CC BY
5ON SOME FEATURES OF TECHNOLOGY FORMATION OF COMMUNICATIVE SPEECH SKILLS
The article is devoted to the issues of technological features of the formation of communication and speech skills, their development and use in the process of education and training in modern conditions. The author examines various methodological and practical aspects of the technology for the formation of scientifically proven communicative and speech activity of children, as well as their content.
The author summarizes the variety of technological approaches that can be used by parents, educators, teachers and educators. According to the author, everyone who deals with children should organize effective educational processes, for which he must have many diverse educational technologies.
Communicative and speech activities of children can be effective if the process conceptually contains and combines priority goals, as well as interconnected tasks and content, forms and methods in which parents, educators and educators create an educational system based on specific to this type of process techniques and methods.
Keywords: technology, communicative-speech activity, language, educational technologies, pedagogical technologies, scientific or practical actions, upbringing and educational processes, forms of interaction, tactical methods, methods of education and training.
Сведения об авторе:
Махмадуллаева Шамсия Негматуллаевна - ассистент кафедры общей педагогики Таджикского государственного педагогического университета им. С. Айни
About the author:
Makhmadullaeva Shamsiya Negmatullaevna - Assistan of the Chair of General Pedagogy, Tajik State Pedagogical University named after S. Ayni
ТАШАККУЛИ ФАЪОЛИЯТИ КАСБИИ ОМУЗГОРИ ОЯНДА ДАР МАР^ИЛАИ ГУЗАРИШ БА НИЗОМИ КРЕДИТИИ ТА^СИЛОТ
Азизова Ф.Ш., Саидов М.В.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни
Мувофики талаботи стандартной байналмиллалии тахсилоти тайёр намудани мутахассиси баландихтисос дар асоси хусусиятхои хоси низомии миллии маълумот ва воридшави Ч,умх,урии Точикистон ба фазои ягонаи тахсилоти чахони тавассути истифодаи технологияи кредитии таълим такозои замон аст. Бинобар ин, баркарор намудани хамкорихо доир ба мукаммал намудани стандартхои маълумоти касбй, такмили барномахои корй ва таълимй (СИЛЛАБУС), аз худ намудани технологияи нави таълим, шаклхои муосир ва самараноки ташкили раванди таълим, бо нигох доштани арзишхои миллй, баромадан аз доираи махдуди тахсилот, ивази тачриба байни донишчуён ва устодони мактабхои олй, баробарарзишии хуччатхое, ки дар асоси низоми маълумоти миллй дода мешаванд, аз масъалахои мухим ва халталаби имруза ба хисоб мераванд.
Ислохоти куллии сохаи маориф, дар замони чахонишавии фархангхо бо ташаббус ва тахти рохбарии бевоситаи Асосгузори сулху вахдати миллй, Пешвои миллат, Президенти мамлакат мухтарам Эмомалй Рахмон чараён дорад, ба болоравии сифати таълим, тайёр намудани муттахассиси дар бозори мехдат ракобатпазир, гузариш ба фазои ягонаи тахсилоти чахонй равона карда шудааст.
Президенти мамлакат Эмомали Рахмон, дар вохурй бо намояндагони зиёиёни мамлакат 18 марти соли 2015 таъкид намуданд: «Рушди хамачонибаи сохаи маориф ва тандурустй омили асосии пешрафти чомеа, баланд шудани сатхи дониш, маърифат ва солимии мардум мебошад... Бе ноил шудан ба ин хадафхо мо наметавонем дар радифи давлатхои пешрафтаи чахон чой ёфта, амнияти чомеа ва арзишхои фарханги худро пуштибонй намоем».
Дар шароити чахонишавии маълумот, шарти асосии сифати тайёрии касбии мутахассиси ояндаро дар махорати мунтазам ва аз болои донишандузии худ мустакилона кор карданро махсуб медонанд.
Фаъолияти касбии омузгори оянда бояд ба талаботхои хозиразамон, ки вобаста ба тагйирёбии технологияхои иттилоотию коммуникатсионй иваз мегарданд, мутобик карда шавад. Вай бояд ба таври мунтазам ва бефосила муккамал гардад. Дар ин
мавpид, на донишу махоpат ва мадакае, ки донишчу даp донишгох хосид каpдааст, омиди асосй ва муайянкунанда мегаpдад, бадки ташаккуди кобидияти фаpдии донишчу, ки аз бодои худаш коp мекунад ва кобидияти худтакмиддихй доpад, асосй мебошад.
