Научная статья на тему 'ГЛОБАЛЛАШУВ ВА ЁШЛАРНИНГ МАЪНАВИЙ-МАФКУРАВИЙ МУҲОФАЗАСИ'

ГЛОБАЛЛАШУВ ВА ЁШЛАРНИНГ МАЪНАВИЙ-МАФКУРАВИЙ МУҲОФАЗАСИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

22
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Ҳабибулло Ражабов

Ёшларга оид давлат сиѐсати такомиллашиб бораѐтган бугунги кунда унинг мазмун-моҳиятини очиб бериш оммавий ахборот воситаларидан алоҳида масъулият талаб этади. Бунга сабаб фуқаролик жамияти талқинида ҳам турфа қарашлар мавжуд бўлиб, мазкур ҳолат ахборот таъсирларида намоѐн бўлмоқда. Мақолада ахборот оқимининг чекланмаганлигини ҳамда турли таъсирларнинг ахборот орқали амалга ошишини ҳисобга олган ҳолда унинг зарарли таъсирларини камайтириш ҳамда унинг фуқаролик жамияти ривожига ижобий таъсирини оширишга доир таклиф ва тавсиялар берилади

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ГЛОБАЛЛАШУВ ВА ЁШЛАРНИНГ МАЪНАВИЙ-МАФКУРАВИЙ МУҲОФАЗАСИ»

^^pecialists^n^heFieldoimeSmePmem

ГЛОБАЛЛАШУВ ВА ЕШЛАРНИНГ МАЪНАВИИ-МАФКУРАВИИ

мухофазаси

Хабибулло Ражабов

Сиёсий фанлар буйича фалсафа доктори, доцент (PhD)

АННОТАЦИЯ

Ёшларга оид давлат сиёсати такомиллашиб бораётган бугунги кунда унинг мазмун-мохиятини очиб бериш оммавий ахборот воситаларидан алохида масъулият талаб этади. Бунга сабаб фукаролик жамияти талкинида хам турфа карашлар мавжуд булиб, мазкур холат ахборот таъсирларида намоён булмокда. Маколада ахборот окимининг чекланмаганлигини хамда турли таъсирларнинг ахборот оркали амалга ошишини хисобга олган холда унинг зарарли таъсирларини камайтириш хамда унинг фукаролик жамияти ривожига ижобий таъсирини оширишга доир таклиф ва тавсиялар берилади.

Калит сузлар: демократия, глобаллашув, глобал ахборотлашув, ахборот макони, фукаролик жамияти, ОАВ, геосиёсий ракобат, ахборот хавфсизлиги, ахборот хуружлари.

Жамиятнинг келажак тараккиёти ёшларнинг акд-заковати, билим ва тажрибалари билан чамбарчас богликдир. Шу жихатдан хам уз келажагини уйлаган миллат ёшларнинг жисмоний ва маънавий баркамоллигини таъминлашни бугунги куннинг долзарб масаласи сифатида эътироф этади.

Дунёда кечаётган глобаллашув жараёни ижтимоий-сиёсий хаётнинг барча жабхаларига кириб бормокда. Хусусан, глобаллашув шароитида ахборот омилининг етакчи уринга чикаётганлиги боис бундай шароитда ёшларимизни турли глобал тахдидлардан химоя килиш, уларни гоявий тахдидларга карам булмайдиган маънавий баркамол шахс сифатида шаклланишларини таъминлаш хар качонгидан хам мухим. Чунки глобаллашув ижобий жихатлари билан бир каторда салбий хусусиятларга хам эга булиб, булар биринчи навбатда мафкуравий тахдидларнинг хеч кандай чегараларсиз кириб келиши билан характерланади. Шу уринда Мамлакатимиз Президенти Ш.Мирзиёвнинг фикрига эътибор каратиш зарур: "Бугунги тез узгараётган дунё инсоният олдида, ёшлар олдида янги-янги, буюк имкониятлар очмокда. Шу билан бирга, уларни илгари курилмаган турли ёвуз хавф-хатарларга хам дучор килмокда. Гаразли кучлар содда, гур

