CC BY
72FIZIKA - UMUMIY TALIM, AKADEMIK LITSEY HAMDA KASB-HUNAR
KOLLEJLARINING O QUV PREDMETI
Umeda Baxtiyor qizi Hojiyeva
Buxoro davlat universiteti fizika -matematika fakulteti fizika yonalishi talabasi
ANNOTATSIYA
Talim tizimini modernizatsiyalashda uzluksizlik va uzviylik tamoillarining ustivorligini ko'rsatib berish talimni anashu talablar asosida tashkil etish, talim tamoyillari va talim metodlari aloqadorligi asosida shaxsni har tomonlama shakllantirish, talim mazmuni va maqsadlari orasidagi uzviylikni taminlashni pedagogik va didaktik nuqtai nazardan asoslashdan iborat.
Kalit so'zlar: fizikaviy hodisalar, mexanika, termodinamika, molekulyar fizika, yangi talim tizimi, modda tuzilishi, yoruglik hodisalari.
Yangi asrda biz sifat jihatdan tamomila yangilangan jamiyatga, chuqur integratsiyalahgan iqtisodiy makonga, yagona komunikatsiya va axborot tizimiga kirgan holda kelajak sari shahdam qadamlar bilan bormoqdamiz. Bu anchagina tayyorgarlikni, sviyani, iqtidorni talab qiladi. Bosayotgan qadamlarimiz qatiyatli, ishonchli, zafarli bolishi uchun esa zamonaviy bozor iqtisodiyotida ishlay oladigan yetuk bilimdon, yuqori darajali kadrlar zarurdir.
Kadrlar tayyorlash milliy dasturida quyidagilar nazarda tutilgan;
- butun talim tizimini tubdan isloh qilish, ishlab turgan o'quv yurtlarini yangi yo'nalishga solish, yangi sharoit va zamonaviy texnologiyada ishlay oladigan mutaxasislar tayyorlash uchun yangi o'quv yurtlarini tashkil etish.
- o'quv tarbiya jarayonining sifatini jahon standartlari darajasiga kotarish talimda zamonaviy pedagog va axborot texnalogiyalarining butunlay yangi usulini joriy etish;
- o'quv yurtlari tuzumlarini takomillashtirish,xususan 9-sinfni bitiruvchilar uchun tadbirkorlik faoliyati asoslari iqtisodiy va huquqiy bilimlar darslari kiritilgan maxsus talim muassasalarini barpo etish va ularni tarmog'ini kengaytirish;
- yoshlar bilan muntazam ravishda tinimsiz ishlash,iqtidorli bolalarni qidirib topish,ularni eng yaxshixorijiy o'quv markazlarida professional talimolishi uchun sharoit yaratish;
- yoshlarga milliy uyg'onish va umuminsoniy qadriyatlarni idrok etish mafkurasi asosida,vatanga mehr-muhabbat,mustaqillik ideallariga sadoqat ruhida talim tarbiya berish;
- o'zbekistonning iqtisodiy va manaviy ehtiyojiga mos keladigan,yuksak malakali,xorijiy mutaxasislar bilan raqobat qila oladigan kadrlar salohiyatini yuzaga chiqarish va uni rivojlantirish;
- talim muassasalarining moddiy-texnik bazasini yangi o'quv adabiyotlari bilan, zamonaviy jihozlar va kompyuter texnikasi bilan mustahkamlash;
< 2 >
- pedagoglik kasbiga hurmatni oshirish,pedagog va murabbiylar mehnatiga qiziqishni kuchaytirish uchun zarur bo'lgan ijtimoiy-iqtisodiy shart-sharoitni yaratish.
Islohatning bosh maqsadidan kelib chiqqan holda,talim andozalari,oquv rejalari,dasturlari mazmuniga tuzatishlar kiritish,yangi darsliklarni,zamonaviy pedagogik va axbotot texnalogiyalari oz vaqtida ishlab chiqarish va joriy etishni taminlash maqsadida Ozbekiston respublikasi manfaatdor talim vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan davlat talim standartlari(DTS)tasdiqlandi.
