Научная статья на тему 'ГИПОТИРЕОЗ МОДЕЛИДА КАЛАМУШ ЖИГАРИ АНТИОКСИДАНТ ТИЗИМИГА АЙРИМ ПОЛИФЕНОЛЛАРНИНГ ТАЪСИРИ'

ГИПОТИРЕОЗ МОДЕЛИДА КАЛАМУШ ЖИГАРИ АНТИОКСИДАНТ ТИЗИМИГА АЙРИМ ПОЛИФЕНОЛЛАРНИНГ ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

79
21
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
дигидрокверцетин / кверцетин / флавоноид / гипотиреоз / қалқонсимон без.

Аннотация научной статьи по биологическим наукам, автор научной работы — Муҳаммаджон Абдувалиевич Мустафакулов, Жасурбек Соибжон Ўғли Мирзақулов, Ҳусен Қувондиқ Ўғли Баҳодиров, Жахонгир Исмоилжон Ўғли Туйчибойев, Моҳимбону Aбдуманнон Қизи Равшанова

Тиббиѐтда қўлланилиб келинаѐтган доривор моддалар орасида ўсимликлардан ажратилган биологик фаол бирикмаларининг аҳамияти катта бўлиб, булар юқори физиологик фаоллиги, фармакологик таъсири билан тавсифланади. Сўнгги пайтларда тўқима ва ҳужайралардаги гипотиреоз ривожланишида энергия, кислороднинг фаол шаклини ҳосил бўлиши билан борадиган патологик жараѐнларни коррекциялаш муаммоларига катта эътибор қаратилмоқда

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по биологическим наукам , автор научной работы — Муҳаммаджон Абдувалиевич Мустафакулов, Жасурбек Соибжон Ўғли Мирзақулов, Ҳусен Қувондиқ Ўғли Баҳодиров, Жахонгир Исмоилжон Ўғли Туйчибойев, Моҳимбону Aбдуманнон Қизи Равшанова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Biologically active compounds isolated from plants are of great importance among medicinal substances used in medicine, which are characterized by high physiological activity and pharmacological effects. Recently, much attention has been paid to the problems of correcting the pathological processes that go with the formation of the active form of energy and oxygen in the development of hypothyroidism in tissues and cells.

Текст научной работы на тему «ГИПОТИРЕОЗ МОДЕЛИДА КАЛАМУШ ЖИГАРИ АНТИОКСИДАНТ ТИЗИМИГА АЙРИМ ПОЛИФЕНОЛЛАРНИНГ ТАЪСИРИ»

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

ГИПОТИРЕОЗ МОДЕЛИДА КАЛАМУШ ЖИГАРИ АНТИОКСИДАНТ ТИЗИМИГА АЙРИМ ПОЛИФЕНОЛЛАРНИНГ ТАЪСИРИ

Мухдммаджон Абдувалиевич Мустафакулов

Узбекистан Миллий унверситети, Биофизика ва биокимё институти

mmustafakulov@bk.ru

Жасурбек Соибжон ^ли Мирзакулов Хусен Кувондик yFли Баходиров Жахонгир Исмоилжон yFли Туйчибойев Мохимбону Абдуманнон кизи Равшанова Гулшода Озат кизи Каландарова Узбекистан Миллий унверситети

Тиббиётда кулланилиб келинаётган доривор моддалар орасида усимликлардан ажратилган биологик фаол бирикмаларининг ахамияти катта булиб, булар юкори физиологик фаоллиги, фармакологик таъсири билан тавсифланади. Сунгги пайтларда тукима ва хужайралардаги гипотиреоз ривожланишида энергия, кислороднинг фаол шаклини хосил булиши билан борадиган патологик жараёнларни коррекциялаш муаммоларига катта эътибор каратилмокда

Калит сузлар: дигидрокверцетин, кверцетин, флавоноид, гипотиреоз, калконсимон без.

Biologically active compounds isolated from plants are of great importance among medicinal substances used in medicine, which are characterized by high physiological activity and pharmacological effects. Recently, much attention has been paid to the problems of correcting the pathological processes that go with the formation of the active form of energy and oxygen in the development of hypothyroidism in tissues and cells.

