioral Scientist//1968, Pp.50-55.

8. LaGraffe D. "The youth bulge in Egypt: An intersection of demographics, security, and the Arab Spring"// Journal of Strategic Security, Vol. 5, No. 2 (Summer 2012), Pp. 65-80. P.76.

9. UN Population URL: https://www.un.org/ru/sections/issues-depth/population/

10. https://stat.uz/uz/rasmiy-statistika/demography-2

11. Послание Президента Республики Узбекистан Шавката Мирзиёева Олий Мажлису// 24.01.2020// https://president.uz/ru/lists/view/3324

12. Послание Президента Республики Узбекистан Шавката Мирзиёева Олий Мажлису// 29.12.2020// https://president.uz/ru/lists/view/4057

13. Madaminova, D. I., & Fayzullaev, S. A. (2021). The important aspects of uzbekistan's initiatives in central Asia. Asian Journal of Multidimensional Research (AJMR), 10(3), 324-328.

14. Sayfullaev, D. B. (2020). CONCEPTUAL BASIS OF THE MODERN WEST AND EAST DIPLOMACY STUDY. Journal of Legal, Ethical and Regulatory Issues, 23(2), 1-10.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.