CC BY
0FIZIKA TARIXINI O'QITISHDA INTEGRATSIYALASH ORQALI DARS SAMARADORLIGINI OSHIRISH
1M. Qurbonov, 2E. O'rolov
1Pedagogika fanlari doktori, professor O'zMU, 2DTPI talabasi https://doi.org/10.5281/zenodo.11116977
Anotatsiya. Maqolada umumta'lim maktablarida fizika fanini o'qitishda integrativ texnologiyalardan foydalanib o'quvchilarning ijodiy tafakkurini rivojlantirish metodikasi bo'yicha to'plangan tajriba hamda pedagogik izlanishning ilmiy natijalari havola etiladi.
Kalit so'zlar: fizika tarixi, ilmiy tafakkur evolyutsiyasi, integratsiyalash, ilmiy fikr evolyutsiyasi, simulyatsiya, multimedia taqdimotlar.
Аннотация. В статье представлены научные результаты педагогических исследований и опыт применения метода развития творческого мышления учащихся с использованием интегративных технологий при преподавании физики в общеобразовательной школе.
Ключевые слова: история физики, эволюция научной мысли, интеграция, эволюция научной мысли, моделирование, мультимедийные презентации.
Abstract. The article presents the scientific results of pedagogical research and experience on the method of developing students' creative thinking using integrative technologies in teaching physics in secondary schools.
Keywords: history of physics, evolution of scientific thought, integration, evolution of scientific thought, simulation, multimedia presentations.
Kirish.
Fizika ta'limi sohasida fizika tarixini dars ishlanmalariga kiritish o'qitish samaradorligini sezilarli darajada oshirishi mumkin. Pedagoglar asosiy tushunchalarning tarixiy rivojlanishini, kashfiyotlar va ilmiy tafakkur evolyutsiyasini o'rganib, o'quvchilarga mavzuni chuqurroq anglashi mumkin. Ushbu maqola fizika tarixini o'qitish amaliyotiga integratsiyalashning ahamiyatini ko'rib chiqadi va buni samarali qilish uchun strategiyalarni o'rganadi.
Fizika tarixini o'qitishdagi ahamiyati:
1. Kontekstni tushunish: Ilmiy nazariyalar va kashfiyotlar paydo bo'lgan tarixiy sharoitni o'rganish talabalarga ushbu tushunchalarning ahamiyati va dolzarbligini tushunishga yordam beradi.
2. Ilmiy izlanishni qadrlash: Mashhur fiziklarning sinovlari, xatolari va yutuqlarini o'rganish ilmiy izlanishlar va kashfiyotlar jarayonini qadrlashni rivojlantiradi.
3. Nazariyani amaliyot bilan bog'lash: Tarix fani fizikadagi nazariy tushunchalarning vaqt o'tishi bilan qanday qo'llanilganligi va sinovdan o'tganligi, mavhum g'oyalar va amaliy qo'llanmalar o'rtasidagi tafovutni bartaraf etishning real misollarini beradi.
4. Tanqidiy fikrlashni rivojlantirish: Ilmiy fikr evolyutsiyasini tahlil qilish talabalarni nazariyalarning asosliligi va ilmiy taraqqiyotga ta'sir etuvchi omillar haqida tanqidiy fikrlashga undaydi.
Fizika tarixini o'qitishga integratsiyalash strategiyalari:
1. Xronologik yondashuv: Qadimgi davrdan hozirgi kungacha fizika tushunchalarining rivojlanishini kuzatish uchun darslarni xronologik tartibda tashkil etish. Har bir davrning asosiy raqamlari, tajribalari va nazariyalarini ajratib ko'rsating.
2. Biografik tadqiqotlar: Ilmiy jarayonni insonparvarlashtirish uchun taniqli fiziklarning biografik eskizlarini darslarga kiritish. Ularning motivlari, qiyinchiliklari va sohaga qo'shgan hissalarini o'rganing.
3. Tarixiy eksperimentlar: Asosiy tamoyillar va kashfiyotlarni tasvirlash uchun tarixiy tajribalar yoki namoyishlarni qayta yarating. Talabalarni eksperimental usullarni tahlil qilish va tarixiy ma'lumotlarga asoslangan xulosalar chiqarishga undash.