Keywords: dihydroquercetin, quercetin, flavonoid, hypothyroidism, thyroid glandro

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

January, 2023

КИРИШ

Организмда кечадиган хар кандай касаллик окибатида эркин радикалларнинг хосил булиши кучайиб кетади. Тиббиётда кулланилиб келинаётган доривор моддалар орасида усимликлардан ажратилган биологик фаол бирикмаларининг ахамияти катта булиб, булар юкори физиологик фаоллиги, фармакологик таъсири билан тавсифланади. Сунгги пайтларда тукима ва хужайралардаги гипотиреоз ривожланишида энергия, кислороднинг фаол шаклини хосил булиши билан борадиган патологик жараёнларни коррекциялаш муаммоларига катта эътибор каратилмокда [1, 2].

Хрзирги кунда мамлакатимизда калконсимон без етишмовчилиги билан боглик касалликларни даволаш учун ижобий таъсирга эга дори воситаларини яратишга ва амалиётга жорий килишга алохида эътибор каратилмокда. Республикамиз мустакилликка эришгандан буён гипотиреозва гипертиреоз хасталиги ва унинг окибатларида келиб чикадиган патофизио логик узгаришларни даволаш максадида махаллий усимликлардан олинган самарали дори воситаларини яратиш борасида кенг камровли чора-тадбирлар амалга оширилиб, муайян натижаларга эришилмокда [3].

АДАБИЕТЛАР ТАХДИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Тадкикотлардан кузланган асосий максаддиги дигидрокверцетин ва кверцетин флавоноидларнинг антиоксидантлик хусусиятлари ва уларни гипотиреоз моделида эркак ок каламушлар органлари (калконсимон без, жигар, буйраклар, меъдаости бези, юрак, жинсий органлар, ичак)даги оксидланишли стресс жараёни таъсиридаги бузилишларни коррекциялашдан иборат. УзР ФА Биоорганик кимё институти ва Биофизика ва биокимё институти лабораториясида ок каламушларда олиб борилди. Тажрибаларда 200±20 г каламушлардан фойдаланилди. Фойдаланилган каламушлар тоза, табиий ёруглик режимидаги хоналарда алохида катакларда сакланди. Каламушлар озик-овкатни ва сувни чегараланмаган холда истеъмол килишди. Хдйвонларнинг озукаси бугдой, писта, сут ва сут махсулотлари, гушт махсулотлари, бугдой нони, кукатлар, сабзавотлар, ош тузи ва емлардан иборат эди. Улар хона харорати 22-240С, намлиги 40-60% булган шароитда сакланди. Тажрибаларда куйидаги фармакологик препаратлар ва реактивлардан фойдаланилди: ТБК (тиобарбитурат кислота), Н2О2, пикрилгидразил (ДФПГ), МДА, мерказалил, кверцетин, дигидрокверцетин, Рингер эритмаси (рН -7,4), фосфат тампони, дистилланган сув ва б. Фойдаланилган барча

2,2-дифенил-1-

January, 2023

391

реактивлар тажриба учун кимёвий тозалик квалификациясига эга [1, 2, 3].

Тажрибалар зотсиз вазни 100-120 гр булган ок эркак каламушларда утказилди. Лаборатория хайвонларини озиклантириш виварий шароитда стандарт рационал шароитда олиб борилди. Тажрибалар in vitro ва in vivo шароитида куйидагича боскичларда амалга оширилди: ДФПГусули. Кверцетин ва дигидрокверцетин флавоноидларининг антиоксидант ва антирадикал хусусиятлариниДФПГ (радикал) эркин радикалининг оптик зичлиги узгаришини кайд этиш оркали амалга оширилди. Ушбу ишда АРА ни аникдаш учун биз баркарор радикал 2,2-дифенил-1-пикрилгидразил (ДФПГ) молекулаларининг антиоксидантлар билан кайтарилиш кинетикасини спектрофотометрик улчов техникасидан фойдаландик. Синов аралашмалари сувда 1 мг/мл концентрациясида эритилди. Н2О2 усули. Водород пероксидга нисбатан бирикмаларнинг антирадикаллик фаоллигини аниклаш учун Руч услубига асосланган усул ишлатилган. 2 мл 20 М фосфат тампони, 1 мл 43 М водород пероксид эритмаси ва 1 мл дистилланган сувни уз ичига олган хар бир найчага намуналар алохида кушилди. Назорат сифатида фосфат тампони эритмаси ва фосфат тампонсиз водород пероксид эритмасини кабул килиш ишлатилган. Хона хароратида 10 дакика инкубациядан сунг, намуналарнинг оптик зичлиги фосфат тампонининг назорат эритмасига нисбатан 230 нм да улчанди. Водород пероксидни кабул килиш фоизи куйидаги формуладан фойдаланиб хисоблаб чикилган:

H202% = [(Ас-Ае) / Ас х 100]

бу ерда Ас- водород пероксид эритмасининг фосфат тампонисиз оптик зичлиги ва Ае - намуналарнинг оптик зичлиги [4, 5].

Тадкикот хайвонларида гипотиреоз чакириш учун мерказолилдан фойдаланилди. Тажриба учун ажратилган каламушлар гурухларга ажратилди: I гурух - назорат (n=8), II гурух - тажриба (гипотиреоз, n=8), III гурух - тажриба (гипотиреоз+кверцетин, n=8), IV гурух- тажриба

(гипотиреоз+дигидрокверцетин, n=8), II, III ва IV гурухлардаги каламушларда гипотиреоз касаллиги чакириш учун бир кунлик очликдан сунг бир марта мерказолил 50 мг/кг огиз бушлиги оркали перорал юборилди. III гурухдаги каламушларга 14 кун мобайнида бир хил вактда, бир марта мерказолил (50 мг/кг) ва кверцетин (10 мг/кг), IV гурухдагиларга мерказолил ва дигидрокверцетин (10 мг/кг) огиз бушлиги оркали перорал юборилди. ЛПО махсулотларини ажратиб олиш тиобарбитурат кислотаси (ТБК) иштирокида олиб борилди. Реакция ИМ га 0,220 мл 70 % учхлор сирка кислотаси кушиш билан тухтатилди. Ушбу

January, 2023

392

боскичдан сунг митохондрия суспензияси 15 дакика давомида 4000 айлана минут тезликда центрифуга килинди. Сунгра 2 мл чукма усти суюклиги олинди ва 1 мл 75% ли тиобарбитурат кислота (ТБК) куйилди. Назорат пробиркасига 2 мл Н2О ва 1 мл ТБК кушилди. Аралашма сув хаммомида 30 дакика давомида инкубация килинди. Совутилгандан сунг, 540 нм тулкин узунлигида оптик зичликнинг узгариши аникланди. Шунингдек, митохондрия мембранасида ЛПО жараёнини урганишучун Fe2+/аскорбат тизимидан фойдаланилди. Ушбу тизим таъсирида митохондриялар мембранаси барьерлик функциясини йукотди, натижада органелла хажми ошиб митохондрия букди. Ушбу хажм узгариши фотометрик усулда аникланди. ИМ: КС1 - 125 мМ, трис-НС1 - 10мМ, рН 7,4; Концентрациялар: FeSO4 - 10 мкМ, аскорбат - 600 мкМ; митохондрия микдори 0,5 мг/мл. [6, 7, 8]. Олинган натижаларни статистик кайта ишлаш ва расмларни чизиш OriginPro 7.5 (Microsoft, USA) компьютер дастури ёрдамида амалга оширилди. Долган кийматлар Стьюдент-Фишер жадвали иштирокида топилди. Бунда Р<0,05 дан кичик булганда олинган тажриба натижалари статистик ишонарли деб ифодалайди.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Сунгги пайтларда реактив кислород турларининг (ROS) турли хил асалликларнинг патогенезидаги ролини урганишга кизикиш ортди. Бир томондан, ROS табиий физиологик жараёнлар давомида хосил булади ва организмнинг иммунитет тизимини саклаш, сигналларни узатиш ва гормонларни синтез килиш учун зарурдир. Бошка томондан, прооксидантларнинг юкори концентрациясидан келиб чикадиган оксидланишли стресс оксилларга, хужайра мембраналарига ва нуклеин кислоталарга зарар етказиши мумкин. олдини олиш ёки секинлаштириши мумкинлиги курсатилди [9].