Сифатхои касбии омyзгоpи оянда бояд ба тадаботхои чахони мyосиp, ки даp шаpоити васеъшавй ва гдобадизатсияи муносибатхои байнадхадкй ба вучуд омаданд, чавобгу бошанд. Вобаста ба ин баpои и^ои максадхои таъдимй, техникй ва маъмypии технодогияи таъдими кpедитй хадди масьадахои зеpин даp мадди аввад гузошта шуданд:
- муайян намудани шаpоитхое, ки баpои даp сатхи баданди касби тайëp намудани омyзгоpон мусоидат мекунанд:
- тавсифи pаванди ташаккyлëбии сифати тайëpии касбии омyзгоpони оянда тибки технодогияи нави таъдим;
- муайян намудани болоpавй ва ташаккуди сифати тайëpии касбии омyзгоpони оянда тибки ташкиди самаpанокии тачpибаомyзии истехсодй ва педагогй;
- тахлил, худоса ë мушоидахо ва и^ои коpхои идмй-тадкикотй даp pаванди татбики технодогияи навин;
- тахия ва таъбу нашpи дастypy васоитхои методй, китобу баpномахои таъдимй ва хамохангсозии чаpаëни таъдим ба низоми тахилоти кpедитй;
- татбики васеъи технодогияи иттидоотию коммуникатсионй даp чаpаëни таъдим ва мубодилаи босypъати иттидоот.
Даp чахони мyосиp, хачми дониш ва маъдумоти баpои одамон заpypй хеде зиëд шуда, бо сypъат боло меpавад. Бинобаp ин, ягон низоми тахсидот даp мактаби одй ба донишчу он маъдумоти заpypие, ки баpои тамоми фаъодияти хаëтй ва мехнатии y дозим аст, дода наметавонад. Вай бояд даp мутахассис махоpатy мадакаи хyдмаълyмотгиpй ва хyдтакмиддихиpо таpбия каpда тавонад.
Даp низоми кpедитии тахсидот аз се ду хиссаи хачми вакти таъдимй ва маводи омyхташаванда ба омузиши мустакидонаи донишчу тавсия каpда мешавад. Аз таpафи дигаp, хачми соатхои таъдимй (дексия, амалй, семинаpй, дабоpатоpй) кам шуда, вакт баpои коpи мустакидонаи донишчу здад каpда шудааст. Даp ин мавpид вазифаи омyзгоp хамчун саpчашмаи интиколи маъдумот таFЙиp ëфта, вай бояд ташкилкунандаи pаванди даpккyнии донишчу бошад, ба коpи мустакидонаи y pохбаpй намояд ва фаъодияти идмй-техникиpо дихад.
Даp тамоми навгонихо ва таFЙиpотхое, ки баpои тайëp каpдани мутахассисони бадандихтисос, тибки низоми кpедитии тахсидот истифода мешаванд, таваччухи асосй ба татбики усулхои наве дода мешавад, ки маълyмотгиpй ва азхудкунии дониш ба эчодкоpй ва фаодияти мустакидонаи донишчу асос ëфта бошад. Инчунин, ташкиди шаклхои гуногуни машFyдиятхои фаpдие, ки ба pаванди донишандузй ва коpи эчодии донишчу таъсиp меpасонанд бояд маpокангез бошанд.
Бешубха, коpи мустакидона маpхаддаи чамъбасткунандаи хамаи намудхои дигаpи коpи таъдим даp мактаби одй ба хисоб pафта, ба инкишофи тафаккypи маъpифатии донишчу асоси боэътимод мегyзоpад. Коpи мустакидона фаъодияти фи^онии донишчУpо инкишоф дода ypо ба коpи идмию тадкикотй ва эчодкоpй тадкин менамояд.
Махоpати мустакидона аз худ каpдани дониш санъати махсусе мебошад, ки хаp як донишчу аз он баpхypдоp бошад ва онpо ташаккуд дода тавонад. Ин санъатpо даp зинаи аввад ба донишчу омухтан дозим аст.
Ба ташкиди коpи мустакидонаи донишчу даp хама давpy замон диккати махсус дода мешуд. Ба ин масъада одимони здади собик Иттиходи Шypавй диккати чиддй дода, тадкикотхои чодиб гyзаpонида, китобу дастypy васоитхои таъдимии здад тахия намудаанд. Даp хамаи ин коpхо, нуктаи назаpи асоси ба ташкиди дypyст ва самаpаноки коpи мустакидонаи донишчyëн-яке аз воситахои асосй ва мухими донишандузй аpзëбй гаpдидааст. Аммо, эхтдач ба коpи мустакидона ва андухтани малакахои хамин коp даp донишчyëн худ аз худ ба амад намеоянд. Ба вучуд оваpдани чунин малакахо ба махоpати коpдонию коpгyзоpии омyзгоp вобастааст. Даp технодогияи кpедитии таъдим, ташкиди коpи мустакидонаи донишчу даp чаpаëни таъдим ба накша даpоваpда шуда, иштиpоки бевоситаи устод даp фаъодияти мустакидона ва эчодии донишчу даp назаp аст. Дама вакт баpои омузиши фани пешбинишуда 50% баpои даpсхои дексионй ва семинаpй чудо шуда бошад, 50% -и дигаp баpои мустакидона хазм каpдани маводи омухташуда ва мавзухои иловагй дода мешавад.