4. Birlamchi manba tahlili: O'quvchilarga tarixiy fiziklarning fikr va g'oyalari bilan bevosita tanishish imkonini berish uchun asl qo'lyozmalar, xatlar va nashrlar kabi birlamchi manbalar bilan tanishtirish. Ushbu manbalarni tarixiy kontekstda tahlil qilish va sharhlashda ularga rahbarlik qiling.
5. Interaktiv tadbirlar: Talabalarni faol ishtirok etish va fizika tarixi bilan chuqurroq shug'ullanishni rag'batlantirish uchun rolli bahslar, tarixiy simulyatsiyalar yoki multimedia taqdimotlari kabi interfaol tadbirlarga jalb qiling.
Xulosa :
Fizika tarixini o'qitish amaliyotiga integratsiyalash o'qituvchilar uchun ham, talabalar uchun ham ko'p foyda keltiradi. Kontekstni ta'minlash, qadrlashni rivojlantirish, nazariyani amaliyot bilan bog'lash va tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish orqali fizika tarixi o'rganish tajribasini boyitadi va mavzuni chuqurroq tushunishni rivojlantiradi. O'ylangan integratsiya va ijodiy o'qitish strategiyalari orqali o'qituvchilar fizika darslarining samaradorligini oshirishi va ilmiy izlanishlarga umrbod ishtiyoqni uyg'otishi mumkin.
Ilmiy manbalarning tahlili sharq mutafakkirlari, xorij va o'zbek pedagoglari integratsiyalashgan darslarni amaliyotga tadbiq etishga harakat qilganliklarini ko'rsatdi. Ta'lim jarayoni samaradorligini oshiradigan omillar ichida darslarni integratsiyalashgan asosda tashkil etish alohida ahamiyat kasb etadi. O'zbekistonda ta'lim jarayoniga integratsiyalashgan darslarni olib kirish dolzarb muammolardan biridir. Bugungi kunda ta'lim jarayoniga integratsiyalashgan darslarni olib kirish bo'yicha keng qamrovli ishlar olib borilmoqda. Ta'lim jarayonini integratsiyalashgan darslar asosida tashkil etishning qulayligi shundaki, unda o'quvchining o'quv materiallarini o'zlashtirishda olamni yagona bir butunlikda ekanligi, tabiatdagi mavjud o'zgarishlar bir-biri bilan bog'liqlikda ekanligi haqida ta'limotga ega bo'lishlariga imkoniyat yaratiladi. Ta'lim jarayonini integratsiyalashgan darslardan foydalanish o'quvchilarni bilim olishlaridagi eng muhim omillardan biri hisoblanib, o'quvchilarni bilimlarni o'zlashtirishlarida yuqori samara beradi.
REFERENCES
1. Kurbanov M. Turakhonov F. (2021). Analysis of software with the opportunity to model physical processes in specialized schools / American journal of social and humanitarian research. AJSR, ISSN: 2690-9626. Vol.2, No.10. Pp. 313-321.
2. Turakhonov F. (2021). Fizik jarayonlarni kompyuterda modellashtirishning metodikn asoslari / Pedagogik mahorat ilmiy-nazariy va metodik jurnal. - Buxoro. 6-son. -B. 105-109.
3. Kurbanov M. (2008). Fizikadan namoyish eksperimentlarining uslubiy funktsiyalarini kengaytirishning nazariy asoslari. Monografiya. Fan.
4. Mirziyoev Sh.M. Erkin va farovon demokratik O'zbekistondavlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent, "O'zbekiston" NMIU, 2017.56 b.
5. Azizxodjaeva N.N. Pedagogik texnologiya va pedagogikmaxorat. - T.: Cho'lpon, 2005.
6. Учителю об одаренных детях: Пособие для учителя / Под ред. В.П.Лебедевой, В.И.Панова. М.: Молодая гвардия, 1997. - 354 с.
7. Разумовский В.Г. Развитие творческих способностей учащихся в процессе обучения физике: Пособие для учителя. -М.: Просвещение, 1975.
8. Ятайкина А.А. Об интегративном подходе в обучении // Школьные технологии, 2001, №1
9. Guilford J.P. Trait of Creativity. In P. E. Vernon (ed.). "Creativity", 1972.
10. David Watson. The Question of Conscience Higher edication and personal responsibility. Oxford, Institute of Edication Press. 2014.