Антиоксидантлар турли хил таъсир механизмларига эга булиши мумкинлиги сабабли, уларнинг фаолиятини турли усуллар ёрдамида урганиш максадга мувофикдир. Ушбу ишда АРА бирикмалари икки усул билан бахоланди: 1) ДФПГ эркин радикалига нисбатан ва 2) водород пероксидга нисбатан. ДФПГ нинг спиртли эритмасига синов аралашмалари кушилса, эркин радикал молекулалар радикал булмаган шаклга айланади, ДФПГ нинг кизгиш бинафша эритмаси рангсизланади.

1-расмда урганилаётган намуналарни кушганда ДФПГ эритмасининг оптик зичлиги узгариши кинетикаси курсатилган. Текширилаётган намуналарнинг АРА-ни

January, 2023

393

таккослаш учун хар бир бирикма учун концентрация 1 мМ модданинг концентрацияси билан тайёрланган эритмадан мос равишда 5, 10, 25, 50 ва 100 мл ни танлади.

1,0 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2

Оптик зичлиги, D

—í—Í—5

0 5 10 15

20

25

Вакти, мин

1-расм. 50 мкл кверцетин ва дигидрокверцетин кушилган ДФПГ спиртли эритмасининг оптик зичлиги кинетикаси (ДФПГ нисбати: полифенол 2: 1 га туFри

келади).

Олинган натижаларни тахлил килиб, хулосага келиш мумкинки, урганилган полифенолларни ДФПГ спиртли эритмасига кушганда, ДФПГ эритмасининг оптик зичлиги кескин пасайиши кузатилади, бу текширилган кверцетин ва дигидрокверцетин бирикмаларининг антирадикаллик кобилиятини курсатади. Экспериментал маълумотлардан келиб чикилиб, урганилаётган бирикмалар ДФПГ эркин радикалини кайтариш кобилиятига эга. Антирадикал фаолликни аниклаш учун биз баркарор 2,2-дифенил-1-пикрилгидразил (ДФПГ) радикалидан, шунингдек t50 параметридан, урганилаётган моддалар учун радикалнинг бошлангич концентрациясини 50% га камайтириш учун зарур булган вактдан фойдаландик. Бундан ташкари, кверцетин ва дигидрокверцетиннинг водород пероксидга нисбатан антирадикал фаоллиги урганилди. Олинган натижалар ^О^нинг ушбу шаклига нисбатан ингибитор таъсир мавжудлигини курсатди. Кверцетин ва дигидрокверцетиннинг водород пероксидга нисбатан антирадикалфаоллиги навбати билан 76±4.3 ва 64±2.6 ни ташкил этди, синов намуналари инкубация мухитига олдиндан тайёрланган 1 мМ эритмадан 150 мкл хажмда кушилган. Ушбу хатти-харакат, эхтимол, урганилаётган бирикмалар молекулаларида харакатланувчи водородли бир нечта гидроксил гурухлари мавжудлигининг натижасидир [47].

January, 2023

394

1-жадвал.

Реакция тезлиги константалари, 50% ингибитор концентрацияси (IC50) ва ДФПГ концентрациясини урганилаётган полифеноллар билан реакцияга киришганда 50% (t50) га