April 21-22

596

^^pecialists^n^heFieldoimÊamÊpmÊm

6onanapHu y3 OTa-OHacura, y3 ropTura Kapmu Kafipa6, ynapHuHr xaëTura, yMpura 3Omuh öynMOKga. ByHgafi KecKuH, TaxnuKanu mapourga 6u3 OTa-OHanap, ycTO3-Mypa66ufinap, ^aMoarnunuK, Maxarna Kyfi 6y Macanaga xymëpnuK Ba oroxnuKHu AHaga omupumuMro KepaK. BonanapuMroHu 6upoBnapHuHr Ky^ura 6epu6 KyfiMacgaH, ynapHu y3HMU3 Tap6uanamHMH3 HO3HM"1. By 6opaga xyKyMar TOMOHugaH Ka6yn KH^HHaëTraH KaTop Metëpufi xy^^araap MacanaHHHr yTa ^uggufi Ba gon3ap6 экaнпнгнgaн garonar 6epagu. ^yMnagaH, 2021 fiunHuHr 26 MapTuga Y36eKucTOH Pecny6nuKacu npe3ugeHTHHUHr "MatHaBUH-Matpu^HH um^ap th3hmhhh TyögaH TaKOMH^amTupum Hopa-Tagöup^apH TyFpHCHga"ru Kapopu xaM Ma3Kyp Macanara gaBnar gapa^acugaru эtтн6opнннг AKKon KypuHumugup. Ma3Kyp Kapopga, "...MatHaBufi-Matpu^ufi ^apaëHnapHu TamKun этнmga axhht th3hm MaB^yg эмac, xarauMro, aÖHHKca ëmnapHu MatHaBHH TaxgugnapgaH xhmoa Kunurn 6opacuga eTapnu gapa^aga TamKunufi-aManuH Ba unMufi-TagKuKOT umnapu onu6 6opunMaAmu, ym6y fiyHanumga gaBnar TamKunoTnapu, ^yKaponuK ^muatu uHcTmyraapu, OMMaBu ax6opoT Bocuranapu xaMga xycycufi ceKTopHuHr umuMoufi xaMKopnuru fiynra KyfiunMaraH^nuru Kypcara6 öepunraH.

^apxaKuKaT, raoöan ax6oporaamyB ëmnapuMroHuHr gyHëKaparnu, Ta^aKKypura, Munnufi-MagaHufi KagpuATnapra xaM Typnu xun fiynnap 6unaH Tatcup Kypcaramra uHra^TraHnuru u^oôufi moxuat Kac6 этнmн 6unaH 6upra, canöufi OKu6araapHu xaM KenTupu6 nuKapum эxтнмoпн HaMOëH öynMOKga. Ym6y ^apaëHHuHr 6yHgafi TatcupuHu ëmnap xaëTugaru no3uTuB y3rapumnapra moc "Metëp" gapa^acu 6unaH TaKKocnaö onuö 6opum, aKcuHna, yHuHr 6yзнпнmн xonaruHu ^apKgam Ba xuco6ra onum MyxuM. AfiHuKca, ax6opoT KynaMu Te3 cyptaraap 6unaH opTu6, MycTaKu^nuK Ty^afinu ëmnapuMroHuHr AHru-AHru ax6opoT MafigoHnapura Kupum uMKOHuATura эгa ôynaëTraH 6up gaBpga, MyafiAH MunnaT ëKu xa^KKa xoc öynraH ^uKpnap, Kapamnap ax6opoT tu3umu opKanu 6yryH gyHëra TapKarunMOKga.