Дамин таpик, коpи мустакидонаи донишчyëн яке аз элементхои мухими тайëp намудани мутахассисони бадандихтисос мебошад. Ин намуди фаъодият, тавассути коpи
мустакилона, донишчуёнро ба раванди фаъоли донишандузи чалб мекунад, маълумотхои мавчударо такмил ва тараккй медихад, донишхои навро мустахкам мекунад, махорату малакахои навро тарбия мекунад.
Кори мусттакилонаи донишчуён бояд ба ташаккули мутахассиси типи нав, ки ахбороти мавчударо дар мавриди зарурй мустакилона интихоб, коркард, тахлил ва босамар истифода карда тавонад равона карда шуда бошад. Омузгорони эчодкор кушиш ба харч медиханд, ки дар рафти дарсхои лексионй, амалй ва семинарй усулхои гуногуни фаъолгардонии амалиёти фикркунии донишчуёнро ба вучуд оварда, ба воситаи корхои мустакилона рагбати онхоро барои худомузй бедор намоянд.
Максади асосии ташкили кори мустакилонаи донишчуён мавриди дарс ва берун аз он дар шароити гузариш ба низоми кредитии тахсилот аз инхо иборатанд:
1. Васеъшавй ва мустахкам шудани донишхои дар синф гирифтаи донишчу;
2. Дар асоси маълумотхои азбар карда, фаъолона ба даст овардани донишхои нав;
3. Инкишофи муносибати эчодкоронаи донишчу ба халли проблемахои гузошташуда;
4. Пешравй ва ташаккули шахсияти донишчу;
5. Такмили махорату малакаи фаъолияти таълимии донишчу;
6. Тайёри ба дарсхои лексионй. амалй ва лабораторй, ки коркард ва аз худ намудани маводи лексионй, омузиши адабиёти тавсияшуда ва иловагиро дарбар мегирад;
7. Тайёрй ва пурсишхое, ки дар доираи дарсхои КМДРО (кори мустакилонаи донишчу зери рохбарии омузгор) гузаронида мешаванд;
8. Тахлил ва омузиши саволхои барои муайян пешниходшуда, ки такрори мафхумхои асосй ва халли масъалахоро дарбар мегарад;
9. Омодагирй барои чавоби саволхо ва масьалахои тестй, ки ба мавзуи алохида ё мачмуи мавзуъхо бахшида шудааст;
10. Тайёрй ба корхои санчишй, супоришхои фардй, чустучуи услуби халли масъалахо, истифода формулахо дар хисобкунихои гуногун;
11. Ичрои супоришхои даврии хонагй, ки устод барои кори мустакилонаи донишчуён пешкаш менамояд;
12. Навиштани рефератхо оид ба ин ё он проблема дар асоси адабиёти илмии тавсияшуда, тахлили сарчашмахо, чамъбаст ва хулосахои нихой;
13. Тайёр намудани маърузахои илмй доир ба мавзуи алохида, равия ва проблемаи омухташаванда;
14. Навиштани «Эссе» (фикронии мухтасари донишчу доир ба ягон мавзуь ё дар асоси саволхои мушаххаси пешниходшуда);
15. Ба кори илмй-таткикотй машгул шудани донишчуён: навиштани корхои курсй, дипломй, рисолахои хатмкунй, корхои озмунй ва гайра.
Дар баробари ин, шаклхои дигари фаъолияти мустакилонаи донишчуро номбар кардан мумкин аст, ки хар яке аз онхо максади муайянро пайгири намуда, дар асоси ин масъалахои гуногуни равоншиносию таълимй хал карда мешаванд.
Тачрибаи ташкили кори мустакилона дар мактабхои олии чумхурй собит менамоад, ки тартибу низом надоштани системаи ба накшагирии кори донишчуён дар шаш хафтаи аввали семестр (рейтинги 1) дар доираи 6-10 соат дар як хафта ва дар охири семестр (рейтинги 2) 18 -24 соат ба кори мустакилона машгул мешаванд.
Ташкили самараноки кори мустакилонаи донишчуён дар он вакт самарабахш шуда метавонад, ки агар максади гузаронидани кори мустакилона маълум бошад, вобаста ба ин хама элементхои он аз тарафи омузгори фан дуруст фикр карда шуда бошанд.