камайтириш учун зарур булган вакт

К 10-3, с-1 IC 51 ), mcl T 51 D, sec

DQ Q DQ Q DQ Q

1,2 5,3 14,3 7,2 105 9,6

Кверцетин ва дигидрокверцетинни урганишда олинган тажриба натижаларини тахлил килиш шуни курсатдики, кверцетин флавоноиди дигидрокверцетинга нисбатан АРА юкори булиб эркин радикалларни (ДФПГ ва Н2О2) кайтариш хусусияти нисбатан юкори, булар учун ДФПГ билан реакция доимийси энг юкори, киймати эса бирикманинг антирадикал самарадорлиги сифатида хизмат килиши мумкин. Эркин радикаллар ва реактив кислород турларининг зарарли таъсирига антиоксидант мудофаа тизими карши туради, унинг асосий фаол звеноси антиоксидантлар - эркин радикал оксидланишини (ЕРО) ингибир килиши, камайтириши, КП ни водород атоми билан алмаштириши мумкин булган бирикмалар. (аксарият холларда) аксептор эркин радикал (кислород, азот) учун. Антиоксидантлар табиий (биоантиоксидантлар) ва синтетик келиб чикиши мумкин. Ушбу гурух моддалари харакатланувчи водород атомига эга ва шунинг учун эркин радикаллар, шунингдек эркин радикал оксидланиш катализаторлари билан реакцияга киришади. Олинган натижалар шуни курсатадики, урганилаётган бирикмалар молекулаларида антирадикаллик фаолликни намойиш этувчи харакатланувчи водород атомлари мавжуд. Шу муносабат билан, кверцетин ва дигидрокверцетиннинг антирадикаллик фаоллиги юкори эканлигини хисобга олиб, гипотиреоз билан огриган беморларда юзага келадиган бузилишларни тузатиш имкониятларини урганиш ва уларни истикболли антиоксидант ва антигипотиреоз дори сифатида куриб чикиш мухимдир. Шу асосда, биз кейинги тадкикотларимизда иккита полифенол бирикманинг гипотиреоз моделида каламушларнинг турли органларининг оксидланишли стрессига таъсирини урганиб чикдик.

Шунинг учун ЛПО жараёнларини урганишда темир ионларидан фойдаланилади. Бу турли биологик фаол моддаларнинг антиоксидантлик хоссаларини урганишда

January, 2023

395

асосий тест тизимлардан бири хисобланади. Бундан ташкари ЛПО жараёнларининг кальций ионларисиз индукцияси митохондриялар мембранасида жойлашган барча фосфолипазаларнинг фаоллашувига олиб келиши хам курсатилган. Адабиётлардан маълумки, хужайраларнинг нормал фаолиятида субстратларнинг кислород иштирокида оксидланишидан 98% холатда АТФ ва 2% холатда кислороднинг фаол шакллари хосил булади. Патологик холатларда эса бу мувозанат эркин радикалларнинг купайиши хисобига бузилади [32].

Олинган натижалардан куриниб турибдики, in vitro тажрибаларда кверцетинфлавоноидининг турли концентрациялари таъсирида Fe^/аскорбат билан чакирилган митохондриялар букишига ингибирловчи таъсири келтирилган (3.13-расм). Инкубация мухитига Fe2+/аскoрбат кушиш митохондрияларда липидларнинг перекисли оксидланиши жараёнини кескин ортишига сабаб булади. Маълумки, Fe^/аскорбат тизими таъсирида митохондриялар букади ва уларнинг хажми ортади. Ушбу холатда

митохондриялар мембранасининг лабиллиги ортиб, митохондрия мембрана

2+

потенциали пасаяди [31]. Fe /аскорбат тизими чакирган ЛПО жараёнига кемпферолнинг турли концентрацияларини таъсир эттириш оркали унинг мембранафаол хоссага эга эканлиги аникланди.

100 80 60 40 20 0

g S s я fa « В J sp

0 2 4 6 8 Кверцетиннинг концентрацияси (микромолда)

10

100

60

40

^ я 5 fe я

sosias 5 и а я я

^ о d я ю я

i—i—\-

2-расм. Кверцетиннинг ва дигидрокверцетин концентрацияси (микромолда)

2+

Fe /аскорбат билан чакирилган митохондриялардаги липидларнинг перекисли оксидланиш жараёнига таъсири. Изох,: Ордината укида - Fe^/аскорбат таъсирида митохондриялар букиши курсатилган, абсциссаа укида - кверцетиннинг кулланилган концентрациялари ифодаланган. Инкубация мух,ити - 125 мМ KCl, 10 мМ трис-HCl, рН 7,4. (** Р<0,01, *** Р<0,001; n=4).