Yhuhhu MuHr fiunnuK 6omura Kenu6 ^axoH xaM^aMuATu TapaKKuëTu axöopoTnamyBHuHr $aon puBO^naHaëTraH ^apaëHnapu 6unaH y3Bufi öorauK xonga ycu6 6opMOKga. ByryHru $aH-TexHuKa TapaKKuëTuHuHr xocunacu cu^aruga axöopoT KynaMuHuHr KeHrafiu6 6opumu rao6amamyBHuHr TapKu6ufi kucmu cu^aruga rao6arnamaëTraH gyHëga Ta^aKKyp raoôannamyBuHu öenrunaö öepMOKga. Ymöy ^uxaT axöopoT omuhu öunaH naMÖapnac

1 Mup3uëeB ffl. ^OHyH ycTyBopflurn Ba uhcoh MaH^aaT^apuRu TatMuH^am, ropT TapaKKnëTu Ba xa^K $apoвoнflнгннннг rapoBu. - TomKeHT.:y36eKMcTOH, 2017. - B. 25.

April 21-22

597

Volume 3 | TSTU Conference 1 | 2022 Prospects for Training International ^^peciaUstsjnJh£FedofTrampor^

боглик булиб, табиий равишда маълумот алмашинувнинг глобаллашувини таъминламокда.

Маълумот алмашинув, айирбошлаш каби ахборот сохасидаги устуворликни таъминлайдиган бу омиллар жамият аъзолари онгига кучли таъсир утказиш ва уни бошкара олиш имкониятларини кенгайтирди. Хусусан, жахон медиа-холдинглари эгалари вокеа-ходисаларни ёритишда муайян гурух, сиёсий ташкилот ёки муайян давлат мафаатларини таъминлаш максадида ургуларни узгартириш йули билан хам томошабин ёки эшитувчида руй берган вокеликка нисбатан узлари истаган муносабатни шакллантириш кудратига эга. Ёшлар маънавиятига кучли таъсир курсатадиган гарб турмуш тарзини таргиб этишни уз олдига максад килиб куйган айрим ташкилот, курсатув ва эшиттиришлар ахборот тизими воситасида кишилар онгига истаган фикрлар, кадриятлар, курсатмаларни сингдиришга интилади. Интернет эса виртуал вокеликни шакллантириб, ундан фойдаланувчиларда маданиятнинг янги куриниши - кибермаданиятни карор топтирмокда. Узбекистонлик олима Ш.Муродова узининг "Медиавирус: муаммоларнинг куйилиши" номли маколасида америкалик олим Дуглас Рашкоффнинг "Медиавирус. Поп-маданиятни сизнинг онгингизга кандай куринмас таъсири бор" деб номланган иборасини тахлил килади. Унга кура муаллиф, "биологик вируслар инсон организмини кандай захарласа, медиавируслар хам инсон тафаккурини шундай захарлайди"2 дея фикр билдиради.

Глобал ахборотлашув боис бугунги вокеликнинг шиддатли тус олаётганлиги табиий равишда хар кандай давлат олдида ахборот хавфсизлигини таъминлаш масаласини куймокда. Ахборот хавфсизлигини таъминлаш масаласи дунё микёсида глобал жараёнларнинг ривожланиб бораётганлиги шароитида узлиги, миллийлиги, давлатчилик анъаналарини саклаб, ривожлантириб боришдан манфаатдор тараккийпарвар мамлакатлар орасида кдзгин мухокама килинаётгани хам бежиз эмас. Бундай мухокамаларда ахборотнинг ёшлар маънавий тараккиётидаги ижобий ролини таъкидлаш билан бирга унинг жамият ахлокий баркамоллигига салбий таъсири кузатилаётганлиги хам таъкидланмокда. Инсоният учун бундай тахдидли холатлар кучаяётганлиги шароитда зиёлилар билан бирга каторда давлат хокимияти органлари олдида ёшлар онги ва калбида миллий гояга содиклик хисларини ривожлантириш талаб этилиб, ушбу жихатлар

Муродова Ш. Медиавирус:постановка проблем^1//.- Ижтимоий фикр. Инсон хукуклари 2012. 2-сонБ. 148.