Барои ташкили самараноки кори мустакилонаи донишчуён якчанд тавсияхои мухим пешниход мегарданд:
1. Кори мустакилона бояд мутаасил бошад. Кор чунон гузошта шуда бошад, ки доиишчуён ба хохиши худ ва мунтазам ба омузиш машгул шаванд;
2. Кори мустакилона дар асоси максадхои таълимии худ гуногунчабха бошад. Як мавзуъ ё як супориш малакаю махорати заруриро ба вучуд оварда наметавонад;
3.Кори мустакилона аз руи иммконият бояд шавковар бошад. Ба донишчу як навъ озодй дода шавад, ки супоришро интихоб кунад, дар шакли муайян ва мувофик натичаи онро пешниход намояд;
4. Рохбарй ба кори мустакилонаи дошгшчуён пай дар пай ва мунтазам бошад. Аз чумла, кори фардиро ба хар як донишчу дар назар дошта бошад. Бояд чорабинихое пешниход шуда бошанд, ки хавасмандй ва фаъолнокии донишчуро таъмин намоянд;
5. Дар мархилаи ичрои кори мустакилонаи донишчуён ва назорати он бояд тадбики истифодаи барномахои компютерй ва дигар технологияхои иттилоотию коммуникатсионии таълимй пешбинй шуда бошанд;
6. Барои дуруст ва амик ба накша даровардани хама намудхои корхои мустакилонаи донишчуён дар давоми як мавсим чадвал сохта шавад.
АДАБИЁТ
1. Кодиров Б. Алокамандии фаннй: Инноватсия ва андешаи эчодй ва инноватсионии хонандагон . - Душанбе. 2004.
2. Комилов Ф.С. Исмоилов А.А., Рахмонов З.Ф. технологияхои компютерй хамчун воситаи баландбардории омузиш. // Мачаллаи илмй - назариявии «Паём» №18-Душанбе: ИПС. 2008-125-128с.
3. Нуъмонов М. Мушкилоти муосири низоми кредитии омузиш дар муассисахои таълимй // Ахбори Донишгохи педагогй - 2013. - № 4(53). - С.217-220.
4. Назаров Р. Ч,ахонишавй ва раванди демократикунонии низоми тахсилоти Ч,умхурии Точикистон//Известия Академияи илмхои Ч,умхурии Точикистон . Серия фалсафа ва хукук.-2008. -№ 4. -С.55-63.
5 . Саидов М.В. «Самтнокии инноватсионии фаъолияти педагогй». Ахбори ДДОТ ба номи С.Айнй №5 (54), 2013 с.
6. Федотова Е.Л. Омодагии иттилоотй - компютерй дар шароити информатикунонии тахсилот. // Маълумоти педагогй ва илм. - 2010. - № 9. - С. 4-7.
7. Фролов И.Н. Курси технология ва истифодаи он дар таълим // Инноватсия дар маълумот. -2011.- №1. - С.64-71.
8. Шаропов Ш.А. Истифодабарии технологияхои нав дар раванди таълим. Маводхои конференсияи байналмилалй - Хучанд, 2002. - 154с.
9. Шоев Н.Н.Технологияхои гуногуни тарбиявии таълимии технология ва лоихахои таълим дар мактаби олй - Душанбе, «Ирфон» 2005 - 310с.
ФОРМИРОВАНИЕПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ В УСЛОВИЯХ КРЕДИТНОЙ СИСТЕМЫ ОБРАЗОВАНИЯ
Статья посвящена проблеме формированиепрофессиональной деятельности будущих учителей в условиях перехода к кредитной системе обучения. Перход к кредитной системе обучения соответсвует требованиям международного стандарта образования и имеет ряд приемуществ. Одной из этих приоритетов развитие самостотятельности студентов при усвоении знаний, приобретение умений и навыков самостоятельной работы.
Ключевые слова: кредитная система обучения, самостоятельная работа, профессиональная подготовка, бакалавр.
FORMATION OF PROFESSIONAL ACTIVITY OF FUTURE TEACHERS UNDER CONDITIONS OF CREDIT EDUCATION SYSTEM
The article is devoted to the problem of the formation of the professional activity of future teachers in the context of the transition to a credit education system. The transition to a credit system of education meets the requirements of the international educational standard and has a number of advantages. One of these priorities is the development of students' self-reliance in the assimilation of knowledge, the acquisition of skills and independent work.
Key words: credit system of education, independent work, professional training, bachelor
Сведения об авторах:
Саидов Мухиддин Вайсидиннович - кандидат педагогических наук, доцент, заведующий кафедрой общей психологии Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни, тел.: (+992) 904472234;
About the author:
Saidov Mukhiddin Vaysidinnovich - Candidate of Pedagogical Sciences, Dotcent, Head of the Chair of General Pcychology, Tajik State Pedagogical University named after Ayni, Tel.:(+992) 904472234; Е-mail: saidow. saidow @yandex.ru