January, 2023

396

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

Митохондрияларда эркин радикаллар хосил булиши ва липидларнинг перекисли оксидланиши мухим биологик жараёнлардан бири хисобланади. Кислород эркин радикаллари инициацияси хамда липидларнинг перекисли ва гидроперекисли хосилаларини хосил булиши оксидатив стресснинг куриниши хисобланади. Эркин радикаллар липидларнинг перекисли оксидланиш жараёнини кучайтиради, натижада биологик мембрана структураси ва хоссалари узгаради ва хужайра фаолияти издан чикади [55]. Хрзирги вактда оксидланишли стресс натижасида келиб чиккан липидларнинг перекисли оксидланиш жараёнини ингибирлаш, мембранавий бузилишларни коррекция килиш максадида усимликлардан ажратиб олинган флавоноидларнинг таъсир механизмлари ва антиоксидантлик хоссалари урганилмокда. Хрзирги кунда флавоноидларнинг антибактериал, мембранафаол, вирусга карши, иммуномодуляторлик, антиканцероген ва бошка хоссалари борлиги курсатилган [9,11].

эркин радикалларига нисбатан юкори антирадикал фаолликни намоён килади. Шу билан бирга эркин радикаллар ва реактив кислород турларини кайтариш даражаси кверцетин флаваноидида дигидрокверцетин флаваноидига нисбатан юкорирок фаолликка эга эканлигианикланди. Дигидрокверцетин ва кверцетин турли орган тукималарининг гомогенатида дозага боглик холда ЛПО жараёнларини ингибирлаш хусусиятини намоён этиши ва шунинг билан бирга ушбу моддаларни антиоксидант фаолликга эга эканлиги аникланди.

REFERENCES

1. Мамадалиева Н. И., Мустафакулов М. А., Саатов Т. С. Влияние фактора нервного роста на показатели антиоксидантной системы в тканях мозга крысы //Environmental Science. - 2021. - Т. 723. - С. 022021.

2. Ishankhodjaev T. et al. Study on Effects of Liposomal Quercetin on Biochemical Parameters of the Nigrostriatal System of Rats with Experimentally Induced Neurodegenerative Disease //Annals of the Romanian Society for Cell Biology. -2021. - С. 6128-6143.

3. Мустафакулов М. А. и др. Изучение антиоксидантной и антирадикальной активности листьев isatis tinctoria l //Universum: химия и

биология. - 2022. - №. 7-1 (97). - С. 40-44.

ХУЛОСАЛАР

Урганилган биологик фаол бирикмалар in vitro моделида ДФПГ ва H2O2

January, 2023

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

4. Мустафакулов М. А. и др. Исследование влияния липосомальной формы кверцетина на отдельные биохимические параметры ткани мозга животных с экспериментальной моделью нейродегенеративного состояния //Главный редактор. - 2023. - С. 33.

5. Saatov T. et al. Study on hypoglycemic effect of polyphenolic compounds isolated from the Euphorbia L. plants growing in uzbekistan //Endocrine Abstracts. -Bioscientifica, 2020. - Т. 70.

6. Irgasheva S. et al. TNF-a Gene G308A Polymorphism: Frequency in Patients with Type 2 Diabetes Mellitus //Int J Cur Res Rev| Vol. - 2020. - Т. 12. - №. 23. - С. 161.

7. Tuychiboyev J. I. et al. Gipotireoz modelida kalamush antioksidant tizimiga e vitamin va kurkuminning korreksiyalovchi tasiri //Educational Research in Universal Sciences. - 2022. - Т. 1. - №. 6. - С. 234-236.

8. Saatov T. et al. Assessment of hypoglycemic properties of extracts from some medicinal plants in the experimental diabetes model //Endocrine Abstracts. -Bioscientifica, 2022. - Т. 81.

9. Saatov T. et al. Neurodegeneration type and severity have linkage with plasma insulin in DM patients //Endocrine Abstracts. - Bioscientifica, 2022. - Т. 81.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

10. Saatov T. et al. Correction of oxidative stress in experimental diabetes mellitus by means of natural antioxidants //Endocrine Abstracts. - Bioscientifica, 2021. - Т. 73.

11. Saatov T. et al. Antioxidant and hypoglycemic effects of gossitan //Endocrine Abstracts. - Bioscientifica, 2019. - Т. 63.

12. Мустафакулов М. А., Ибрагимов А. А., Ашуров А. А. Роль аптомеров в медицине, фармацевтике и биологии //Academic research in educational sciences. - 2022. - Т. 3. - №. 11. - С. 252-258.

January, 2023

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.