April 21-22

598

^^pecialists^n^heFieidofmÊamÊpaam

MycraKunnuKHu MycTaxKaMnam, Munnufi y3nuKHu xumoa Kunum, MagaHufi y3ura xocnuKHu acpam Ba ax6opoT xypy^napugaH xuMOAnaHum BocuTacu cu^araga xaM MyxuM.

Ax6opoT xaB^cronuruHu TatMuHnam mapouTuga ëmnap MatHaBuATuHu omupumga gaBnaT xokumuatu opraHnapu TOMOHugaH Kyfiugaru ^uxarnapra эtтн6op Kaparunumu MyxuM:

1. Ëmnap MatHaBuATu 6yryHru ax6opoT xaB^cronuruHu TatMuHnam mapouTuga Ky^nu FOABufi uMMyHureT puBO^MHu Tana6 этн6, ^aMuATHuHr MagaHufi-MatHaBufi coxanapu ynyH Mactyn gaBnaT TamKunoTnapu ym6y Macanara anoxuga gнккaт-эtтн6op Kaparumu 3apyp;

2. FoAвнfi-нн^opмaцнoн Taxgugnap MaB^ygnuru, myHuHrgeK, ëmnapHuHr MatHaBufi puBO^naHumura xu3MaT KunyBnu ax6opoTHuHr TaHKucnuru mapouTuga ëmnap OHruga ax6opoT BaKyyMu nafigo 6ynum эxтнмonн roKopu. ByHga gaBnaT xokumuatu opraHnapu OAB opKanu 2022-2026 fiunnapra Myn^annaHraH "TapaKKuëT cTpaTeruAcu"ga 6enruna6 6epunraH gaBnaT ax6opoT cuëcaTuHuHr MaKcagu, Ba3u$anapu u^pocuHu TatMuHnam MyxuM;

3. ByryHru rno6an ax6opoTnamyB mapouTuga ^aMuATHuHr ax6opoT xaB^cronuru Munnufi xaB^cronuKHuHr a^panMac kucmu cu^aruga HaMOëH 6ynaëTraHuga, ym6y ^uxar gaBnaT xokumuatu opraHnapuHuHr gouMufi Ha3oparaga 6ynumu no3uM.

4. ^eMOKpaTuK-xyKyKufi puBO^naHum mapouTuga ëmnapHu gyHëHuHr 6apna нн$opмaцнoн OKuMnapugaH ax6opoT onum umkohuatu KeHraAgu. ByHga Munnufi MatHaBuATHu roKcanrupyBHu ax6opoTnap 6unaH 6upra, MatHaBuAT Ty6aHnamyBura onu6 KenaguraH ax6opoT OKuMnapu Kupu6 Kenum эxтнмonн xaM KynaAgu. ByHgafi mapourga gaBnaT xokumuatu opraHnapu gaBnarra Kapamnu Ba HogaBnaT OAB ^aonuATuga FOABufi uMMyHuTeTHu puBO^naHTupumra xu3MaT KunyBnu KypcaTyB, эmнттнpнm Ba MaKonanap TapKanumuHu TatMuHnamnapu MyxuM axaMuATra эгa;

5. OyKaponuK ^aMuATu acocnapu MycTaxKaMnaHaëTraH 6yryHru KyHga aKcapuAT gaBnaT opraHnapuHuHr ^yH^uAcu ^yKaponap Kynura yTagu. ^eKMH, yTum gaBpuHuHr afipuM 3ugguATnapu xaMga 6at3u MyaMMonap MaB^yg mapouTga gaBnaT y3uHuHr 6om ucnoxoTnunuK MaBKeugaH Kenu6 huku6, xokumuat opraHnapu OAB ^aonuATuHu yMyMMaKcag capu fiyHanTupumu no3uMKu, 6y ^uxar gaBnaT Ba ^yKaponap ypTacugaru 6upnuKHu AHaga MycTaxKaMnamra

xu3MaT Kunagu.

April 21-22

599

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.