Davlat talim satandarti talabi bo'yicha o'quvchilar fizika asoslariga oid quyidagi bilim konikma va malakalarni egallashlari shart:
- fizikaviy hodisalar haqida tasavvurlarga ega bo'lishi va ularni tahlil qila olish;
- mexanika, molekulyar fizika, termodinamika asoslari, elektr, yorug'lik, atom va yadro fizikasiga oid asosiy tushunchalar, atamalar kattaliklar, qonuniyatlarni bilish va ularnni qo'llay olish;
- fizikaviy hodisalarni kuzatishni rejalashtirish va o'tkazish. Kuzatish natijalarini umumlashtirish ishlarini bajara olish;
- mustaqil ravishda va natijalarni sxema, jadval, grafik ko'rinishida tasvirlay bilish ularni tahlil qilish va xulosalar chiqarish;
- darsliklar, o'quv qollanmalari va qo'shimcha adabiyotlardan foydlanib, mustaqilbilim olish va ularni amaliyotda qo'llash.
Akademik litsey va kasb-hunar kollejlarining fzika kursiga murakkab masalalar kiritilgan. Chunki ularni o'zlashtirish uchun o'quvchilar saviyasi yuqoriroq saviyada rivojlangan va matematik tayyorgarligi yaxshi bo'lishi kerak. Bu yerda tezlanish, elektr maydonining kuch va xarakteristikalari, magnit induksiyasi, elektr yurutuvchi kuch, Lorens kuchi, tebranish va to'lqinlarga doir bir qator fizikaviy tushunchalar kiritildi. Boshlang'ich fizika kursida shakllana boshlagan massaning garvitatsiya xossalari, og irlik, vaznsizlik va o ta yuklanish; temperaturani molekulyar - kinetik tarzda (miqdoriy) tushuntirish, ideal gaz parametrlarining o'zgarishida ichki
< 3 >
energiyaning o'zgaruvchanligi, turli xil moddalarning otkazuvchanlikmexanizmlari va feromagnitlarning magnitlanishi kabi tushunchlar rivojlantiriladi. Jismlarning harakat trayektoriyasi, birinchi kosmik tezlik, induksiya, elektr yurituvch kuch kattalig, elektr
maydoni energiyasi kabi murakkab hisoblashlar bajariladi. Nihoyat kursning ikkinchi bosqichida , Nyuton qonunlari, gazlar molekulyar kinetic nazariyasi, elektromagnit maydon, fizikaviy optika, nisbiylik nazariyasi asoslari atom yadrosi va elementar zarraalar fizkasi kabi kursning yangi bo'limlari o'rganiladi. Shunday qilib fizika o'qitish maktabda, akademik litsey vakasb-hunar kollejlarida bilimlarning bog'lanishi va rivojlanishini taminlovchi yagona kursni tashkil etadi.
Umumiy o'rta talimda fizika kursining ikkinchi bosqichi ikki yil muddatda o'rganish uchun ajratilgan soatlarning sonida emas balki hajmi yetarlicha kata bo'lgan o'quv materialini o'rganish, fizikaviy tushunchalarning rivojlanishi va bu tushunchalarning turli hodisalarga qo'llashni taminlash kerak bo'lgan miqdorning ozligi bir qator qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi.
REFERENCES
1. Karimov I.A Barkamol avlod orzusi O'zbekiston milliy entsiklopediyasi 2000
2. Karimov I.ABarkamol avlod O'zbekiston taraqqiyotining poydevori Sharq 1998
3. Bugayev A.I Metodika prepodovaniya fiziki v sredney shkole M Provesheniya 1981
4. Isaak NYuton Matematicheskiye nachala naturalnoy flosofi M Nauka 1989
5. Razumovskiy V.G Xijnyakova L.S Sovremennoy y urok v sredney shkole M Prosvesheniya 1983
6. Dimonstratsionny ekspriment po fizike v sredney shkole 1978
7. Kamenskiy S Ye P.V Orexov Fizikadan masalalar yechish metodikasi T. O'qituvchisi 1989
8. Dadaxujayev P Botirov M Fizika kabinetlarini jihozlash O'qituvchisi 1984
9. O'rta maktabda fizika astronomiya o'qitish I Reznikov O'qituvchisi 1974
10. Tursunmetov K A Xudayberganov A M Fizikadan pratukun Akademik litsey va kasb hunar kollejlari uchun o'quv qo'llanma O'qituvchisi 2002
11. Tursunov Q SH Fizika o'qitishda be belgili modellar Toshkent shahri Xalq ta'limi 27-29 b N 3-4 sonlari 1994
12. Tursunov Q.SH Fizikadan darslari rejalashtirish (IX sinf ) Metodik qo'llanma -1994.
13. Tursunov Q.SH Fizikadan darslarni rejaalshtirish (X sinf) Metodik qo'lanma -1994.
